| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(៣.) តិកនិទ្ទេសវណ្ណនា
(3.) Tikaniddesavaṇṇanā
៩០៩. តិកនិទ្ទេសេ តីហិ អកុសលមូលេហិ វដ្ដមូលសមុទាចារោ កថិតោ។ អកុសលវិតក្កាទីសុ វិតក្កនវសេន វិតក្កោ, សញ្ជាននវសេន សញ្ញា, សភាវដ្ឋេន ធាតូតិ វេទិតព្ពា។ ទុច្ចរិតនិទ្ទេសេ បឋមនយោ កម្មបថវសេន វិភត្តោ, ទុតិយោ សព្ពសង្គាហិកកម្មវសេន, តតិយោ និព្ពត្តិតចេតនាវសេនេវ។
909. Tikaniddese tīhi akusalamūlehi vaṭṭamūlasamudācāro kathito. Akusalavitakkādīsu vitakkanavasena vitakko, sañjānanavasena saññā, sabhāvaṭṭhena dhātūti veditabbā. Duccaritaniddese paṭhamanayo kammapathavasena vibhatto, dutiyo sabbasaṅgāhikakammavasena, tatiyo nibbattitacetanāvaseneva.
៩១៤. អាសវនិទ្ទេសេ សុត្តន្តបរិយាយេន តយោវ អាសវា កថិតា។
914. Āsavaniddese suttantapariyāyena tayova āsavā kathitā.
៩១៩. ឯសនានិទ្ទេសេ សង្ខេបតោ តត្ថ កតមា កាមេសនាតិ អាទិនា នយេន វុត្តោ កាមគវេសនរាគោ កាមេសនា។ យោ ភវេសុ ភវច្ឆន្ទោតិអាទិនា នយេន វុត្តោ ភវគវេសនរាគោ ភវេសនា។ សស្សតោ លោកោតិអាទិនា នយេន វុត្តា ទិដ្ឋិគតិកសម្មតស្ស ព្រហ្មចរិយស្ស គវេសនា ទិដ្ឋិ ព្រហ្មចរិយេសនាតិ វេទិតព្ពា។ យស្មា ច ន កេវលំ រាគទិដ្ឋិយោ ឯវ ឯសនា, តទេកដ្ឋំ បន កម្មម្បិ ឯសនា ឯវ, តស្មា តំ ទស្សេតុំ ទុតិយនយោ វិភត្តោ។ តត្ថ តទេកដ្ឋន្តិ សម្បយុត្តេកដ្ឋំ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ កាមរាគេកដ្ឋំ កាមាវចរសត្តានមេវ បវត្តតិ; ភវរាគេកដ្ឋំ បន មហាព្រហ្មានំ។ សមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ ចង្កមន្តានំ ឈានង្គានំ អស្សាទនកាលេ អកុសលកាយកម្មំ ហោតិ, ‘អហោ សុខំ អហោ សុខ’ន្តិ វាចំ ភិន្ទិត្វា អស្សាទនកាលេ វចីកម្មំ, កាយង្គវាចង្គានិ អចោបេត្វា មនសាវ អស្សាទនកាលេ មនោកម្មំ។ អន្តគ្គាហិកទិដ្ឋិវសេន សព្ពេសម្បិ ទិដ្ឋិគតិកានំ ចង្កមនាទិវសេន តានិ ហោន្តិយេវ។
919. Esanāniddese saṅkhepato tattha katamā kāmesanāti ādinā nayena vutto kāmagavesanarāgo kāmesanā. Yo bhavesu bhavacchandotiādinā nayena vutto bhavagavesanarāgo bhavesanā. Sassato lokotiādinā nayena vuttā diṭṭhigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanā diṭṭhi brahmacariyesanāti veditabbā. Yasmā ca na kevalaṃ rāgadiṭṭhiyo eva esanā, tadekaṭṭhaṃ pana kammampi esanā eva, tasmā taṃ dassetuṃ dutiyanayo vibhatto. Tattha tadekaṭṭhanti sampayuttekaṭṭhaṃ veditabbaṃ. Tattha kāmarāgekaṭṭhaṃ kāmāvacarasattānameva pavattati; bhavarāgekaṭṭhaṃ pana mahābrahmānaṃ. Samāpattito vuṭṭhāya caṅkamantānaṃ jhānaṅgānaṃ assādanakāle akusalakāyakammaṃ hoti, ‘aho sukhaṃ aho sukha’nti vācaṃ bhinditvā assādanakāle vacīkammaṃ, kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā manasāva assādanakāle manokammaṃ. Antaggāhikadiṭṭhivasena sabbesampi diṭṭhigatikānaṃ caṅkamanādivasena tāni hontiyeva.
៩២០. វិធានិទ្ទេសេ ‘‘កថំវិធំ សីលវន្តំ វទន្តិ, កថំវិធំ បញ្ញវន្តំ វទន្តី’’តិអាទីសុ (សំ. និ. ១.៩៥) អាការសណ្ឋានំ វិធា នាម។ ‘‘ឯកវិធេន ញាណវត្ថូ’’តិអាទីសុ (វិភ. ៧៥១) កោដ្ឋាសោ។ ‘‘វិធាសុ ន វិកម្បតី’’តិអាទីសុ (ថេរគា. ១០៧៩) មានោ។ ឥធាបិ មានោវ វិធា នាម។ សោ ហិ សេយ្យាទិវសេន វិទហនតោ វិធាតិ វុច្ចតិ។ ឋបនដ្ឋេន វា វិធា។ តស្មា ‘សេយ្យោហមស្មី’តិ ឯវំ ឧប្បន្នា មានវិធា មានឋបនា សេយ្យោហមស្មីតិ វិធាតិ វេទិតព្ពា។ សេសបទទ្វយេសុបិ ឯសេវ នយោ។
920. Vidhāniddese ‘‘kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākārasaṇṭhānaṃ vidhā nāma. ‘‘Ekavidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751) koṭṭhāso. ‘‘Vidhāsu na vikampatī’’tiādīsu (theragā. 1079) māno. Idhāpi mānova vidhā nāma. So hi seyyādivasena vidahanato vidhāti vuccati. Ṭhapanaṭṭhena vā vidhā. Tasmā ‘seyyohamasmī’ti evaṃ uppannā mānavidhā mānaṭhapanā seyyohamasmīti vidhāti veditabbā. Sesapadadvayesupi eseva nayo.
៩២១. ភយនិទ្ទេសេ ជាតិំ បដិច្ច ភយន្តិ ជាតិបច្ចយា ឧប្បន្នភយំ។ ភយានកន្តិ អាការនិទ្ទេសោ។ ឆម្ភិតត្តន្តិ ភយវសេន គត្តចលនំ។ លោមហំសោតិ លោមានំ ហំសនំ, ឧទ្ធគ្គភាវោ។ ឥមិនា បទទ្វយេន កិច្ចតោ ភយំ ទស្សេត្វា បុន ចេតសោ ឧត្រាសោតិ សភាវតោ ទស្សិតំ។
921. Bhayaniddese jātiṃ paṭicca bhayanti jātipaccayā uppannabhayaṃ. Bhayānakanti ākāraniddeso. Chambhitattanti bhayavasena gattacalanaṃ. Lomahaṃsoti lomānaṃ haṃsanaṃ, uddhaggabhāvo. Iminā padadvayena kiccato bhayaṃ dassetvā puna cetaso utrāsoti sabhāvato dassitaṃ.
៩២២. តមនិទ្ទេសេ វិចិកិច្ឆាសីសេន អវិជ្ជា កថិតា។ ‘‘តមន្ធការោ សម្មោហោ, អវិជ្ជោឃោ មហព្ភយោ’’តិ វចនតោ ហិ អវិជ្ជា តមោ នាម។ តិណ្ណំ បន អទ្ធានំ វសេន ទេសនាសុខតាយ វិចិកិច្ឆាសីសេន ទេសនា កតា។ តត្ថ ‘កិំ នុ ខោ អហំ អតីតេ ខត្តិយោ អហោសិំ ឧទាហុ ព្រាហ្មណោ វេស្សោ សុទ្ទោ កាឡោ ឱទាតោ រស្សោ ទីឃោ’តិ កង្ខន្តោ អតីតំ អទ្ធានំ អារព្ភ កង្ខតិ នាម។ ‘កិំ នុ ខោ អហំ អនាគតេ ខត្តិយោ ភវិស្សាមិ ឧទាហុ ព្រាហ្មណោ វេស្សោ…បេ.… ទីឃោ’តិ កង្ខន្តោ អនាគតំ អទ្ធានំ អារព្ភ កង្ខតិ នាម។ ‘កិំ នុ ខោ អហំ ឯតរហិ ខត្តិយោ ឧទាហុ ព្រាហ្មណោ វេស្សោ សុទ្ទោ; កិំ វា អហំ រូបំ ឧទាហុ វេទនា សញ្ញា សង្ខារា វិញ្ញាណ’ន្តិ កង្ខន្តោ បច្ចុប្បន្នំ អទ្ធានំ អារព្ភ កង្ខតិ នាម។
922. Tamaniddese vicikicchāsīsena avijjā kathitā. ‘‘Tamandhakāro sammoho, avijjogho mahabbhayo’’ti vacanato hi avijjā tamo nāma. Tiṇṇaṃ pana addhānaṃ vasena desanāsukhatāya vicikicchāsīsena desanā katā. Tattha ‘kiṃ nu kho ahaṃ atīte khattiyo ahosiṃ udāhu brāhmaṇo vesso suddo kāḷo odāto rasso dīgho’ti kaṅkhanto atītaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma. ‘Kiṃ nu kho ahaṃ anāgate khattiyo bhavissāmi udāhu brāhmaṇo vesso…pe… dīgho’ti kaṅkhanto anāgataṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma. ‘Kiṃ nu kho ahaṃ etarahi khattiyo udāhu brāhmaṇo vesso suddo; kiṃ vā ahaṃ rūpaṃ udāhu vedanā saññā saṅkhārā viññāṇa’nti kaṅkhanto paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma.
តត្ថ កិញ្ចាបិ ខត្តិយោ វា អត្តនោ ខត្តិយភាវំ, ព្រាហ្មណោ វា ព្រាហ្មណភាវំ, វេស្សោ វា វេស្សភាវំ, សុទ្ទោ វា សុទ្ទភាវំ អជាននកោ នាម នត្ថិ, ជីវលទ្ធិកោ បន សត្តោ ខត្តិយជីវាទីនំ វណ្ណាទិភេទំ សុត្វា ‘កីទិសោ នុ ខោ អម្ហាកំ អព្ភន្តរេ ជីវោ – កិំ នុ ខោ នីលកោ ឧទាហុ បីតកោ លោហិតកោ ឱទាតោ ចតុរំសោ ឆឡំសោ អដ្ឋំសោ’តិ កង្ខន្តោ ឯវំ កង្ខតិ នាម។
Tattha kiñcāpi khattiyo vā attano khattiyabhāvaṃ, brāhmaṇo vā brāhmaṇabhāvaṃ, vesso vā vessabhāvaṃ, suddo vā suddabhāvaṃ ajānanako nāma natthi, jīvaladdhiko pana satto khattiyajīvādīnaṃ vaṇṇādibhedaṃ sutvā ‘kīdiso nu kho amhākaṃ abbhantare jīvo – kiṃ nu kho nīlako udāhu pītako lohitako odāto caturaṃso chaḷaṃso aṭṭhaṃso’ti kaṅkhanto evaṃ kaṅkhati nāma.
៩២៣. តិត្ថាយតនានីតិ តិត្ថភូតានិ អាយតនានិ, តិត្ថិយានំ វា អាយតនានិ។ តត្ថ តិត្ថំ នាម ទ្វាសដ្ឋិ ទិដ្ឋិយោ។ តិត្ថិយា នាម យេសំ តា ទិដ្ឋិយោ រុច្ចន្តិ ខមន្តិ។ អាយតនដ្ឋោ ហេដ្ឋា វុត្តោយេវ។ តត្ថ យស្មា សព្ពេបិ ទិដ្ឋិគតិកា សញ្ជាយមានា ឥមេសុយេវ តីសុ ឋានេសុ សញ្ជាយន្តិ, សមោសរមានាបិ ឯតេសុយេវ សមោសរន្តិ សន្និបតន្តិ, ទិដ្ឋិគតិកភាវេ ច នេសំ ឯតានិយេវ ការណានិ, តស្មា តិត្ថានិ ច តានិ សញ្ជាតានីតិអាទិនា អត្ថេន អាយតនានិ ចាតិ តិត្ថាយតនានិ; តេនេវត្ថេន តិត្ថិយានំ អាយតនានីតិបិ តិត្ថាយតនានិ។ បុរិសបុគ្គលោតិ សត្តោ។ កាមញ្ច បុរិសោតិបិ បុគ្គលោតិបិ វុត្តេ សត្តោយេវ វុត្តោ, អយំ បន សម្មុតិកថា នាម យោ យថា ជានាតិ តស្ស តថា វុច្ចតិ។ បដិសំវេទេតីតិ អត្តនោ សន្តានេ ឧប្បន្នំ ជានាតិ, បដិសំវិទិតំ ករោតិ អនុភវតិ វា។ បុព្ពេកតហេតូតិ បុព្ពេ កតការណា, បុព្ពេ កតកម្មបច្ចយេនេវ បដិសំវេទេតីតិ អត្ថោ។ អយំ និគណ្ឋសមយោ។ ឯវំវាទិនោ បន តេ កម្មវេទនញ្ច កិរិយវេទនញ្ច បដិក្ខិបិត្វា ឯកំ វិបាកវេទនមេវ សម្បដិច្ឆន្តិ។ បិត្តសមុដ្ឋានាទីសុ (មហានិ. ៥) ច អដ្ឋសុ អាពាធេសុ សត្ត បដិក្ខិបិត្វា អដ្ឋមំយេវ សម្បដិច្ឆន្តិ, ទិដ្ឋធម្មវេទនីយាទីសុ ច តីសុ កម្មេសុ ទ្វេ បដិក្ខិបិត្វា ឯកំ អបរាបរិយវេទនីយមេវ សម្បដិច្ឆន្តិ, កុសលាកុសលវិបាកកិរិយសង្ខាតាសុ ច ចតូសុ ចេតនាសុ វិបាកចេតនំយេវ សម្បដិច្ឆន្តិ។
923. Titthāyatanānīti titthabhūtāni āyatanāni, titthiyānaṃ vā āyatanāni. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Titthiyā nāma yesaṃ tā diṭṭhiyo ruccanti khamanti. Āyatanaṭṭho heṭṭhā vuttoyeva. Tattha yasmā sabbepi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imesuyeva tīsu ṭhānesu sañjāyanti, samosaramānāpi etesuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ etāniyeva kāraṇāni, tasmā titthāni ca tāni sañjātānītiādinā atthena āyatanāni cāti titthāyatanāni; tenevatthena titthiyānaṃ āyatanānītipi titthāyatanāni. Purisapuggaloti satto. Kāmañca purisotipi puggalotipi vutte sattoyeva vutto, ayaṃ pana sammutikathā nāma yo yathā jānāti tassa tathā vuccati. Paṭisaṃvedetīti attano santāne uppannaṃ jānāti, paṭisaṃviditaṃ karoti anubhavati vā. Pubbekatahetūti pubbe katakāraṇā, pubbe katakammapaccayeneva paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ nigaṇṭhasamayo. Evaṃvādino pana te kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchanti. Pittasamuṭṭhānādīsu (mahāni. 5) ca aṭṭhasu ābādhesu satta paṭikkhipitvā aṭṭhamaṃyeva sampaṭicchanti, diṭṭhadhammavedanīyādīsu ca tīsu kammesu dve paṭikkhipitvā ekaṃ aparāpariyavedanīyameva sampaṭicchanti, kusalākusalavipākakiriyasaṅkhātāsu ca catūsu cetanāsu vipākacetanaṃyeva sampaṭicchanti.
ឥស្សរនិម្មានហេតូតិ ឥស្សរនិម្មានការណា; ព្រហ្មុនា វា បជាបតិនា វា ឥស្សរេន និម្មិតត្តា បដិសំវេទេតីតិ អត្ថោ។ អយំ ព្រាហ្មណសមយោ។ អយញ្ហិ នេសំ អធិប្បាយោ – ឥមា តិស្សោ វេទនា បច្ចុប្បន្នេ អត្តនា កតមូលកេន វា អាណត្តិមូលកេន វា បុព្ពេ កតេន វា អហេតុអប្បច្ចយា វា បដិសំវេទេតុំ នាម ន សក្កា; ឥស្សរនិម្មានការណា ឯវ បន ឥមា បដិសំវេទេតីតិ។ ឯវំវាទិនោ បនេតេ ហេដ្ឋា វុត្តេសុ អដ្ឋសុ អាពាធេសុ ឯកម្បិ អសម្បដិច្ឆិត្វា សព្ពំ បដិពាហន្តិ។ តថា ទិដ្ឋធម្មវេទនីយាទីសុបិ សព្ពកោដ្ឋាសេសុ ឯកម្បិ អសម្បដិច្ឆិត្វា សព្ពំ បដិពាហន្តិ។
Issaranimmānahetūti issaranimmānakāraṇā; brahmunā vā pajāpatinā vā issarena nimmitattā paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ brāhmaṇasamayo. Ayañhi nesaṃ adhippāyo – imā tisso vedanā paccuppanne attanā katamūlakena vā āṇattimūlakena vā pubbe katena vā ahetuappaccayā vā paṭisaṃvedetuṃ nāma na sakkā; issaranimmānakāraṇā eva pana imā paṭisaṃvedetīti. Evaṃvādino panete heṭṭhā vuttesu aṭṭhasu ābādhesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti. Tathā diṭṭhadhammavedanīyādīsupi sabbakoṭṭhāsesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti.
អហេតុ អប្បច្ចយាតិ ហេតុញ្ច បច្ចយញ្ច វិនា អការណេនេវ បដិសំវេទេតីតិ អត្ថោ។ អយំ អាជីវកសមយោ។ ឯវំ វាទិនោ ឯតេបិ ហេដ្ឋា វុត្តេសុ ការណេសុ ច ព្យាធីសុ ច ឯកម្បិ អសម្បដិច្ឆិត្វា សព្ពំ បដិក្ខិបន្តិ។
Ahetu appaccayāti hetuñca paccayañca vinā akāraṇeneva paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ ājīvakasamayo. Evaṃ vādino etepi heṭṭhā vuttesu kāraṇesu ca byādhīsu ca ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭikkhipanti.
៩២៤. កិញ្ចនាតិ បលិពោធា។ រាគោ កិញ្ចនន្តិ រាគោ ឧប្បជ្ជមានោ សត្តេ ពន្ធតិ បលិពុន្ធេតិ, តស្មា កិញ្ចនន្តិ វុច្ចតិ។ ទោសមោហេសុបិ ឯសេវ នយោ។ អង្គណានីតិ ‘‘ឧទង្គណេ តត្ថ បបំ អវិន្ទុ’’ន្តិ (ជា. ១.១.២) អាគតដ្ឋានេ ភូមិប្បទេសោ អង្គណំ។ ‘‘តស្សេវ រជស្ស វា អង្គណស្ស វា បហានាយ វាយមតី’’តិ (ម. និ. ១.១៨៤; អ. និ. ១០.៥១) អាគតដ្ឋានេ យំ កិញ្ចិ មលំ វា បង្កោ វា។ ‘‘សាង្គណោវ សមានោ’’តិ (ម. និ. ១.៥៧) អាគតដ្ឋានេ នានប្បការោ តិព្ពកិលេសោ។ ឥធាបិ តទេវ កិលេសង្គណំ អធិប្បេតំ។ តេនេវ រាគោ អង្គណន្តិអាទិមាហ។
924. Kiñcanāti palibodhā. Rāgo kiñcananti rāgo uppajjamāno satte bandhati palibundheti, tasmā kiñcananti vuccati. Dosamohesupi eseva nayo. Aṅgaṇānīti ‘‘udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu’’nti (jā. 1.1.2) āgataṭṭhāne bhūmippadeso aṅgaṇaṃ. ‘‘Tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti (ma. ni. 1.184; a. ni. 10.51) āgataṭṭhāne yaṃ kiñci malaṃ vā paṅko vā. ‘‘Sāṅgaṇova samāno’’ti (ma. ni. 1.57) āgataṭṭhāne nānappakāro tibbakileso. Idhāpi tadeva kilesaṅgaṇaṃ adhippetaṃ. Teneva rāgo aṅgaṇantiādimāha.
មលានីតិ មលិនភាវករណានិ។ រាគោ មលន្តិ រាគោ ឧប្បជ្ជមានោ ចិត្តំ មលិនំ ករោតិ, មលំ គាហាបេតិ, តស្មា មលន្តិ វុច្ចតិ។ ឥតរេសុបិ ទ្វីសុ ឯសេវ នយោ។
Malānīti malinabhāvakaraṇāni. Rāgo malanti rāgo uppajjamāno cittaṃ malinaṃ karoti, malaṃ gāhāpeti, tasmā malanti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo.
វិសមនិទ្ទេសេ យស្មា រាគាទីសុ ចេវ កាយទុច្ចរិតាទីសុ ច សត្តា បក្ខលន្តិ, បក្ខលិតា ច បន សាសនតោបិ សុគតិតោបិ បតន្តិ, តស្មា បក្ខលនបាតហេតុតោ រាគោ វិសមន្តិអាទិ វុត្តំ។
Visamaniddese yasmā rāgādīsu ceva kāyaduccaritādīsu ca sattā pakkhalanti, pakkhalitā ca pana sāsanatopi sugatitopi patanti, tasmā pakkhalanapātahetuto rāgo visamantiādi vuttaṃ.
អគ្គីតិ អនុទហនដ្ឋេន អគ្គិ។ រាគគ្គីតិ រាគោ ឧប្បជ្ជមានោ សត្តេ អនុទហតិ ឈាបេតិ, តស្មា អគ្គីតិ វុច្ចតិ។ ទោសមោហេសុបិ ឯសេវ នយោ។ តត្ថ វត្ថូនិ – ឯកា កិរ ទហរភិក្ខុនី ចិត្តលបព្ពតវិហារេ ឧបោសថាគារំ គន្ត្វា ទ្វារបាលករូបំ ឱលោកយមានា ឋិតា។ អថស្សា អន្តោ រាគោ ឧប្បន្នោ។ សា តេនេវ ឈាយិត្វា កាលមកាសិ។ ភិក្ខុនិយោ គច្ឆមានា ‘អយំ ទហរា ឋិតា, បក្កោសថ ន’ន្តិ អាហំសុ។ ឯកា គន្ត្វា ‘កស្មា ឋិតាសី’តិ ហត្ថេ គណ្ហិ។ គហិតមត្តា បរិវត្តិត្វា បតិតា។ ឥទំ តាវ រាគស្ស អនុទហនតាយ វត្ថុ។ ទោសស្ស បន អនុទហនតាយ មនោបទោសិកា ទេវា ទដ្ឋព្ពា។ មោហស្ស អនុទហនតាយ ខិឌ្ឌាបទោសិកា ទេវា ទដ្ឋព្ពា។ មោហនវសេន ហិ តេសំ សតិសម្មោសោ ហោតិ។ តស្មា ខិឌ្ឌាវសេន អាហារកាលំ អតិវត្តិត្វា កាលំ ករោន្តិ។ កសាវាតិ កសដា និរោជា។ រាគាទីសុ ច កាយទុច្ចរិតាទីសុ ច ឯកម្បិ បណីតំ ឱជវន្តំ នត្ថិ, តស្មា រាគោ កសាវោតិអាទិ វុត្តំ។
Aggīti anudahanaṭṭhena aggi. Rāgaggīti rāgo uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā aggīti vuccati. Dosamohesupi eseva nayo. Tattha vatthūni – ekā kira daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālakarūpaṃ olokayamānā ṭhitā. Athassā anto rāgo uppanno. Sā teneva jhāyitvā kālamakāsi. Bhikkhuniyo gacchamānā ‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha na’nti āhaṃsu. Ekā gantvā ‘kasmā ṭhitāsī’ti hatthe gaṇhi. Gahitamattā parivattitvā patitā. Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu. Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā daṭṭhabbā. Mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā. Mohanavasena hi tesaṃ satisammoso hoti. Tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattitvā kālaṃ karonti. Kasāvāti kasaṭā nirojā. Rāgādīsu ca kāyaduccaritādīsu ca ekampi paṇītaṃ ojavantaṃ natthi, tasmā rāgo kasāvotiādi vuttaṃ.
៩២៥. អស្សាទទិដ្ឋីតិ អស្សាទសម្បយុត្តា ទិដ្ឋិ។ នត្ថិ កាមេសុ ទោសោតិ កិលេសកាមេន វត្ថុកាមបដិសេវនទោសោ នត្ថីតិ វទតិ។ បាតព្យតន្តិ បាតព្ពភាវំ បរិភុញ្ជនំ អជ្ឈោហរណំ។ ឯវំវាទី ហិ សោ វត្ថុកាមេសុ កិលេសកាមំ បិវន្តោ វិយ អជ្ឈោហរន្តោ វិយ បរិភុញ្ជតិ។ អត្តានុទិដ្ឋីតិ អត្តានំ អនុគតា ទិដ្ឋិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋីតិ លាមកា ទិដ្ឋិ។ ឥទានិ យស្មា ឯត្ថ បឋមា សស្សតទិដ្ឋិ ហោតិ, ទុតិយា សក្កាយទិដ្ឋិ, តតិយា ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ, តស្មា តមត្ថំ ទស្សេតុំ សស្សតទិដ្ឋិ អស្សាទទិដ្ឋីតិអាទិមាហ។
925. Assādadiṭṭhīti assādasampayuttā diṭṭhi. Natthi kāmesu dosoti kilesakāmena vatthukāmapaṭisevanadoso natthīti vadati. Pātabyatanti pātabbabhāvaṃ paribhuñjanaṃ ajjhoharaṇaṃ. Evaṃvādī hi so vatthukāmesu kilesakāmaṃ pivanto viya ajjhoharanto viya paribhuñjati. Attānudiṭṭhīti attānaṃ anugatā diṭṭhi. Micchādiṭṭhīti lāmakā diṭṭhi. Idāni yasmā ettha paṭhamā sassatadiṭṭhi hoti, dutiyā sakkāyadiṭṭhi, tatiyā ucchedadiṭṭhi, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ sassatadiṭṭhi assādadiṭṭhītiādimāha.
៩២៦. អរតិនិទ្ទេសោ ច វិហេសានិទ្ទេសោ ច វុត្តត្ថោយេវ។ អធម្មស្ស ចរិយា អធម្មចរិយា, អធម្មករណន្តិ អត្ថោ។ វិសមា ចរិយា, វិសមស្ស វា កម្មស្ស ចរិយាតិ វិសមចរិយា។ ទោវចស្សតាបាបមិត្តតា និទ្ទេសា វុត្តត្ថា ឯវ។ បុថុនិមិត្តារម្មណេសុ បវត្តិតោ នានត្តេសុ សញ្ញា នានត្តសញ្ញា។ យស្មា វា អញ្ញាវ កាមសញ្ញា, អញ្ញា ព្យាបាទាទិសញ្ញា, តស្មា នានត្តា សញ្ញាតិបិ នានត្តសញ្ញា។ កោសជ្ជបមាទនិទ្ទេសេសុ បញ្ចសុ កាមគុណេសុ វិស្សដ្ឋចិត្តស្ស កុសលធម្មភាវនាយ អននុយោគវសេន លីនវុត្តិតា កោសជ្ជំ, បមជ្ជនវសេន បមត្តភាវោ បមាទោតិ វេទិតព្ពោ។ អសន្តុដ្ឋិតាទិនិទ្ទេសា វុត្តត្ថា ឯវ។
926. Aratiniddeso ca vihesāniddeso ca vuttatthoyeva. Adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakaraṇanti attho. Visamā cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā. Dovacassatāpāpamittatā niddesā vuttatthā eva. Puthunimittārammaṇesu pavattito nānattesu saññā nānattasaññā. Yasmā vā aññāva kāmasaññā, aññā byāpādādisaññā, tasmā nānattā saññātipi nānattasaññā. Kosajjapamādaniddesesu pañcasu kāmaguṇesu vissaṭṭhacittassa kusaladhammabhāvanāya ananuyogavasena līnavuttitā kosajjaṃ, pamajjanavasena pamattabhāvo pamādoti veditabbo. Asantuṭṭhitādiniddesā vuttatthā eva.
៩៣១. អនាទរិយនិទ្ទេសេ ឱវាទស្ស អនាទិយនវសេន អនាទរភាវោ អនាទរិយំ។ អនាទរិយនាការោ អនាទរតា។ សគរុវាសំ អវសនដ្ឋេន អគារវភាវោ អគារវតា។ សជេដ្ឋកវាសំ អវសនដ្ឋេន អប្បតិស្សវតា។ អនទ្ទាតិ អនាទិយនា។ អនទ្ទាយនាតិ អនាទិយនាការោ។ អនទ្ទាយ អយិតស្ស ភាវោ អនទ្ទាយិតត្តំ។ អសីលស្ស ភាវោ អសីល្យំ។ អចិត្តីការោតិ គរុចិត្តីការស្ស អករណំ។
931. Anādariyaniddese ovādassa anādiyanavasena anādarabhāvo anādariyaṃ. Anādariyanākāro anādaratā. Sagaruvāsaṃ avasanaṭṭhena agāravabhāvo agāravatā. Sajeṭṭhakavāsaṃ avasanaṭṭhena appatissavatā. Anaddāti anādiyanā. Anaddāyanāti anādiyanākāro. Anaddāya ayitassa bhāvo anaddāyitattaṃ. Asīlassa bhāvo asīlyaṃ. Acittīkāroti garucittīkārassa akaraṇaṃ.
៩៣២. អស្សទ្ធភាវោ អស្សទ្ធិយំ។ អសទ្ទហនាការោ អសទ្ទហនា។ ឱកប្បេត្វា អនុបវិសិត្វា អគ្គហណំ អនោកប្បនា។ អប្បសីទនដ្ឋេន អនភិប្បសាទោ។
932. Assaddhabhāvo assaddhiyaṃ. Asaddahanākāro asaddahanā. Okappetvā anupavisitvā aggahaṇaṃ anokappanā. Appasīdanaṭṭhena anabhippasādo.
អវទញ្ញុតាតិ ថទ្ធមច្ឆរិយវសេន ‘ទេហិ, ករោហី’តិ វចនស្ស អជានតា។
Avadaññutāti thaddhamacchariyavasena ‘dehi, karohī’ti vacanassa ajānatā.
៩៣៤. ពុទ្ធា ច ពុទ្ធសាវកា ចាតិ ឯត្ថ ពុទ្ធគ្គហណេន បច្ចេកពុទ្ធាបិ គហិតាវ។ អសមេតុកម្យតាតិ តេសំ សមីបំ អគន្តុកាមតា។ សទ្ធម្មំ អសោតុកម្យតាតិ សត្តតិំស ពោធិបក្ខិយធម្មា សទ្ធម្មោ នាម, តំ អសុណិតុកាមតា។ អនុគ្គហេតុកម្យតាតិ ន ឧគ្គហេតុកាមតា។
934. Buddhāca buddhasāvakā cāti ettha buddhaggahaṇena paccekabuddhāpi gahitāva. Asametukamyatāti tesaṃ samīpaṃ agantukāmatā. Saddhammaṃ asotukamyatāti sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā saddhammo nāma, taṃ asuṇitukāmatā. Anuggahetukamyatāti na uggahetukāmatā.
ឧបារម្ភចិត្តតាតិ ឧបារម្ភចិត្តភាវោ។ យស្មា បន សោ អត្ថតោ ឧបារម្ភោវ ហោតិ, តស្មា តំ ទស្សេតុំ តត្ថ កតមោ ឧបារម្ភោតិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ឧបារម្ភនវសេន ឧបារម្ភោ។ បុនប្បុនំ ឧបារម្ភោ អនុបារម្ភោ ឧបារម្ភនាការោ ឧបារម្ភនា។ បុនប្បុនំ ឧបារម្ភនា អនុបារម្ភនា។ អនុបារម្ភិតស្ស ភាវោ អនុបារម្ភិតត្តំ។ ឧញ្ញាតិ ហេដ្ឋា កត្វា ជាននា។ អវញ្ញាតិ អវជាននា។ បរិភវនំ បរិភវោ។ រន្ធស្ស គវេសិតា រន្ធគវេសិតា។ រន្ធំ វា គវេសតីតិ រន្ធគវេសី, តស្ស ភាវោ រន្ធគវេសិតា។ អយំ វុច្ចតីតិ អយំ បរវជ្ជានុបស្សនលក្ខណោ ឧបារម្ភោ នាម វុច្ចតិ, យេន សមន្នាគតោ បុគ្គលោ, យថា នាម តុន្នការោ សាដកំ បសារេត្វា ឆិទ្ទមេវ ឱលោកេតិ, ឯវមេវ បរស្ស សព្ពេបិ គុណេ មក្ខេត្វា អគុណេសុយេវ បតិដ្ឋាតិ។
Upārambhacittatāti upārambhacittabhāvo. Yasmā pana so atthato upārambhova hoti, tasmā taṃ dassetuṃ tattha katamo upārambhotiādi vuttaṃ. Tattha upārambhanavasena upārambho. Punappunaṃ upārambho anupārambho upārambhanākāro upārambhanā. Punappunaṃ upārambhanā anupārambhanā. Anupārambhitassa bhāvo anupārambhitattaṃ. Uññāti heṭṭhā katvā jānanā. Avaññāti avajānanā. Paribhavanaṃ paribhavo. Randhassa gavesitā randhagavesitā. Randhaṃ vā gavesatīti randhagavesī, tassa bhāvo randhagavesitā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ paravajjānupassanalakkhaṇo upārambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo, yathā nāma tunnakāro sāṭakaṃ pasāretvā chiddameva oloketi, evameva parassa sabbepi guṇe makkhetvā aguṇesuyeva patiṭṭhāti.
៩៣៦. អយោនិសោ មនសិការោតិ អនុបាយមនសិការោ។ អនិច្ចេ និច្ចន្តិ អនិច្ចេយេវ វត្ថុស្មិំ ‘ឥទំ និច្ច’ន្តិ ឯវំ បវត្តោ។ ទុក្ខេ សុខន្តិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ សច្ចវិប្បដិកុលេន ចាតិ ចតុន្នំ សច្ចានំ អននុលោមវសេន។ ចិត្តស្ស អាវដ្ដនាតិអាទីនិ សព្ពានិបិ អាវជ្ជនស្សេវ វេវចនានេវ។ អាវជ្ជនញ្ហិ ភវង្គចិត្តំ អាវដ្ដេតីតិ ចិត្តស្ស អាវដ្ដនា។ អនុអនុ អាវដ្ដេតីតិ អនាវដ្ដនា។ អាភុជតីតិ អាភោគោ។ ភវង្គារម្មណតោ អញ្ញំ អារម្មណំ សមន្នាហរតីតិ សមន្នាហារោ។ តទេវារម្មណំ អត្តានំ អនុពន្ធិត្វា ឧប្បជ្ជមានេ មនសិករោតីតិ មនសិការោ។ ករោតីតិ ឋបេតិ។ អយំ វុច្ចតីតិ អយំ អនុបាយមនសិការោ ឧប្បថមនសិការលក្ខណោ អយោនិសោមនសិការោ នាម វុច្ចតិ។ តស្ស វសេន បុគ្គលោ ទុក្ខាទីនិ សច្ចានិ យាថាវតោ អាវជ្ជិតុំ ន សក្កោតិ។
936. Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro. Anicce niccanti anicceyeva vatthusmiṃ ‘idaṃ nicca’nti evaṃ pavatto. Dukkhe sukhantiādīsupi eseva nayo. Saccavippaṭikulena cāti catunnaṃ saccānaṃ ananulomavasena. Cittassa āvaṭṭanātiādīni sabbānipi āvajjanasseva vevacanāneva. Āvajjanañhi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭetīti cittassa āvaṭṭanā. Anuanu āvaṭṭetīti anāvaṭṭanā. Ābhujatīti ābhogo. Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ārammaṇaṃ samannāharatīti samannāhāro. Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamāne manasikarotīti manasikāro. Karotīti ṭhapeti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ anupāyamanasikāro uppathamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro nāma vuccati. Tassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni yāthāvato āvajjituṃ na sakkoti.
កុម្មគ្គសេវនានិទ្ទេសេ យំ កុម្មគ្គំ សេវតោ សេវនា កុម្មគ្គសេវនាតិ វុច្ចតិ, តំ ទស្សេតុំ តត្ថ កតមោ កុម្មគ្គោតិ ទុតិយបុច្ឆា កតា។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
Kummaggasevanāniddese yaṃ kummaggaṃ sevato sevanā kummaggasevanāti vuccati, taṃ dassetuṃ tattha katamo kummaggoti dutiyapucchā katā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
តិកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
