Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā

    1. சித்துப்பாத³கண்ட³ங்

    1. Cittuppādakaṇḍaṃ

    திகமாதிகாபத³வண்ணனா

    Tikamātikāpadavaṇṇanā

    இதா³னி படிஞ்ஞாதகத²ங் காதுங் ‘‘இதா³னி இதி மே…பே॰… கத²னோகாஸோ ஸம்பத்தோ’’திஆதி³மாஹ. இதோ பட்டா²யாதி குஸலத⁴ம்மபத³தோ பட்டா²ய.

    Idāni paṭiññātakathaṃ kātuṃ ‘‘idāni iti me…pe… kathanokāso sampatto’’tiādimāha. Ito paṭṭhāyāti kusaladhammapadato paṭṭhāya.

    1. ஸப்³ப³பதே³ஹி லத்³த⁴னாமோதி தீஸுபி பதே³ஸு வேத³னாஸத்³த³ஸ்ஸ விஜ்ஜமானத்தா தேன லத்³த⁴னாமோ ஸப்³ப³பதே³ஹி லத்³த⁴னாமோ ஹோதி. நனு ஸுகா²ய வேத³னாய ஸம்பயுத்தா த⁴ம்மாதி சத்தாரி பதா³னி, ஏவங் ஸேஸேஸுபீதி த்³வாத³ஸேதானி பதா³னி, ந தீணீதி வேத³னாஸத்³த³ஸ்ஸ பத³த்தயாவயவத்தங் ஸந்தா⁴ய ‘‘ஸப்³ப³பதே³ஹீ’’தி வுச்செய்ய, ந யுத்தங். ‘‘வேத³னாயா’’தி ஹி விஸுங் பத³ங் ந கஸ்ஸசி பத³ஸ்ஸ அவயவோ ஹோதி, நாபி ஸுகா²தி³பத³பா⁴வங் ப⁴ஜதீதி தேன லத்³த⁴னாமோ கத²ங் ஸப்³ப³பதே³ஹி லத்³த⁴னாமோ ஸியாதி? அதி⁴ப்பேதப்பகாரத்த²க³மகஸ்ஸ பத³ஸமுதா³யஸ்ஸ பத³த்தா. பஜ்ஜதி அவபு³ஜ்ஜீ²யதி ஏதேனாதி ஹி பத³ங், ‘‘ஸுகா²ய வேத³னாய ஸம்பயுத்தா த⁴ம்மா’’தி ஏதேன ச பத³ஸமுதா³யேன யதா²தி⁴ப்பேதோ அத்தோ² ஸமத்தோ விஞ்ஞாயதி, தஸ்மா ஸோ பத³ஸமுதா³யோ ‘‘பத³’’ந்தி வுச்சதி. ஏவங் இதரேபி வேதி³தப்³பா³. தஸ்மா தேஸங் திண்ணங் ஸமுதா³யானங் அவயவேன லத்³த⁴னாமோ ஸப்³ப³பதே³ஹி லத்³த⁴னாமோதி யுத்தோ.

    1. Sabbapadehi laddhanāmoti tīsupi padesu vedanāsaddassa vijjamānattā tena laddhanāmo sabbapadehi laddhanāmo hoti. Nanu sukhāya vedanāya sampayuttā dhammāti cattāri padāni, evaṃ sesesupīti dvādasetāni padāni, na tīṇīti vedanāsaddassa padattayāvayavattaṃ sandhāya ‘‘sabbapadehī’’ti vucceyya, na yuttaṃ. ‘‘Vedanāyā’’ti hi visuṃ padaṃ na kassaci padassa avayavo hoti, nāpi sukhādipadabhāvaṃ bhajatīti tena laddhanāmo kathaṃ sabbapadehi laddhanāmo siyāti? Adhippetappakāratthagamakassa padasamudāyassa padattā. Pajjati avabujjhīyati etenāti hi padaṃ, ‘‘sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā’’ti etena ca padasamudāyena yathādhippeto attho samatto viññāyati, tasmā so padasamudāyo ‘‘pada’’nti vuccati. Evaṃ itarepi veditabbā. Tasmā tesaṃ tiṇṇaṃ samudāyānaṃ avayavena laddhanāmo sabbapadehi laddhanāmoti yutto.

    க³ந்த²தோ ச அத்த²தோ சாதி எத்த² ஹேதுபத³ஸஹேதுகபதா³தீ³ஹி ஸம்ப³ந்த⁴த்தா க³ந்த²தோ ச ஹேதுஅத்த²ஸஹேதுகத்தா²தீ³ஹி ஸம்ப³ந்த⁴த்தா அத்த²தோ ச அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்ப³ந்தோ⁴ வேதி³தப்³போ³. ஸஹேதுகஹேதுஸம்பயுத்தது³கா ஹி ஹேதுது³கே ஹேதூஹி ஸம்ப³ந்த⁴த்தா ஹேதுது³கஸம்ப³ந்தா⁴, ஹேதுஸஹேதுகது³கோ ஹேதுது³கஸஹேதுகது³கஸம்ப³ந்தோ⁴ உப⁴யேகபத³வஸேன. ததா² ஹேதுஹேதுஸம்பயுத்தது³கோ ஹேதுது³கஹேதுஸம்பயுத்தது³கஸம்ப³ந்தோ⁴ , நஹேதுஸஹேதுகது³கோ ஏகத்³விபத³வஸேன ஹேதுது³கஸஹேதுகது³கஸம்ப³ந்தோ⁴தி. கண்ணிகா வியாதி புப்ப²மயகண்ணிகா விய. க⁴டா வியாதி புப்ப²ஹத்த²காதீ³ஸு புப்பா²தீ³னங் ஸமூஹோ விய. கண்ணிகாக⁴டாதீ³ஸு ஹி புப்பா²தீ³னி வண்டாதீ³ஹி அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்ப³ந்தா⁴னி ஹொந்தீதி ததா²ஸம்ப³ந்த⁴தா ஏதேஸங் து³கானங் வுத்தா. து³கஸாமஞ்ஞதோதி அஞ்ஞேஹி ஹேதுது³காதீ³ஹி து³கவஸேன ஸமானபா⁴வா. அஞ்ஞேஹீதி ஸாரம்மணது³காதீ³ஹி. அஸங்க³ஹிதோ பதே³ஸோ யேஸங் அத்தி², தே ஸப்பதே³ஸா. யேஸங் பன நத்தி², தே நிப்பதே³ஸா.

    Ganthato ca atthato cāti ettha hetupadasahetukapadādīhi sambandhattā ganthato ca hetuatthasahetukatthādīhi sambandhattā atthato ca aññamaññasambandho veditabbo. Sahetukahetusampayuttadukā hi hetuduke hetūhi sambandhattā hetudukasambandhā, hetusahetukaduko hetudukasahetukadukasambandho ubhayekapadavasena. Tathā hetuhetusampayuttaduko hetudukahetusampayuttadukasambandho , nahetusahetukaduko ekadvipadavasena hetudukasahetukadukasambandhoti. Kaṇṇikā viyāti pupphamayakaṇṇikā viya. Ghaṭā viyāti pupphahatthakādīsu pupphādīnaṃ samūho viya. Kaṇṇikāghaṭādīsu hi pupphādīni vaṇṭādīhi aññamaññasambandhāni hontīti tathāsambandhatā etesaṃ dukānaṃ vuttā. Dukasāmaññatoti aññehi hetudukādīhi dukavasena samānabhāvā. Aññehīti sārammaṇadukādīhi. Asaṅgahito padeso yesaṃ atthi, te sappadesā. Yesaṃ pana natthi, te nippadesā.

    ‘‘கச்சி நு போ⁴தோ குஸல’’ந்தி ஏவங் புச்சி²தமேவத்த²ங் பாகடங் கத்வா புச்சி²துங் ‘‘கச்சி போ⁴தோ அனாமய’’ந்தி வுத்தங், தஸ்மா குஸலஸத்³தோ³ அனாமயத்தோ² ஹோதி. பா³ஹிதிகஸுத்தே (ம॰ நி॰ 2.361) ப⁴க³வதோ காயஸமாசாராத³யோ வண்ணெந்தேன த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகேன ‘‘யோ கோ², மஹாராஜ, காயஸமாசாரோ அனவஜ்ஜோ’’தி குஸலோ காயஸமாசாரோ வுத்தோ. ந ஹி ப⁴க³வதோ ஸுக²விபாகங் கம்மங் அத்தீ²தி ஸப்³ப³ஸாவஜ்ஜரஹிதா காயஸமாசாராத³யோ குஸலாதி வுத்தா. குஸலேஸு த⁴ம்மேஸூதி ச போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மா ‘‘குஸலா’’தி வுத்தா. தே ச விபஸ்ஸனாமக்³க³ப²லஸம்பயுத்தா ந ஏகந்தேன ஸுக²விபாகாயேவாதி அனவஜ்ஜத்தோ² குஸலஸத்³தோ³. அங்க³பச்சங்கா³னந்தி குஸலஸத்³த³யோகே³ன பு⁴ம்மத்தே² ஸாமிவசனங், அங்க³பச்சங்கா³னங் வா நாமகிரியாபயோஜனாதீ³ஸூதி அத்தோ². நச்சகீ³தஸ்ஸாதி ச ஸாமிவசனங் பு⁴ம்மத்தே², நச்சகீ³தஸ்ஸ விஸேஸேஸூதி வா யோஜேதப்³ப³ங். குஸலானங் த⁴ம்மானங் ஸமாதா³னஹேது ஏவமித³ங் புஞ்ஞங் பவட்³ட⁴தீதி புஞ்ஞவிபாகனிப்³ப³த்தககம்மங் ‘‘குஸல’’ந்தி வுத்தங். த⁴ம்மா ஹொந்தீதி ஸுஞ்ஞத⁴ம்மத்தா ஸபா⁴வமத்தா ஹொந்தீதி அத்தோ². ஏவங் த⁴ம்மேஸு த⁴ம்மானுபஸ்ஸீதி எத்தா²பி ஸுஞ்ஞதத்தோ² த⁴ம்மஸத்³தோ³ த³ட்ட²ப்³போ³.

    ‘‘Kacci nu bhoto kusala’’nti evaṃ pucchitamevatthaṃ pākaṭaṃ katvā pucchituṃ ‘‘kacci bhoto anāmaya’’nti vuttaṃ, tasmā kusalasaddo anāmayattho hoti. Bāhitikasutte (ma. ni. 2.361) bhagavato kāyasamācārādayo vaṇṇentena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti kusalo kāyasamācāro vutto. Na hi bhagavato sukhavipākaṃ kammaṃ atthīti sabbasāvajjarahitā kāyasamācārādayo kusalāti vuttā. Kusalesu dhammesūti ca bodhipakkhiyadhammā ‘‘kusalā’’ti vuttā. Te ca vipassanāmaggaphalasampayuttā na ekantena sukhavipākāyevāti anavajjattho kusalasaddo. Aṅgapaccaṅgānanti kusalasaddayogena bhummatthe sāmivacanaṃ, aṅgapaccaṅgānaṃ vā nāmakiriyāpayojanādīsūti attho. Naccagītassāti ca sāmivacanaṃ bhummatthe, naccagītassa visesesūti vā yojetabbaṃ. Kusalānaṃ dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti puññavipākanibbattakakammaṃ ‘‘kusala’’nti vuttaṃ. Dhammā hontīti suññadhammattā sabhāvamattā hontīti attho. Evaṃ dhammesu dhammānupassīti etthāpi suññatattho dhammasaddo daṭṭhabbo.

    ஸலயந்தி…பே॰… வித்³த⁴ங்ஸெந்தீதி எத்த² புரிமஸ்ஸ புரிமஸ்ஸ பச்சி²மங் பச்சி²மங் அத்த²வசனங். அத² வா ஸலனஸ்ஸ அத்த²தீ³பனானி சலனாதீ³னி தீணி தத³ங்க³ப்பஹானாதீ³ஹி யோஜேதப்³பா³னி. அப்பஹீனபா⁴வேன ஸந்தானே ஸயமானா அகுஸலா த⁴ம்மா ராகா³தி³அஸுசிஸம்பயோக³தோ நானாவித⁴து³க்க²ஹேதுதோ ச குச்சி²தேன ஆகாரேன ஸயந்தி. ஞாணவிப்பயுத்தானம்பி ஞாணங் உபனிஸ்ஸயபச்சயோ ஹோதீதி ஸப்³பே³பி குஸலா த⁴ம்மா குஸேன ஞாணேன பவத்தேதப்³பா³தி குஸலா. உப்பன்னங்ஸானுப்பன்னங்ஸபா⁴கே³ஸு ஸங்க³ஹிதத்தா உப⁴யபா⁴க³க³தங் ஸங்கிலேஸபக்க²ங் பஹானானுப்பாத³னேஹி லுனந்தி ஸம்மப்பதா⁴னத்³வயங் விய.

    Salayanti…pe… viddhaṃsentīti ettha purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ atthavacanaṃ. Atha vā salanassa atthadīpanāni calanādīni tīṇi tadaṅgappahānādīhi yojetabbāni. Appahīnabhāvena santāne sayamānā akusalā dhammā rāgādiasucisampayogato nānāvidhadukkhahetuto ca kucchitena ākārena sayanti. Ñāṇavippayuttānampi ñāṇaṃ upanissayapaccayo hotīti sabbepi kusalā dhammā kusena ñāṇena pavattetabbāti kusalā. Uppannaṃsānuppannaṃsabhāgesu saṅgahitattā ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ pahānānuppādanehi lunanti sammappadhānadvayaṃ viya.

    ஸத்தாதி³கா³ஹகானங் சித்தானங் கோ³சரா ஸத்தாத³யோ விய பஞ்ஞாய உபபரிக்கி²யமானா ந நிஸ்ஸபா⁴வா, கிந்து அத்தனோ ஸபா⁴வங் தா⁴ரெந்தீதி த⁴ம்மா. ந ச தா⁴ரியமானஸபா⁴வா அஞ்ஞோ த⁴ம்மோ நாம அத்தி². ந ஹி ருப்பனாதீ³ஹி அஞ்ஞே ரூபாத³யோ, கக்க²ளாதீ³ஹி ச அஞ்ஞே பத²வீஆத³யோ த⁴ம்மா விஜ்ஜந்தீதி. அஞ்ஞதா² பன அவபோ³தே⁴துங் ந ஸக்காதி நாமவஸேன விஞ்ஞாதாவிஞ்ஞாதே ஸபா⁴வத⁴ம்மே அஞ்ஞே விய கத்வா ‘‘அத்தனோ ஸபா⁴வங் தா⁴ரெந்தீ’’தி வுத்தங். ஸப்பச்சயத⁴ம்மேஸு விஸேஸங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தா⁴ரீயந்தி வா பச்சயேஹீ’’தி ஆஹ. தா⁴ரீயந்தீதி உபதா⁴ரீயந்தி, லக்கீ²யந்தீதி அத்தோ².

    Sattādigāhakānaṃ cittānaṃ gocarā sattādayo viya paññāya upaparikkhiyamānā na nissabhāvā, kintu attano sabhāvaṃ dhārentīti dhammā. Na ca dhāriyamānasabhāvā añño dhammo nāma atthi. Na hi ruppanādīhi aññe rūpādayo, kakkhaḷādīhi ca aññe pathavīādayo dhammā vijjantīti. Aññathā pana avabodhetuṃ na sakkāti nāmavasena viññātāviññāte sabhāvadhamme aññe viya katvā ‘‘attano sabhāvaṃ dhārentī’’ti vuttaṃ. Sappaccayadhammesu visesaṃ dassento ‘‘dhārīyanti vā paccayehī’’ti āha. Dhārīyantīti upadhārīyanti, lakkhīyantīti attho.

    அகுஸலாதி குஸலபடிஸேத⁴னமத்தங் குஸலாபா⁴வமத்தவசனங் தத³ஞ்ஞமத்தவசனங் வா ஏதங் ந ஹோதி, கிந்து தப்படிபக்க²வசனந்தி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘மித்தபடிபக்கா² அமித்தா வியா’’திஆதி³ வுத்தங். தப்படிபக்க²வசனதா ச அப்³யாகதததியராஸிவசனேன விஞ்ஞாயதி. யதி³ ஹி குஸலாபா⁴வமத்தவசனங் அகுஸலஸத்³தோ³, தேன ந கோசி த⁴ம்மோ வுத்தோதி அப்³யாகதவசனேனேவ ச ததியோ ராஸி வுத்தோ ந ஸியா, குஸலா சேவ த⁴ம்மா அப்³யாகதா சாதி து³கோவாயங் ஆபஜ்ஜதி, ந திகோ, ஏவஞ்ச ஸதி அகுஸலவசனேன ந கோசி அத்தோ². அத² ஸியா, ‘‘அனப்³யாகதா’’தி ச வத்தப்³ப³ங் ஸியா குஸலானங் விய அப்³யாகதானஞ்ச அபா⁴வமத்தஸம்ப⁴வா, தஸ்மா அபா⁴வமத்தவசனே அப்³யாகதபா⁴வமத்தங் விய குஸலாபா⁴வமத்தங் அகுஸலங் ந கோசி ராஸீதி ‘‘அப்³யாகதா’’தி ததியோ ராஸி ந ஸியா. ததியராஸிபா⁴வேன ச அப்³யாகதா வுத்தாதி அகுஸலோ ச ஏகோ ராஸீதி விஞ்ஞாயதி. தஸ்மா நாபா⁴வவசனதா, ஸபா⁴வதா⁴ரணாதி³அத்தே²ன த⁴ம்மஸத்³தே³ன ஸமானாதி⁴கரணபா⁴வதோ ச அகுஸலஸத்³த³ஸ்ஸ குஸலாபா⁴வமத்தவசனதா ந ஹோதி, நாபி தத³ஞ்ஞமத்தவசனதா ததியராஸிவசனதோ ஏவ. யதி³ ஹி குஸலேஹி அஞ்ஞே அகுஸலா சேதஸிகேஹி அஞ்ஞே அசேதஸிகா விய, குஸலாகுஸலவசனேஹி ஸப்³பே³ஸங் த⁴ம்மானங் ஸங்க³ஹிதத்தா அஸங்க³ஹிதஸ்ஸ ததியராஸிஸ்ஸ அபா⁴வா சேதஸிகது³கோ விய அயஞ்ச து³கோ வத்தப்³போ³ ஸியா ‘‘குஸலா த⁴ம்மா அகுஸலா த⁴ம்மா’’தி, ந ‘‘அப்³யாகதா’’தி ததியோ ராஸி வத்தப்³போ³, வுத்தோ ச ஸோ, தஸ்மா ந தத³ஞ்ஞமத்தவசனங் அகுஸலஸத்³தோ³, பாரிஸேஸேன தப்படிபக்கே²ஸு அ-காரஸ்ஸ பயோக³த³ஸ்ஸனதோ லோகே ‘‘அமித்தா’’தி ஸாஸனே ‘‘அலோபோ⁴’’தி இதா⁴பி தப்படிபக்க²வசனதா அகுஸலஸத்³த³ஸ்ஸ ஸித்³தா⁴, தத்த² நிருள்ஹத்தா ச ந இதரவசனதா, தப்படிபக்க²பா⁴வோ ச விருத்³த⁴ஸபா⁴வத்தா தப்பஹெய்யபா⁴வதோ ச வேதி³தப்³போ³, ந குஸலவினாஸனதோ. ந ஹி குஸலா அகுஸலேஹி பஹாதப்³பா³, மஹாப³லவதாய பன குஸலாயேவ பயோக³னிப்பா²தி³தா ஸதா³னுஸயிதே அகுஸலே தத³ங்க³விக்க²ம்ப⁴னஸமுச்சே²த³வஸேன பஜஹந்தீதி.

    Akusalāti kusalapaṭisedhanamattaṃ kusalābhāvamattavacanaṃ tadaññamattavacanaṃ vā etaṃ na hoti, kintu tappaṭipakkhavacananti dassetuṃ ‘‘mittapaṭipakkhā amittā viyā’’tiādi vuttaṃ. Tappaṭipakkhavacanatā ca abyākatatatiyarāsivacanena viññāyati. Yadi hi kusalābhāvamattavacanaṃ akusalasaddo, tena na koci dhammo vuttoti abyākatavacaneneva ca tatiyo rāsi vutto na siyā, kusalā ceva dhammā abyākatā cāti dukovāyaṃ āpajjati, na tiko, evañca sati akusalavacanena na koci attho. Atha siyā, ‘‘anabyākatā’’ti ca vattabbaṃ siyā kusalānaṃ viya abyākatānañca abhāvamattasambhavā, tasmā abhāvamattavacane abyākatabhāvamattaṃ viya kusalābhāvamattaṃ akusalaṃ na koci rāsīti ‘‘abyākatā’’ti tatiyo rāsi na siyā. Tatiyarāsibhāvena ca abyākatā vuttāti akusalo ca eko rāsīti viññāyati. Tasmā nābhāvavacanatā, sabhāvadhāraṇādiatthena dhammasaddena samānādhikaraṇabhāvato ca akusalasaddassa kusalābhāvamattavacanatā na hoti, nāpi tadaññamattavacanatā tatiyarāsivacanato eva. Yadi hi kusalehi aññe akusalā cetasikehi aññe acetasikā viya, kusalākusalavacanehi sabbesaṃ dhammānaṃ saṅgahitattā asaṅgahitassa tatiyarāsissa abhāvā cetasikaduko viya ayañca duko vattabbo siyā ‘‘kusalā dhammā akusalā dhammā’’ti, na ‘‘abyākatā’’ti tatiyo rāsi vattabbo, vutto ca so, tasmā na tadaññamattavacanaṃ akusalasaddo, pārisesena tappaṭipakkhesu a-kārassa payogadassanato loke ‘‘amittā’’ti sāsane ‘‘alobho’’ti idhāpi tappaṭipakkhavacanatā akusalasaddassa siddhā, tattha niruḷhattā ca na itaravacanatā, tappaṭipakkhabhāvo ca viruddhasabhāvattā tappaheyyabhāvato ca veditabbo, na kusalavināsanato. Na hi kusalā akusalehi pahātabbā, mahābalavatāya pana kusalāyeva payoganipphāditā sadānusayite akusale tadaṅgavikkhambhanasamucchedavasena pajahantīti.

    ந ப்³யாகதாதி அகதி²தா. கத²ங் பனேதே அகதி²தா ஹொந்தி, நனு ‘‘ஸுகா²ய வேத³னாய ஸம்பயுத்தா’’திஆதீ³ஹி திகது³கபதே³ஹி சக்கு²விஞ்ஞாணாதி³வசனேஹி ப²ஸ்ஸாதி³வசனேஹி ச கதி²தாதி? நோ ந கதி²தா, தானி பன வசனானி இத⁴ அனதி⁴ப்பேதானி அவுத்தத்தா அனநுவத்தனதோ. ந ஹி ‘‘ஸுகா²ய வேத³னாய ஸம்பயுத்தா த⁴ம்மா’’திஆதி³ங் வத்வா ‘‘அப்³யாகதா’’தி வுத்தங், தஸ்மா ந தானி இத⁴ அனுவத்தந்தீதி தப்³ப³சனீயபா⁴வேன அகதி²ததா ந ஹோதி, குஸலாகுஸலவசனானி பன இத⁴ வுத்தத்தா அனுவத்தந்தீதி தப்³ப³சனீயபா⁴வேன அகதி²ததா ஞாயதீதி ‘‘குஸலாகுஸலபா⁴வேன அகதி²தாதி அத்தோ²’’தி ஆஹ. ந ப்³யாகதாதி வா அவிபாகா, அப்³யாகதவசனேனேவ ச அவிபாகத்தா² ஞாயந்தி. ந ஹி ப⁴க³வதோ வசனங் ஞாபகஸாத⁴னீயங், ஆஸயானுஸயசரியாதி³குஸலேன ப⁴க³வதா யேஸங் அவபோ³த⁴னத்த²ங் த⁴ம்மா வுத்தா தேஸங் வசனானந்தரங் தத³த்த²படிவேத⁴தோ, பச்சி²மேஹி பன யதா² தேஸங் அவபோ³த⁴னத்த²ங் ப⁴க³வதா தங் தங் வசனங் வுத்தங், யதா² ச தேஹி தத³த்தோ² படிவித்³தோ⁴, தங் ஸப்³ப³ங் ஆசரியே பயிருபாஸித்வா ஸுத்வா வேதி³தப்³ப³ங் ஹோதி, தஸ்மா காரணங் அவத்வா ‘‘குஸலாகுஸலபா⁴வேன அகதி²தாதி அத்தோ²’’தி ஆஹ. யோ ச வதெ³ய்ய ‘‘அகுஸலவிபாகபா⁴வேன அகதி²தத்தா, குஸலா அப்³யாகதாதி ஆபஜ்ஜந்தி, குஸலவிபாகபா⁴வேன அகதி²தத்தா அகுஸலாபீ’’தி, ஸோபி ‘‘அஞ்ஞாபகஸாத⁴னீயவசனோ ப⁴க³வா’’தி நிவாரேதப்³போ³ அனுவத்தமானவசனவசனீயபா⁴வேன அகதி²தஸ்ஸ ச அப்³யாகதபா⁴வதோ. ந ஹி அவிபாகவசனங் வுத்தங் குஸலவசனஞ்ச அவுத்தங், யதோ அவிபாகவசனஸ்ஸ அதி⁴கதபா⁴வோ குஸலஸ்ஸ ச தப்³ப³சனீயபா⁴வேன அகதி²தபா⁴வோ ஸியா, தஸ்மா ந குஸலானங் அப்³யாகததா, ஏவங் அகுஸலானஞ்ச அனப்³யாகதபா⁴வே யோஜனா காதப்³பா³.

    Nabyākatāti akathitā. Kathaṃ panete akathitā honti, nanu ‘‘sukhāya vedanāya sampayuttā’’tiādīhi tikadukapadehi cakkhuviññāṇādivacanehi phassādivacanehi ca kathitāti? No na kathitā, tāni pana vacanāni idha anadhippetāni avuttattā ananuvattanato. Na hi ‘‘sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā’’tiādiṃ vatvā ‘‘abyākatā’’ti vuttaṃ, tasmā na tāni idha anuvattantīti tabbacanīyabhāvena akathitatā na hoti, kusalākusalavacanāni pana idha vuttattā anuvattantīti tabbacanīyabhāvena akathitatā ñāyatīti ‘‘kusalākusalabhāvena akathitāti attho’’ti āha. Na byākatāti vā avipākā, abyākatavacaneneva ca avipākatthā ñāyanti. Na hi bhagavato vacanaṃ ñāpakasādhanīyaṃ, āsayānusayacariyādikusalena bhagavatā yesaṃ avabodhanatthaṃ dhammā vuttā tesaṃ vacanānantaraṃ tadatthapaṭivedhato, pacchimehi pana yathā tesaṃ avabodhanatthaṃ bhagavatā taṃ taṃ vacanaṃ vuttaṃ, yathā ca tehi tadattho paṭividdho, taṃ sabbaṃ ācariye payirupāsitvā sutvā veditabbaṃ hoti, tasmā kāraṇaṃ avatvā ‘‘kusalākusalabhāvena akathitāti attho’’ti āha. Yo ca vadeyya ‘‘akusalavipākabhāvena akathitattā, kusalā abyākatāti āpajjanti, kusalavipākabhāvena akathitattā akusalāpī’’ti, sopi ‘‘aññāpakasādhanīyavacano bhagavā’’ti nivāretabbo anuvattamānavacanavacanīyabhāvena akathitassa ca abyākatabhāvato. Na hi avipākavacanaṃ vuttaṃ kusalavacanañca avuttaṃ, yato avipākavacanassa adhikatabhāvo kusalassa ca tabbacanīyabhāvena akathitabhāvo siyā, tasmā na kusalānaṃ abyākatatā, evaṃ akusalānañca anabyākatabhāve yojanā kātabbā.

    அத² வா வி-ஸத்³தோ³ விரோத⁴வசனோ, ஆ-ஸத்³தோ³ அபி⁴முக²பா⁴வப்பகாஸனோ, தஸ்மா அத்தனோ பச்சயேஹி அஞ்ஞமஞ்ஞவிரோதா⁴பி⁴முகா² கதா, லக்க²ணவிரோத⁴தோ வினாஸகவினாஸிதப்³ப³தோ சாதி ப்³யாகதா, குஸலாகுஸலா. ந ப்³யாகதாதி அப்³யாகதா. தே ஹி லக்க²ணதோ குஸலாகுஸலா விய விருத்³தா⁴ ந ஹொந்தி. ந ஹி அவிபாகதா து³க்க²விபாகதா விய ஸுக²விபாகதாய ஸுக²விபாகதா விய ச து³க்க²விபாகதாய ஸுக²து³க்க²விபாகதாஹி விருஜ்ஜ²தீதி நாபி தே கிஞ்சி பஜஹந்தி, ந ச தே கேனசி பஹாதப்³பா³தி அயமெத்த² அத்தனோமதி.

    Atha vā vi-saddo virodhavacano, ā-saddo abhimukhabhāvappakāsano, tasmā attano paccayehi aññamaññavirodhābhimukhā katā, lakkhaṇavirodhato vināsakavināsitabbato cāti byākatā, kusalākusalā. Na byākatāti abyākatā. Te hi lakkhaṇato kusalākusalā viya viruddhā na honti. Na hi avipākatā dukkhavipākatā viya sukhavipākatāya sukhavipākatā viya ca dukkhavipākatāya sukhadukkhavipākatāhi virujjhatīti nāpi te kiñci pajahanti, na ca te kenaci pahātabbāti ayamettha attanomati.

    அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ணாதி எத்த² நத்தி² ஏதேஸங் அவஜ்ஜந்தி அனவஜ்ஜா, க³ரஹிதப்³ப³பா⁴வரஹிதா நித்³தோ³ஸாதி அத்தோ². தேன நேஸங் அக³ரஹிதப்³ப³பா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி, ந கா³ரய்ஹவிரஹமத்தங் . அஞ்ஞேபி அத்தி² நித்³தோ³ஸா அப்³யாகதாதி அனவஜ்ஜவசனமத்தேன தேஸம்பி குஸலதாபத்திதோ³ஸங் தி³ஸ்வா தங் பரிஹரிதுங் ஸுக²விபாகவசனங் ஆஹ. அவஜ்ஜபடிபக்கா² வா இத⁴ அனவஜ்ஜாதி வுத்தா, ந பா³ஹிதிகஸுத்தே (ம॰ நி॰ 2.361) விய படிப்பஸ்ஸத்³தா⁴வஜ்ஜா விரஹிதாவஜ்ஜமத்தா வா, தஸ்மா அனவஜ்ஜவசனேன அவஜ்ஜவினாஸனபா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோ. அப்³யாகதேஹி பன விஸிட்ட²ங் குஸலாகுஸலானங் ஸாதா⁴ரணங் ஸவிபாகதாலக்க²ணந்தி தஸ்மிங் லக்க²ணே விஸேஸத³ஸ்ஸனத்தங் ஸுக²விபாகவசனங் அவோச. ஸித்³தோ⁴ ஹி புரிமேனேவ அகுஸலாப்³யாகதேஹி குஸலானங் விஸேஸோதி. ஸுகோ² விபாகோ ஏதேஸந்தி ஸுக²விபாகா. தேன குஸலாகுஸலானங் ஸாமஞ்ஞே விபாகத⁴ம்மபா⁴வே ஸுக²விபாகவிபச்சனஸபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி, ந தேஸங் ஸுக²விபாகஸப்³பா⁴வமேவ. அனவஜ்ஜா ச தே ஸுக²விபாகா சாதி அனவஜ்ஜஸுக²விபாகா. குஸலா லக்கீ²யந்தி ஏதேனாதி லக்க²ணங், அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ணங் ஏதேஸந்தி அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ணா. நனு தே ஏவ குஸலா அனவஜ்ஜஸுக²விபாகா, கத²ங் தே ஸயமேவ அத்தனோ லக்க²ணங் ஹொந்தீதி? விஞ்ஞாதாவிஞ்ஞாதஸத்³த³த்த²பா⁴வேன லக்க²ணலக்கி²தப்³ப³பா⁴வயுத்திதோ. குஸலஸத்³த³த்த²வஸேன ஹி அவிஞ்ஞாதா குஸலா லக்கி²தப்³பா³ ஹொந்தி, அனவஜ்ஜஸுக²விபாகஸத்³த³த்த²பா⁴வேன விஞ்ஞாதா லக்க²ணந்தி யுத்தமேதங். அத² வா லக்கீ²யதீதி லக்க²ணங், ஸபா⁴வோ. அனவஜ்ஜஸுக²விபாகா ச தே லக்க²ணஞ்சாதி அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ணா, அனவஜ்ஜஸுக²விபாகா ஹுத்வா லக்கி²யமானா ஸபா⁴வா குஸலா நாமாதி அத்தோ².

    Anavajjasukhavipākalakkhaṇāti ettha natthi etesaṃ avajjanti anavajjā, garahitabbabhāvarahitā niddosāti attho. Tena nesaṃ agarahitabbabhāvaṃ dasseti, na gārayhavirahamattaṃ . Aññepi atthi niddosā abyākatāti anavajjavacanamattena tesampi kusalatāpattidosaṃ disvā taṃ pariharituṃ sukhavipākavacanaṃ āha. Avajjapaṭipakkhā vā idha anavajjāti vuttā, na bāhitikasutte (ma. ni. 2.361) viya paṭippassaddhāvajjā virahitāvajjamattā vā, tasmā anavajjavacanena avajjavināsanabhāvo dassito. Abyākatehi pana visiṭṭhaṃ kusalākusalānaṃ sādhāraṇaṃ savipākatālakkhaṇanti tasmiṃ lakkhaṇe visesadassanattaṃ sukhavipākavacanaṃ avoca. Siddho hi purimeneva akusalābyākatehi kusalānaṃ visesoti. Sukho vipāko etesanti sukhavipākā. Tena kusalākusalānaṃ sāmaññe vipākadhammabhāve sukhavipākavipaccanasabhāvaṃ dasseti, na tesaṃ sukhavipākasabbhāvameva. Anavajjā ca te sukhavipākā cāti anavajjasukhavipākā. Kusalā lakkhīyanti etenāti lakkhaṇaṃ, anavajjasukhavipākalakkhaṇaṃ etesanti anavajjasukhavipākalakkhaṇā. Nanu te eva kusalā anavajjasukhavipākā, kathaṃ te sayameva attano lakkhaṇaṃ hontīti? Viññātāviññātasaddatthabhāvena lakkhaṇalakkhitabbabhāvayuttito. Kusalasaddatthavasena hi aviññātā kusalā lakkhitabbā honti, anavajjasukhavipākasaddatthabhāvena viññātā lakkhaṇanti yuttametaṃ. Atha vā lakkhīyatīti lakkhaṇaṃ, sabhāvo. Anavajjasukhavipākā ca te lakkhaṇañcāti anavajjasukhavipākalakkhaṇā, anavajjasukhavipākā hutvā lakkhiyamānā sabhāvā kusalā nāmāti attho.

    அத² வா அனவஜ்ஜவசனேன அனவஜ்ஜத்தங் ஆஹ, ஸுக²விபாகவசனேன ஸுக²விபாகத்தங், தஸ்மா அனவஜ்ஜஞ்ச ஸுக²விபாகோ ச அனவஜ்ஜஸுக²விபாகங், தங் லக்க²ணங் ஏதேஸங் கரணத்தே² ச கம்மத்தே² ச லக்க²ணஸத்³தே³ ஸபா⁴வபூ⁴தந்தி அனவஜ்ஜஸுக²விபாகலக்க²ணா, அனவஜ்ஜஸுக²விபாகஸபா⁴வேன லக்கி²யமானா தங்ஸபா⁴வவந்தோ ச குஸலாதி வுத்தங் ஹோதி. தத்த² அனவஜ்ஜவசனேன பவத்திஸுக²தங் குஸலானங் த³ஸ்ஸேதி, ஸுக²விபாகவசனேன விபாகஸுக²தங். புரிமஞ்ஹி அத்தனோ பவத்திஸபா⁴வவஸேன லக்க²ணதாவசனங், பச்சி²மங் காலந்தரே விபாகுப்பாத³னஸமத்த²தாயாதி. ததா² புரிமேன குஸலானங் அத்தஸுத்³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி , பச்சி²மேன விஸுத்³த⁴விபாகதங். புரிமேன ச குஸலங் அகுஸலஸபா⁴வதோ நிவத்தேதி, பச்சி²மேன அப்³யாகதஸபா⁴வதோ ஸவிபாகத்ததீ³பகத்தா பச்சி²மஸ்ஸ. புரிமேன வா வஜ்ஜபடிபக்க²பா⁴வத³ஸ்ஸனதோ கிச்சட்டே²ன ரஸேன அகுஸலவித்³த⁴ங்ஸனரஸதங் தீ³பேதி, பச்சி²மேன ஸம்பத்திஅத்தே²ன இட்ட²விபாகரஸதங். புரிமேன ச உபட்டா²னாகாரட்டே²ன பச்சுபட்டா²னேன வோதா³னபச்சுபட்டா²னதங் த³ஸ்ஸேதி, பச்சி²மேன ப²லத்தே²ன ஸுக²விபாகபச்சுபட்டா²னதங். புரிமேன ச யோனிஸோமனஸிகாரங் குஸலானங் பத³ட்டா²னங் விபா⁴வேதி. ததோ ஹி தே அனவஜ்ஜா ஜாதாதி. பச்சி²மேன குஸலானங் அஞ்ஞேஸங் பத³ட்டா²னபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. தே ஹி ஸுக²விபாகஸ்ஸ காரணங் ஹொந்தீதி. எத்த² ச ஸுக²விபாகஸத்³தே³ ஸுக²ஸத்³தோ³ இட்ட²பரியாயவசனந்தி த³ட்ட²ப்³போ³. இட்ட²சதுக்க²ந்த⁴விபாகா ஹி குஸலா, ந ஸுக²வேத³னாவிபாகாவ. ஸங்கா²ரது³க்கோ²பஸமஸுக²விபாகதாய ச ஸம்ப⁴வோ ஏவ நத்தி². ந ஹி தங்விபாகோதி. யதி³ பன விபாகஸத்³தோ³ ப²லபரியாயவசனங், நிஸ்ஸந்த³விபாகேன இட்ட²ரூபேனாபி ஸுக²விபாகதா யோஜேதப்³பா³.

    Atha vā anavajjavacanena anavajjattaṃ āha, sukhavipākavacanena sukhavipākattaṃ, tasmā anavajjañca sukhavipāko ca anavajjasukhavipākaṃ, taṃ lakkhaṇaṃ etesaṃ karaṇatthe ca kammatthe ca lakkhaṇasadde sabhāvabhūtanti anavajjasukhavipākalakkhaṇā, anavajjasukhavipākasabhāvena lakkhiyamānā taṃsabhāvavanto ca kusalāti vuttaṃ hoti. Tattha anavajjavacanena pavattisukhataṃ kusalānaṃ dasseti, sukhavipākavacanena vipākasukhataṃ. Purimañhi attano pavattisabhāvavasena lakkhaṇatāvacanaṃ, pacchimaṃ kālantare vipākuppādanasamatthatāyāti. Tathā purimena kusalānaṃ attasuddhiṃ dasseti , pacchimena visuddhavipākataṃ. Purimena ca kusalaṃ akusalasabhāvato nivatteti, pacchimena abyākatasabhāvato savipākattadīpakattā pacchimassa. Purimena vā vajjapaṭipakkhabhāvadassanato kiccaṭṭhena rasena akusalaviddhaṃsanarasataṃ dīpeti, pacchimena sampattiatthena iṭṭhavipākarasataṃ. Purimena ca upaṭṭhānākāraṭṭhena paccupaṭṭhānena vodānapaccupaṭṭhānataṃ dasseti, pacchimena phalatthena sukhavipākapaccupaṭṭhānataṃ. Purimena ca yonisomanasikāraṃ kusalānaṃ padaṭṭhānaṃ vibhāveti. Tato hi te anavajjā jātāti. Pacchimena kusalānaṃ aññesaṃ padaṭṭhānabhāvaṃ dasseti. Te hi sukhavipākassa kāraṇaṃ hontīti. Ettha ca sukhavipākasadde sukhasaddo iṭṭhapariyāyavacananti daṭṭhabbo. Iṭṭhacatukkhandhavipākā hi kusalā, na sukhavedanāvipākāva. Saṅkhāradukkhopasamasukhavipākatāya ca sambhavo eva natthi. Na hi taṃvipākoti. Yadi pana vipākasaddo phalapariyāyavacanaṃ, nissandavipākena iṭṭharūpenāpi sukhavipākatā yojetabbā.

    ஸாவஜ்ஜது³க்க²விபாகலக்க²ணாதி எத்த² ச வுத்தவிதி⁴அனுஸாரேன அத்தோ² ச யோஜனா ச யதா²ஸம்ப⁴வங் வேதி³தப்³பா³. விபாகாரஹதா குஸலாகுஸலானங் லக்க²ணபா⁴வேன வுத்தா, தப்³பா⁴வேன அகதி²தா அப்³யாகதா அவிபாகாரஹஸபா⁴வா ஹொந்தீதி ஆஹ ‘‘அவிபாகலக்க²ணா அப்³யாகதா’’தி. யதே²வ ஹி ஸுக²து³க்க²விபாகாரஹா ஸுக²து³க்க²விபாகாதி ஏவங்லக்க²ணதா குஸலாகுஸலானங் வுத்தா, ஏவமிதா⁴பி அவிபாகாரஹா அவிபாகாதி ஏவங்லக்க²ணதா அப்³யாகதானங் வுத்தா. தஸ்மா ‘‘அஹோஸி கம்மங் நாஹோஸி கம்மவிபாகோ ந ப⁴விஸ்ஸதி கம்மவிபாகோ நத்தி² கம்மவிபாகோ, அத்தி² கம்மங் நத்தி² கம்மவிபாகோ ந ப⁴விஸ்ஸதி கம்மவிபாகோ, ப⁴விஸ்ஸதி கம்மங் ந ப⁴விஸ்ஸதி கம்மவிபாகோ’’தி (படி॰ ம॰ 1.234) ஏவங்பகாரானங் குஸலாகுஸலானங் குஸலாகுஸலபா⁴வானாபத்தி அப்³யாகதபா⁴வாபத்தி வா ந ஹோதி. ந ஹி தே ஸுக²து³க்க²விபாகாரஹா ந ஹொந்தி விபாகத⁴ம்மத்தா, அவிபாகாரஹா வா ந ஹொந்தி அவிபாகத⁴ம்மத்தாபா⁴வாதி.

    Sāvajjadukkhavipākalakkhaṇāti ettha ca vuttavidhianusārena attho ca yojanā ca yathāsambhavaṃ veditabbā. Vipākārahatā kusalākusalānaṃ lakkhaṇabhāvena vuttā, tabbhāvena akathitā abyākatā avipākārahasabhāvā hontīti āha ‘‘avipākalakkhaṇā abyākatā’’ti. Yatheva hi sukhadukkhavipākārahā sukhadukkhavipākāti evaṃlakkhaṇatā kusalākusalānaṃ vuttā, evamidhāpi avipākārahā avipākāti evaṃlakkhaṇatā abyākatānaṃ vuttā. Tasmā ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko na bhavissati kammavipāko natthi kammavipāko, atthi kammaṃ natthi kammavipāko na bhavissati kammavipāko, bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234) evaṃpakārānaṃ kusalākusalānaṃ kusalākusalabhāvānāpatti abyākatabhāvāpatti vā na hoti. Na hi te sukhadukkhavipākārahā na honti vipākadhammattā, avipākārahā vā na honti avipākadhammattābhāvāti.

    குஸலாதி வா த⁴ம்மாதி வாதிஆதீ³னீதி குஸலத⁴ம்மபதா³னி த்³வே, அகுஸலத⁴ம்மபதா³னி த்³வே, அப்³யாகதத⁴ம்மபதா³னி த்³வேதி. ஏகத்த²னானத்தா²னீதி விஸுங் விஸுங் த்³வின்னங் த்³வின்னங் அஞ்ஞமஞ்ஞாபெக்க²ங் ஏகத்த²னானத்த²தங் சோதே³தி, ந ச²ன்னங். தோ³ஸமெத்த² வத்துகாமோ சோத³கோ புச்ச²தீதி ஞத்வா ஆசரியோ ஆஹ ‘‘கிஞ்செத்தா²’’தி. எத்த² ஏகத்த²னானத்த²தாயங் கிஞ்சி வத்தப்³ப³ங் அஸமத்தா தே சோத³னா, அவஸிட்ட²ங் தாவ ப்³ரூஹீதி வுத்தங் ஹோதி. யதி³ ஏகத்தா²னி இந்த³ஸக்கஸத்³தா³னங் விய ஸத்³த³மத்தே ஏவ பே⁴தோ³, ஏவங் குஸலத⁴ம்மஸத்³தா³னங், ந அத்தே²தி. யதா² ‘‘இந்தோ³ ஸக்கோ’’தி வுத்தே ‘‘இந்தோ³ இந்தோ³’’தி வுத்தஸதி³ஸங் ஹோதி, ஏவங் ‘‘குஸலா த⁴ம்மா’’தி இத³ங் வசனங் ‘‘குஸலா குஸலா’’தி வுத்தஸதி³ஸங் ஹோதி. ஏவங் இதரேஸுபி ‘‘அகுஸலா அகுஸலா’’தி வுத்தஸதி³ஸதா ‘‘அப்³யாகதா அப்³யாகதா’’தி வுத்தஸதி³ஸதா ச யோஜேதப்³பா³. அத² நானத்தா²னி, இந்த³குவேரஸத்³தா³னங் விய ஸத்³த³தோ அத்த²தோ ச குஸலத⁴ம்மஸத்³தா³னங் பே⁴தோ³, ததா² அகுஸலத⁴ம்மஸத்³தா³தீ³னந்தி ச²ஹி பதே³ஹி சதூஹி பதே³ஹி ச ச² சத்தாரோ ச அத்தா² பி⁴ன்னா வுத்தாதி குஸலத்திகாதீ³னங் குஸலச²க்காதி³பா⁴வோ, ஹேதுது³காதீ³னஞ்ச ஹேதுசதுக்காதி³பா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீதி.

    Kusalāti vā dhammāti vātiādīnīti kusaladhammapadāni dve, akusaladhammapadāni dve, abyākatadhammapadāni dveti. Ekatthanānatthānīti visuṃ visuṃ dvinnaṃ dvinnaṃ aññamaññāpekkhaṃ ekatthanānatthataṃ codeti, na channaṃ. Dosamettha vattukāmo codako pucchatīti ñatvā ācariyo āha ‘‘kiñcetthā’’ti. Ettha ekatthanānatthatāyaṃ kiñci vattabbaṃ asamattā te codanā, avasiṭṭhaṃ tāva brūhīti vuttaṃ hoti. Yadi ekatthāni indasakkasaddānaṃ viya saddamatte eva bhedo, evaṃ kusaladhammasaddānaṃ, na attheti. Yathā ‘‘indo sakko’’ti vutte ‘‘indo indo’’ti vuttasadisaṃ hoti, evaṃ ‘‘kusalā dhammā’’ti idaṃ vacanaṃ ‘‘kusalā kusalā’’ti vuttasadisaṃ hoti. Evaṃ itaresupi ‘‘akusalā akusalā’’ti vuttasadisatā ‘‘abyākatā abyākatā’’ti vuttasadisatā ca yojetabbā. Atha nānatthāni, indakuverasaddānaṃ viya saddato atthato ca kusaladhammasaddānaṃ bhedo, tathā akusaladhammasaddādīnanti chahi padehi catūhi padehi ca cha cattāro ca atthā bhinnā vuttāti kusalattikādīnaṃ kusalachakkādibhāvo, hetudukādīnañca hetucatukkādibhāvo āpajjatīti.

    நனு திண்ணங் த⁴ம்மஸத்³தா³னங் திண்ணங் இந்த³ஸத்³தா³னங் விய ரூபாபே⁴தா³ அத்தா²பே⁴தோ³தி ச²க்கபா⁴வோ ந ப⁴விஸ்ஸதி, தஸ்மா ஏவமித³ங் வத்தப்³ப³ங் ஸியா ‘‘திகது³கானங் சதுக்கதிகபா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீ’’தி, ந வத்தப்³ப³ங், திண்ணங் த⁴ம்மஸத்³தா³னங் ஏகத்தா²னங் திண்ணங் இந்த³ஸத்³தா³னங் விய வசனே பயோஜனாபா⁴வா வுத்தானங் தேஸங் மாஸஸத்³தா³னங் விய அபி⁴ன்னரூபானஞ்ச அத்த²பே⁴தோ³ உபபஜ்ஜதீதி, ஏவமபி யதா² ஏகோ மாஸஸத்³தோ³ அபி⁴ன்னரூபோ காலங் அபரண்ணவிஸேஸங் ஸுவண்ணமாஸஞ்ச வத³தி, ஏவங் த⁴ம்மஸத்³தோ³பி ஏகோ பி⁴ன்னே அத்தே² வத்துமரஹதீதி காலாதீ³னங் மாஸபத³த்த²தாய விய தப்³ப³சனீயபி⁴ன்னத்தா²னங் த⁴ம்மபத³த்த²தாய அபே⁴தோ³தி சதுக்கதிகபா⁴வோ ஏவ ஆபஜ்ஜதீதி, நாபஜ்ஜதி ஏகஸ்ஸ ஸத்³த³ஸ்ஸ ஜாதிகு³ணகிரியாபி⁴ன்னானங் அனபி⁴தா⁴னதோ. ந ஹி மாஸ-ஸத்³தோ³ ஏகோ ஜாதிபி⁴ன்னானங் காலாதீ³னங் அந்தரேன ஸரூபேகஸேஸங் வாசகோ ஹோதி. இத⁴ ச யதி³ ஸரூபேகஸேஸோ கதோ ஸியா, து³தியோ ததியோ ச த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ ந வத்தப்³போ³ ஸியா, வுத்தோ ச ஸோ, தஸ்மா குஸலாதி³-ஸத்³தா³ விய அபி⁴ன்னகுஸலாதி³ஜாதீஸு ரூபஸாமஞ்ஞேபி மாஸ-ஸத்³தா³ விய தயோ வினிவத்தஅஞ்ஞஜாதீஸு வத்தமானா தயோ த்³வே ச த⁴ம்ம-ஸத்³தா³ ஆபன்னாதி திகது³கானங் ச²க்கசதுக்கபா⁴வோ ஏவ ஆபஜ்ஜதீதி.

    Nanu tiṇṇaṃ dhammasaddānaṃ tiṇṇaṃ indasaddānaṃ viya rūpābhedā atthābhedoti chakkabhāvo na bhavissati, tasmā evamidaṃ vattabbaṃ siyā ‘‘tikadukānaṃ catukkatikabhāvo āpajjatī’’ti, na vattabbaṃ, tiṇṇaṃ dhammasaddānaṃ ekatthānaṃ tiṇṇaṃ indasaddānaṃ viya vacane payojanābhāvā vuttānaṃ tesaṃ māsasaddānaṃ viya abhinnarūpānañca atthabhedo upapajjatīti, evamapi yathā eko māsasaddo abhinnarūpo kālaṃ aparaṇṇavisesaṃ suvaṇṇamāsañca vadati, evaṃ dhammasaddopi eko bhinne atthe vattumarahatīti kālādīnaṃ māsapadatthatāya viya tabbacanīyabhinnatthānaṃ dhammapadatthatāya abhedoti catukkatikabhāvo eva āpajjatīti, nāpajjati ekassa saddassa jātiguṇakiriyābhinnānaṃ anabhidhānato. Na hi māsa-saddo eko jātibhinnānaṃ kālādīnaṃ antarena sarūpekasesaṃ vācako hoti. Idha ca yadi sarūpekaseso kato siyā, dutiyo tatiyo ca dhamma-saddo na vattabbo siyā, vutto ca so, tasmā kusalādi-saddā viya abhinnakusalādijātīsu rūpasāmaññepi māsa-saddā viya tayo vinivattaaññajātīsu vattamānā tayo dve ca dhamma-saddā āpannāti tikadukānaṃ chakkacatukkabhāvo eva āpajjatīti.

    பதா³னஞ்ச அஸம்ப³ந்தோ⁴தி குஸலத⁴ம்மபதா³னங் அஞ்ஞமஞ்ஞங் ததா² அகுஸலத⁴ம்மபதா³னங் அப்³யாகதத⁴ம்மபதா³னஞ்ச அஸம்ப³ந்தோ⁴ ஆபஜ்ஜதீதி அத்தோ². த்³வின்னங் த்³வின்னஞ்ஹி இச்சி²தோ ஸம்ப³ந்தோ⁴, ந ஸப்³பே³ஸங் ச²ன்னங் சதுன்னங் வா அஞ்ஞமஞ்ஞந்தி. இத³ங் பன கஸ்மா சோதே³தி, நனு நானத்த²த்தே ஸதி அத்த²ந்தரத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுச்சமானேஸு த⁴ம்ம-ஸத்³தே³ஸு குஸலாகுஸலாப்³யாகத-ஸத்³தா³னங் விய அஸம்ப³ந்தோ⁴ வுத்தோ யுத்தோ ஏவாதி? ஸச்சமேதங், அஸம்ப³ந்த⁴ங் பன ஸித்³த⁴ங் கத்வா புரிமசோத³னா கதா ‘‘திகது³கானங் ச²க்கசதுக்கபா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீ’’தி, இத⁴ பன தங் அஸம்ப³ந்த⁴ங் ஸாதே⁴துங் இத³ங் சோதி³தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அத² வா ஏவமெத்த² யோஜனா காதப்³பா³ – யதி³ பன ச²க்கசதுக்கபா⁴வங் ந இச்ச²ஸி, பதா³னங் ஸம்ப³ந்தே⁴ன ப⁴விதப்³ப³ங் யதா²வுத்தனயேன, ஸோ ச ஸமானவிப⁴த்தீனங் த்³வின்னங் த்³வின்னங் ஸம்ப³ந்தோ⁴ ஏகத்த²த்தே ஸதி யுஜ்ஜெய்ய, த்வங் பன நானத்த²தங் வத³ஸீதி பதா³னஞ்ச தே அஸம்ப³ந்தோ⁴ ஆபஜ்ஜதி, நேவ நாபஜ்ஜதீதி. நியமனத்தோ² ச-ஸத்³தோ³. புப்³பா³பர…பே॰… நிப்பயோஜனானி நாம ஹொந்தீதி ச²க்கசதுக்கபா⁴வங் அனிச்ச²ந்தஸ்ஸ, நானத்த²தங் பன இச்ச²ந்தஸ்ஸாதி அதி⁴ப்பாயோ. அவஸ்ஸஞ்ச ஸம்ப³ந்தோ⁴ இச்சி²தப்³போ³ புப்³பா³பரவிரோதா⁴பத்திதோதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யாபி சேஸா’’திஆதி³மாஹ. புச்சா² ஹி பத³விபல்லாஸகரணேன த⁴ம்மா ஏவ குஸலாதி குஸலத⁴ம்ம-ஸத்³தா³னங் இத⁴ உத்³தி³ட்டா²னங் ஏகத்த²தங் தீ³பேதி, தவ ச நானத்த²தங் வத³ந்தஸ்ஸ நேவ ஹி த⁴ம்மா குஸலாதி கத்வா தாயபி புச்சா²ய விரோதோ⁴ ஆபஜ்ஜதி, வுச்சதி ச ததா² ஸா புச்சா²தி ந நானத்த²தா யுஜ்ஜதி.

    Padānañca asambandhoti kusaladhammapadānaṃ aññamaññaṃ tathā akusaladhammapadānaṃ abyākatadhammapadānañca asambandho āpajjatīti attho. Dvinnaṃ dvinnañhi icchito sambandho, na sabbesaṃ channaṃ catunnaṃ vā aññamaññanti. Idaṃ pana kasmā codeti, nanu nānatthatte sati atthantaradassanatthaṃ vuccamānesu dhamma-saddesu kusalākusalābyākata-saddānaṃ viya asambandho vutto yutto evāti? Saccametaṃ, asambandhaṃ pana siddhaṃ katvā purimacodanā katā ‘‘tikadukānaṃ chakkacatukkabhāvo āpajjatī’’ti, idha pana taṃ asambandhaṃ sādhetuṃ idaṃ coditanti veditabbaṃ. Atha vā evamettha yojanā kātabbā – yadi pana chakkacatukkabhāvaṃ na icchasi, padānaṃ sambandhena bhavitabbaṃ yathāvuttanayena, so ca samānavibhattīnaṃ dvinnaṃ dvinnaṃ sambandho ekatthatte sati yujjeyya, tvaṃ pana nānatthataṃ vadasīti padānañca te asambandho āpajjati, neva nāpajjatīti. Niyamanattho ca-saddo. Pubbāpara…pe… nippayojanāni nāma hontīti chakkacatukkabhāvaṃ anicchantassa, nānatthataṃ pana icchantassāti adhippāyo. Avassañca sambandho icchitabbo pubbāparavirodhāpattitoti dassetuṃ ‘‘yāpi cesā’’tiādimāha. Pucchā hi padavipallāsakaraṇena dhammā eva kusalāti kusaladhamma-saddānaṃ idha uddiṭṭhānaṃ ekatthataṃ dīpeti, tava ca nānatthataṃ vadantassa neva hi dhammā kusalāti katvā tāyapi pucchāya virodho āpajjati, vuccati ca tathā sā pucchāti na nānatthatā yujjati.

    அபரோ நயோதி ‘‘குஸலா த⁴ம்மா’’திஆதீ³னங் த்³வின்னங் த்³வின்னங் ஏகத்த²த்தமேவ திண்ணங் த⁴ம்மஸத்³தா³னங் ஏகத்த²னானத்த²த்தேஹி சோதே³தி. திண்ணங் த⁴ம்மானங் ஏகத்தாதிஆதி³ம்ஹி யதா² தீஹி இந்த³-ஸத்³தே³ஹி வுச்சமானானங் இந்த³த்தா²னங் இந்த³பா⁴வேன ஏகத்தா ததோ அனஞ்ஞேஸங் ஸக்கபுரிந்த³த³ஸஹஸ்ஸக்க²ஸத்³த³த்தா²னங் ஏகத்தங், ஏவங் திண்ணங் த⁴ம்ம-ஸத்³த³த்தா²னங் த⁴ம்மபா⁴வேன ஏகத்தா ததோ அனஞ்ஞேஸங் குஸலாகுஸலாப்³யாகத-ஸத்³த³த்தா²னங் ஏகத்தங் ஆபஜ்ஜதீதி அத்தோ². த⁴ம்மோ நாம பா⁴வோதி ஸபா⁴வதா⁴ரணாதி³னா அத்தே²ன த⁴ம்மோதி வுத்தோ, ஸோ ச ஸபா⁴வஸ்ஸேவ ஹோதி, நாஸபா⁴வஸ்ஸாதி இமினா அதி⁴ப்பாயேன வத³தி. ஹோது பா⁴வோ, ததோ கிந்தி? யதி³ திண்ணங் த⁴ம்மஸத்³தா³னங் நானத்த²தா, தீஸு த⁴ம்மேஸு யோ கோசி ஏகோ த⁴ம்மோ பா⁴வோ, ததோ அனஞ்ஞங் குஸலங் அகுஸலங் அப்³யாகதங் வா ஏகேகமேவ பா⁴வோ. பா⁴வபூ⁴தா பன த⁴ம்மா அஞ்ஞே த்³வே அபா⁴வா ஹொந்தீதி தேஹி அனஞ்ஞே குஸலாதீ³ஸு த்³வே யே கேசி அபா⁴வா. யோபி ச ஸோ ஏகோ த⁴ம்மோ பா⁴வோதி க³ஹிதோ, ஸோபி ஸமானரூபேஸு தீஸு த⁴ம்மஸத்³தே³ஸு அயமேவ பா⁴வத்தோ² ஹோதீதி நியமஸ்ஸ அபா⁴வா அஞ்ஞஸ்ஸ பா⁴வத்த²த்தே ஸதி அபா⁴வோ ஹோதீதி ததோ அனஞ்ஞஸ்ஸபி அபா⁴வத்தங் ஆபன்னந்தி குஸலாதீ³னங் ஸப்³பே³ஸம்பி அபா⁴வத்தாபத்தி ஹோதி. ந ஹி இந்த³ஸ்ஸ அமனுஸ்ஸத்தே ததோ அனஞ்ஞேஸங் ஸக்காதீ³னங் மனுஸ்ஸத்தங் அத்தீ²தி.

    Aparo nayoti ‘‘kusalā dhammā’’tiādīnaṃ dvinnaṃ dvinnaṃ ekatthattameva tiṇṇaṃ dhammasaddānaṃ ekatthanānatthattehi codeti. Tiṇṇaṃ dhammānaṃ ekattātiādimhi yathā tīhi inda-saddehi vuccamānānaṃ indatthānaṃ indabhāvena ekattā tato anaññesaṃ sakkapurindadasahassakkhasaddatthānaṃ ekattaṃ, evaṃ tiṇṇaṃ dhamma-saddatthānaṃ dhammabhāvena ekattā tato anaññesaṃ kusalākusalābyākata-saddatthānaṃ ekattaṃ āpajjatīti attho. Dhammo nāma bhāvoti sabhāvadhāraṇādinā atthena dhammoti vutto, so ca sabhāvasseva hoti, nāsabhāvassāti iminā adhippāyena vadati. Hotu bhāvo, tato kinti? Yadi tiṇṇaṃ dhammasaddānaṃ nānatthatā, tīsu dhammesu yo koci eko dhammo bhāvo, tato anaññaṃ kusalaṃ akusalaṃ abyākataṃ vā ekekameva bhāvo. Bhāvabhūtā pana dhammā aññe dve abhāvā hontīti tehi anaññe kusalādīsu dve ye keci abhāvā. Yopi ca so eko dhammo bhāvoti gahito, sopi samānarūpesu tīsu dhammasaddesu ayameva bhāvattho hotīti niyamassa abhāvā aññassa bhāvatthatte sati abhāvo hotīti tato anaññassapi abhāvattaṃ āpannanti kusalādīnaṃ sabbesampi abhāvattāpatti hoti. Na hi indassa amanussatte tato anaññesaṃ sakkādīnaṃ manussattaṃ atthīti.

    நனு ஏவமபி ஏகஸ்ஸ பா⁴வத்தங் வினா அஞ்ஞேஸங் அபா⁴வத்தங் ந ஸக்கா வத்துங், தத்த² ச ஏகேனேவ பா⁴வேன ப⁴விதப்³ப³ந்தி நியமாபா⁴வதோ திண்ணம்பி பா⁴வத்தே ஸித்³தே⁴ தேஹி அனஞ்ஞேஸங் குஸலாதீ³னம்பி பா⁴வத்தங் ஸித்³த⁴ங் ஹோதீதி? ந ஹோதி திண்ணங் த⁴ம்ம-ஸத்³தா³னங் நானத்த²பா⁴வஸ்ஸ அனுஞ்ஞாதத்தா. ந ஹி திண்ணங் பா⁴வத்தே நானத்த²தா அத்தி², அனுஞ்ஞாதா ச ஸா தயாதி. நனு திண்ணங் த⁴ம்மானங் அபா⁴வத்தேபி நானத்த²தா ந ஸியாதி? மா ஹோது நானத்த²தா, தவ பன நானத்த²தங் படிஜானந்தஸ்ஸ ‘‘ஏஸோ தோ³ஸோ’’தி வதா³மி, ந பன மயா நானத்த²தா ஏகத்த²தா வா அனுஞ்ஞாதாதி குதோ மே விரோதோ⁴ ஸியாதி. அத² வா அபா⁴வத்தங் ஆபன்னேஹி த⁴ம்மேஹி அனஞ்ஞே குஸலாத³யோபி அபா⁴வா ஏவ ஸியுந்தி இத³ங் வசனங் அனியமேன யே கேசி த்³வே த⁴ம்மா அபா⁴வத்தங் ஆபன்னா, தேஹி அனஞ்ஞேஸங் குஸலாதீ³ஸு யேஸங் கேஸஞ்சி த்³வின்னங் குஸலாதீ³னங் அபா⁴வத்தாபத்திங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ஏகஸ்ஸ பா⁴வத்தா. யம்பி வுத்தங் ‘‘தேஹி ச அஞ்ஞோ குஸலபரோபி அபா⁴வோ ஸியா’’தி, தங் அனியமத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங், ந ஸப்³பே³ஸங் அபா⁴வஸாத⁴னத்த²ங். அயஞ்ஹி தத்த² அத்தோ² அகுஸலபரஸ்ஸ வா அப்³யாகதபரஸ்ஸ வா த⁴ம்மஸ்ஸ பா⁴வத்தே ஸதி தேஹி அஞ்ஞோ குஸலபரோபி அபா⁴வோ ஸியாதி.

    Nanu evamapi ekassa bhāvattaṃ vinā aññesaṃ abhāvattaṃ na sakkā vattuṃ, tattha ca ekeneva bhāvena bhavitabbanti niyamābhāvato tiṇṇampi bhāvatte siddhe tehi anaññesaṃ kusalādīnampi bhāvattaṃ siddhaṃ hotīti? Na hoti tiṇṇaṃ dhamma-saddānaṃ nānatthabhāvassa anuññātattā. Na hi tiṇṇaṃ bhāvatte nānatthatā atthi, anuññātā ca sā tayāti. Nanu tiṇṇaṃ dhammānaṃ abhāvattepi nānatthatā na siyāti? Mā hotu nānatthatā, tava pana nānatthataṃ paṭijānantassa ‘‘eso doso’’ti vadāmi, na pana mayā nānatthatā ekatthatā vā anuññātāti kuto me virodho siyāti. Atha vā abhāvattaṃ āpannehi dhammehi anaññe kusalādayopi abhāvā eva siyunti idaṃ vacanaṃ aniyamena ye keci dve dhammā abhāvattaṃ āpannā, tehi anaññesaṃ kusalādīsu yesaṃ kesañci dvinnaṃ kusalādīnaṃ abhāvattāpattiṃ sandhāya vuttaṃ ekassa bhāvattā. Yampi vuttaṃ ‘‘tehi ca añño kusalaparopi abhāvo siyā’’ti, taṃ aniyamadassanatthaṃ vuttaṃ, na sabbesaṃ abhāvasādhanatthaṃ. Ayañhi tattha attho akusalaparassa vā abyākataparassa vā dhammassa bhāvatte sati tehi añño kusalaparopi abhāvo siyāti.

    ஸப்³ப³மேதங் அகாரணந்தி எத்த² காரணங் நாம யுத்தி. குஸலகுஸலஸத்³தா³னங் விய ஏகந்தஏகத்த²தங், குஸலரூபசக்கு²ம-ஸத்³தா³னங் விய ஏகந்தனானத்த²தஞ்ச விகப்பெத்வா யாயங் புனருத்தி ச²க்கசதுக்காபத்தி அஸம்ப³ந்த⁴விரோதா⁴பா⁴வாபத்தி தோ³ஸாரோபனயுத்தி வுத்தா, ஸப்³பா³ ஸா அயுத்தி, ததா² ஏகத்த²னானத்த²தாபா⁴வதோதி வுத்தங் ஹோதி. யா யா அனுமதி யதா²னுமதி அனுமதியா அனுமதியா வோஹாரஸித்³தி⁴தோ. அனுமதியா அனுரூபங் வா யதா²னுமதி, யதா² அனுமதி பவத்தா, ததா² தத³னுரூபங் வோஹாரஸித்³தி⁴தோதி அத்தோ². அனுமதி ஹி விஸேஸனவிஸேஸிதப்³பா³பா⁴வதோ அச்சந்தமபி⁴ன்னேஸு கத்த²சி கிரியாகு³ணாதி³பரிக்³க³ஹவிஸேஸேன அவிவடஸத்³த³த்த²விவரணத்த²ங் பவத்தா யதா² ‘‘ஸக்கோ இந்தோ³ புரிந்த³தோ³’’தி. கத்த²சி அச்சந்தங் பி⁴ன்னேஸு யதா² ‘‘த⁴வோ க²தி³ரோ பலாஸோ ச ஆனீயந்தூ’’தி. கத்த²சி விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வதோ பே⁴தா³பே⁴த³வந்தேஸு ஸெய்யதா²பி ‘‘நீலுப்பலங் பண்டி³தபுரிஸோ’’தி, தாய தாய அனுமதியா தத³னுரூபஞ்ச தே தே வோஹாரா ஸித்³தா⁴. தஸ்மா இஹாபி குஸலத⁴ம்ம-ஸத்³தா³னங் விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வதோ விஸேஸத்த²ஸாமஞ்ஞத்த²பரிக்³க³ஹேன ஸமானே அத்தே² பே⁴தா³பே⁴த³யுத்தே பவத்தி அனுமதாதி தாய தாய அனுமதியா தத³னுரூபஞ்ச ஸித்³தோ⁴ ஏஸோ வோஹாரோ. தஸ்மா வுத்தங் ‘‘ஸப்³ப³மேதங் அகாரண’’ந்தி.

    Sabbametaṃ akāraṇanti ettha kāraṇaṃ nāma yutti. Kusalakusalasaddānaṃ viya ekantaekatthataṃ, kusalarūpacakkhuma-saddānaṃ viya ekantanānatthatañca vikappetvā yāyaṃ punarutti chakkacatukkāpatti asambandhavirodhābhāvāpatti dosāropanayutti vuttā, sabbā sā ayutti, tathā ekatthanānatthatābhāvatoti vuttaṃ hoti. Yā yā anumati yathānumati anumatiyā anumatiyā vohārasiddhito. Anumatiyā anurūpaṃ vā yathānumati, yathā anumati pavattā, tathā tadanurūpaṃ vohārasiddhitoti attho. Anumati hi visesanavisesitabbābhāvato accantamabhinnesu katthaci kiriyāguṇādipariggahavisesena avivaṭasaddatthavivaraṇatthaṃ pavattā yathā ‘‘sakko indo purindado’’ti. Katthaci accantaṃ bhinnesu yathā ‘‘dhavo khadiro palāso ca ānīyantū’’ti. Katthaci visesanavisesitabbabhāvato bhedābhedavantesu seyyathāpi ‘‘nīluppalaṃ paṇḍitapuriso’’ti, tāya tāya anumatiyā tadanurūpañca te te vohārā siddhā. Tasmā ihāpi kusaladhamma-saddānaṃ visesanavisesitabbabhāvato visesatthasāmaññatthapariggahena samāne atthe bhedābhedayutte pavatti anumatāti tāya tāya anumatiyā tadanurūpañca siddho eso vohāro. Tasmā vuttaṃ ‘‘sabbametaṃ akāraṇa’’nti.

    அத்தனோ அத்தனோ அத்த²விஸேஸங் தஸ்ஸ தீ³பெந்தீதி அத்தனா பரிக்³க³ஹிதங் அத்தனா வுச்சமானங் அனவஜ்ஜஸுக²விபாகாதி³குஸலாதி³பா⁴வங் த⁴ம்ம-ஸத்³த³ஸ்ஸ தீ³பெந்தி தத³த்த²ஸ்ஸ தப்³பா⁴வதீ³பனவஸேனாதி அதி⁴ப்பாயோ. ந ஹி த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ குஸலாதி³பா⁴வோ ஹோதீதி. இமினாவாதி ‘‘த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ பரியத்திஆதீ³ஸு தி³ஸ்ஸதீ’’திஆதி³னா ‘‘அத்தனோ ஸபா⁴வங் தா⁴ரெந்தீ’’திஆதி³னா ச நயேன. ஸோ ஹி ஸப்³ப³த்த² ஸமானோ, ந குஸல-ஸத்³தோ³ ஆரொக்³யாதீ³ஸு தி³ஸ்ஸதீதி ‘‘குச்சி²தே ஸலயந்தீ’’திஆதி³கோ, ஸோ ச விஸேஸனயோ ‘‘இதோ பரங் விஸேஸமத்தமேவ வக்கா²மா’’தி ஏதேன அபனீதோதி த³ட்ட²ப்³போ³. ந ஹி குஸலாதி³விஸேஸங் க³ஹெத்வா பவத்தா ஸுகா²ய வேத³னாய ஸம்பயுத்தாதிஆத³யோ விஸேஸாதி.

    Attano attano atthavisesaṃ tassa dīpentīti attanā pariggahitaṃ attanā vuccamānaṃ anavajjasukhavipākādikusalādibhāvaṃ dhamma-saddassa dīpenti tadatthassa tabbhāvadīpanavasenāti adhippāyo. Na hi dhamma-saddo kusalādibhāvo hotīti. Imināvāti ‘‘dhamma-saddo pariyattiādīsu dissatī’’tiādinā ‘‘attano sabhāvaṃ dhārentī’’tiādinā ca nayena. So hi sabbattha samāno, na kusala-saddo ārogyādīsu dissatīti ‘‘kucchite salayantī’’tiādiko, so ca visesanayo ‘‘ito paraṃ visesamattameva vakkhāmā’’ti etena apanītoti daṭṭhabbo. Na hi kusalādivisesaṃ gahetvā pavattā sukhāya vedanāya sampayuttātiādayo visesāti.

    2. ஸுக²ஸ்ஸ ச பஹானாதி எத்த² ஸுகி²ந்த்³ரியங் ‘‘ஸுக²’’ந்தி வுத்தங், தஞ்ச ஸுக²வேத³னாவ ஹோதீதி ‘‘ஸுக²வேத³னாயங் தி³ஸ்ஸதீ’’தி வுத்தங், ந பன ‘‘திஸ்ஸோ இமா, பி⁴க்க²வே, வேத³னா ஸுகா² வேத³னா’’திஏவமாதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 4.249 ஆத³யோ) ஸுக²-ஸத்³தோ³ விய ஸுக²வேத³னாஸத்³தே³ன ஸமானத்த²த்தா. அயஞ்ஹி ஸுகி²ந்த்³ரியத்தோ² ஸுக²-ஸத்³தோ³ காயஸுக²னங் காயானுக்³க³ஹங் ஸாதவிஸேஸங் க³ஹெத்வா பவத்தோ, ந பன ஸுகா² வேத³னா ‘‘யங் கிஞ்சி வேத³னங் வேதே³தி ஸுக²ங் வா (ம॰ நி॰ 1.409), யோ ஸுக²ங் து³க்க²தோ’’திஏவமாதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 4.253) ஸுக²-ஸத்³தோ³ விய ஸாதஸாமஞ்ஞங் க³ஹெத்வா பவத்தோதி. யஸ்மிங் ஸதி ஸுக²ஹேதூனங் பவத்தி, தங் ஸுக²மூலங். பு³த்³து⁴ப்பாதே³ ச காமஸமதிக்கமாதி³கே விராகே³ ச ஸதி ஸுக²ஹேதூனங் புஞ்ஞபஸ்ஸத்³தி⁴ஆதீ³னங் பவத்தி ஹோதீதி தங் ‘‘ஸுக²மூலங் ஸுக²’’ந்தி வுத்தங். ஸுக²ஸ்ஸ ச ஆரம்மணத்தா ‘‘ரூபங் ஸுக²’’ந்தி வுத்தங். புஞ்ஞானீதி யதி³த³ங் வசனங், தங் ஸுக²ஸ்ஸ ச அதி⁴வசனங் இட்ட²விபாகஸ்ஸ அதி⁴வசனங் தத³த்த²ஸ்ஸ இட்ட²விபாகவிபச்சனதோதி அத்தோ². ஸுக²பச்சயானங் ரூபாதீ³னங் இட்டா²னங் டா²னங் ஓகாஸோ ஸக்³கா³ நந்த³னஞ்சாதி ‘‘ஸுகா² ஸக்³கா³ ஸுக²ங் நந்த³ன’’ந்தி வுத்தங். தி³ட்ட²த⁴ம்மேதி இமஸ்மிங் அத்தபா⁴வே. ஸுக²விஹாராதி பட²மஜ்ஜா²னவிஹாராதீ³. நீவரணாதி³ப்³யாபா³த⁴ரஹிதத்தா ‘‘அப்³யாப³ஜ்ஜா²’’தி வுத்தா. ஸப்³ப³ஸங்கா²ரது³க்க²னிப்³பா³பனதோ தங்னிரோத⁴த்தா வா ‘‘நிப்³பா³னங் ஸுக²’’ந்தி வுத்தங். ஆதி³-ஸத்³தே³ன ‘‘அது³க்க²மஸுக²ங் ஸந்தங், ஸுக²மிச்சேவ பா⁴ஸித’’ந்தி அது³க்க²மஸுகே². ‘‘த்³வேபி மயா, ஆனந்த³, வேத³னா வுத்தா பரியாயேன ஸுகா² வேத³னா து³க்கா² வேத³னா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.267) ஸுகோ²பெக்கா²ஸு ச இட்டா²ஸூதி ஏவமாதீ³ஸு பவத்தி ஸங்க³ஹிதா.

    2. Sukhassa ca pahānāti ettha sukhindriyaṃ ‘‘sukha’’nti vuttaṃ, tañca sukhavedanāva hotīti ‘‘sukhavedanāyaṃ dissatī’’ti vuttaṃ, na pana ‘‘tisso imā, bhikkhave, vedanā sukhā vedanā’’tievamādīsu (saṃ. ni. 4.249 ādayo) sukha-saddo viya sukhavedanāsaddena samānatthattā. Ayañhi sukhindriyattho sukha-saddo kāyasukhanaṃ kāyānuggahaṃ sātavisesaṃ gahetvā pavatto, na pana sukhā vedanā ‘‘yaṃ kiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā (ma. ni. 1.409), yo sukhaṃ dukkhato’’tievamādīsu (saṃ. ni. 4.253) sukha-saddo viya sātasāmaññaṃ gahetvā pavattoti. Yasmiṃ sati sukhahetūnaṃ pavatti, taṃ sukhamūlaṃ. Buddhuppāde ca kāmasamatikkamādike virāge ca sati sukhahetūnaṃ puññapassaddhiādīnaṃ pavatti hotīti taṃ ‘‘sukhamūlaṃ sukha’’nti vuttaṃ. Sukhassa ca ārammaṇattā ‘‘rūpaṃ sukha’’nti vuttaṃ. Puññānīti yadidaṃ vacanaṃ, taṃ sukhassa ca adhivacanaṃ iṭṭhavipākassa adhivacanaṃ tadatthassa iṭṭhavipākavipaccanatoti attho. Sukhapaccayānaṃ rūpādīnaṃ iṭṭhānaṃ ṭhānaṃ okāso saggā nandanañcāti ‘‘sukhā saggā sukhaṃ nandana’’nti vuttaṃ. Diṭṭhadhammeti imasmiṃ attabhāve. Sukhavihārāti paṭhamajjhānavihārādī. Nīvaraṇādibyābādharahitattā ‘‘abyābajjhā’’ti vuttā. Sabbasaṅkhāradukkhanibbāpanato taṃnirodhattā vā ‘‘nibbānaṃ sukha’’nti vuttaṃ. Ādi-saddena ‘‘adukkhamasukhaṃ santaṃ, sukhamicceva bhāsita’’nti adukkhamasukhe. ‘‘Dvepi mayā, ānanda, vedanā vuttā pariyāyena sukhā vedanā dukkhā vedanā’’ti (saṃ. ni. 4.267) sukhopekkhāsu ca iṭṭhāsūti evamādīsu pavatti saṅgahitā.

    து³க்க²வத்தூ²தி து³க்க²ஸ்ஸ ஓகாஸோ. அத்தனோ பச்சயேஹி உப்பஜ்ஜமானம்பி ஹி தங் து³க்க²ங் ஜாதிஆதீ³ஸு விஜ்ஜமானேஸு தப்³ப³த்து²கங் ஹுத்வா உப்பஜ்ஜதி. து³க்க²பச்சயேதி து³க்க²ஹேதும்ஹி, து³க்க²ஸ்ஸ ஜனகேதி அத்தோ². து³க்க²பச்சயட்டா²னேதி து³க்க²ஜனககம்மஸ்ஸ ஸஹாயபூ⁴தானங் அனிட்ட²ரூபாதி³பச்சயானங் டா²னே. பச்சயஸத்³தோ³ ஹி ஜனகே ஜனகஸஹாயே ச பவத்ததீதி. ஆதி³-ஸத்³தே³ன ‘‘யத³னிச்சங் தங் து³க்க²’’ந்திஆதி³னா (ஸங்॰ நி॰ 3.15, 45-46, 76) ஸங்கா²ரது³க்கா²தீ³ஸு பவத்தி த³ட்ட²ப்³பா³. ஸம்பயுத்தே வத்து²ஞ்ச கரஜகாயங் ஸுக²யதி லத்³த⁴ஸ்ஸாதே³ அனுக்³க³ஹிதே கரோதீதி ஸுகா². ஸுகா²தி வேத³னாஸத்³த³மபெக்கி²த்வா ஸுக²பா⁴வமத்தஸ்ஸ அப்பகாஸனேன நபுங்ஸகலிங்க³தா ந கதா. ஸபா⁴வதோ ஸங்கப்பதோ ச யங் இட்ட²ங், தத³னுப⁴வனங் இட்டா²காரானுப⁴வனங் வா இட்டா²னுப⁴வனங்.

    Dukkhavatthūti dukkhassa okāso. Attano paccayehi uppajjamānampi hi taṃ dukkhaṃ jātiādīsu vijjamānesu tabbatthukaṃ hutvā uppajjati. Dukkhapaccayeti dukkhahetumhi, dukkhassa janaketi attho. Dukkhapaccayaṭṭhāneti dukkhajanakakammassa sahāyabhūtānaṃ aniṭṭharūpādipaccayānaṃ ṭhāne. Paccayasaddo hi janake janakasahāye ca pavattatīti. Ādi-saddena ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkha’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.15, 45-46, 76) saṅkhāradukkhādīsu pavatti daṭṭhabbā. Sampayutte vatthuñca karajakāyaṃ sukhayati laddhassāde anuggahite karotīti sukhā. Sukhāti vedanāsaddamapekkhitvā sukhabhāvamattassa appakāsanena napuṃsakaliṅgatā na katā. Sabhāvato saṅkappato ca yaṃ iṭṭhaṃ, tadanubhavanaṃ iṭṭhākārānubhavanaṃ vā iṭṭhānubhavanaṃ.

    ஸமந்தி அவிஸமங். ஸமா ஏகீபா⁴வூபக³தா விய யுத்தா, ஸமங் வா ஸஹ யுத்தாதி யோஜேதப்³ப³ங். ஏகுப்பாதா³தி ஏகோ ஸமானோ உப்பாதோ³ ஏதேஸந்தி ஏகுப்பாதா³, ஸமானபச்சயேஹி ஸஹுப்பத்திகாதி அத்தோ². ஸஹுப்பத்திகானங் ரூபாரூபானஞ்ச அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்பயுத்ததா ஆபஜ்ஜெய்யாதி ‘‘ஏகனிரோதா⁴’’தி வுத்தங், யே ஸமானுப்பாதா³ ஸமானநிரோதா⁴ ச, தே ஸம்பயுத்தாதி ரூபாரூபானங் அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்பயோகோ³ நிவாரிதோ ஹோதி. ஏவமபி அவினிப்³போ⁴க³ரூபானங் அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்பயுத்ததா ஆபஜ்ஜெய்யாதி ‘‘ஏகவத்து²கா’’தி வுத்தங், யே ஏகுப்பாதா³ ஏகனிரோதா⁴ ஏகவத்து²கா ச, தே ஸம்பயுத்தாதி. ஏவமபி அவினிப்³போ⁴க³ரூபேஸு ஏகங் மஹாபூ⁴தங் ஸேஸமஹாபூ⁴தோபாதா³ரூபானங் நிஸ்ஸயபச்சயோ ஹோதீதி தேன தானி ஏகவத்து²கானீதி, சக்கா²தி³னிஸ்ஸயபூ⁴தானி வா பூ⁴தானி ஏகங் வத்து² ஏதேஸு ஸன்னிஸ்ஸிதந்தி ஏகவத்து²கானீதி கப்பெந்தஸ்ஸ தேஸங் ஸம்பயுத்ததாபத்தி ஸியாதி தன்னிவாரணத்த²ங் ‘‘ஏகாரம்மணா’’தி வுத்தங், யே ஏகுப்பாதா³…பே॰… ஏகாரம்மணா ச ஹொந்தி, தே ஸம்பயுத்தாதி. படிலோமதோ வா ஏகாரம்மணாதி வுத்தே ஏகவீதி²யஞ்ச பஞ்சவிஞ்ஞாணஸம்படிச்ச²னானங் நானாவீதி²யங் பரஸந்தானே ச ஏகஸ்மிங் ஆரம்மணே உப்பஜ்ஜமானானங் பி⁴ன்னவத்து²கானங் ஸம்பயுத்ததா ஆபஜ்ஜெய்யாதி ‘‘ஏகவத்து²கா’’தி வுத்தங், யே ஏகவத்து²கா ஹுத்வா ஏகாரம்மணா, தே ஸம்பயுத்தாதி. ஏவமபி ஸம்படிச்ச²னஸந்தீரணாதீ³னங் ஸம்பயுத்ததா ஆபஜ்ஜெய்யாதி ‘‘ஏகனிரோதா⁴’’தி வுத்தங், யே ஏகனிரோதா⁴ ஹுத்வா ஏகவத்து²கா ஏகாரம்மணா, தே ஸம்பயுத்தாதி. கிங் பன நானுப்பாதா³பி ஏவங் திவித⁴லக்க²ணா ஹொந்தி, அத² ஏகுப்பாதா³ ஏவாதி விசாரணாய ஏகுப்பாதா³ ஏவ ஏவங் திவித⁴லக்க²ணா ஹொந்தீதி த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘ஏகுப்பாதா³’’தி வுத்தங்.

    Samanti avisamaṃ. Samā ekībhāvūpagatā viya yuttā, samaṃ vā saha yuttāti yojetabbaṃ. Ekuppādāti eko samāno uppādo etesanti ekuppādā, samānapaccayehi sahuppattikāti attho. Sahuppattikānaṃ rūpārūpānañca aññamaññasampayuttatā āpajjeyyāti ‘‘ekanirodhā’’ti vuttaṃ, ye samānuppādā samānanirodhā ca, te sampayuttāti rūpārūpānaṃ aññamaññasampayogo nivārito hoti. Evamapi avinibbhogarūpānaṃ aññamaññasampayuttatā āpajjeyyāti ‘‘ekavatthukā’’ti vuttaṃ, ye ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā ca, te sampayuttāti. Evamapi avinibbhogarūpesu ekaṃ mahābhūtaṃ sesamahābhūtopādārūpānaṃ nissayapaccayo hotīti tena tāni ekavatthukānīti, cakkhādinissayabhūtāni vā bhūtāni ekaṃ vatthu etesu sannissitanti ekavatthukānīti kappentassa tesaṃ sampayuttatāpatti siyāti tannivāraṇatthaṃ ‘‘ekārammaṇā’’ti vuttaṃ, ye ekuppādā…pe… ekārammaṇā ca honti, te sampayuttāti. Paṭilomato vā ekārammaṇāti vutte ekavīthiyañca pañcaviññāṇasampaṭicchanānaṃ nānāvīthiyaṃ parasantāne ca ekasmiṃ ārammaṇe uppajjamānānaṃ bhinnavatthukānaṃ sampayuttatā āpajjeyyāti ‘‘ekavatthukā’’ti vuttaṃ, ye ekavatthukā hutvā ekārammaṇā, te sampayuttāti. Evamapi sampaṭicchanasantīraṇādīnaṃ sampayuttatā āpajjeyyāti ‘‘ekanirodhā’’ti vuttaṃ, ye ekanirodhā hutvā ekavatthukā ekārammaṇā, te sampayuttāti. Kiṃ pana nānuppādāpi evaṃ tividhalakkhaṇā honti, atha ekuppādā evāti vicāraṇāya ekuppādā eva evaṃ tividhalakkhaṇā hontīti dassanatthaṃ ‘‘ekuppādā’’ti vuttaṃ.

    3. விபக்கபா⁴வமாபன்னானங் அரூபத⁴ம்மானந்தி யதா² ஸாலிபீ³ஜாதீ³னங் ப²லானி தங்ஸதி³ஸானி நிப்³ப³த்தானி விபக்கானி நாம ஹொந்தி, விபாகனிருத்திஞ்ச லப⁴ந்தி, ந மூலங்குரபத்தக²ந்த⁴னாளானி, ஏவங் குஸலாகுஸலானங் ப²லானி அரூபத⁴ம்மபா⁴வேன ஸாரம்மணபா⁴வேன ஸுக்ககண்ஹாதி³பா⁴வேன ச தங்ஸதி³ஸானி விபக்கபா⁴வமாபன்னானீதி விபாகனிருத்திங் லப⁴ந்தி, ந ரூபத⁴ம்மா கம்மனிப்³ப³த்தாபி கம்மாஸதி³ஸாதி த³ஸ்ஸேதுங் வுத்தங். ஜாதிஜராஸபா⁴வாதி ஜாயனஜீரணஸபா⁴வா. விபாகபகதிகாதி விபச்சனபகதிகா. விபச்சனஸபா⁴வதா ச அனுபச்சி²ன்னாவிஜ்ஜாதண்ஹாமானஸந்தானே ஸப்³யாபாரதா, தேன அபி⁴ஞ்ஞாதி³குஸலானங் பா⁴வனாயபஹாதப்³பா³தி³அகுஸலானஞ்ச விபாகானுப்பாத³னேபி விபாகத⁴ம்மதா ஸித்³தா⁴ ஹோதி. விபக்கபா⁴வந்தி செத்த² பா⁴வ-ஸத்³தே³ன ஸபா⁴வோ ஏவ வுத்தோ. தங் யதா²வுத்தங் விபக்கஸபா⁴வங் து³தியஸ்ஸ வுத்தங் விபச்சனஸபா⁴வஞ்ச க³ஹெத்வா ‘‘உப⁴யஸபா⁴வபடிக்கே²பவஸேனா’’தி ஆஹ.

    3. Vipakkabhāvamāpannānaṃ arūpadhammānanti yathā sālibījādīnaṃ phalāni taṃsadisāni nibbattāni vipakkāni nāma honti, vipākaniruttiñca labhanti, na mūlaṅkurapattakhandhanāḷāni, evaṃ kusalākusalānaṃ phalāni arūpadhammabhāvena sārammaṇabhāvena sukkakaṇhādibhāvena ca taṃsadisāni vipakkabhāvamāpannānīti vipākaniruttiṃ labhanti, na rūpadhammā kammanibbattāpi kammāsadisāti dassetuṃ vuttaṃ. Jātijarāsabhāvāti jāyanajīraṇasabhāvā. Vipākapakatikāti vipaccanapakatikā. Vipaccanasabhāvatā ca anupacchinnāvijjātaṇhāmānasantāne sabyāpāratā, tena abhiññādikusalānaṃ bhāvanāyapahātabbādiakusalānañca vipākānuppādanepi vipākadhammatā siddhā hoti. Vipakkabhāvanti cettha bhāva-saddena sabhāvo eva vutto. Taṃ yathāvuttaṃ vipakkasabhāvaṃ dutiyassa vuttaṃ vipaccanasabhāvañca gahetvā ‘‘ubhayasabhāvapaṭikkhepavasenā’’ti āha.

    4. உபேதேன ஆதி³ன்னா உபாதி³ன்னா. கிங் பன தங் உபேதங், கேன ச உபேதங், கத²ஞ்ச உபேதங், கே ச தேன ஆதி³ன்னாதி? ஸதி ச லோகுத்தரானங் கேஸஞ்சி ஆரம்மணபா⁴வே தன்னிவத்தனத்த²ங் உபேதஸத்³த³ஸம்ப³ந்தி⁴னா உபய-ஸத்³தே³ன வுச்சமானாஹி சதுப்³பி³து⁴பாதா³னபூ⁴தாஹி தண்ஹாதி³ட்டீ²ஹி உபேதங், தேஹி ச ஆரம்மணகரணவஸேன உபேதங், ந ஸமன்னாக³மவஸேன. ஸதி ச ஸப்³ப³தேபூ⁴மகத⁴ம்மானங் உபாதா³னாரம்மணத்தே யேஹி விபாககடத்தாரூபானி அம்ஹேஹி நிப்³ப³த்தத்தா அம்ஹாகங் ஏதானி ப²லானீதி க³ண்ஹந்தேஹி விய ஆதி³ன்னானி, தானி தேபூ⁴மககம்மானி கம்மபா⁴வேன ஏகத்தங் உபனெத்வா உபேதந்தி இத⁴ க³ஹிதானி. தேஹி ச நிப்³ப³த்தானி விபாககடத்தாரூபானி உபாதி³ன்னா த⁴ம்மாதி ஸப்³ப³மேதங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஆரம்மணகரணவஸேனா’’திஆதி³ வுத்தங். அயஞ்ச அத்த²னயோ யதா²ஸம்ப⁴வங் யோஜேதப்³போ³, ந வசனானுபுப்³பே³னாதி. எத்தா²ஹ – யதி³ ஆரம்மணகரணவஸேன தண்ஹாதி³ட்டீ²ஹி உபேதேன ஆதி³ன்னா உபாதி³ன்னா, ஸப்³ப³தேபூ⁴மகத⁴ம்மா ச தண்ஹாதீ³னங் ஆரம்மணா ஹொந்தி, ந ச உபேதஸத்³தோ³ கம்மே ஏவ நிருள்ஹோ, தேன கம்மஸ்ஸேவ க³ஹணே காரணங் நத்தி², தஸ்மா ஸப்³ப³தேபூ⁴மகத⁴ம்மபச்சயுப்பன்னானங் அவிஜ்ஜாதி³ஹேதூஹி நிப்³ப³த்தானங் ஸங்கா²ராதி³ப²லானங் உபாதி³ன்னத்தங் ஆபஜ்ஜதி தேஸம்பி தேஹிப²லபா⁴வேன க³ஹிதத்தா. உப-ஸத்³தே³ன ச உபேததாமத்தங் ஜோதிதங், ந ஆரம்மணகரணங் ஸமன்னாக³மனிவத்தகங், ஆதி³ன்ன-ஸத்³தே³ன ச க³ஹிததாமத்தங் வுத்தங், ந கம்மஸமுட்டா²னதாவிஸேஸோ. தஸ்மா ஸப்³ப³பச்சயுப்பன்னானங் உபாதி³ன்னத்தங் ஆபஜ்ஜதீதி? நாபஜ்ஜதி போ³த⁴னெய்யஜ்ஜா²ஸயவஸேன தே³ஸனாபவத்திதோ. யேஸஞ்ஹி போ³த⁴னத்த²ங் ‘‘உபாதி³ன்னா’’தி ஏதங் வுத்தங், தே தேனேவ வசனேன யதா²வுத்தப்பகாரே த⁴ம்மே பு³ஜ்ஜி²ங்ஸு, ஏதரஹி பன தாவதா பு³ஜ்ஜி²துங் அஸக்கொந்தேன ஸுத்வா தத³த்தோ² வேதி³தப்³போ³தி ஏஸா அத்த²விபா⁴வனா கதா ‘‘கம்முனா’’தி.

    4. Upetena ādinnā upādinnā. Kiṃ pana taṃ upetaṃ, kena ca upetaṃ, kathañca upetaṃ, ke ca tena ādinnāti? Sati ca lokuttarānaṃ kesañci ārammaṇabhāve tannivattanatthaṃ upetasaddasambandhinā upaya-saddena vuccamānāhi catubbidhupādānabhūtāhi taṇhādiṭṭhīhi upetaṃ, tehi ca ārammaṇakaraṇavasena upetaṃ, na samannāgamavasena. Sati ca sabbatebhūmakadhammānaṃ upādānārammaṇatte yehi vipākakaṭattārūpāni amhehi nibbattattā amhākaṃ etāni phalānīti gaṇhantehi viya ādinnāni, tāni tebhūmakakammāni kammabhāvena ekattaṃ upanetvā upetanti idha gahitāni. Tehi ca nibbattāni vipākakaṭattārūpāni upādinnā dhammāti sabbametaṃ dassetuṃ ‘‘ārammaṇakaraṇavasenā’’tiādi vuttaṃ. Ayañca atthanayo yathāsambhavaṃ yojetabbo, na vacanānupubbenāti. Etthāha – yadi ārammaṇakaraṇavasena taṇhādiṭṭhīhi upetena ādinnā upādinnā, sabbatebhūmakadhammā ca taṇhādīnaṃ ārammaṇā honti, na ca upetasaddo kamme eva niruḷho, tena kammasseva gahaṇe kāraṇaṃ natthi, tasmā sabbatebhūmakadhammapaccayuppannānaṃ avijjādihetūhi nibbattānaṃ saṅkhārādiphalānaṃ upādinnattaṃ āpajjati tesampi tehiphalabhāvena gahitattā. Upa-saddena ca upetatāmattaṃ jotitaṃ, na ārammaṇakaraṇaṃ samannāgamanivattakaṃ, ādinna-saddena ca gahitatāmattaṃ vuttaṃ, na kammasamuṭṭhānatāviseso. Tasmā sabbapaccayuppannānaṃ upādinnattaṃ āpajjatīti? Nāpajjati bodhaneyyajjhāsayavasena desanāpavattito. Yesañhi bodhanatthaṃ ‘‘upādinnā’’ti etaṃ vuttaṃ, te teneva vacanena yathāvuttappakāre dhamme bujjhiṃsu, etarahi pana tāvatā bujjhituṃ asakkontena sutvā tadattho veditabboti esā atthavibhāvanā katā ‘‘kammunā’’ti.

    அயங் பன அபரோ அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³ – உப-ஸத்³தோ³ உபேதங் தீ³பேதி. அயஞ்ஹி உப-ஸத்³தோ³ ஸமாஸே பயுஜ்ஜமானோ ‘‘அதிமாலா’’திஆதீ³ஸு அதி-ஸத்³தோ³ விய அதிக்கமனங் ஸஸாத⁴னங் உபக³மனங் ஸஸாத⁴னங் வத³தி, உபக³மனஞ்ச உபாதா³னஉபயோ, தேன உபக³தங் உபேதங். கிங் பன தந்தி? யங் அஸதி உபாதா³னே ந ஹோதி, தங் ‘‘உபாதா³னபச்சயா ப⁴வோ’’தி ஏவங் வுத்தங் தேபூ⁴மககம்மங் பச்சயபா⁴வேன புரிமஜாதுப்பன்னேன உபாதா³னேன உபக³தத்தா ‘‘உபேத’’ந்தி வுச்சதி. ந ஹி கோசி அனுபக்³க³ம்ம அனிச்ச²ந்தோ கம்மங் கரோதீதி. தேன உபேதேன கம்முனா புனப்³ப⁴வஸ்ஸ ஆதா³னங் ஹோதி. கம்முனா ஹி ஸாஸவேன ஸத்தா ஆதி³யந்தி புனப்³ப⁴வங், தஸ்மா ஆதா³தப்³ப³பா⁴வேன பாகடோ புனப்³ப⁴வோ. ஸோ ச உபபத்திப⁴வோ தேபூ⁴மகவிபாககடத்தாரூபஸங்க³ஹோ ‘‘ப⁴வபச்சயா ஜாதீ’’தி எத்த² ஜாதிவசனே ஸமவருத்³தோ⁴தி உபாதி³ன்னவசனேன உபபத்திப⁴வோ வுச்சதி, உபபத்திப⁴வோ ச தேபூ⁴மகவிபாககடத்தாரூபானீதி தா⁴துகதா²யங் பகாஸிதமேதங். தஸ்மா உபேதேன ஆதி³ன்னாதி தே ஏவ த⁴ம்மா வுச்சந்தீதி ஸித்³தோ⁴ அயமத்தோ²தி. உபாதி³ன்ன-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்த²ங் வத்வா தங் விஸ்ஸஜ்ஜெத்வா உபாதா³னிய-ஸத்³த³ஸ்ஸ விஸுங் உபாதி³ன்னஸத்³தா³னபெக்க²ங் அத்த²ங் வத்துங் ‘‘ஆரம்மணபா⁴வங் உபக³ந்த்வா’’திஆதி³மாஹ. தஸ்மா ஏவ அவிஸேஸெத்வா ‘‘உபாதா³னஸ்ஸ ஆரம்மணபச்சயபூ⁴தானமேதங் அதி⁴வசன’’ந்தி வுத்தங். தங் பன உபாதா³னியங் உபாதி³ன்னங் அனுபாதி³ன்னந்தி து³வித⁴ங். தஸ்மா தங் விஸேஸனேன த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘உபாதி³ன்னா ச தே உபாதா³னியா சா’’திஆதி³மாஹ.

    Ayaṃ pana aparo attho daṭṭhabbo – upa-saddo upetaṃ dīpeti. Ayañhi upa-saddo samāse payujjamāno ‘‘atimālā’’tiādīsu ati-saddo viya atikkamanaṃ sasādhanaṃ upagamanaṃ sasādhanaṃ vadati, upagamanañca upādānaupayo, tena upagataṃ upetaṃ. Kiṃ pana tanti? Yaṃ asati upādāne na hoti, taṃ ‘‘upādānapaccayā bhavo’’ti evaṃ vuttaṃ tebhūmakakammaṃ paccayabhāvena purimajātuppannena upādānena upagatattā ‘‘upeta’’nti vuccati. Na hi koci anupaggamma anicchanto kammaṃ karotīti. Tena upetena kammunā punabbhavassa ādānaṃ hoti. Kammunā hi sāsavena sattā ādiyanti punabbhavaṃ, tasmā ādātabbabhāvena pākaṭo punabbhavo. So ca upapattibhavo tebhūmakavipākakaṭattārūpasaṅgaho ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti ettha jātivacane samavaruddhoti upādinnavacanena upapattibhavo vuccati, upapattibhavo ca tebhūmakavipākakaṭattārūpānīti dhātukathāyaṃ pakāsitametaṃ. Tasmā upetena ādinnāti te eva dhammā vuccantīti siddho ayamatthoti. Upādinna-saddassa atthaṃ vatvā taṃ vissajjetvā upādāniya-saddassa visuṃ upādinnasaddānapekkhaṃ atthaṃ vattuṃ ‘‘ārammaṇabhāvaṃ upagantvā’’tiādimāha. Tasmā eva avisesetvā ‘‘upādānassa ārammaṇapaccayabhūtānametaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Taṃ pana upādāniyaṃ upādinnaṃ anupādinnanti duvidhaṃ. Tasmā taṃ visesanena dassento ‘‘upādinnā ca te upādāniyā cā’’tiādimāha.

    5. ஸங்கிலேஸோதி த³ஸ கிலேஸவத்தூ²னி வுச்சந்தி. ஸங்கிலிட்டா²தி தேஹி விபா³தி⁴தா உபதாபிதா ச. தே பன யஸ்மா ஸங்கிலேஸஸம்பயுத்தா ஏகுப்பாதா³தீ³ஹி நின்னானத்தா ஏகீபா⁴வமிவ க³தா விஸாதீ³ஹி விய ஸப்பிஆத³யோ விதூ³ஸிதா மலீனா விபா³தி⁴தா உபதாபிதா ச நாம ஹொந்தி, தஸ்மா ஆஹ ‘‘ஸங்கிலேஸேன ஸமன்னாக³தா ஸங்கிலிட்டா²’’தி. ஸங்கிலேஸங் அரஹந்தீதி ஸங்கிலேஸஸ்ஸ ஆரம்மணபா⁴வேன தங் லத்³து⁴ங் அரஹந்தீதி அத்தோ². ஆரம்மணபா⁴வானதிக்கமனதோதி ஏதேன ஸங்கிலேஸானதிக்கமனமேவ த³ஸ்ஸேதி, வத்த²யுகி³கஸுங்கஸாலிகஸத்³தா³னங் விய ஸங்கிலேஸிக-ஸத்³த³ஸ்ஸ பவத்தி வேதி³தப்³பா³.

    5. Saṃkilesoti dasa kilesavatthūni vuccanti. Saṃkiliṭṭhāti tehi vibādhitā upatāpitā ca. Te pana yasmā saṃkilesasampayuttā ekuppādādīhi ninnānattā ekībhāvamiva gatā visādīhi viya sappiādayo vidūsitā malīnā vibādhitā upatāpitā ca nāma honti, tasmā āha ‘‘saṃkilesena samannāgatā saṃkiliṭṭhā’’ti. Saṃkilesaṃ arahantīti saṃkilesassa ārammaṇabhāvena taṃ laddhuṃ arahantīti attho. Ārammaṇabhāvānatikkamanatoti etena saṃkilesānatikkamanameva dasseti, vatthayugikasuṅkasālikasaddānaṃ viya saṃkilesika-saddassa pavatti veditabbā.

    6. ஸஹ விதக்கேன ஹொந்தீதி வசனஸேஸோ யோஜேதப்³போ³ அவுச்சமானஸ்ஸபி ப⁴வதி-அத்த²ஸ்ஸ விஞ்ஞாயமானத்தா. மத்தாதி பமாணவாசகங் ஏகங் பத³ந்தி க³ஹெத்வா ‘‘விசாரோவ மத்தா ஏதேஸ’’ந்தி அத்தோ² வுத்தோ. அஞ்ஞத்த² அவிப்பயோகீ³ஸு விதக்கவிசாரேஸு விசாரோவ ஏதேஸங் மத்தா, ததோ உத்³த⁴ங் விதக்கேன ஸம்பயோக³ங் ந க³ச்ச²ந்தீதி அத்தோ². அயமபரோ அத்தோ² – மத்த-ஸத்³தோ³ விஸேஸனிவத்திஅத்தோ². ஸவிதக்கஸவிசாரா த⁴ம்மா ஹி விதக்கவிஸிட்டே²ன விசாரேன ஸவிசாரா, ஏதே பன விசாரமத்தேன விதக்கஸங்கா²தவிஸேஸரஹிதேன, தஸ்மா ‘‘விசாரமத்தா’’தி வுச்சந்தி, விசாரமத்தவந்தோதி அத்தோ². விசாரமத்தவசனேன அவிதக்கத்தே ஸித்³தே⁴ அவிதக்கானங் அஞ்ஞேஸம்பி அத்தி²பா⁴வஜோதனத்த²ங் அவிதக்கவசனங். அவிதக்கா ஹி விசாரமத்தா ச ஸந்தி அவிசாரா சாதி நிவத்தேதப்³பா³ க³ஹேதப்³பா³ ச ஹொந்தி, தேஸு அவுச்சமானேஸு நிவத்தேதப்³ப³க³ஹேதப்³ப³ஸ்ஸ அத³ஸ்ஸிதத்தா விசாரமத்தாவஅவிதக்காதி ஆபஜ்ஜெய்யாதி. விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³பா⁴வோ பன யதா²காமங் ஹோதீதி ஸாமஞ்ஞேன அவிதக்கபா⁴வேன ஸஹ விசாரமத்ததாய த⁴ம்மவிஸேஸனபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அவிதக்கவிசாரமத்தா’’தி பதா³னுக்கமோ கதோ.

    6. Saha vitakkena hontīti vacanaseso yojetabbo avuccamānassapi bhavati-atthassa viññāyamānattā. Mattāti pamāṇavācakaṃ ekaṃ padanti gahetvā ‘‘vicārova mattā etesa’’nti attho vutto. Aññattha avippayogīsu vitakkavicāresu vicārova etesaṃ mattā, tato uddhaṃ vitakkena sampayogaṃ na gacchantīti attho. Ayamaparo attho – matta-saddo visesanivattiattho. Savitakkasavicārā dhammā hi vitakkavisiṭṭhena vicārena savicārā, ete pana vicāramattena vitakkasaṅkhātavisesarahitena, tasmā ‘‘vicāramattā’’ti vuccanti, vicāramattavantoti attho. Vicāramattavacanena avitakkatte siddhe avitakkānaṃ aññesampi atthibhāvajotanatthaṃ avitakkavacanaṃ. Avitakkā hi vicāramattā ca santi avicārā cāti nivattetabbā gahetabbā ca honti, tesu avuccamānesu nivattetabbagahetabbassa adassitattā vicāramattāvaavitakkāti āpajjeyyāti. Visesanavisesitabbabhāvo pana yathākāmaṃ hotīti sāmaññena avitakkabhāvena saha vicāramattatāya dhammavisesanabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘avitakkavicāramattā’’ti padānukkamo kato.

    அத² வா ஸவிசாரா து³விதா⁴ ஸவிதக்கா அவிதக்கா ச, தேஸு அவிதக்கே நிவத்தேதுங் ஆதி³பத³ங் வுத்தங். அவிசாரா ச து³விதா⁴ ஸவிதக்கா அவிதக்கா ச, தேஸு ஸவிதக்கே நிவத்தேதுங் ததியபத³ங் வுத்தங். யே பன த்³வீஹிபி நிவத்திதா அவிதக்கா ஸவிதக்கா ச ஸவிசாரா அவிசாரா ச, தேஸு அஞ்ஞதரத³ஸ்ஸனங் வா கத்தப்³ப³ங் ஸியா உப⁴யத³ஸ்ஸனங் வா. உப⁴யத³ஸ்ஸனே கரியமானே யதி³ ‘‘ஸவிதக்கஸவிசாரா’’தி வுச்செய்ய, ஆதி³பத³த்த²தாவ ஆபஜ்ஜதி. அத² ‘‘அவிதக்கஅவிசாரா’’தி வுச்செய்ய, அந்தபத³த்த²தா. அத² பன ‘‘அவிதக்கஸவிசாரா ஸவிதக்கஅவிசாரா’’தி வுச்செய்ய, அஜ்ஜ²த்தப³ஹித்³தா⁴னங் விய அத்த²ந்தராபா⁴வோ வா ஸங்கரதோ³ஸோ வா ஏகஸ்ஸேவ ஸவிதக்காவிதக்கதாஸவிசாராவிசாரதாவிரோதோ⁴ வா ஆபஜ்ஜெய்ய, தஸ்மா அஞ்ஞதரத³ஸ்ஸனேன இதரம்பி பகாஸேதுங் அவிதக்கவசனேன த்³விப்பகாரேஸு வத்தப்³பே³ஸு ஸவிதக்கஅவிசாரே நிவத்தெத்வா அவிதக்கஸவிசாரே த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அவிதக்கவிசாரமத்தா’’தி. அத² வா விதக்காபா⁴வேன ஏதே விசாரமத்தா, ந விசாரதோ அஞ்ஞஸ்ஸ கஸ்ஸசி த⁴ம்மஸ்ஸ அபா⁴வாதி த³ஸ்ஸேதுங் அவிதக்கவசனேன விசாரமத்தா விஸேஸிதா.

    Atha vā savicārā duvidhā savitakkā avitakkā ca, tesu avitakke nivattetuṃ ādipadaṃ vuttaṃ. Avicārā ca duvidhā savitakkā avitakkā ca, tesu savitakke nivattetuṃ tatiyapadaṃ vuttaṃ. Ye pana dvīhipi nivattitā avitakkā savitakkā ca savicārā avicārā ca, tesu aññataradassanaṃ vā kattabbaṃ siyā ubhayadassanaṃ vā. Ubhayadassane kariyamāne yadi ‘‘savitakkasavicārā’’ti vucceyya, ādipadatthatāva āpajjati. Atha ‘‘avitakkaavicārā’’ti vucceyya, antapadatthatā. Atha pana ‘‘avitakkasavicārā savitakkaavicārā’’ti vucceyya, ajjhattabahiddhānaṃ viya atthantarābhāvo vā saṅkaradoso vā ekasseva savitakkāvitakkatāsavicārāvicāratāvirodho vā āpajjeyya, tasmā aññataradassanena itarampi pakāsetuṃ avitakkavacanena dvippakāresu vattabbesu savitakkaavicāre nivattetvā avitakkasavicāre dassento āha ‘‘avitakkavicāramattā’’ti. Atha vā vitakkābhāvena ete vicāramattā, na vicārato aññassa kassaci dhammassa abhāvāti dassetuṃ avitakkavacanena vicāramattā visesitā.

    7. உபெக்க²தீதி வேத³யமானாபி மஜ்ஜ²த்தவேத³னா ஸுகா²காரே து³க்கா²காரே ச உதா³ஸினா ஹோதீதி அத்தோ². அத² வா உபேதா யுத்தா ஸுக²து³க்கா²னங் அவிருத்³தா⁴ இக்கா² அனுப⁴வனங் உபெக்கா². விஸேஸத³ஸ்ஸனவஸேனாதி நானத்தத³ஸ்ஸனவஸேன. யதி³ ஹி பீதிஸஹக³தா ஏவ ஸுக²ஸஹக³தா ஸியுங், ‘‘பீதிஸஹக³தா’’தி ஏதேனேவ ஸித்³த⁴த்தா ‘‘ஸுக²ஸஹக³தா’’தி இத³ங் ந வத்தப்³ப³ங் ஸியா, ‘‘ஸுக²ஸஹக³தா’’தி வா வுச்சமானே ‘‘பீதிஸஹக³தா’’தி ந வத்தப்³ப³ங், ததோ திகங் பூரெந்தேன து³க்க²ஸஹக³தபத³ங் வத்தப்³ப³ங் ஸியா, ஏவஞ்ச ஸதி ‘‘வேத³னாத்திகோ ஏவாய’’ந்தி வுத்தவசனங் ஆபஜ்ஜதி, தஸ்மா ‘‘பீதிஸஹக³தா’’தி வத்வா ‘‘ஸுக²ஸஹக³தா’’தி வத³ந்தோ பீதிவிப்பயுத்தம்பி ஸுக²ங் அத்தீ²தி ததியஜ்ஜா²னகாயவிஞ்ஞாணஸம்பயுத்தங் ஸுக²ங் ஸப்பீதிகஸுக²தோ பி⁴ன்னங் கத்வா த³ஸ்ஸேதீதி அதி⁴ப்பாயோ. அத² வா பீதிஸுகா²னங் து³ப்³பி³ஞ்ஞெய்யனானத்தானங் நானத்தத³ஸ்ஸனத்த²ங் அயங் திகோ வுத்தோ. ‘‘பீதிஸஹக³தா’’தி எத்த² ஹி ஸுகே²கதே³ஸோ ஸங்க³ஹிதோ, ந பீதி. ‘‘ஸுக²ஸஹக³தா’’தி எத்த² பீதி ஸங்க³ஹிதா, ந ஸுக²ங். பீதிவிப்பயுத்தஸுக²ஸஹக³தா ச புரிமேன அஸங்க³ஹிதா பச்சி²மேன ஸங்க³ஹிதாதி ஸித்³தோ⁴ பீதிஸுகா²னங் விஸேஸோதி.

    7. Upekkhatīti vedayamānāpi majjhattavedanā sukhākāre dukkhākāre ca udāsinā hotīti attho. Atha vā upetā yuttā sukhadukkhānaṃ aviruddhā ikkhā anubhavanaṃ upekkhā. Visesadassanavasenāti nānattadassanavasena. Yadi hi pītisahagatā eva sukhasahagatā siyuṃ, ‘‘pītisahagatā’’ti eteneva siddhattā ‘‘sukhasahagatā’’ti idaṃ na vattabbaṃ siyā, ‘‘sukhasahagatā’’ti vā vuccamāne ‘‘pītisahagatā’’ti na vattabbaṃ, tato tikaṃ pūrentena dukkhasahagatapadaṃ vattabbaṃ siyā, evañca sati ‘‘vedanāttiko evāya’’nti vuttavacanaṃ āpajjati, tasmā ‘‘pītisahagatā’’ti vatvā ‘‘sukhasahagatā’’ti vadanto pītivippayuttampi sukhaṃ atthīti tatiyajjhānakāyaviññāṇasampayuttaṃ sukhaṃ sappītikasukhato bhinnaṃ katvā dassetīti adhippāyo. Atha vā pītisukhānaṃ dubbiññeyyanānattānaṃ nānattadassanatthaṃ ayaṃ tiko vutto. ‘‘Pītisahagatā’’ti ettha hi sukhekadeso saṅgahito, na pīti. ‘‘Sukhasahagatā’’ti ettha pīti saṅgahitā, na sukhaṃ. Pītivippayuttasukhasahagatā ca purimena asaṅgahitā pacchimena saṅgahitāti siddho pītisukhānaṃ visesoti.

    8. நிப்³பா³னங் த³ஸ்ஸனதோதி நிப்³பா³னாரம்மணதங் ஸந்தா⁴யாஹ. அத² வா த⁴ம்மசக்கு² புனப்புனங் நிப்³ப³த்தனேன பா⁴வனாபா⁴வங் அப்பத்தங் த³ஸ்ஸனங் நாம, த⁴ம்மசக்கு² ச பரிஞ்ஞாதி³கிச்சகரணேன சதுஸச்சத⁴ம்மத³ஸ்ஸனங் தத³திஸயோ, தஸ்மா நத்தெ²த்த² கொ³த்ரபு⁴ஸ்ஸ த³ஸ்ஸனபா⁴வாபத்தீதி. உப⁴யபடிக்கே²பவஸேனாதி த்³வீஹி பதே³ஹி வுத்தத⁴ம்மபடிக்கே²பவஸேன, ந பஹாயகபடிக்கே²பவஸேன. ததா² ஹி ஸதி த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி அஞ்ஞோ ஸமுச்சே²த³வஸேன பஹாயகோ அத்தி², தேன பஹாதப்³பா³ நேவ த³ஸ்ஸனேன ந பா⁴வனாய பஹாதப்³பா³தி அயமத்தோ² ஆபஜ்ஜதி, ந ச அஞ்ஞோ பஹாயகோ அத்தி² அஞ்ஞேஹி விக்க²ம்பி⁴தானஞ்ச புனப்பவத்திஸப்³பா⁴வா, நாபி பஹாதப்³பா³ ததியபதே³ன ஸங்க³ய்ஹந்தி, கிந்து அப்பஹாதப்³பா³ ஏவாதி. தஸ்மா பஹாதப்³ப³பத³ங் பச்சேகங் யோஜெத்வா நேவ த³ஸ்ஸனேன பஹாதப்³பா³ ந பா⁴வனாய பஹாதப்³பா³தி த³ஸ்ஸனேன பா⁴வனாய பஹாதப்³பே³ஹி அஞ்ஞே க³ஹிதாதி வேதி³தப்³பா³.

    8. Nibbānaṃ dassanatoti nibbānārammaṇataṃ sandhāyāha. Atha vā dhammacakkhu punappunaṃ nibbattanena bhāvanābhāvaṃ appattaṃ dassanaṃ nāma, dhammacakkhu ca pariññādikiccakaraṇena catusaccadhammadassanaṃ tadatisayo, tasmā natthettha gotrabhussa dassanabhāvāpattīti. Ubhayapaṭikkhepavasenāti dvīhi padehi vuttadhammapaṭikkhepavasena, na pahāyakapaṭikkhepavasena. Tathā hi sati dassanabhāvanāhi añño samucchedavasena pahāyako atthi, tena pahātabbā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbāti ayamattho āpajjati, na ca añño pahāyako atthi aññehi vikkhambhitānañca punappavattisabbhāvā, nāpi pahātabbā tatiyapadena saṅgayhanti, kintu appahātabbā evāti. Tasmā pahātabbapadaṃ paccekaṃ yojetvā neva dassanena pahātabbā na bhāvanāya pahātabbāti dassanena bhāvanāya pahātabbehi aññe gahitāti veditabbā.

    9. ஏவமத்த²ங் அக்³க³ஹெத்வாதி அத்தா²யுத்திதோ ச ஸத்³தா³யுத்திதோ ச அக்³க³ஹேதப்³ப³தங் த³ஸ்ஸேதி. த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி அப்பஹாதப்³ப³ஹேதுமத்தேஸு ஹி க³ய்ஹமானேஸு அஹேதுகா அஸங்க³ஹிதாதி யதா²தி⁴ப்பேதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ அபரிபுண்ணத்தா அத்தா²யுத்தி, பஹாதப்³ப³ஸத்³த³ஸ்ஸ நிச்சஸாபெக்க²த்தே ச ஸதி ந ஸம்ப³ந்தீ⁴ஸத்³த³தோ பஹாயகதோ அஞ்ஞங் படிஸேத⁴ங் அபெக்க²மானஸ்ஸ ஹேதுஸத்³தே³ன ஸமாஸோ உபபஜ்ஜதீதி ஸத்³தா³யுத்தி ச வேதி³தப்³பா³. ஏவமத்தோ² க³ஹேதப்³போ³தி பஹாதப்³ப³-ஸத்³த³ங் படிஸேதே⁴ன அயோஜெத்வா யேஸங் அஞ்ஞபத³த்தே² ஸமாஸோ, தப்³பி³ஸேஸனங் அத்தீ²தி இத³ங் படிஸேதே⁴ன யோஜெத்வா த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி பஹாதப்³போ³ ஹேது ஏதேஸங் நேவத்தீ²தி அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³தி வுத்தங் ஹோதி. ஏவஞ்ச ஸதி யதா²தி⁴ப்பேதத்தோ² ஸப்³போ³ ஸங்க³ஹிதோதி. அத்தா²யுத்தி மா ஹோது, ஸத்³தோ³ பன இதா⁴பி ந யுத்தோ. ஏகந்தயோகீ³னங் அத்தி²-ஸத்³த³மேவ ஹி அபெக்க²மானானங் உபி⁴ன்னங் பஹாதப்³ப³ஹேது-ஸத்³தா³னங் ஸமாஸோ யுத்தோ, ந படிஸேத⁴ங் அபெக்க²மானானந்தி, தஸ்மா க³ஹேதப்³ப³த்த²த³ஸ்ஸனமத்தங் ஏதங் கதங், ஸத்³தோ³ பன யதா² யுஜ்ஜதி, ததா² யோஜேதப்³போ³. ஏவங் பன யுஜ்ஜதி – பஹாதப்³போ³ ஹேது ஏதேஸங் அத்தீ²தி பஹாதப்³ப³ஹேதுகா. கேன பஹாதப்³போ³தி? த³ஸ்ஸனேன பா⁴வனாய ச. தயித³ங் பஹாதப்³ப³ஹேதுகபத³ங் த³ஸ்ஸனபா⁴வனாபதே³ஹி விஸுங் விஸுங் யோஜெத்வா தேஹி யுத்தேன யே த³ஸ்ஸனேன பஹாதப்³ப³ஹேதுகா நேவ ஹொந்தி, பா⁴வனாய பஹாதப்³ப³ஹேதுகா ச ந ஹொந்தீதி படிஸேத⁴ஞ்ச விஸுங் விஸுங் யோஜெத்வா தே நேவ த³ஸ்ஸனேன ந பா⁴வனாய பஹாதப்³ப³ஹேதுகாதி வுச்சந்தி. நேவவிபாகனவிபாகத⁴ம்மத⁴ம்மவசனங் விய ஹி புரிமபத³த்³வயஸங்க³ஹிதத⁴ம்மபடிஸேத⁴னேன தத³ஞ்ஞத⁴ம்மனித³ஸ்ஸனமேதங் ஹோதி, ந அஹேதுகபத³ங் விய ஹேதுவிரஹப்பகாஸனேனாதி. ஏவஞ்ச கத்வா த்³வே படிஸேதா⁴ யுத்தா ஹொந்தி.

    9. Evamatthaṃ aggahetvāti atthāyuttito ca saddāyuttito ca aggahetabbataṃ dasseti. Dassanabhāvanāhi appahātabbahetumattesu hi gayhamānesu ahetukā asaṅgahitāti yathādhippetassa atthassa aparipuṇṇattā atthāyutti, pahātabbasaddassa niccasāpekkhatte ca sati na sambandhīsaddato pahāyakato aññaṃ paṭisedhaṃ apekkhamānassa hetusaddena samāso upapajjatīti saddāyutti ca veditabbā. Evamattho gahetabboti pahātabba-saddaṃ paṭisedhena ayojetvā yesaṃ aññapadatthe samāso, tabbisesanaṃ atthīti idaṃ paṭisedhena yojetvā dassanabhāvanāhi pahātabbo hetu etesaṃ nevatthīti attho gahetabboti vuttaṃ hoti. Evañca sati yathādhippetattho sabbo saṅgahitoti. Atthāyutti mā hotu, saddo pana idhāpi na yutto. Ekantayogīnaṃ atthi-saddameva hi apekkhamānānaṃ ubhinnaṃ pahātabbahetu-saddānaṃ samāso yutto, na paṭisedhaṃ apekkhamānānanti, tasmā gahetabbatthadassanamattaṃ etaṃ kataṃ, saddo pana yathā yujjati, tathā yojetabbo. Evaṃ pana yujjati – pahātabbo hetu etesaṃ atthīti pahātabbahetukā. Kena pahātabboti? Dassanena bhāvanāya ca. Tayidaṃ pahātabbahetukapadaṃ dassanabhāvanāpadehi visuṃ visuṃ yojetvā tehi yuttena ye dassanena pahātabbahetukā neva honti, bhāvanāya pahātabbahetukā ca na hontīti paṭisedhañca visuṃ visuṃ yojetvā te neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukāti vuccanti. Nevavipākanavipākadhammadhammavacanaṃ viya hi purimapadadvayasaṅgahitadhammapaṭisedhanena tadaññadhammanidassanametaṃ hoti, na ahetukapadaṃ viya hetuvirahappakāsanenāti. Evañca katvā dve paṭisedhā yuttā honti.

    ஹேதுயேவ ஹி தேஸங் நத்தி², யோ த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி பஹாதப்³போ³ ஸியாதி புரிமஸ்மிஞ்ஹி அத்தே² ஹேதூனங் த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி பஹாதப்³ப³தா படிக்கி²த்தா, படிக்கே²போ ச பஹாதப்³பா³ஸங்காஸப்³பா⁴வே ஹோதி, பஹாதப்³பா³ஸங்கா ச ஹேதும்ஹி ஸதி ஸியா, தேஸங் பன அஹேதுகானங் ஹேதுயேவ நத்தி², யோ த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி பஹாதப்³போ³ ஸியா, தத³பா⁴வா பஹாதப்³பா³ஸங்கா நத்தீ²தி தங்னிவாரணத்தோ² படிக்கே²போ ந ஸம்ப⁴வதி, தஸ்மா ‘‘நேவத³ஸ்ஸனேன ந பா⁴வனாய பஹாதப்³போ³ ஹேது ஏதேஸ’’ந்தி ஏவங் அஹேதுகானங் க³ஹணங் ந ப⁴வெய்யாதி அத்தோ². அத² வா இதரதா² ஹி அஹேதுகானங் அக்³க³ஹணங் ப⁴வெய்யாதி அத்த²ஸ்ஸ பாகடத்தா ந காரணஸாத⁴னீயோ ஏஸோதி க³ஹேதப்³ப³த்த²ஸ்ஸேவ காரணங் வத³ந்தோ ‘‘ஹேதுயேவ ஹி தேஸங் நத்தீ²’’திஆதி³மாஹ. தேஸஞ்ஹி நேவத³ஸ்ஸனேன ந பா⁴வனாயபஹாதப்³ப³ஹேதுகபத³வசனீயானங் யோ த³ஸ்ஸனபா⁴வனாஹி பஹாதப்³போ³ ஸியா, ஸோ ஏவங்பகாரோ ஹேது நத்தி². தே ஹி அனேகப்பகாரா ஸஹேதுகா அஹேதுகா சாதி, தஸ்மா நேவத³ஸ்ஸனேன ந பா⁴வனாய பஹாதப்³போ³ ஹேது ஏதேஸங் அத்தீ²தி அயமத்தோ² க³ஹேதப்³போ³தி அத்தோ².

    Hetuyeva hi tesaṃ natthi, yo dassanabhāvanāhi pahātabbo siyāti purimasmiñhi atthe hetūnaṃ dassanabhāvanāhi pahātabbatā paṭikkhittā, paṭikkhepo ca pahātabbāsaṅkāsabbhāve hoti, pahātabbāsaṅkā ca hetumhi sati siyā, tesaṃ pana ahetukānaṃ hetuyeva natthi, yo dassanabhāvanāhi pahātabbo siyā, tadabhāvā pahātabbāsaṅkā natthīti taṃnivāraṇattho paṭikkhepo na sambhavati, tasmā ‘‘nevadassanena na bhāvanāya pahātabbo hetu etesa’’nti evaṃ ahetukānaṃ gahaṇaṃ na bhaveyyāti attho. Atha vā itarathā hi ahetukānaṃ aggahaṇaṃ bhaveyyāti atthassa pākaṭattā na kāraṇasādhanīyo esoti gahetabbatthasseva kāraṇaṃ vadanto ‘‘hetuyeva hi tesaṃ natthī’’tiādimāha. Tesañhi nevadassanena na bhāvanāyapahātabbahetukapadavacanīyānaṃ yo dassanabhāvanāhi pahātabbo siyā, so evaṃpakāro hetu natthi. Te hi anekappakārā sahetukā ahetukā cāti, tasmā nevadassanena na bhāvanāya pahātabbo hetu etesaṃ atthīti ayamattho gahetabboti attho.

    10. தங் ஆரம்மணங் கத்வாதி இத³ங் சதுகிச்சஸாத⁴னவஸேன ஆரம்மணகரணங் ஸந்தா⁴ய வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அஞ்ஞதா² கொ³த்ரபு⁴ப²லபச்சவெக்க²ணாதீ³னம்பி அபசயகா³மிதா ஆபஜ்ஜெய்யாதி. அத² வா ஹேதுபா⁴வேன அபசயங் நிப்³பா³னங் க³ச்ச²ந்தீதி அபசயகா³மினோ. நிப்³பா³னஸ்ஸ ஹி அனிப்³ப³த்தனியத்தேபி ஸமுத³யப்பஹானஸமுத³யனிரோதா⁴னங் அதி⁴க³மஅதி⁴க³ந்தப்³ப³பா⁴வதோ ஹேதுஹேதுப²லபா⁴வோ மக்³க³னிப்³பா³னானங் யுஜ்ஜதி. யதா²ஹ ‘‘து³க்க²னிரோதே⁴ ஞாணங் அத்த²படிஸம்பி⁴தா³, து³க்க²னிரோத⁴கா³மினியா படிபதா³ய ஞாணங் த⁴ம்மபடிஸம்பி⁴தா³’’தி (விப⁴॰ 719). அத்தோ²தி ஹி ஹேதுப²லங். த⁴ம்மோதி ஹேதூதி. புரிமபச்சி²மானங் புரிமே ஸஸம்பயுத்தா வுத்தா, பச்சி²மே கேவலா. புரிமே விய பன பச்சி²மே அத்தே²பி அரியமக்³க³ஸீஸேன ஸப்³ப³லோகுத்தரகுஸலசித்துப்பாதா³ க³ஹேதப்³பா³. து³தியே அத்த²விகப்பே ‘‘ஆசயங் கா³மினோ’’தி வத்தப்³பே³ அனுனாஸிகலோபோ கதோதி த³ட்ட²ப்³போ³. ஆசினந்தீதி வா ஆசயா, ஆசயா ஹுத்வா க³ச்ச²ந்தி பவத்தந்தீதிபி அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    10. Taṃ ārammaṇaṃ katvāti idaṃ catukiccasādhanavasena ārammaṇakaraṇaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Aññathā gotrabhuphalapaccavekkhaṇādīnampi apacayagāmitā āpajjeyyāti. Atha vā hetubhāvena apacayaṃ nibbānaṃ gacchantīti apacayagāmino. Nibbānassa hi anibbattaniyattepi samudayappahānasamudayanirodhānaṃ adhigamaadhigantabbabhāvato hetuhetuphalabhāvo magganibbānānaṃ yujjati. Yathāha ‘‘dukkhanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 719). Atthoti hi hetuphalaṃ. Dhammoti hetūti. Purimapacchimānaṃ purime sasampayuttā vuttā, pacchime kevalā. Purime viya pana pacchime atthepi ariyamaggasīsena sabbalokuttarakusalacittuppādā gahetabbā. Dutiye atthavikappe ‘‘ācayaṃ gāmino’’ti vattabbe anunāsikalopo katoti daṭṭhabbo. Ācinantīti vā ācayā, ācayā hutvā gacchanti pavattantītipi attho daṭṭhabbo.

    11. ஸத்த பன ஸெக்கா² ஸிக்க²னஸீலாதி ஸெக்கா², தேஸங் இமேதி ஸெக்கா², அஞ்ஞாஸாதா⁴ரணா மக்³க³ப²லத்தயத⁴ம்மா. ஸயமேவ ஸிக்க²ந்தீதி ஸிக்க²னஸீலானமேதங் நித³ஸ்ஸனங். யே ஹி த⁴ம்மா ஸிக்க²ந்தி, தே ஸிக்க²னஸீலா ஹொந்தீதி. அக்க²ரத்தோ² பன ஸிக்கா² ஏதேஸங் ஸீலந்தி ஸெக்கா²தி. ந ஸெக்கா²தி யத்த² ஸெக்க²பா⁴வாஸங்கா அத்தி², தத்தா²யங் படிஸேதோ⁴தி லோகியனிப்³பா³னேஸு அஸெக்க²பா⁴வானாபத்தி த³ட்ட²ப்³பா³. ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாஸங்கா²தா ஹி ஸிக்கா² அத்தனோ படிபக்க²கிலேஸேஹி விப்பமுத்தா பரிஸுத்³தா⁴ உபக்கிலேஸானங் ஆரம்மணபா⁴வம்பி அனுபக³மனதோ ஏதா ஸிக்கா²தி வத்துங் யுத்தா அட்ட²ஸு மக்³க³ப²லேஸு விஜ்ஜந்தி, தஸ்மா சதுமக்³க³ஹெட்டி²மப²லத்தயத⁴ம்மா விய அரஹத்தப²லத⁴ம்மாபி தாஸு ஸிக்கா²ஸு ஜாதாதி ச, தங்ஸிக்கா²ஸமங்கி³னோ அரஹதோ இதரேஸங் விய ஸெக்க²த்தே ஸதி ஸெக்க²ஸ்ஸ ஏதேதி ச, ஸிக்கா² ஸீலங் ஏதேஸந்தி ச ஸெக்கா²தி ஆஸங்கிதப்³பா³ ஸியுந்தி ததா³ஸங்கானிவத்தனத்த²ங் ‘‘அஸெக்கா²’’தி யதா²வுத்தஸெக்க²பா⁴வபடிஸேதோ⁴ கதோ. அரஹத்தப²லே ஹி பவத்தமானா ஸிக்கா² பரினிட்டி²தஸிக்கா²கிச்சத்தா ந ஸிக்கா²கிச்சங் கரொந்தி, கேவலங் ஸிக்கா²ப²லபா⁴வேனேவ பவத்தந்தி, தஸ்மா தா ந ஸிக்கா²வசனங் அரஹந்தி, நாபி தங்ஸமங்கி³னோ ஸெக்க²வசனங், ந ச தங்ஸம்பயுத்தா ஸிக்க²னஸீலாதி ஸிக்கா²ஸு ஜாதாதிஆதி³அத்தே²ஹி அக்³க³ப²லத⁴ம்மா ஸெக்கா² ந ஹொந்தி, ஹெட்டி²மப²லேஸு பன ஸிக்கா² ஸகதா³கா³மிமக்³க³விபஸ்ஸனாதீ³னங் உபனிஸ்ஸயபா⁴வதோ ஸிக்கா²கிச்சங் கரொந்தீதி ஸிக்கா²வசனங் அரஹந்தி, தங்ஸமங்கி³னோ ச ஸெக்க²வசனங், தங்ஸம்பயுத்தா ச ஸிக்க²னஸீலவுத்தீதி தத்த² த⁴ம்மா யதா²வுத்தேஹி அத்தே²ஹி ஸெக்கா² ஹொந்தி ஏவ.

    11. Satta pana sekkhā sikkhanasīlāti sekkhā, tesaṃ imeti sekkhā, aññāsādhāraṇā maggaphalattayadhammā. Sayameva sikkhantīti sikkhanasīlānametaṃ nidassanaṃ. Ye hi dhammā sikkhanti, te sikkhanasīlā hontīti. Akkharattho pana sikkhā etesaṃ sīlanti sekkhāti. Na sekkhāti yattha sekkhabhāvāsaṅkā atthi, tatthāyaṃ paṭisedhoti lokiyanibbānesu asekkhabhāvānāpatti daṭṭhabbā. Sīlasamādhipaññāsaṅkhātā hi sikkhā attano paṭipakkhakilesehi vippamuttā parisuddhā upakkilesānaṃ ārammaṇabhāvampi anupagamanato etā sikkhāti vattuṃ yuttā aṭṭhasu maggaphalesu vijjanti, tasmā catumaggaheṭṭhimaphalattayadhammā viya arahattaphaladhammāpi tāsu sikkhāsu jātāti ca, taṃsikkhāsamaṅgino arahato itaresaṃ viya sekkhatte sati sekkhassa eteti ca, sikkhā sīlaṃ etesanti ca sekkhāti āsaṅkitabbā siyunti tadāsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘asekkhā’’ti yathāvuttasekkhabhāvapaṭisedho kato. Arahattaphale hi pavattamānā sikkhā pariniṭṭhitasikkhākiccattā na sikkhākiccaṃ karonti, kevalaṃ sikkhāphalabhāveneva pavattanti, tasmā tā na sikkhāvacanaṃ arahanti, nāpi taṃsamaṅgino sekkhavacanaṃ, na ca taṃsampayuttā sikkhanasīlāti sikkhāsu jātātiādiatthehi aggaphaladhammā sekkhā na honti, heṭṭhimaphalesu pana sikkhā sakadāgāmimaggavipassanādīnaṃ upanissayabhāvato sikkhākiccaṃ karontīti sikkhāvacanaṃ arahanti, taṃsamaṅgino ca sekkhavacanaṃ, taṃsampayuttā ca sikkhanasīlavuttīti tattha dhammā yathāvuttehi atthehi sekkhā honti eva.

    ஸெக்கா²தி வா அபரியோஸிதஸிக்கா² த³ஸ்ஸிதா. அனந்தரமேவ ‘‘அஸெக்கா²’’தி வசனங் பரியோஸிதஸிக்கா²னங் த³ஸ்ஸனந்தி ந லோகியனிப்³பா³னானங் அஸெக்க²தாபத்தி. வுத்³தி⁴ப்பத்தா வா ஸெக்கா²தி ஏதஸ்மிங் அத்தே² ஸெக்க²த⁴ம்மேஸு ஏவ கேஸஞ்சி வுத்³தி⁴ப்பத்தானங் அஸெக்க²தா ஆபஜ்ஜதி, தேன அரஹத்தமக்³க³த⁴ம்மா வுத்³தி⁴ப்பத்தா ச யதா²வுத்தேஹி ச அத்தே²ஹி ஸெக்கா²தி கத்வா அஸெக்கா² ஆபன்னாதி? ந, தங்ஸதி³ஸேஸு தப்³போ³ஹாரா. அரஹத்தமக்³க³தோ ஹி நின்னானாகரணங் அரஹத்தப²லங் ட²பெத்வா பரிஞ்ஞாதி³கிச்சகரணங் விபாகபா⁴வஞ்ச, தஸ்மா தே ஏவ ஸெக்கா² த⁴ம்மா அரஹத்தப²லபா⁴வங் ஆபன்னாதி ஸக்கா வத்துங், குஸலஸுக²தோ ச விபாகஸுக²ங் ஸந்ததரதாய பணீததரந்தி வுத்³தி⁴ப்பத்தா ச தே த⁴ம்மா ஹொந்தீதி அஸெக்கா²தி வுச்சந்தீதி.

    Sekkhāti vā apariyositasikkhā dassitā. Anantarameva ‘‘asekkhā’’ti vacanaṃ pariyositasikkhānaṃ dassananti na lokiyanibbānānaṃ asekkhatāpatti. Vuddhippattā vā sekkhāti etasmiṃ atthe sekkhadhammesu eva kesañci vuddhippattānaṃ asekkhatā āpajjati, tena arahattamaggadhammā vuddhippattā ca yathāvuttehi ca atthehi sekkhāti katvā asekkhā āpannāti? Na, taṃsadisesu tabbohārā. Arahattamaggato hi ninnānākaraṇaṃ arahattaphalaṃ ṭhapetvā pariññādikiccakaraṇaṃ vipākabhāvañca, tasmā te eva sekkhā dhammā arahattaphalabhāvaṃ āpannāti sakkā vattuṃ, kusalasukhato ca vipākasukhaṃ santataratāya paṇītataranti vuddhippattā ca te dhammā hontīti asekkhāti vuccantīti.

    12. கிலேஸவிக்க²ம்ப⁴னாஸமத்த²தாதீ³ஹி பரித்தா. ‘‘கிலேஸ…பே॰… தாயா’’தி அத்த²த்தயம்பி குஸலேஸு யுஜ்ஜதி, விபாககிரியேஸு தீ³க⁴ஸந்தானதாவ. பமாணகரேஹி வா ஓளாரிகேஹி காமதண்ஹாதீ³ஹி பரிச்சி²ன்னா பரித்தா. தேஹி அபரிச்சி²ன்னத்தா ஸுகு²மேஹி ரூபதண்ஹாதீ³ஹி பரிச்சி²ன்னா பமாணமஹத்தங் க³தாதி மஹக்³க³தா. அபரிச்சி²ன்னா அப்பமாணா.

    12. Kilesavikkhambhanāsamatthatādīhi parittā. ‘‘Kilesa…pe… tāyā’’ti atthattayampi kusalesu yujjati, vipākakiriyesu dīghasantānatāva. Pamāṇakarehi vā oḷārikehi kāmataṇhādīhi paricchinnā parittā. Tehi aparicchinnattā sukhumehi rūpataṇhādīhi paricchinnā pamāṇamahattaṃ gatāti mahaggatā. Aparicchinnā appamāṇā.

    14. அதப்பகட்டே²னாதி தி³வஸம்பி பச்சவெக்கி²யமானா லோகுத்தரத⁴ம்மா தித்திங் ந ஜனெந்தி ஸமாபஜ்ஜியமானாபி ப²லத⁴ம்மாதி.

    14. Atappakaṭṭhenāti divasampi paccavekkhiyamānā lokuttaradhammā tittiṃ na janenti samāpajjiyamānāpi phaladhammāti.

    15. மாதுகா⁴தாதீ³ஸு பவத்தமானாபி ஹிதஸுக²ங் இச்ச²ந்தாவ பவத்தந்தீதி தே த⁴ம்மா ஹிதஸுகா²வஹா மே ப⁴விஸ்ஸந்தீதி ஆஸீஸிதா ஹொந்தி, ததா² அஸுபா⁴ஸுகா²னிச்சானத்தேஸு ஸுபா⁴தி³விபரியாஸத³ள்ஹதாய ஆனந்தரியகம்மனியதமிச்சா²தி³ட்டீ²ஸு பவத்தி ஹோதீதி தே த⁴ம்மா அஸுபா⁴தீ³ஸு ஸுபா⁴தி³விபரீதப்பவத்திகா ஹொந்தி. மிச்சா²ஸபா⁴வாதி முஸாஸபா⁴வா. அனேகேஸு ஆனந்தரியேஸு கதேஸு யங் தத்த² ப³லவங், தங் விபச்சதி, ந இதரானீதி ஏகந்தவிபாகஜனகதாய நியததா ந ஸக்கா வத்துந்தி ‘‘விபாகதா³னே ஸதீ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² க²ந்த⁴பே⁴தா³னந்தரந்தி சுதிஅனந்தரங். சுதி ஹி மரணனித்³தே³ஸே (விப⁴॰ 193) ‘‘க²ந்தா⁴னங் பே⁴தோ³’’தி வுத்தாதி. ஏதேன வசனேன ஸதி ப²லதா³னே சுதிஅனந்தரோ ஏவ, ந அஞ்ஞோ ஏதேஸங் ப²லகாலோதி ப²லகாலனியமேனேவ நியததா வுத்தா ஹோதி, ந ப²லதா³னநியமேனாதி நியதப²லகாலானங் அஞ்ஞேஸம்பி உபபஜ்ஜவேத³னீயானங் தி³ட்ட²த⁴ம்மவேத³னீயானம்பி நியததா ஆபஜ்ஜதி, தஸ்மா விபாகத⁴ம்மத⁴ம்மானங் பச்சயந்தரவிகலதாதீ³ஹி அவிபச்சமானானம்பி அத்தனோ ஸபா⁴வேன விபாகத⁴ம்மதா விய ப³லவதா ஆனந்தரியேன விபாகே தி³ன்னே அவிபச்சமானானம்பி ஆனந்தரியானங் ப²லதா³னே நியதஸபா⁴வா ஆனந்தரியஸபா⁴வா ச பவத்தீதி அத்தனோ ஸபா⁴வேன ப²லதா³னநியமேனேவ நியததா ஆனந்தரியதா ச வேதி³தப்³பா³. அவஸ்ஸஞ்ச நியதஸபா⁴வா ஆனந்தரியஸபா⁴வா ச தேஸங் பவத்தீதி ஸம்படிச்சி²தப்³ப³மேதங் அஞ்ஞஸ்ஸ ப³லவதோ ஆனந்தரியஸ்ஸ அபா⁴வே சுதிஅனந்தரங் ஏகந்தேன ப²லதா³னதோ.

    15. Mātughātādīsu pavattamānāpi hitasukhaṃ icchantāva pavattantīti te dhammā hitasukhāvahā me bhavissantīti āsīsitā honti, tathā asubhāsukhāniccānattesu subhādivipariyāsadaḷhatāya ānantariyakammaniyatamicchādiṭṭhīsu pavatti hotīti te dhammā asubhādīsu subhādiviparītappavattikā honti. Micchāsabhāvāti musāsabhāvā. Anekesu ānantariyesu katesu yaṃ tattha balavaṃ, taṃ vipaccati, na itarānīti ekantavipākajanakatāya niyatatā na sakkā vattunti ‘‘vipākadāne satī’’tiādimāha. Tattha khandhabhedānantaranti cutianantaraṃ. Cuti hi maraṇaniddese (vibha. 193) ‘‘khandhānaṃ bhedo’’ti vuttāti. Etena vacanena sati phaladāne cutianantaro eva, na añño etesaṃ phalakāloti phalakālaniyameneva niyatatā vuttā hoti, na phaladānaniyamenāti niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānampi niyatatā āpajjati, tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatatā ānantariyatā ca veditabbā. Avassañca niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ aññassa balavato ānantariyassa abhāve cutianantaraṃ ekantena phaladānato.

    நனு ஏவங் அஞ்ஞேஸம்பி உபபஜ்ஜவேத³னீயானங் அஞ்ஞஸ்மிங் விபாகதா³யகே அஸதி சுதிஅனந்தரமேவ ஏகந்தேன ப²லதா³னதோ ஆனந்தரியஸபா⁴வா நியதஸபா⁴வா ச பவத்தி ஆபஜ்ஜதீதி? நாபஜ்ஜதி அஸமானஜாதிகேன சேதோபணிதி⁴வஸேன உபகா⁴தகேன ச நிவத்தேதப்³ப³விபாகத்தா அனந்தரேகந்தப²லதா³யகத்தாபா⁴வா, ந பன ஆனந்தரியகானங் பட²மஜ்ஜா²னாதீ³னங் து³தியஜ்ஜா²னாதீ³னி விய அஸமானஜாதிகங் ப²லனிவத்தகங் அத்தி² ஸப்³பா³னந்தரியகானங் அவீசிப²லத்தா, ந ச ஹெட்டு²பபத்திங் இச்ச²தோ ஸீலவதோ சேதோபணிதி⁴ விய உபரூபபத்திஜனககம்மப²லங் ஆனந்தரியகப²லங் நிவத்தேதுங் ஸமத்தோ² சேதோபணிதி⁴ அத்தி² அனிச்ச²ந்தஸ்ஸேவ அவீசிபாதனதோ, ந ச ஆனந்தரியகோபகா⁴தகங் கிஞ்சி கம்மங் அத்தி², தஸ்மா தேஸங்யேவ அனந்தரேகந்தவிபாகஜனகஸபா⁴வா பவத்தீதி.

    Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantarameva ekantena phaladānato ānantariyasabhāvā niyatasabhāvā ca pavatti āpajjatīti? Nāpajjati asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantarekantaphaladāyakattābhāvā, na pana ānantariyakānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyakānaṃ avīciphalattā, na ca heṭṭhupapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyakaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyakopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantarekantavipākajanakasabhāvā pavattīti.

    அனேகானி ச ஆனந்தரியகானி கதானி ஏகந்தே விபாகே ஸன்னியதத்தா உபரதாவிபச்சனஸபா⁴வாஸங்கத்தா நிச்சி²தானி ஸபா⁴வதோ நியதானேவ. சுதிஅனந்தரங் பன ப²லங் அனந்தரங் நாம தஸ்மிங் அனந்தரே நியுத்தானி தன்னிப்³ப³த்தனேன அனந்தரகரணஸீலானி அனந்தரப்பயோஜனானி சாதி ஸபா⁴வதோ ஆனந்தரியகானேவ ச ஹொந்தி. தேஸு பன ஸமானஸபா⁴வேஸு ஏகேன விபாகே தி³ன்னே இதரானி அத்தனா கத்தப்³ப³ஸ்ஸ கிச்சஸ்ஸ தேனேவ கதத்தா ந து³தியங் ததியம்பி ச படிஸந்தி⁴ங் கரொந்தி, ந ஸமத்த²தாவிகா⁴தத்தாதி நத்தி² தேஸங் நியதானந்தரியதானிவத்தீதி. ந ஹி ஸமானஸபா⁴வங் ஸமானஸபா⁴வஸ்ஸ ஸமத்த²தங் விஹனதீதி. ஏகஸ்ஸ பன அஞ்ஞானிபி உபத்த²ம்ப⁴கானி ஹொந்தீதி த³ட்ட²ப்³பா³னீதி. ஸம்மா ஸபா⁴வாதி ஸச்சஸபா⁴வா.

    Anekāni ca ānantariyakāni katāni ekante vipāke sanniyatattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva. Cutianantaraṃ pana phalaṃ anantaraṃ nāma tasmiṃ anantare niyuttāni tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni anantarappayojanāni cāti sabhāvato ānantariyakāneva ca honti. Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kattabbassa kiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyampi ca paṭisandhiṃ karonti, na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ niyatānantariyatānivattīti. Na hi samānasabhāvaṃ samānasabhāvassa samatthataṃ vihanatīti. Ekassa pana aññānipi upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbānīti. Sammā sabhāvāti saccasabhāvā.

    16. பரிபுண்ணமக்³க³கிச்சத்தா சத்தாரோ அரியமக்³கா³வ இத⁴ ‘‘மக்³கா³’’தி வுத்தா. பச்சயட்டே²னாதி மக்³க³பச்சயட்டே²ன. நிக்கே²பகண்டே³பி ஹி யே மக்³க³பச்சயங் லப⁴ந்தி, ந பன ஸயங் மக்³க³பச்சயபா⁴வங் க³ச்ச²ந்தி, தே மக்³க³ஹேதுகாதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அரியமக்³க³ஸமங்கி³ஸ்ஸ மக்³க³ங்கா³னி ட²பெத்வா’’திஆதி³ (த⁴॰ ஸ॰ 1039) வுத்தங். யோ பன தத்தே²வ ‘‘அரியமக்³க³ஸமங்கி³ஸ்ஸ அலோபோ⁴ அதோ³ஸோ அமோஹோ, இமே த⁴ம்மா மக்³க³ஹேதூ’’தி ஆதி³னயோ வுத்தோ, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘மக்³க³ஸம்பயுத்தா வா’’திஆதி³ வுத்தங். ‘‘அரியமக்³க³ஸமங்கி³ஸ்ஸ ஸம்மாதி³ட்டி² மக்³கோ³ சேவ ஹேது சா’’திஆதி³னா பன வுத்தனயங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸம்மாதி³ட்டி² ஸய’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² பன அஸங்க³ஹிதஸங்க³ண்ஹனவஸேன படிபாடியா தயோ நயா வுத்தா, ஹேதுப³ஹுதாவஸேன ததியோ நயோ இத⁴ து³தியோ வுத்தோ.

    16. Paripuṇṇamaggakiccattā cattāro ariyamaggāva idha ‘‘maggā’’ti vuttā. Paccayaṭṭhenāti maggapaccayaṭṭhena. Nikkhepakaṇḍepi hi ye maggapaccayaṃ labhanti, na pana sayaṃ maggapaccayabhāvaṃ gacchanti, te maggahetukāti dassetuṃ ‘‘ariyamaggasamaṅgissa maggaṅgāni ṭhapetvā’’tiādi (dha. sa. 1039) vuttaṃ. Yo pana tattheva ‘‘ariyamaggasamaṅgissa alobho adoso amoho, ime dhammā maggahetū’’ti ādinayo vutto, taṃ dassetuṃ ‘‘maggasampayuttā vā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ariyamaggasamaṅgissa sammādiṭṭhi maggo ceva hetu cā’’tiādinā pana vuttanayaṃ dassetuṃ ‘‘sammādiṭṭhi saya’’ntiādimāha. Tattha pana asaṅgahitasaṅgaṇhanavasena paṭipāṭiyā tayo nayā vuttā, hetubahutāvasena tatiyo nayo idha dutiyo vutto.

    அபி⁴ப⁴வித்வா பவத்தனட்டே²னாதி ஸஹஜாதாதி⁴பதிபி புப்³பா³பி⁴ஸங்கா²ரவஸேன ஜெட்ட²கபா⁴வே பவத்தமானோ ஸஹஜாதே அத்தனோ வஸே அனுவத்தயமானோ தே அபி⁴ப⁴வித்வா பவத்ததி, ஆரம்மணாதி⁴பதிபி ததா³ரம்மணே த⁴ம்மே ததே²வ அத்தானங் அனுவத்தயமானோ தே த⁴ம்மே அபி⁴ப⁴வித்வா ஆரம்மணபா⁴வேன பவத்ததி, ந பச்சுப்பன்னபா⁴வேன, தஸ்மா அதி⁴பதித்³வயம்பி ஸங்க³ஹிதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ‘‘மக்³கோ³ அதி⁴பதி ஏதேஸ’’ந்தி அயஞ்ச அத்தோ² நிக்கே²பகண்டே³ உதா³ஹரணவஸேன ஆக³தங் அத்த²னயங் க³ஹெத்வா வுத்தோ. யஸ்மா பன பட்டா²னே (பட்டா²॰ 2.16.11) ‘‘மக்³கா³தி⁴பதிங் த⁴ம்மங் படிச்ச மக்³கா³தி⁴பதி த⁴ம்மோ உப்பஜ்ஜதி நாதி⁴பதிபச்சயா, மக்³கா³தி⁴பதீ க²ந்தே⁴ படிச்ச மக்³கா³தி⁴பதி அதி⁴பதீ’’தி வுத்தங், தஸ்மா மக்³கோ³ அதி⁴பதி மக்³கா³தி⁴பதீதி அயம்பி அத்தோ² பாளியங் ஸரூபேகஸேஸவஸேன ஸமானஸத்³த³த்த²வஸேன வா ஸங்க³ஹிதோதி வேதி³தப்³போ³.

    Abhibhavitvā pavattanaṭṭhenāti sahajātādhipatipi pubbābhisaṅkhāravasena jeṭṭhakabhāve pavattamāno sahajāte attano vase anuvattayamāno te abhibhavitvā pavattati, ārammaṇādhipatipi tadārammaṇe dhamme tatheva attānaṃ anuvattayamāno te dhamme abhibhavitvā ārammaṇabhāvena pavattati, na paccuppannabhāvena, tasmā adhipatidvayampi saṅgahitanti veditabbaṃ. ‘‘Maggo adhipati etesa’’nti ayañca attho nikkhepakaṇḍe udāharaṇavasena āgataṃ atthanayaṃ gahetvā vutto. Yasmā pana paṭṭhāne (paṭṭhā. 2.16.11) ‘‘maggādhipatiṃ dhammaṃ paṭicca maggādhipati dhammo uppajjati nādhipatipaccayā, maggādhipatī khandhe paṭicca maggādhipati adhipatī’’ti vuttaṃ, tasmā maggo adhipati maggādhipatīti ayampi attho pāḷiyaṃ sarūpekasesavasena samānasaddatthavasena vā saṅgahitoti veditabbo.

    17. அனுப்பன்னாதி ஏதேன ஸப்³போ³ உப்பன்னபா⁴வோ படிஸித்³தோ⁴, ந உப்பன்னத⁴ம்மபா⁴வோ ஏவாதி தேன உப்பன்னா விக³தா அதீதாபி ந ஸங்க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³பா³. யதி³ ஹி ஸங்க³ஹிதா ஸியுங், ‘‘அனுப்பன்னோ த⁴ம்மோ உப்பன்னஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ அனந்தரபச்சயேன பச்சயோ’’திஏவமாதி³ வுச்செய்ய, ந து வுத்தந்தி. அனாக³தானி விபாககடத்தாரூபானி அதீதே அனாக³தே வா கம்மே புரிமனிப்ப²ன்னே ஏவ உப்பஜ்ஜிஸ்ஸந்தி , நானிப்ப²ன்னேதி பரினிட்டி²தகாரணேகதே³ஸானேவ ஹொந்தி, தஸ்மா தானி ‘‘அவஸ்ஸங் உப்பஜ்ஜிஸ்ஸந்தீதி உப்பாதி³னோ த⁴ம்மா’’தி வுச்சந்தி.

    17. Anuppannāti etena sabbo uppannabhāvo paṭisiddho, na uppannadhammabhāvo evāti tena uppannā vigatā atītāpi na saṅgahitāti daṭṭhabbā. Yadi hi saṅgahitā siyuṃ, ‘‘anuppanno dhammo uppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo’’tievamādi vucceyya, na tu vuttanti. Anāgatāni vipākakaṭattārūpāni atīte anāgate vā kamme purimanipphanne eva uppajjissanti , nānipphanneti pariniṭṭhitakāraṇekadesāneva honti, tasmā tāni ‘‘avassaṃ uppajjissantīti uppādino dhammā’’ti vuccanti.

    18. அத்தனோ ஸபா⁴வந்தி கக்க²ளபு²ஸனாதி³ஸபா⁴வங்.

    18. Attano sabhāvanti kakkhaḷaphusanādisabhāvaṃ.

    20. ஏவங் பவத்தமானாதி ஏவங் சக்கா²தி³பா⁴வேன பு²ஸனாதி³பா⁴வேன ச ஏகஸந்ததிபரியாபன்னதாவஸேன பவத்தமானா. அத்தானங் அதி⁴ அஜ்ஜ²த்தாதி அதி⁴-ஸத்³தோ³ ஸமாஸவிஸயே அதி⁴காரத்த²ங் பவத்திஅத்த²ஞ்ச க³ஹெத்வா பவத்ததீதி அத்தானங் அதி⁴கிச்ச உத்³தி³ஸ்ஸ பவத்தா அஜ்ஜ²த்தா. தேனாதி யஸ்ஸ ஜா²னா வுட்ட²ஹித்வா அஜ்ஜ²த்தங் ப³ஹித்³தா⁴ அஜ்ஜ²த்தப³ஹித்³தா⁴ ச ஸுஞ்ஞதங் ஆனேஞ்ஜஞ்ச மனஸிகரோதோ அஜ்ஜ²த்தஸுஞ்ஞதாதீ³ஸு சித்தங் ந பக்க²ந்த³தி ந பஸீத³தி ந ஸந்திட்ட²தி நாதி⁴முச்சதி, யோ ச இதிஹ தத்த² ஸம்பஜானோ, தேன பி⁴க்கு²னா. தஸ்மிங்யேவ புரிமஸ்மிங் ஸமாதி⁴னிமித்தேதி பட²மஜ்ஜா²னாதி³ஸமாதி⁴னிமித்தே. அஜ்ஜ²த்தமேவாதி ஜா²னகோ³சரே கஸிணாதி³ம்ஹி. சித்தங் ஸண்ட²பேதப்³ப³ந்தி பட²மஜ்ஜா²னாதி³சித்தங் ஸண்ட²பேதப்³ப³ங். அஜ்ஜ²த்தரதோதி கோ³சரஜ்ஜ²த்தே நிப்³பா³னே ரதோ, ஸமாதி⁴கோ³சரே கம்மட்டா²னே வா ரதோ. ‘‘ஸமாஹிதோ ஏகோ ஸந்துஸிதோ தமாஹு பி⁴க்கு²’’ந்தி (த⁴॰ ப॰ 362) கா³தா²ஸேஸோ.

    20. Evaṃ pavattamānāti evaṃ cakkhādibhāvena phusanādibhāvena ca ekasantatipariyāpannatāvasena pavattamānā. Attānaṃ adhi ajjhattāti adhi-saddo samāsavisaye adhikāratthaṃ pavattiatthañca gahetvā pavattatīti attānaṃ adhikicca uddissa pavattā ajjhattā. Tenāti yassa jhānā vuṭṭhahitvā ajjhattaṃ bahiddhā ajjhattabahiddhā ca suññataṃ āneñjañca manasikaroto ajjhattasuññatādīsu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati nādhimuccati, yo ca itiha tattha sampajāno, tena bhikkhunā. Tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitteti paṭhamajjhānādisamādhinimitte. Ajjhattamevāti jhānagocare kasiṇādimhi. Cittaṃ saṇṭhapetabbanti paṭhamajjhānādicittaṃ saṇṭhapetabbaṃ. Ajjhattaratoti gocarajjhatte nibbāne rato, samādhigocare kammaṭṭhāne vā rato. ‘‘Samāhito eko santusito tamāhu bhikkhu’’nti (dha. pa. 362) gāthāseso.

    அஜ்ஜ²த்தங் ஸம்பஸாத³னந்தி எத்த² ஜா²னங் ஸகஸந்ததிபரியாபன்னத்தா ‘‘அஜ்ஜ²த்த’’ந்தி வுத்தந்தி நியகஜ்ஜ²த்தத்தோ² அஜ்ஜ²த்த-ஸத்³தோ³ ஹோதி. அஜ்ஜ²த்தந்தி ஸகஸந்ததினியகங். அஜ்ஜ²த்தே ப⁴வா அஜ்ஜ²த்திகாதி நியகஜ்ஜ²த்தேஸுபி அப்³ப⁴ந்தரா சக்கா²த³யோ வுச்சந்தி. எத்த² பன அஜ்ஜ²த்திக-ஸத்³தோ³ சக்கா²தீ³ஸு பவத்தமானோ த³ஸ்ஸிதோ , ந அஜ்ஜ²த்தஸத்³தோ³, அத்தி² ச அஜ்ஜ²த்தஅஜ்ஜ²த்திகஸத்³தா³னங் ப³ஹித்³தா⁴பா³ஹிர-ஸத்³தா³னங் விய விஸேஸோ. அஜ்ஜ²த்திகஸத்³தோ³ ஹி ஸபரஸந்தானிகேஸு ஸப்³பே³ஸு சக்கா²தீ³ஸு ரூபாதீ³ஸு பா³ஹிர-ஸத்³தோ³ விய பவத்ததி, அஜ்ஜ²த்த-ஸத்³தோ³ பன ஸகஸந்தானிகெஸ்வேவ சக்கு²ரூபாதீ³ஸு ததோ அஞ்ஞெஸ்வேவ ப³ஹித்³தா⁴-ஸத்³தோ³ விய பவத்ததீதி தஸ்மா ஸத்³த³தோ அத்த²தோ ச அஸமானத்தா ந இத³மெத்த² உதா³ஹரணங் யுத்தந்தி. அயங் பனெத்த² அதி⁴ப்பாயோ த³ட்ட²ப்³போ³ – அஜ்ஜ²த்தே ப⁴வா அஜ்ஜ²த்திகாதி அயஞ்ஹி வசனத்தோ². யஞ்ச அஜ்ஜ²த்தே ப⁴வங், தேன அஜ்ஜ²த்தேனேவ ப⁴விதப்³ப³ங், தேன தங்வாசகஸ்ஸ அஜ்ஜ²த்த-ஸத்³த³ஸ்ஸ அஜ்ஜ²த்திக-ஸத்³த³ஸ்ஸ ச ஸமானத்த²தா. உபி⁴ன்னம்பி ஸத்³தா³னங் ஸமானத்த²பா⁴வதோ அஜ்ஜ²த்தஜ்ஜ²த்தே பவத்தமானே அஜ்ஜ²த்திக-ஸத்³தே³ அஜ்ஜ²த்த-ஸத்³தோ³ தத்த² பவத்தோதி ஸக்கா வத்துந்தி.

    Ajjhattaṃ sampasādananti ettha jhānaṃ sakasantatipariyāpannattā ‘‘ajjhatta’’nti vuttanti niyakajjhattattho ajjhatta-saddo hoti. Ajjhattanti sakasantatiniyakaṃ. Ajjhatte bhavā ajjhattikāti niyakajjhattesupi abbhantarā cakkhādayo vuccanti. Ettha pana ajjhattika-saddo cakkhādīsu pavattamāno dassito , na ajjhattasaddo, atthi ca ajjhattaajjhattikasaddānaṃ bahiddhābāhira-saddānaṃ viya viseso. Ajjhattikasaddo hi saparasantānikesu sabbesu cakkhādīsu rūpādīsu bāhira-saddo viya pavattati, ajjhatta-saddo pana sakasantānikesveva cakkhurūpādīsu tato aññesveva bahiddhā-saddo viya pavattatīti tasmā saddato atthato ca asamānattā na idamettha udāharaṇaṃ yuttanti. Ayaṃ panettha adhippāyo daṭṭhabbo – ajjhatte bhavā ajjhattikāti ayañhi vacanattho. Yañca ajjhatte bhavaṃ, tena ajjhatteneva bhavitabbaṃ, tena taṃvācakassa ajjhatta-saddassa ajjhattika-saddassa ca samānatthatā. Ubhinnampi saddānaṃ samānatthabhāvato ajjhattajjhatte pavattamāne ajjhattika-sadde ajjhatta-saddo tattha pavattoti sakkā vattunti.

    அயங் கோ² பனானந்த³, விஹாரோதி விஹாரஸுஞ்ஞதாஸுத்தே (ம॰ நி॰ 3.187) ஸங்க³ணிகாராமதாய ரூபாதி³ரதியா ச ஆதீ³னவங் வத்வா தப்படிபக்க²விஹாரத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங். அஜ்ஜ²த்தங் ஸுஞ்ஞதந்தி விஸயபூ⁴தங் இஸ்ஸரியட்டா²னபூ⁴தங் ஸுஞ்ஞதங், ஸுஞ்ஞதாப²லஸமாபத்திந்தி அத்தோ². சித்திஸ்ஸரா ஹி பு³த்³தா⁴ ப⁴க³வந்தோ த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தாபி யங் முஹுத்தங் துண்ஹீ ப⁴விதப்³ப³ங் ஹோதி, தங் முஹுத்தங் ப²லஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜந்தி, பகே³வ அஞ்ஞஸ்மிங் காலே, தஸ்மா ஸப்³ப³த்தா²பி இஸ்ஸரியானங் ப³ஹுலங் ப²லஸமாபத்தியங் இஸ்ஸரியஸ்ஸ பவத்தனதோ ப²லஸமாபத்தி ‘‘இஸ்ஸரியட்டா²ன’’ந்தி வுத்தா. அரஹத்தப²லாதி⁴க³மேன வா ததா²க³தானங் இஸ்ஸரியங் நிப்³ப³த்தங் தங்ஜனகேனேவ மக்³கே³னாதி தங் தேஸங் இஸ்ஸரியட்டா²னங். விஸயோ ச அனஞ்ஞத்த²பா⁴வோவ யதா² ‘‘ஆகாஸே ஸகுணா உத³கே மச்சா²’’தி, பு³த்³தா⁴ ச அஞ்ஞத்த² தி³ஸ்ஸமானாபி விவேகபப்³பா⁴ரதாய ப²லஸமாபத்தினின்னாவ, தேன தஸ்ஸா தஸ்ஸா கிரியாய அனந்தரங் ப²லஸமாபத்தியங்யேவ ப⁴வந்தீதி ஸா தேஸங் விஸயோ, தப்³பி³ஸயதா ச ஸச்சகஸுத்தேன (ம॰ நி॰ 1.364 ஆத³யோ) தீ³பேதப்³பா³.

    Ayaṃkho panānanda, vihāroti vihārasuññatāsutte (ma. ni. 3.187) saṅgaṇikārāmatāya rūpādiratiyā ca ādīnavaṃ vatvā tappaṭipakkhavihāradassanatthaṃ vuttaṃ. Ajjhattaṃ suññatanti visayabhūtaṃ issariyaṭṭhānabhūtaṃ suññataṃ, suññatāphalasamāpattinti attho. Cittissarā hi buddhā bhagavanto dhammaṃ desentāpi yaṃ muhuttaṃ tuṇhī bhavitabbaṃ hoti, taṃ muhuttaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjanti, pageva aññasmiṃ kāle, tasmā sabbatthāpi issariyānaṃ bahulaṃ phalasamāpattiyaṃ issariyassa pavattanato phalasamāpatti ‘‘issariyaṭṭhāna’’nti vuttā. Arahattaphalādhigamena vā tathāgatānaṃ issariyaṃ nibbattaṃ taṃjanakeneva maggenāti taṃ tesaṃ issariyaṭṭhānaṃ. Visayo ca anaññatthabhāvova yathā ‘‘ākāse sakuṇā udake macchā’’ti, buddhā ca aññattha dissamānāpi vivekapabbhāratāya phalasamāpattininnāva, tena tassā tassā kiriyāya anantaraṃ phalasamāpattiyaṃyeva bhavantīti sā tesaṃ visayo, tabbisayatā ca saccakasuttena (ma. ni. 1.364 ādayo) dīpetabbā.

    22. யேஸங் த³ட்ட²ப்³ப³பா⁴வோ அத்தி², தே ஸனித³ஸ்ஸனா. சக்கு²விஞ்ஞாணகோ³சரபா⁴வோவ த³ட்ட²ப்³ப³பா⁴வோ, தஸ்ஸ ரூபாயதனா அனஞ்ஞத்தேபி அஞ்ஞேஹி த⁴ம்மேஹி ரூபாயதனங் விஸேஸேதுங் அஞ்ஞங் விய கத்வா ‘‘ஸஹ நித³ஸ்ஸனேனாதி ஸனித³ஸ்ஸனா’’தி வுத்தங். த⁴ம்மஸபா⁴வஸாமஞ்ஞேன ஹி ஏகீபூ⁴தேஸு த⁴ம்மேஸு யோ நானத்தகரோ ஸபா⁴வோ, ஸோ அஞ்ஞோ விய கத்வா உபசரிதுங் யுத்தோ . ஏவஞ்ஹி அத்த²விஸேஸாவபோ³தோ⁴ ஹோதீதி. ஸயஞ்ச நிஸ்ஸயவஸேன ச ஸம்பத்தானங் அஸம்பத்தானஞ்ச படிமுக²பா⁴வோ அஞ்ஞமஞ்ஞபதனங் படிஹனநபா⁴வோ, யேன ப்³யாபாராதி³விகாரபச்சயந்தரஸஹிதேஸு சக்கா²தீ³னங் விஸயேஸு விகாருப்பத்தி.

    22. Yesaṃ daṭṭhabbabhāvo atthi, te sanidassanā. Cakkhuviññāṇagocarabhāvova daṭṭhabbabhāvo, tassa rūpāyatanā anaññattepi aññehi dhammehi rūpāyatanaṃ visesetuṃ aññaṃ viya katvā ‘‘saha nidassanenāti sanidassanā’’ti vuttaṃ. Dhammasabhāvasāmaññena hi ekībhūtesu dhammesu yo nānattakaro sabhāvo, so añño viya katvā upacarituṃ yutto . Evañhi atthavisesāvabodho hotīti. Sayañca nissayavasena ca sampattānaṃ asampattānañca paṭimukhabhāvo aññamaññapatanaṃ paṭihananabhāvo, yena byāpārādivikārapaccayantarasahitesu cakkhādīnaṃ visayesu vikāruppatti.

    திகமாதிகாபத³வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Tikamātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: து³கமாதிகாபத³வண்ணனா • Dukamātikāpadavaṇṇanā




    Related texts:



    திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / 1. திகமாதிகா • 1. Tikamātikā

    அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / திகமாதிகாபத³வண்ணனா • Tikamātikāpadavaṇṇanā

    டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / திகமாதிகாபத³வண்ணனா • Tikamātikāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact