| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੩. ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
3. Tikaniddesavaṇṇanā
੯੧. ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸੇ – ਦੁਸ੍ਸੀਲੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸੀਲੋ। ਪਾਪਧਮ੍ਮੋਤਿ ਲਾਮਕਧਮ੍ਮੋ। ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ, ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ । ਕਾਯવਚੀਸਂવਰਭੇਦੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ, ਸੇਸਸਂવਰਭੇਦੇਨ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ। ਅਸੁਦ੍ਧਪਯੋਗਤਾਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ, ਅਸੁਦ੍ਧਾਸਯਤਾਯ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ। ਕੁਸਲਸੀਲવਿਰਹੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ; ਅਕੁਸਲਸੀਲਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ। ਅਸੁਚੀਤਿ ਅਸੁਚੀਹਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਙ੍ਕਸ੍ਸਰਸਮਾਚਾਰੋਤਿ ਸਙ੍ਕਾਯ ਪਰੇਹਿ ਸਰਿਤਬ੍ਬਸਮਾਚਾਰੋ। ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਇਦਂ ਇਮਿਨਾ ਕਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਪਰੇਹਿ ਆਸਙ੍ਕਨੀਯਸਮਾਚਾਰੋ, ਅਤ੍ਤਨੋਯੇવ વਾ ਸਙ੍ਕਾਯ ਸਰਿਤਬ੍ਬਸਮਾਚਾਰੋ – ਸਾਸਙ੍ਕਸਮਾਚਾਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਇਮੇ ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਖੋ ਮਯਾ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਸਾਸਙ੍ਕਸਮਾਚਾਰੋ ਹੋਤਿ।
91. Tikaniddese – dussīloti nissīlo. Pāpadhammoti lāmakadhammo. Sīlavipattiyā vā dussīlo, diṭṭhivipattiyā pāpadhammo . Kāyavacīsaṃvarabhedena dussīlo, sesasaṃvarabhedena pāpadhammo. Asuddhapayogatāya dussīlo, asuddhāsayatāya pāpadhammo. Kusalasīlavirahena dussīlo; akusalasīlasamannāgamena pāpadhammo. Asucīti asucīhi kāyakammādīhi samannāgato. Saṅkassarasamācāroti saṅkāya parehi saritabbasamācāro. Kiñcideva asāruppaṃ disvā ‘idaṃ iminā kataṃ bhavissatī’ti evaṃ parehi āsaṅkanīyasamācāro, attanoyeva vā saṅkāya saritabbasamācāro – sāsaṅkasamācāroti attho. Tassa hi divāṭṭhānādīsu sannipatitvā kiñcideva mantayante bhikkhū disvā ‘ime ekato hutvā mantenti, kacci nu kho mayā katakammaṃ jānitvā mantentī’ti evaṃ sāsaṅkasamācāro hoti.
ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਸ੍ਸਮਣੋ ਸਮਣਪਟਿਞ੍ਞੋਤਿ ਅਸ੍ਸਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾવ ਸਮਣਪਤਿਰੂਪਕਤਾਯ ‘ਸਮਣੋ ਅਹ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਞ੍ਞੋ। ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਪਟਿਞ੍ਞੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਸੁਨਿવਤ੍ਥੇ ਸੁਪਾਰੁਤੇ ਸੁਮ੍ਭਕਪਤ੍ਤਧਰੇ ਗਾਮਨਿਗਮਜਨਪਦਰਾਜਧਾਨੀਸੁ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਤਾਦਿਸੇਨ ਆਕਾਰੇਨ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਤੋ ‘ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ‘ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਗ੍ਗਾਦੀਨਿ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਪਟਿਞ੍ਞੋ ਹੋਤਿਯੇવ, ਤਥਾ ਸਙ੍ਘਿਕਂ ਲਾਭਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ। ਅਨ੍ਤੋਪੂਤੀਤਿ ਪੂਤਿਨਾ ਕਮ੍ਮੇਨ ਅਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠੋ, ਨਿਗ੍ਗੁਣਤਾਯ વਾ ਗੁਣਸਾਰવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤੋਪੂਤਿ। ਅવਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਤਿਨ੍ਤੋ। ਕਸਮ੍ਬੁਜਾਤੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਰਾਗਾਦਿਕਚવਰੋ। ਅਥ વਾ ਕਸਮ੍ਬੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਿਨ੍ਤਕੁਣਪਗਤਂ ਕਸਟਉਦਕਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਾਸਨੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਨਾਮ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨੀਯਤ੍ਤਾ ਤਿਨ੍ਤਕੁਣਪਕਸਟਉਦਕਸਦਿਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਸਮ੍ਬੁ વਿਯ ਜਾਤੋਤਿ ਕਸਮ੍ਬੁਜਾਤੋ।
Paṭicchannakammantoti paṭicchādetabbayuttakena pāpakammena samannāgato. Assamaṇo samaṇapaṭiññoti assamaṇo hutvāva samaṇapatirūpakatāya ‘samaṇo aha’nti evaṃ paṭiñño. Abrahmacārī brahmacāripaṭiññoti aññe brahmacārino sunivatthe supārute sumbhakapattadhare gāmanigamajanapadarājadhānīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā sayampi tādisena ākārena tathā paṭipajjanato ‘ahaṃ brahmacārī’ti paṭiññaṃ dento viya hoti. ‘Ahaṃ bhikkhū’ti vatvā uposathaggādīni pavisanto pana brahmacāripaṭiñño hotiyeva, tathā saṅghikaṃ lābhaṃ gaṇhanto. Antopūtīti pūtinā kammena anto anupaviṭṭho, nigguṇatāya vā guṇasāravirahitattā antopūti. Avassutoti rāgādīhi tinto. Kasambujātoti sañjātarāgādikacavaro. Atha vā kasambu vuccati tintakuṇapagataṃ kasaṭaudakaṃ. Imasmiñca sāsane dussīlo nāma jigucchanīyattā tintakuṇapakasaṭaudakasadiso. Tasmā kasambu viya jātoti kasambujāto.
ਤਸ੍ਸ ਨ ਏવਂ ਹੋਤੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਹੋਤਿ? ਯਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਲਦ੍ਧੁਂ, ਤਸ੍ਸਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰੋ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤਾ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਅਪਚ੍ਚਾਜਾਤਤ੍ਤਾ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰੋ વਿਯ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਸੀਲવਾ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੇਯ’ਨ੍ਤਿ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਰਹਤ੍ਤਾਸਾਯ ਅਭਾવਾ ਨਿਰਾਸੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Tassa na evaṃ hotīti kasmā na hoti? Yattha patiṭṭhitena sakkā bhaveyya arahattaṃ laddhuṃ, tassā patiṭṭhāya bhinnattā. Yathā hi caṇḍālakumārakassa ‘asuko nāma khattiyakumāro rajje abhisitto’ti sutvāpi, yasmiṃ kule paccājātā abhisekaṃ pāpuṇanti, tasmiṃ kule apaccājātattā na evaṃ hoti – ‘kudāssu nāmāhampi so khattiyakumāro viya abhisekaṃ pāpuṇeyya’nti; evameva dussīlassa ‘asuko nāma bhikkhu arahattaṃ patto’ti sutvāpi, yasmiṃ sīle patiṭṭhitena arahattaṃ pattabbaṃ, tassa abhāvato ‘kudāssu nāmāhampi so sīlavā viya arahattaṃ pāpuṇeya’nti na evaṃ hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo arahattāsāya abhāvā nirāsoti vuccati.
੯੨. ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ, ਤਸ੍ਸਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਥਿਰਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਸੁਜਾਤਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰੋ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾવ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤਾ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ, ਸੋ ਕੁਮਾਰੋ વਿਯ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਏવਮੇવ ਸੀਲવਤੋ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾવ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਥਿਰਤ੍ਤਾ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਸਂਸੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਆਸਂਸਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤੀਤਿ ਆਸਂਸੋ।
92. Tassa evaṃ hotīti kasmā hoti? Yasmiṃ patiṭṭhitena sakkā bhaveyya arahattaṃ pāpuṇituṃ, tassā patiṭṭhāya thirattā. Yathā hi sujātassa khattiyakumārassa ‘asuko nāma khattiyakumāro rajje abhisitto’ti sutvāva yasmiṃ kule paccājātā abhisekaṃ pāpuṇanti, tasmiṃ paccājātassa evaṃ hoti – ‘kudāssu nāmāhampi, so kumāro viya abhisekaṃ pāpuṇeyya’nti evameva sīlavato ‘asuko nāma bhikkhu arahattaṃ patto’ti sutvāva yasmiṃ sīle patiṭṭhitena arahattaṃ pattabbaṃ, tassā patiṭṭhāya thirattā – ‘kudāssu nāmāhampi so bhikkhu viya arahattaṃ pāpuṇeyya’nti evaṃ hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo āsaṃso nāma vuccati. So hi arahattaṃ āsaṃsati patthetīti āsaṃso.
੯੩. ਯਾ ਹਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯਾ ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਰਹਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਾਸਾ ਅਹੋਸਿ, ਸਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰੋ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਰਜ੍ਜਾਭਿਸੇਕਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਕੁਮਾਰੋ વਿਯ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਾવਾ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਰਹਤ੍ਤਾਸਾਯ વਿਗਤਤ੍ਤਾ વਿਗਤਾਸੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
93. Yā hissa pubbe avimuttassāti yā tassa khīṇāsavassa pubbe arahattavimuttiyā avimuttassa vimuttāsā ahosi, sā paṭippassaddhā, tasmā na evaṃ hoti. Yathā hi abhisittassa khattiyassa ‘asuko nāma khattiyakumāro rajje abhisitto’ti sutvā ekassa rañño dvinnaṃ rajjābhisekānaṃ dvinnaṃ setacchattānaṃ abhāvā na evaṃ hoti – ‘‘kudāssu nāmāhampi so kumāro viya abhisekaṃ pāpuṇeyya’’nti; evameva khīṇāsavassa ‘asuko nāma bhikkhu arahattaṃ patto’ti sutvā, dvinnaṃ arahattānaṃ abhāvā – ‘kudāssu nāmāhampi so bhikkhu viya arahattaṃ pāpuṇeyya’nti na evaṃ hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo arahattāsāya vigatattā vigatāsoti vuccati.
੯੪. ਗਿਲਾਨੂਪਮਨਿਦ੍ਦੇਸੇ – ਯਾਯ ਉਪਮਾਯ ਤੇ ਗਿਲਾਨੂਪਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤਾવ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਯੋ ਗਿਲਾਨਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਪ੍ਪਾਯਾਨੀਤਿ ਹਿਤਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਕਰਾਨਿ। ਪਤਿਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ। ਨੇવ વੁਟ੍ਠਾਤਿ ਤਮ੍ਹਾ ਆਬਾਧਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੇਨ વਾਤਾਪਮਾਰਾਦਿਨਾ ਰੋਗੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਿਟ੍ਠਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਗਿਲਾਨੋ ਕਥਿਤੋ। વੁਟ੍ਠਾਤਿ ਤਮ੍ਹਾ ਆਬਾਧਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਖਿਪਿਤਕਚ੍ਛੁਤਿਣਪੁਪ੍ਫਕਜਰਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਾਬਾਧੋ ਕਥਿਤੋ।
94. Gilānūpamaniddese – yāya upamāya te gilānūpamāti vuccanti, taṃ tāva upamaṃ dassetuṃ tayo gilānātiādi vuttaṃ. Tattha sappāyānīti hitāni vuddhikarāni. Patirūpanti anucchavikaṃ. Neva vuṭṭhāti tamhā ābādhāti iminā atekicchena vātāpamārādinā rogena samannāgato niṭṭhappatto gilāno kathito. Vuṭṭhāti tamhā ābādhāti iminā khipitakacchutiṇapupphakajarādippabhedo appamattakābādho kathito.
ਲਭਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪਾਯਾਨਿ ਭੋਜਨਾਨਿ ਨੋ ਅਲਭਨ੍ਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਯੇਸਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨੇਨ ਫਾਸੁਕਂ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਆਬਾਧਾ ਕਥਿਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਤਿਰੂਪੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਨਾਮ ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਦਕ੍ਖੋ ਅਨਲਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Labhantosappāyāni bhojanāni no alabhantoti iminā pana yesaṃ paṭijagganena phāsukaṃ hoti, sabbepi te ābādhā kathitā. Ettha ca patirūpo upaṭṭhāko nāma gilānupaṭṭhākaaṅgehi samannāgato paṇḍito dakkho analaso veditabbo.
ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋਤਿ ‘ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਗਿਲਾਨੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਯਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ‘ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚ ਸਾਮਣੇਰੋ ਚ ਇਮਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਥਾ’ਤਿ ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਪਨ ਤੇ ਤਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਚ ਤੇਸਞ੍ਚ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਯੇਨਤ੍ਥੋ ਸਬ੍ਬਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸੇવ ਭਾਰੋ। ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਗਿਲਾਨਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਤਰੇਪਿ ਦ੍વੇ ਗਿਲਾਨਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਾ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਯੋਪਿ ਹਿ ਨਿਟ੍ਠਪ੍ਪਤ੍ਤਗਿਲਾਨੋ, ਸੋ ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਯਮਾਨੋ ‘ਸਚੇ ਮਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗੇਯ੍ਯੁਂ, ਫਾਸੁਕਂ ਮੇ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਮਨੋਪਦੋਸਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਾਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਤਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ ਈਦਿਸੋ’ਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਮੇਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨ ਬ੍ਯਾਧਿਨਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਅਲਭਨ੍ਤੋਪਿ વੁਟ੍ਠਾਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਸ વਿਨਾਪਿ ਭੇਸਜ੍ਜੇਨ વੂਪਸਮਨਕਬ੍ਯਾਧਿ ਭੇਸਜ੍ਜੇ ਕਤੇ ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ। ਤਤੋ ਸੋ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ વਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ વਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਗਿਲਾਨਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Gilānupaṭṭhāko anuññātoti ‘bhikkhusaṅghena dātabbo’ti anuññāto. Tasmiñhi gilāne attano dhammatāya yāpetuṃ asakkonte bhikkhusaṅghena tassa bhikkhuno ‘eko bhikkhu ca sāmaṇero ca imaṃ paṭijaggathā’ti apaloketvā dātabbā. Yāva pana te taṃ paṭijagganti, tāva gilānassa ca tesañca dvinnaṃ yenattho sabbaṃ bhikkhusaṅghasseva bhāro. Aññepi gilānā upaṭṭhātabbāti itarepi dve gilānā upaṭṭhātabbā. Kiṃ kāraṇā? Yopi hi niṭṭhappattagilāno, so anupaṭṭhiyamāno ‘sace maṃ paṭijaggeyyuṃ, phāsukaṃ me bhaveyya, na kho pana maṃ paṭijaggantī’ti manopadosaṃ katvā apāye nibbatteyya. Paṭijaggiyamānassa pana evaṃ hoti – ‘bhikkhusaṅghena yaṃ kattabbaṃ taṃ sabbaṃ kataṃ, mayhaṃ pana kammavipāko īdiso’ti so bhikkhusaṅghe mettaṃ paccupaṭṭhapetvā sagge nibbattati. Yo pana appamattakena byādhinā samannāgato labhantopi alabhantopi vuṭṭhātiyeva, tassa vināpi bhesajjena vūpasamanakabyādhi bhesajje kate khippataraṃ vūpasammati. Tato so buddhavacanaṃ vā uggaṇhituṃ samaṇadhammaṃ vā kātuṃ sakkhissati. Iminā kāraṇena aññepi gilānā upaṭṭhātabbāti vuttaṃ.
ਨੇવ ਓਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਨੇવ ਪવਿਸਤਿ। ਨਿਯਾਮਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਗ੍ਗਨਿਯਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਪਦਪਰਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਥਿਤੋ। ਦੁਤਿਯવਾਰੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ ਗਹਿਤੋ ਸਾਸਨੇ ਨਾਲ਼ਕਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੋ । ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰੇ ਏਕવਾਰਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਓવਾਦਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਞਾਣੋ ਚ। ਤਤਿਯવਾਰੇਨ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਥਿਤੋ। ਨੇਯ੍ਯੋ ਪਨ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋવ ਹੋਤਿ।
Neva okkamatīti neva pavisati. Niyāmaṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu magganiyāmasaṅkhātaṃ sammattaṃ. Iminā padaparamo puggalo kathito. Dutiyavārena ugghaṭitaññū gahito sāsane nāḷakattherasadiso . Buddhantare ekavāraṃ paccekabuddhānaṃ santike ovādaṃ labhitvā paṭividdhapaccekabodhiñāṇo ca. Tatiyavārena vipañcitaññū puggalo kathito. Neyyo pana tannissitova hoti.
ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ਮਾਸਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠ વਾਰੇ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ। ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਦਪਰਮਸ੍ਸ ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਨਾਗਤੇ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਅਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਞ੍ਚ ਸવਨਾਯ ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਅਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਸਮੇਤਿ; ਸੋ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨ ਤਾવ ਅਭਿਸਮੇਤਿ, ਲਭਨ੍ਤੋ ਪਨ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਅਭਿਸਮੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੋ। ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਪਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੋવ। ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਦਿਟ੍ਠਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਥਿਤਾਯੇવ।
Dhammadesanā anuññātāti māsassa aṭṭha vāre dhammakathā anuññātā. Aññesampi dhammo desetabboti itaresampi dhammo kathetabbo. Kiṃ kāraṇā? Padaparamassa hi imasmiṃ attabhāve dhammaṃ paṭivijjhituṃ asakkontassāpi anāgate paccayo bhavissati. Yo pana tathāgatassa rūpadassanaṃ labhantopi alabhantopi dhammavinayañca savanāya labhantopi alabhantopi dhammaṃ abhisameti; so alabhanto na tāva abhisameti, labhanto pana khippameva abhisamessatīti iminā kāraṇena tesaṃ dhammo desetabbo. Tatiyassa pana punappunaṃ desetabbova. Kāyasakkhidiṭṭhappattasaddhāvimuttā heṭṭhā kathitāyeva.
੯੮. ਗੂਥਭਾਣੀਆਦੀਸੁ – ਸਭਗ੍ਗਤੋਤਿ ਸਭਾਯਂ ਠਿਤੋ। ਪਰਿਸਗ੍ਗਤੋਤਿ ਗਾਮਪਰਿਸਾਯ ਠਿਤੋ। ਞਾਤਿਮਜ੍ਝਗਤੋਤਿ ਦਾਯਾਦਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤੋ। ਪੂਗਮਜ੍ਝਗਤੋਤਿ ਸੇਣੀਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤੋ। ਰਾਜਕੁਲਮਜ੍ਝਗਤੋਤਿ ਰਾਜਕੁਲਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ ਮਹਾવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਿਤੋ। ਅਭਿਨੀਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਨੀਤੋ। ਸਕ੍ਖਿਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਸਕ੍ਖਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ। ਏਹਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸਾਤਿ ਆਲਪਨਮੇਤਂ। ਅਤ੍ਤਹੇਤੁ વਾ ਪਰਹੇਤੁ વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਹੇਤੁ વਾ ਧਨਹੇਤੁ વਾ। ਆਮਿਸਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਹੇਤੁ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਮਿਸਨ੍ਤਿ ਲਾਭੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ। ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਿਤ੍ਤਿਰવਟ੍ਟਕਸਪ੍ਪਿਪਿਣ੍ਡਨવਨੀਤਪਿਣ੍ਡਾਦਿਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸਾਪਿ ਲਞ੍ਜਸ੍ਸ ਹੇਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋਯੇવ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਗੂਥਸਦਿਸવਚਨਤ੍ਤਾ ਗੂਥਭਾਣੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਗੂਥਂ ਨਾਮ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ ਅਕਨ੍ਤਂ; ਏવਮੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ ਅਕਨ੍ਤਂ।
98. Gūthabhāṇīādīsu – sabhaggatoti sabhāyaṃ ṭhito. Parisaggatoti gāmaparisāya ṭhito. Ñātimajjhagatoti dāyādānaṃ majjhe ṭhito. Pūgamajjhagatoti seṇīnaṃ majjhe ṭhito. Rājakulamajjhagatoti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito. Abhinītoti pucchanatthāya nīto. Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito. Ehambho purisāti ālapanametaṃ. Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā. Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lābho adhippeto. Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ. Antamaso tittiravaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādiappamattakassāpi lañjassa hetūti attho. Sampajānamusā bhāsitā hotīti jānantoyeva musāvādaṃ kattā hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo gūthasadisavacanattā gūthabhāṇīti vuccati. Yathā hi gūthaṃ nāma mahājanassa aniṭṭhaṃ hoti akantaṃ; evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ aniṭṭhaṃ hoti akantaṃ.
੯੯. ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸવਚਨਤ੍ਤਾ ਪੁਪ੍ਫਭਾਣੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਫੁਲ੍ਲਾਨਿ વਸ੍ਸਿਕਾਨਿ વਾ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਇਟ੍ਠਾਨਿ ਕਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਇਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ ਕਨ੍ਤਂ।
99. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo pupphasadisavacanattā pupphabhāṇīti vuccati. Yathā hi phullāni vassikāni vā adhimuttakāni vā mahājanassa iṭṭhāni kantāni honti; evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ iṭṭhaṃ hoti kantaṃ.
੧੦੦. ਨੇਲਾਤਿ ਏਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੋਸੋ। ਨਾਸ੍ਸਾ ਏਲਨ੍ਤਿ ਨੇਲਾ। ਨਿਦ੍ਦੋਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ‘‘ਨੇਲਙ੍ਗੋ ਸੇਤਪਚ੍ਛਾਦੋ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੬੫) ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨੇਲਂ વਿਯ। ਕਣ੍ਣਸੁਖਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਧੁਰਤਾਯ ਕਣ੍ਣਾਨਂ ਸੁਖਾ। ਸੂਚਿવਿਜ੍ਝਨਂ વਿਯ ਕਣ੍ਣਸੂਲਂ ਨ ਜਨੇਤਿ। ਅਤ੍ਥਮਧੁਰਤਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਕੋਪਂ ਅਜਨੇਤ੍વਾ ਪੇਮਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਪੇਮਨੀਯਾ। ਹਦਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਹਞ੍ਞਮਾਨਾ ਸੁਖੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਿਸਤੀਤਿ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ। ਗੁਣਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾਯ ਪੁਰੇ ਭવਾਤਿ ਪੋਰੀ। ਪੁਰੇ ਸਂવਡ੍ਢਨਾਰੀ વਿਯ ਸੁਕੁਮਾਰਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ। ਪੁਰਸ੍ਸ ਏਸਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ। ਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਕਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਹਿ ਯੁਤ੍ਤਕਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਿਤਿਮਤ੍ਤਂ ਪਿਤਾਤਿ, ਮਾਤਿਮਤ੍ਤਂ ਮਾਤਾਤਿ, ਭਾਤਿਮਤ੍ਤਂ ਭਾਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਰੂਪੀ ਕਥਾ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ। ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਭਾવੇਨੇવ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਮਨਾਪਾ ਚਿਤ੍ਤવੁਦ੍ਧਿਕਰਾਤਿ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਧੁਭਾਣੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮੁਦੁਭਾਣੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਉਭਯਤ੍ਥਾਪਿ ਮਧੁਰવਚਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਤੁਮਧੁਰਂ ਨਾਮ ਮਧੁਰਂ ਪਣੀਤਂ; ਏવਮੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਮਧੁਰਂ ਹੋਤਿ।
100. Nelāti elaṃ vuccati doso. Nāssā elanti nelā. Niddosāti attho, ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti (udā. 65) ettha vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā. Sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati appaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī. Pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī. Purassa esātipi porī. Nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti. Pitimattaṃ pitāti, mātimattaṃ mātāti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Bahujanassa kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuddhikarāti bahujanamanāpā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo madhubhāṇīti vuccati. Mudubhāṇītipi pāṭho. Ubhayatthāpi madhuravacanoti attho. Yathā hi catumadhuraṃ nāma madhuraṃ paṇītaṃ; evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ madhuraṃ hoti.
੧੦੧. ਅਰੁਕੂਪਮਚਿਤ੍ਤਾਦੀਸੁ – ਅਭਿਸਜ੍ਜਤੀਤਿ ਲਗ੍ਗਤਿ। ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਕੋਪવਸੇਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਪਕਤਿਭਾવਂ ਪਜਹਤਿ, ਪੂਤਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਪਤਿਤ੍ਥੀਯਤੀਤਿ ਥਿਨਭਾવਂ ਥਦ੍ਧਭਾવਞ੍ਚ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਕੋਪਨ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਕੋਧਂ। ਦੋਸਨ੍ਤਿ ਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਤਤੋ ਬਲવਤਰਂ। ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਅਤੁਟ੍ਠਾਕਾਰਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਦੁਟ੍ਠਾਰੁਕੋਤਿ ਪੁਰਾਣવਣੋ। ਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਦਣ੍ਡਕਕੋਟਿਯਾ। ਕਠਲਾਯਾਤਿ ਕਪਾਲੇਨ। ਆਸવਂ ਦੇਤੀਤਿ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸવਤਿ। ਪੁਰਾਣવਣੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਏવ ਪੁਬ੍ਬਂ ਲੋਹਿਤਂ ਯੂਸਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸવਤਿ , ਘਟ੍ਟਿਤੋ ਪਨ ਤਾਨਿ ਅਧਿਕਤਰਂ ਸવਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ, ਦੁਟ੍ਠਾਰੁਕੋ વਿਯ ਹਿ ਕੋਧਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਸવਨਂ વਿਯ ਕੋਧਨਸ੍ਸਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਸ੍ਸ વਿਯ ਚਣ੍ਡਿਕਤਸ੍ਸ ਚਰਣਂ। ਕਟ੍ਠੇਨ વਾ ਕਠਲਾਯ વਾ ਘਟ੍ਟਨਂ વਿਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ વਚਨਂ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਮਤ੍ਤਾਯ ਸવਨਂ વਿਯ ‘ਮਾਦਿਸਂ ਨਾਮ ਏਸ ਏવਂ વਦਤੀ’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਮਤ੍ਤਾਯ ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਨਭਾવੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਰੁਕੂਪਮਚਿਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪੁਰਾਣવਣਸਦਿਸਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
101. Arukūpamacittādīsu – abhisajjatīti laggati. Kuppatīti kopavasena kuppati. Byāpajjatīti pakatibhāvaṃ pajahati, pūtiko hoti. Patitthīyatīti thinabhāvaṃ thaddhabhāvañca āpajjati. Kopanti dubbalakodhaṃ. Dosanti dussanavasena tato balavataraṃ. Appaccayanti atuṭṭhākāraṃ domanassaṃ. Duṭṭhārukoti purāṇavaṇo. Kaṭṭhenāti daṇḍakakoṭiyā. Kaṭhalāyāti kapālena. Āsavaṃ detīti aparāparaṃ savati. Purāṇavaṇo hi attano dhammatāya eva pubbaṃ lohitaṃ yūsanti imāni tīṇi savati , ghaṭṭito pana tāni adhikataraṃ savati. Evamevaṃ khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, duṭṭhāruko viya hi kodhano puggalo. Tassa attano dhammatāya savanaṃ viya kodhanassapi attano dhammatāya uddhumātakassa viya caṇḍikatassa caraṇaṃ. Kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā ghaṭṭanaṃ viya appamattakampi vacanaṃ bhiyyoso mattāya savanaṃ viya ‘mādisaṃ nāma esa evaṃ vadatī’ti bhiyyoso mattāya uddhumāyanabhāvo daṭṭhabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo arukūpamacittoti vuccati. Purāṇavaṇasadisacittoti attho.
੧੦੨. ਰਤ੍ਤਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾਯਾਤਿ ਰਤ੍ਤਿਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣੇਨ ਅਨ੍ਧਭਾવਕਰਣੇ ਬਹਲਤਮੇ। વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਰਿਕਾਯਾਤਿ વਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ। ਇਧਾਪਿ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਹਿ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਯ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ ਕਿਲੇਸਾ। વਿਜ੍ਜੁਸਞ੍ਚਰਣਂ વਿਯ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੋ। વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ વਿਯ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਂ। ਪੁਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾવਤ੍ਥਰਣਂ વਿਯ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ ਕਿਲੇਸਾ। ਪੁਨ વਿਜ੍ਜੁਸਞ੍ਚਰਣਂ વਿਯ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ। વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ વਿਯ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਂ। ਪੁਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾવਤ੍ਥਰਣਂ વਿਯ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ ਕਿਲੇਸਾ। ਪੁਨ વਿਜ੍ਜੁਸਞ੍ਚਰਣਂ વਿਯ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ। વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ વਿਯ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਜ੍ਜੂਪਮਚਿਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਤ੍ਤਰਕਾਲੋਭਾਸੇਨ વਿਜ੍ਜੁਸਦਿਸਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
102. Rattandhakāratimisāyāti rattiṃ cakkhuviññāṇuppattinivāraṇena andhabhāvakaraṇe bahalatame. Vijjantarikāyāti vijjuppattikkhaṇe. Idhāpi idaṃ opammasaṃsandanaṃ – cakkhumā puriso viya hi yogāvacaro daṭṭhabbo. Andhakāraṃ viya sotāpattimaggavajjhā kilesā. Vijjusañcaraṇaṃ viya sotāpattimaggañāṇassa uppattikālo. Vijjantarikāya cakkhumato purisassa sāmantā rūpadassanaṃ viya sotāpattimaggakkhaṇe nibbānadassanaṃ. Puna andhakārāvattharaṇaṃ viya sakadāgāmimaggavajjhā kilesā. Puna vijjusañcaraṇaṃ viya sakadāgāmimaggañāṇassa uppādo. Vijjantarikāya cakkhumato purisassa sāmantā rūpadassanaṃ viya sakadāgāmimaggakkhaṇe nibbānadassanaṃ. Puna andhakārāvattharaṇaṃ viya anāgāmimaggavajjhā kilesā. Puna vijjusañcaraṇaṃ viya anāgāmimaggañāṇassa uppādo. Vijjantarikāya cakkhumato purisassa sāmantā rūpadassanaṃ viya anāgāmimaggakkhaṇe nibbānadassanaṃ veditabbaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo vijjūpamacittoti vuccati. Ittarakālobhāsena vijjusadisacittoti attho.
੧੦੩. વਜਿਰੂਪਮਚਿਤ੍ਤਤਾਯਪਿ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – વਜਿਰਂ વਿਯ ਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਮਣਿਗਣ੍ਠਿਪਾਸਾਣਗਣ੍ਠਿ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ ਕਿਲੇਸਾ। વਜਿਰਸ੍ਸ ਮਣਿਗਣ੍ਠਿਂ વਾ ਪਾਸਾਣਗਣ੍ਠਿਂ વਾ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਗਮਨਭਾવਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਚ੍ਛੇਜ੍ਜਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ। વਜਿਰੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧવੇਧਸ੍ਸ ਪੁਨ ਅਪਟਿਪੂਰਣਂ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪੁਨ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਜਿਰੂਪਮਚਿਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਮੂਲਘਾਤਕਰਣਸਮਤ੍ਥਤਾਯ વਜਿਰੇਨ ਸਦਿਸਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
103. Vajirūpamacittatāyapi idaṃ opammasaṃsandanaṃ – vajiraṃ viya hi arahattamaggañāṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Maṇigaṇṭhipāsāṇagaṇṭhi viya arahattamaggavajjhā kilesā. Vajirassa maṇigaṇṭhiṃ vā pāsāṇagaṇṭhiṃ vā vinivijjhitvā agamanabhāvassa natthibhāvo viya arahattamaggañāṇena acchejjānaṃ kilesānaṃ natthibhāvo. Vajirena nibbiddhavedhassa puna apaṭipūraṇaṃ viya arahattamaggena chinnānaṃ kilesānaṃ puna anuppādo daṭṭhabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo vajirūpamacittoti vuccati. Kilesānaṃ mūlaghātakaraṇasamatthatāya vajirena sadisacittoti attho.
੧੦੪. ਅਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਤਥਾਰੂਪਂ ਚਕ੍ਖੁ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਤਥਾਜਾਤਿਕਂ ਤਥਾਸਭਾવਂ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁ ਨ ਹੋਤਿ। ਫਾਤਿਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਫੀਤਂ વਡ੍ਢਿਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜੇਤਿ ਸਦੋਸਨਿਦ੍ਦੋਸੇ। ਹੀਨਪ੍ਪਣੀਤੇਤਿ ਅਧਮੁਤ੍ਤਮੇ। ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗੇਤਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਯੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਟਿਬਾਹਨਤੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ‘ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ‘ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ, ਸਾવਜ੍ਜਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗੇਸੁ ਪਨ ਕਣ੍ਹਧਮ੍ਮੇ ‘ਸੁਕ੍ਕਸੁਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾ’ਤਿ, ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮੇ ‘ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾ’ਤਿ ਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਤਥਾਰੂਪਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਟ੍ਠਾਨੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਭੋਗਸਂਹਰਣਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨੋ ਚ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤ੍ਥਸੋਧਨਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨੋ ਚ ਅਭਾવਾ ਅਨ੍ਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦੁਤਿਯੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਭੋਗਸਂਹਰਣਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨੋ ਭਾવਾ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤ੍ਥਸੋਧਨਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨੋ ਪਨ ਅਭਾવਾ ਏਕਚਕ੍ਖੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਤਿਯੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਭਾવਾ ਦ੍વਿਚਕ੍ਖੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
104. Andhādīsu tathārūpaṃ cakkhu na hotīti tathājātikaṃ tathāsabhāvaṃ paññācakkhu na hoti. Phātiṃ kareyyāti phītaṃ vaḍḍhitaṃ kareyya. Sāvajjānavajjeti sadosaniddose. Hīnappaṇīteti adhamuttame. Kaṇhasukkasappaṭibhāgeti kaṇhasukkāyeva aññamaññapaṭibāhanato paṭipakkhavasena sappaṭibhāgāti vuccanti. Ayaṃ panettha saṅkhepo – kusale dhamme ‘kusalā dhammā’ti yena paññācakkhunā jāneyya, akusale dhamme ‘akusalā dhammā’ti, sāvajjādīsupi eseva nayo. Kaṇhasukkasappaṭibhāgesu pana kaṇhadhamme ‘sukkasuppaṭibhāgā’ti, sukkadhamme ‘kaṇhasappaṭibhāgā’ti yena paññācakkhunā jāneyya. Tathārūpampissa cakkhu na hotīti iminā nayena sesaṭṭhānesupi attho veditabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhadhammikabhogasaṃharaṇapaññācakkhuno ca samparāyikatthasodhanapaññācakkhuno ca abhāvā andhoti vuccati. Dutiyo diṭṭhadhammikabhogasaṃharaṇapaññācakkhuno bhāvā, samparāyikatthasodhanapaññācakkhuno pana abhāvā ekacakkhūti vuccati. Tatiyo dvinnampi bhāvā dvicakkhūti vuccati.
੧੦੭. ਅવਕੁਜ੍ਜਪਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਾਸਕੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਆਦੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਪਟ੍ਠਪਨਾ। ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਕਥਾવੇਮਜ੍ਝਂ। ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਇਤਿਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬਪਟ੍ਠਪਨੇਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, વੇਮਜ੍ਝੇਪਿ, ਪਰਿਯੋਸਾਨੇਪਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਤ੍ਥਿ ਦੇਸਨਾਯ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਯ ਤਾવ – ਚਤੁਪ੍ਪਦਿਕਗਾਥਾਯ ਪਠਮਪਦਂ ਆਦਿ, ਦ੍વੇ ਪਦਾਨਿ ਮਜ੍ਝਂ, ਅવਸਾਨਪਦਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਨਿਦਾਨਂ ਆਦਿ, ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ ਮਜ੍ਝਂ, ਇਦਮવੋਚਾਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਅਨੇਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ – ਪਠਮੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ ਆਦਿ , ਤਤੋ ਪਰਂ ਏਕੋ વਾ ਅਨੇਕਾ વਾ ਮਜ੍ਝਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਅਯਂ ਤਾવ ਦੇਸਨਾਯ ਨਯੋ।
107. Avakujjapaññādīsu dhammaṃ desentīti upāsako dhammassavanatthāya āgatoti attano kammaṃ pahāya dhammaṃ desenti. Ādikalyāṇanti ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjaṃ niddosaṃ katvā desenti. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha pana ādīti pubbapaṭṭhapanā. Majjhanti kathāvemajjhaṃ. Pariyosānanti sanniṭṭhānaṃ. Itissa dhammaṃ kathentā pubbapaṭṭhapanepi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kathenti, vemajjhepi, pariyosānepi. Ettha ca atthi desanāya ādimajjhapariyosānāni, atthi sāsanassa. Tattha desanāya tāva – catuppadikagāthāya paṭhamapadaṃ ādi, dve padāni majjhaṃ, avasānapadaṃ pariyosānaṃ. Ekānusandhikasuttassa – nidānaṃ ādi, anusandhi majjhaṃ, idamavocāti appanā pariyosānaṃ. Anekānusandhikassa – paṭhamo anusandhi ādi , tato paraṃ eko vā anekā vā majjhaṃ, pacchimo pariyosānaṃ. Ayaṃ tāva desanāya nayo.
ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸੀਲਂ ਆਦਿ, ਸਮਾਧਿ ਮਜ੍ਝਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਸਮਾਧਿ વਾ ਆਦਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਮਜ੍ਝਂ, ਮਗ੍ਗੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ વਾ ਆਦਿ, ਮਗ੍ਗੋ ਮਜ੍ਝਂ, ਫਲਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਮਗ੍ਗੋ વਾ ਆਦਿ, ਫਲਂ ਮਜ੍ਝਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ । ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ વਾ ਕਰਿਯਮਾਨੇ ਸੀਲਸਮਾਧਯੋ ਆਦਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਾ ਮਜ੍ਝਂ, ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ। ਸਾਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਾਤ੍ਥਕਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਰਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਸਕਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਨੂਨਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਨਿਜ੍ਜਟਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਠਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਚ ਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯਭੂਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਿ। ਨੇવ ਆਦਿਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨੇવ ਪੁਬ੍ਬਪਟ੍ਠਪਨਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਕੁਮ੍ਭੋਤਿ ਘਟੋ। ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜੋਤਿ ਅਧੋਮੁਖੋ ਠਪਿਤੋ। ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੁਮ੍ਭੋ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜੋ વਿਯ ਅવਕੁਜ੍ਜਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਉਦਕਾਸਿਞ੍ਚਨਕਾਲੋ વਿਯ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਲਦ੍ਧਕਾਲੋ। ਉਦਕਸ੍ਸ વਿવਟ੍ਟਨਕਾਲੋ વਿਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਕਾਲੋ। ਉਦਕਸ੍ਸ ਅਸਣ੍ਠਾਨਕਾਲੋ વਿਯ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਕਾਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅવਕੁਜ੍ਜਪਞ੍ਞੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਧੋਮੁਖਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sāsanassa pana sīlaṃ ādi, samādhi majjhaṃ, vipassanā pariyosānaṃ. Samādhi vā ādi, vipassanā majjhaṃ, maggo pariyosānaṃ. Vipassanā vā ādi, maggo majjhaṃ, phalaṃ pariyosānaṃ. Maggo vā ādi, phalaṃ majjhaṃ, nibbānaṃ pariyosānaṃ . Dve dve vā kariyamāne sīlasamādhayo ādi, vipassanāmaggā majjhaṃ, phalanibbānāni pariyosānaṃ. Sātthanti sātthakaṃ katvā desenti. Sabyañjananti akkharapāripūriṃ katvā desenti. Kevalaparipuṇṇanti sakalaparipuṇṇaṃ anūnaṃ katvā desenti. Parisuddhanti parisuddhaṃ nijjaṭaṃ niggaṇṭhiṃ katvā desenti. Brahmacariyaṃ pakāsentīti evaṃ desentā ca seṭṭhacariyabhūtaṃ sikkhattayasaṅgahitaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ pakāsenti. Neva ādiṃ manasi karotīti neva pubbapaṭṭhapanaṃ manasi karoti. Kumbhoti ghaṭo. Nikkujjoti adhomukho ṭhapito. Evamevanti ettha kumbho nikkujjo viya avakujjapañño puggalo daṭṭhabbo. Udakāsiñcanakālo viya dhammadesanāya laddhakālo. Udakassa vivaṭṭanakālo viya tasmiṃ āsane nisinnassa uggahetuṃ asamatthakālo. Udakassa asaṇṭhānakālo viya uṭṭhahitvā asallakkhaṇakālo veditabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo avakujjapaññoti vuccati. Adhomukhapaññoti attho.
੧੦੮. ਆਕਿਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸਾ ਪਕਿਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਤਾਯ વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੋ વਿਯ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਨਾਨਾਖਜ੍ਜਕਾਨਿ વਿਯ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ। ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇ ਨਾਨਾਖਜ੍ਜਕਾਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲੋ વਿਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹਣਕਾਲੋ। વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸਾ વਿਕਿਰਣਕਾਲੋ વਿਯ ਤਸ੍ਮਾ ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਕਾਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਪਞ੍ਞੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਸਦਿਸਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
108. Ākiṇṇānīti pakkhittāni. Satisammosā pakireyyāti muṭṭhassatitāya vikireyya. Evamevanti ettha ucchaṅgo viya ucchaṅgapañño puggalo daṭṭhabbo. Nānākhajjakāni viya nānappakāraṃ buddhavacanaṃ. Ucchaṅge nānākhajjakāni khādantassa nisinnakālo viya tasmiṃ āsane nisinnassa uggahaṇakālo. Vuṭṭhahantassa satisammosā vikiraṇakālo viya tasmā āsanā vuṭṭhāya gacchantassa asallakkhaṇakālo veditabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo ucchaṅgapaññoti vuccati. Ucchaṅgasadisapaññoti attho.
੧੦੯. ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੋਤਿ ਉਪਰਿਮੁਖੋ ਠਪਿਤੋ। ਸਣ੍ਠਾਤੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪਰਿਮੁਖੋ ਠਪਿਤੋ ਕੁਮ੍ਭੋ વਿਯ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਉਦਕਸ੍ਸ ਆਸਿਤ੍ਤਕਾਲੋ વਿਯ ਦੇਸਨਾਯ ਲਦ੍ਧਕਾਲੋ। ਉਦਕਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਕਾਲੋ વਿਯ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹਣਕਾਲੋ। ਨੋ વਿવਟ੍ਟਨਕਾਲੋ વਿਯ ਉਟ੍ਠਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਕਾਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਪਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
109. Ukkujjoti uparimukho ṭhapito. Saṇṭhātīti patiṭṭhahati. Evameva khoti ettha uparimukho ṭhapito kumbho viya puthupañño puggalo daṭṭhabbo. Udakassa āsittakālo viya desanāya laddhakālo. Udakassa saṇṭhānakālo viya tattha nisinnassa uggahaṇakālo. No vivaṭṭanakālo viya uṭṭhāya gacchantassa sallakkhaṇakālo veditabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo puthupaññoti vuccati. Vitthārikapaññoti attho.
੧੧੦. ਅવੀਤਰਾਗਾਦੀਸੁ – ਯਥਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ, ਏવਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ, ਤੀਸੁ ਚ ਭવੇਸੁ ਅવੀਤਰਾਗੋ। ਅਦਬ੍ਬਤਾਯ ਪਨ ਨ ਗਹਿਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਛੇਕੋ વਡ੍ਢਕੀ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰਤ੍ਥਂ વਨਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਨ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਰੁਕ੍ਖੇ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਯੇ ਪਨਸ੍ਸ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੂਪਗਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਯੇવ ਛਿਨ੍ਦਤਿ; ਏવਮਿਧਾਪਿ ਭਗવਤਾ ਦਬ੍ਬਜਾਤਿਕਾ ਅਰਿਯਾવ ਗਹਿਤਾ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਪਨ ਅਦਬ੍ਬਤਾਯ ਨ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਾਮੇਸੁ વੀਤਰਾਗੋਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ વੀਤਰਾਗੋ। ਭવੇਸੁ ਅવੀਤਰਾਗੋਤਿ ਰੂਪਾਰੂਪਭવੇਸੁ ਅવੀਤਰਾਗੋ।
110. Avītarāgādīsu – yathā sotāpannasakadāgāmino, evaṃ puthujjanopi pañcasu kāmaguṇesu, tīsu ca bhavesu avītarāgo. Adabbatāya pana na gahito. Yathā hi cheko vaḍḍhakī dabbasambhāratthaṃ vanaṃ paviṭṭho na ādito paṭṭhāya sampattasampattarukkhe chindati, ye panassa dabbasambhārūpagā honti, teyeva chindati; evamidhāpi bhagavatā dabbajātikā ariyāva gahitā, puthujjanā pana adabbatāya na gahitāti veditabbā. Kāmesu vītarāgoti pañcasu kāmaguṇesu vītarāgo. Bhavesu avītarāgoti rūpārūpabhavesu avītarāgo.
੧੧੩. ਪਾਸਾਣਲੇਖੂਪਮਾਦੀਸੁ – ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਾਯ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਨ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਨ ਅਨ੍ਤਰਾ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਕਪ੍ਪੁਟ੍ਠਾਨੇਨੇવ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਨ ਅਨ੍ਤਰਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ વਾ ਅਪਰਦਿવਸੇ વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਤਿ, ਅਦ੍ਧਨਿਯੋ ਪਨ ਹੋਤਿ। ਮਰਣੇਨੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਾਸਾਣਲੇਖਾ વਿਯ ਕੁਜ੍ਝਨਭਾવੇਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਤੋ ਪਾਸਾਣਲੇਖੂਪਮੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
113. Pāsāṇalekhūpamādīsu – anusetīti appahīnatāya anuseti. Na khippaṃ lujjatīti na antarā nassati, kappuṭṭhāneneva nassati. Evamevanti evaṃ tassāpi puggalassa kodho na antarā punadivase vā aparadivase vā nibbāti, addhaniyo pana hoti. Maraṇeneva nibbātīti attho. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo pāsāṇalekhā viya kujjhanabhāvena ciraṭṭhitikato pāsāṇalekhūpamoti vuccati.
੧੧੪. ਸੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੋਧੋਤਿ ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਪਿ ਕਾਰਣੇ ਸਹਸਾ ਕੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੋਧੋ। ਨ ਚਿਰਨ੍ਤਿ ਅਚਿਰਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਾਯ ਨਾਨੁਸੇਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਪਥવਿਯਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਕਤਲੇਖਾ વਾਤਾਦੀਹਿ ਖਿਪ੍ਪਂ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ ਸਹਸਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਕੋਧੋ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਥવਿਯਂ ਲੇਖਾ વਿਯ ਕੁਜ੍ਝਨਭਾવੇਨ ਅਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਤੋ ਪਥવੀਲੇਖੂਪਮੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
114. So ca khvassa kodhoti so appamattakepi kāraṇe sahasā kuddhassa kodho. Na ciranti aciraṃ appahīnatāya nānuseti. Yathā pana pathaviyaṃ ākaḍḍhitvā katalekhā vātādīhi khippaṃ nassati, evamassa sahasā uppannopi kodho khippameva nibbātīti attho. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo pathaviyaṃ lekhā viya kujjhanabhāvena aciraṭṭhitikato pathavīlekhūpamoti vuccati.
੧੧੫. ਆਗਾਲ਼੍ਹੇਨਾਤਿ ਅਤਿਗਾਲ਼੍ਹੇਨ ਮਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਕੇਨ ਥਦ੍ਧવਚਨੇਨ। ਫਰੁਸੇਨਾਤਿ ਨ ਸੋਤਸੁਖੇਨ। ਅਮਨਾਪੇਨਾਤਿ ਨ ਚਿਤ੍ਤਸੁਖੇਨ। ਸਂਸਨ੍ਦਤੀਤਿ ਏਕੀਭવਤਿ। ਸਨ੍ਧਿਯਤੀਤਿ ਘਟਯਤਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਤੀਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ – ਸਂਸਨ੍ਦਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਾਦੀਸੁ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਖੀਰੋਦਕਂ વਿਯ ਏਕੀਭਾવਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਧਿਯਤੀਤਿ ਠਾਨਗਮਨਾਦੀਸੁ ਕਾਯਕਿਰਿਯਾਦੀਸੁ ਕਾਯੇਨ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਾ વਿਯ ਮਿਸ੍ਸੀਭਾવਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਮੋਦਤੀਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਦੀਸੁ વਚੀਕਿਰਿਯਾਸੁ વਾਚਾਯ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। વਿਪ੍ਪવਾਸਗਤੋਪਿ ਪਿਯਸਹਾਯਕੋ વਿਯ ਪਿਯਤਰਭਾવਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਿਚ – ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੁ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਦਿਤੋવ ਏਕਕਿਰਿਯਭਾવਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ। ਯਾવ ਮਜ੍ਝਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੋ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ, ਯਾવ ਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਅਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮੋਦਤੀਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਦਕਲੇਖਾ વਿਯ ਖਿਪ੍ਪਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਤੋ ਉਦਕਲੇਖੂਪਮੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
115. Āgāḷhenāti atigāḷhena mammacchedakena thaddhavacanena. Pharusenāti na sotasukhena. Amanāpenāti na cittasukhena. Saṃsandatīti ekībhavati. Sandhiyatīti ghaṭayati. Sammodatīti nirantaro hoti. Atha vā – saṃsandatīti cittakiriyādīsu cittena samodhānaṃ gacchati. Khīrodakaṃ viya ekībhāvaṃ upetīti attho. Sandhiyatīti ṭhānagamanādīsu kāyakiriyādīsu kāyena samodhānaṃ gacchati. Tilataṇḍulā viya missībhāvaṃ upetīti attho. Sammodatīti uddesaparipucchādīsu vacīkiriyāsu vācāya samodhānaṃ gacchati. Vippavāsagatopi piyasahāyako viya piyatarabhāvaṃ upetīti attho. Apica – kiccakaraṇīyesu tehi saddhiṃ āditova ekakiriyabhāvaṃ upagacchanto saṃsandati. Yāva majjhā pavattanto sandhiyati, yāva pariyosānā anivattanto sammodatītipi veditabbo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo udakalekhā viya khippaṃ saṃsandanato udakalekhūpamoti vuccati.
੧੧੬. ਪੋਤ੍ਥਕੂਪਮੇਸੁ – ਯਾਯ ਉਪਮਾਯ ਤੇ ਪੋਤ੍ਥਕੂਪਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤਾવ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਯੋ ਪੋਤ੍ਥਕਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨવੋਤਿ ਨવવਾਯਿਮੋ। ਪੋਤ੍ਥਕੋਤਿ ਸਾਣવਾਕਸਾਟਕੋ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋਤਿ વਿવਣ੍ਣੋ। ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਖਰਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ। ਅਪ੍ਪਗ੍ਘੋਤਿ ਅਤਿਬਹੁਂ ਅਗ੍ਘਨ੍ਤੋ ਕਹਾਪਣਗ੍ਘਨਕੋ ਹੋਤਿ। ਮਜ੍ਝਿਮੋਤਿ ਪਰਿਭੋਗਮਜ੍ਝਿਮੋ। ਸੋ ਹਿ ਨવਭਾવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਜਿਣ੍ਣਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਮਜ੍ਝੇ ਪਰਿਭੋਗਕਾਲੇਪਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਚ ਅਪ੍ਪਗ੍ਘੋਯੇવ ਚ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਬਹੁਂ ਅਗ੍ਘਨ੍ਤੋ ਅਡ੍ਢਂ ਅਗ੍ਘਤਿ। ਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਪਨ ਅਡ੍ਢਮਾਸਕਂ વਾ ਕਾਕਣਿਕਂ વਾ ਅਗ੍ਘਤਿ। ਉਕ੍ਖਲਿਪਰਿਮਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਕਾਲ਼ੁਕ੍ਖਲਿਪਰਿਪੁਞ੍ਛਨਂ।
116. Potthakūpamesu – yāya upamāya te potthakūpamāti vuccanti, taṃ tāva upamaṃ dassetuṃ tayo potthakātiādi vuttaṃ. Tattha navoti navavāyimo. Potthakoti sāṇavākasāṭako. Dubbaṇṇoti vivaṇṇo. Dukkhasamphassoti kharasamphasso. Appagghoti atibahuṃ agghanto kahāpaṇagghanako hoti. Majjhimoti paribhogamajjhimo. So hi navabhāvaṃ atikkamitvā jiṇṇabhāvaṃ appatto majjhe paribhogakālepi dubbaṇṇo ca dukkhasamphasso ca appagghoyeva ca hoti. Atibahuṃ agghanto aḍḍhaṃ agghati. Jiṇṇakāle pana aḍḍhamāsakaṃ vā kākaṇikaṃ vā agghati. Ukkhaliparimajjananti kāḷukkhaliparipuñchanaṃ.
ਨવੋਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਕਾਲਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਜਾਤਿਯਾ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸੋਪਿ ਨવੋਯੇવ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਤਾਯਾਤਿ ਸਰੀਰવਣ੍ਣੇਨਪਿ ਗੁਣવਣ੍ਣੇਨਪਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਤਾਯ। ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਹਿ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨਿਤ੍ਤੇਜਤਾਯ ਸਰੀਰવਣ੍ਣੋਪਿ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਗੁਣવਣ੍ਣੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਯੇ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸਾਤਿ ਯੇ ਖੋ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ વਾ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਾਦਯੋ વਾ ਏਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸੇવਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਛ ਸਤ੍ਥਾਰੇ ਸੇવਨ੍ਤਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ વਿਯ, ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਸੇવਨ੍ਤਾਨਂ ਕੋਕਾਲਿਕਾਦੀਨਂ વਿਯ ਚ ਤਂ ਸੇવਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਹੋਤਿ। ਮਜ੍ਝਿਮੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਨવવਸ੍ਸਕਾਲਾ ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਨਾਮ। ਥੇਰੋਤਿ ਦਸવਸ੍ਸਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਥੇਰੋ ਨਾਮ। ਏવਮਾਹਂਸੂਤਿ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਤੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਭਣਿਤੇਨ ਕੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਥਾਜਾਤਿਕਂ ਤਥਾਸਭਾવਂ ਉਕ੍ਖੇਪਨੀਯਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤਂ।
Navoti upasampadāya pañcavassakālato heṭṭhā jātiyā saṭṭhivassopi navoyeva. Dubbaṇṇatāyāti sarīravaṇṇenapi guṇavaṇṇenapi dubbaṇṇatāya. Dussīlassa hi parisamajjhe nisinnassa nittejatāya sarīravaṇṇopi na sampajjati, guṇavaṇṇe vattabbameva natthi. Ye kho panassāti ye kho pana tassa upaṭṭhākā vā ñātimittādayo vā etaṃ puggalaṃ sevanti. Tesaṃ tanti tesaṃ puggalānaṃ cha satthāre sevantānaṃ micchādiṭṭhikānaṃ viya, devadattaṃ sevantānaṃ kokālikādīnaṃ viya ca taṃ sevanaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti. Majjhimoti pañcavassakālato paṭṭhāya yāva navavassakālā majjhimo nāma. Theroti dasavassakālato paṭṭhāya thero nāma. Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti. Kiṃ nu kho tuyhanti tuyhaṃ bālassa bhaṇitena ko atthoti vuttaṃ hoti. Tathārūpanti tathājātikaṃ tathāsabhāvaṃ ukkhepanīyakammassa kāraṇabhūtaṃ.
੧੧੭. ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥੂਪਮੇਸੁ – ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਂ ਨਾਮ ਤਯੋ ਕਪ੍ਪਾਸਂਸੂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਨ੍ਤਿਤਸੁਤ੍ਤੇਨ વਾਯਿਤਂ ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥਂ। ਤਂ ਨવવਾਯਿਮਂ ਅਨਗ੍ਘਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਭੋਗਮਜ੍ਝਿਮਂ વੀਸਮ੍ਪਿ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਗ੍ਘਤਿ। ਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਪਨ ਅਟ੍ਠਪਿ ਦਸਪਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਗ੍ਘਤਿ।
117. Kāsikavatthūpamesu – kāsikavatthaṃ nāma tayo kappāsaṃsū gahetvā kantitasuttena vāyitaṃ sukhumavatthaṃ. Taṃ navavāyimaṃ anagghaṃ hoti. Paribhogamajjhimaṃ vīsampi tiṃsampi sahassāni agghati. Jiṇṇakāle pana aṭṭhapi dasapi sahassāni agghati.
ਤੇਸਂ ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਸੇવਨ੍ਤਾਨਂ વਿਯ ਤਂ ਸੇવਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਞ੍ਹਿ ਏਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਯਾવਜ੍ਜਕਾਲਾ ਮੁਚ੍ਚਨਕਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਥਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੇ ਅવਸੇਸੇ ਚ ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਗ੍ਗਂ ਗਤਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਾવਜ੍ਜਕਾਲਾ ਤੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿਯੇવ। ਆਧੇਯ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸ ਤਂ ਅਤ੍ਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਚਨਂ ਯਥਾ ਗਨ੍ਧਕਰਣ੍ਡਕੇ ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਂ ਆਧਾਤਬ੍ਬਤਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗੇ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਹਦਯੇ ਚ ਆਧਾਤਬ੍ਬਤਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Tesaṃtaṃ hotīti tesaṃ sammāsambuddhādayo sevantānaṃ viya taṃ sevanaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti. Sammāsambuddhañhi ekaṃ nissāya yāvajjakālā muccanakasattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Tathā sāriputtattheramahāmoggallānatthere avasese ca asītimahāsāvake nissāya saggaṃ gatasattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Yāvajjakālā tesaṃ diṭṭhānugatiṃ paṭipannasattānampi pamāṇaṃ natthiyeva. Ādheyyaṃ gacchatīti tassa mahātherassa taṃ atthanissitaṃ vacanaṃ yathā gandhakaraṇḍake kāsikavatthaṃ ādhātabbataṃ ṭhapetabbataṃ gacchati, evaṃ uttamaṅge sirasmiṃ hadaye ca ādhātabbataṃ ṭhapetabbatampi gacchati. Sesamettha heṭṭhā vuttānusāreneva veditabbaṃ.
੧੧੮. ਸੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਾਦੀਸੁ – ਸੁਖੇਨ ਪਮੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ। ਉਦ੍ਧਤੋਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਉਨ੍ਨਲ਼ੋਤਿ ਉਗ੍ਗਤਨਲ਼ੋ; ਤੁਚ੍ਛਮਾਨਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਪਲੋਤਿ ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਨਾਦਿਨਾ ਚਾਪਲ੍ਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮੁਖਰੋਤਿ ਮੁਖਖਰੋ। વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੋਤਿ ਅਸਂਯਤવਚਨੋ। ਅਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਰਹਿਤੋ। વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ, ਭਨ੍ਤਗਾવੀਭਨ੍ਤਮਿਗੀਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗੋ। ਪਾਕਟਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ વਿવਟਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘ਸੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਰਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦਕਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨ ਪਮਾਣਂ ਗਯ੍ਹਤਿ; ਏવਮੇવ ਇਮੇਹਿ ਅਗੁਣਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨ ਪਮਾਣਂ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਤੇਨੇਸ ‘ਸੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
118. Suppameyyādīsu – sukhena pametabboti suppameyyo. Idhāti imasmiṃ sattaloke. Uddhatoti uddhaccena samannāgato. Unnaḷoti uggatanaḷo; tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitoti attho. Capaloti pattamaṇḍanādinā cāpallena samannāgato. Mukharoti mukhakharo. Vikiṇṇavācoti asaṃyatavacano. Asamāhitoti cittekaggatārahito. Vibbhantacittoti bhantacitto, bhantagāvībhantamigīsappaṭibhāgo. Pākaṭindriyoti vivaṭindriyo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo ‘suppameyyo’ti vuccati. Yathā hi parittassa udakassa sukhena pamāṇaṃ gayhati; evameva imehi aguṇaṅgehi samannāgatassa sukhena pamāṇaṃ gayhati. Tenesa ‘suppameyyo’ti vutto.
੧੧੯. ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪਮੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ। ਅਨੁਦ੍ਧਤਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘ਦੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪਮਾਣਂ ਗਯ੍ਹਤਿ; ਏવਮੇવ ਇਮੇਹਿ ਗੁਣਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪਮਾਣਂ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਤਾਦਿਸੋ ‘ਅਨਾਗਾਮੀ ਨੁ ਖੋ, ਖੀਣਾਸવੋ ਨੁ ਖੋ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤੇਨੇਸ ‘ਦੁਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
119. Dukkhena pametabboti duppameyyo. Anuddhatādīni vuttapaṭipakkhavasena veditabbāni. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo ‘duppameyyo’ti vuccati. Yathā hi mahāsamuddassa dukkhena pamāṇaṃ gayhati; evameva imehi guṇaṅgehi samannāgatassa dukkhena pamāṇaṃ gayhati. Tādiso ‘anāgāmī nu kho, khīṇāsavo nu kho’ti vattabbataṃ gacchati, tenesa ‘duppameyyo’ti vutto.
੧੨੦. ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਮੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਆਕਾਸਸ੍ਸ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤੁਂ, ਏવਂ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ। ਤੇਨੇਸ ‘ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
120. Na sakkā pametunti appameyyo. Yathā hi ākāsassa na sakkā pamāṇaṃ gahetuṃ, evaṃ khīṇāsavassa. Tenesa ‘appameyyo’ti vutto.
੧੨੧. ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾਦੀਸੁ – ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਭਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਸੀਦਨવਸੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਾਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਹੀਨੋ ਹੋਤਿ ਸੀਲੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਉਪਾਦਾਯੁਪਾਦਾਯ ਹੀਨਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ । ਯੋ ਹਿ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਸੋ ਦਸ ਸੀਲਾਨਿ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੇਨ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ਯੋ ਪਨ ਦਸ ਸੀਲਾਨਿ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਸੋ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੇਨ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਨੁਦ੍ਦਯਞ੍ਚ ਅਨੁਕਮ੍ਪਞ੍ਚ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਏવ ਹਿ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਨੁਦ੍ਦਯਾਨੁਕਮ੍ਪਾવਸੇਨ ਪਨ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
121. Na sevitabbādīsu – na sevitabboti na upasaṅkamitabbo. Na bhajitabboti na allīyitabbo. Na payirupāsitabboti na santike nisīdanavasena punappunaṃ upāsitabbo. Hīnohoti sīlenātiādīsu upādāyupādāya hīnatā veditabbā . Yo hi pañca sīlāni rakkhati, so dasa sīlāni rakkhantena na sevitabbo. Yo pana dasa sīlāni rakkhati, so catupārisuddhisīlaṃ rakkhantena na sevitabbo. Aññatra anuddayā aññatra anukampāti ṭhapetvā anuddayañca anukampañca. Attano atthāya eva hi evarūpo puggalo na sevitabbo. Anuddayānukampāvasena pana taṃ upasaṅkamituṃ vaṭṭati.
੧੨੨. ਸਦਿਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੀਲਸਾਮਞ੍ਞਗਤਾਨਂ ਸਤਨ੍ਤਿ ਸੀਲੇਨ ਸਮਾਨਭਾવਂ ਗਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਸੀਲਕਥਾ ਚ ਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਮਾਨਸੀਲਾਨਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸੀਲਮੇવ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਾ ਚ ਨੋ ਫਾਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਾ ਚ ਸੀਲਕਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਸੁਖવਿਹਾਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਾ ਚ ਨੋ ਪવਤ੍ਤਿਨੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਾ ਚ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਥਾ ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਨੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਪਟਿਹਞ੍ਞਿਸ੍ਸਤਿ। ਦ੍વੀਸੁ ਹਿ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕੇਨ ਸੀਲਸ੍ਸ વਣ੍ਣੇ ਕਥਿਤੇ ਇਤਰੋ ਅਨੁਮੋਦਤਿ; ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਕਥਾ ਫਾਸੁ ਚੇવ ਹੋਤਿ, ਪવਤ੍ਤਿਨੀ ਚ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲੇ ਸਤਿ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲਕਥਾ ਦੁਕ੍ਕਥਾਤਿ ਨੇવ ਸੀਲਕਥਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਨ ਪવਤ੍ਤਿਨੀ। ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਕਥਾਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦ੍વੇ ਹਿ ਸਮਾਧਿਲਾਭਿਨੋ ਸਮਾਧਿਕਥਂ, ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ, ਰਤ੍ਤਿਂ વਾ ਦਿવਸਂ વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
122. Sadiso hotīti samāno hoti. Sīlasāmaññagatānaṃ satanti sīlena samānabhāvaṃ gatānaṃ santānaṃ. Sīlakathā ca no bhavissatīti evaṃ samānasīlānaṃ amhākaṃ sīlameva ārabbha kathā bhavissati. Sā ca no phāsu bhavissatīti sā ca sīlakathā amhākaṃ phāsuvihāro sukhavihāro bhavissati. Sā ca no pavattinī bhavissatīti sā ca amhākaṃ kathā divasampi kathentānaṃ pavattinī bhavissati, na paṭihaññissati. Dvīsu hi sīlavantesu ekena sīlassa vaṇṇe kathite itaro anumodati; tena tesaṃ kathā phāsu ceva hoti, pavattinī ca. Ekasmiṃ pana dussīle sati dussīlassa sīlakathā dukkathāti neva sīlakathā hoti, na phāsu hoti, na pavattinī. Samādhipaññākathāsupi eseva nayo. Dve hi samādhilābhino samādhikathaṃ, sappaññā ca paññākathaṃ kathentā, rattiṃ vā divasaṃ vā atikkantampi na jānanti.
੧੨੩. ਸਕ੍ਕਤ੍વਾ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾਰਞ੍ਚੇવ ਗਰੁਕਾਰਞ੍ਚ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਅਧਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤਿਰੇਕੋ ਹੋਤਿ। ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸੀਲਰਾਸਿਂ। ਪਰਿਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਤਂ ਅਤਿਰੇਕਸੀਲਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪਰਿਪੂਰਂ ਸੀਲਰਾਸਿਂ ਪਰਿਪੂਰਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਸਪ੍ਪਾਯੇ ਅਨੁਪਕਾਰਧਮ੍ਮੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯੇ ਉਪਕਾਰਧਮ੍ਮੇ ਸੇવਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਨਾਮ। ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
123. Sakkatvā garuṃ katvāti sakkārañceva garukārañca karitvā. Adhiko hotīti atireko hoti. Sīlakkhandhanti sīlarāsiṃ. Paripūressāmīti taṃ atirekasīlaṃ puggalaṃ nissāya attano aparipūraṃ sīlarāsiṃ paripūraṃ karissāmi. Tattha tattha paññāya anuggahessāmīti ettha sīlassa asappāye anupakāradhamme vajjetvā sappāye upakāradhamme sevanto tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne sīlakkhandhaṃ paññāya anuggaṇhāti nāma. Samādhipaññākkhandhesupi eseva nayo.
੧੨੪. ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਦੀਸੁ – ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਗੂਥਂ વਿਯ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ ਖੋ ਨਨ੍ਤਿ ਅਥ ਖੋ ਅਸ੍ਸ। ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋਤਿ ਕਥਾਸਦ੍ਦੋ। ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗੂਥਕੂਪੋ વਿਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਗੂਥਕੂਪੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਧਮਨੀਅਹਿ વਿਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਗੁਥਕੂਪਤੋ ਉਦ੍ਧਰਿਯਮਾਨੇਨ ਤੇਨ ਅਹਿਨਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹੇਨਾਪਿ ਅਦਟ੍ਠਭਾવੋ વਿਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਸੇવਮਾਨਸ੍ਸਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਕਾਰਣਭਾવੋ ਸਰੀਰਂ ਗੂਥੇਨ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਅਹਿਨੋ ਗਤਕਾਲੋ વਿਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਸੇવਮਾਨਸ੍ਸ ਪਾਪਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਮਨਕਾਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
124. Jigucchitabbādīsu – jigucchitabboti gūthaṃ viya jigucchitabbo. Atha kho nanti atha kho assa. Kittisaddoti kathāsaddo. Evamevanti ettha gūthakūpo viya dussīlyaṃ daṭṭhabbaṃ. Gūthakūpe patitvā ṭhito dhamanīahi viya dussīlapuggalo. Guthakūpato uddhariyamānena tena ahinā purisassa sarīraṃ āruḷhenāpi adaṭṭhabhāvo viya dussīlaṃ sevamānassāpi tassa kiriyāya kāraṇabhāvo sarīraṃ gūthena makkhetvā ahino gatakālo viya dussīlaṃ sevamānassa pāpakittisaddassa abbhuggamanakālo veditabbo.
੧੨੫. ਤਿਨ੍ਦੁਕਾਲਾਤਨ੍ਤਿ ਤਿਨ੍ਦੁਕਰੁਕ੍ਖਅਲਾਤਂ। ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਮਤ੍ਤਾਯ ਚਿਚ੍ਚਿਟਾਯਤੀਤਿ ਤਞ੍ਹਿ ਝਾਯਮਾਨਂ ਪਕਤਿਯਾਪਿ ਪਪਟਿਕਾਯੋ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਂ ਚਿਚ੍ਚਿਟਾਯਤਿ ਚਿਟਿਚਿਟਾਤਿ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਤਿ। ਘਟ੍ਟਿਤਂ ਪਨ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਮੇવਨ੍ਤਿ ਏવਮੇવਂ ਕੋਧਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯਪਿ ਉਦ੍ਧਤੋ ਚਣ੍ਡਿਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਤਿ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ ਪਨ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ‘ਮਾਦਿਸਂ ਨਾਮ ਏવਂ વਦਤੀ’ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਤਰਂ ਉਦ੍ਧਤੋ ਚਣ੍ਡਿਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਤਿ। ਗੂਥਕੂਪੋਤਿ ਗੂਥਪੁਣ੍ਣਕੂਪੋ, ਗੂਥਰਾਸਿਯੇવ વਾ। ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਕੋਧਨੋ ਅਤਿਸੇવਿਯਮਾਨੋਪਿ ਅਤਿਉਪਸਙ੍ਕਮਿਯਮਾਨੋਪਿ ਕੁਜ੍ਝਤਿਯੇવ, ‘ਕਿਂ ਇਮਿਨਾ’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਪਿ ਕੁਜ੍ਝਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਲਾਲਗ੍ਗਿ વਿਯ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯੋ ਹਿ ਪਲਾਲਗ੍ਗਿਂ ਅਤਿਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਪ੍ਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਝਾਯਤਿ। ਯੋ ਅਤਿਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਪ੍ਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸੀਤਂ ਨ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ। ਅਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਨ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਤਪ੍ਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਤਂ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਕਾਯੋਪਿ ਨ ਡਯ੍ਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਲਾਲਗ੍ਗਿ વਿਯ ਕੋਧਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਭਜਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤਬ੍ਬੋ।
125. Tindukālātanti tindukarukkhaalātaṃ. Bhiyyoso mattāya cicciṭāyatīti tañhi jhāyamānaṃ pakatiyāpi papaṭikāyo muñcantaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāti saddaṃ karoti. Ghaṭṭitaṃ pana adhimattaṃ karotīti attho. Evamevanti evamevaṃ kodhano attano dhammatāyapi uddhato caṇḍikato hutvā carati. Appamattakaṃ pana vacanaṃ vuttakāle ‘mādisaṃ nāma evaṃ vadatī’ti atirekataraṃ uddhato caṇḍikato hutvā carati. Gūthakūpoti gūthapuṇṇakūpo, gūtharāsiyeva vā. Opammasaṃsandanaṃ panettha purimanayeneva veditabbaṃ. Tasmā evarūpo puggalo ajjhupekkhitabbo, na sevitabboti yasmā kodhano atiseviyamānopi atiupasaṅkamiyamānopi kujjhatiyeva, ‘kiṃ iminā’ti paṭikkamantopi kujjhatiyeva, tasmā palālaggi viya ajjhupekkhitabbo, na sevitabbo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yo hi palālaggiṃ atiupasaṅkamitvā tappati, tassa sarīraṃ jhāyati. Yo atipaṭikkamitvā tappati, tassa sītaṃ na vūpasammati. Anupasaṅkamitvā apaṭikkamitvā pana majjhattabhāvena tappentassa sītaṃ vūpasammati, kāyopi na ḍayhati. Tasmā palālaggi viya kodhano puggalo majjhattabhāvena ajjhupekkhitabbo, na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupāsitabbo.
੧੨੬. ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋਤਿ ਸੁਚਿਮਿਤ੍ਤੋ। ਕਲ੍ਯਾਣਸਹਾਯੋਤਿ ਸੁਚਿਸਹਾਯੋ। ਸਹਾਯੋਤਿ ਸਹਗਾਮੀ ਸਦ੍ਧਿਂਚਰੋ। ਕਲ੍ਯਾਣਸਮ੍ਪવਙ੍ਕੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣੇਸੁ ਸੁਚਿਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਸਮ੍ਪવਙ੍ਕੋ, ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਤਪ੍ਪੋਣਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਮਾਨਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
126. Kalyāṇamittoti sucimitto. Kalyāṇasahāyoti sucisahāyo. Sahāyoti sahagāmī saddhiṃcaro. Kalyāṇasampavaṅkoti kalyāṇesu sucipuggalesu sampavaṅko, tanninnatappoṇatappabbhāramānasoti attho.
੧੨੭. ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀਤਿਆਦੀਸੁ – ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਨੋਤਿ ਏਤੇ ਅਰਿਯਸਾવਕਾ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦਿਭੂਤਾਨਿ, ਆਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਕਾਨਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਹਾਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ ਯਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਚ વੁਟ੍ਠਾਨਤੋ ਸੀਲੇਸੁ ਯਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਪਰਿਪੂਰਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਨੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਮਾਧਿਪਾਰਿਬਨ੍ਧਕਾਨਂ ਪਨ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾਨਂ, ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਿਬਨ੍ਧਕਸ੍ਸ ਚ ਸਚ੍ਚਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ ਅਸਮੂਹਤਤ੍ਤਾ, ਸਮਾਧਿਂ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭਾવੇਨ੍ਤਾਪਿ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਸੁ ਯਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਤ੍ਤਸੋ ਪਮਾਣੇਨ ਪਦੇਸਮਤ੍ਤਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਮਤ੍ਤਸੋ ਕਾਰਿਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਨਯੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
127. Sīlesu paripūrakārītiādīsu – sīlesu paripūrakārinoti ete ariyasāvakā yāni tāni maggabrahmacariyassa ādibhūtāni, ādibrahmacariyakāni, pārājikasaṅkhātāni cattāri mahāsīlasikkhāpadāni, tesaṃ avītikkamanato yāni khuddānukhuddakāni āpajjanti, tehi ca vuṭṭhānato sīlesu yaṃ kattabbaṃ, taṃ paripūraṃ samattaṃ karontīti ‘sīlesu paripūrakārino’ti vuccanti. Samādhipāribandhakānaṃ pana kāmarāgabyāpādānaṃ, paññāpāribandhakassa ca saccapaṭicchādakassa mohassa asamūhatattā, samādhiṃ paññañca bhāventāpi samādhipaññāsu yaṃ kattabbaṃ taṃ mattaso pamāṇena padesamattameva karontīti samādhismiṃ paññāya ca mattaso kārinoti vuccanti. Iminā upāyena itaresupi dvīsu nayesu attho veditabbo.
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਪਰੋਪਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਯੋ –
Tatrāyaṃ aparopi suttantanayo –
‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਮਤ੍ਤਸੋ ਕਾਰੀ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਮਤ੍ਤਸੋ ਕਾਰੀ। ਸੋ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਤਾਨਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿਪਿ, વੁਟ੍ਠਾਤਿਪਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ ਹਿ ਮੇਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਭਬ੍ਬਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਾਨਿ ਚ ਖੋ ਤਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਆਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਕਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ, ਤਤ੍ਥ ਧੁવਸੀਲੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਠਿਤਸੀਲੋ ਚ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਸੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ। ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲੇਸੁ…ਪੇ॰… ਸੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ, ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਤਨੁਤ੍ਤਾ, ਸਕਦਾਗਾਮੀ ਹੋਤਿ; ਸਕਿਦੇવ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਮਤ੍ਤਸੋ ਕਾਰੀ। ਸੋ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ। ਸੋ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਸੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੭)।
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu sīlesu paripūrakārī hoti, samādhismiṃ mattaso kārī, paññāya mattaso kārī. So yāni tāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni tāni āpajjatipi, vuṭṭhātipi. Taṃ kissa hetu? Na hi mettha, bhikkhave, abhabbatā vuttā. Yāni ca kho tāni sikkhāpadāni ādibrahmacariyakāni brahmacariyasāruppāni, tattha dhuvasīlo ca hoti, ṭhitasīlo ca, samādāya sikkhati sikkhāpadesu. So tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti, avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo. Idha pana, bhikkhave, bhikkhu sīlesu…pe… so tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā, rāgadosamohānaṃ tanuttā, sakadāgāmī hoti; sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti. Idha pana, bhikkhave, bhikkhu sīlesu paripūrakārī hoti, samādhismiṃ paripūrakārī, paññāya mattaso kārī. So yāni tāni…pe… sikkhati sikkhāpadesu. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ…pe… anāvattidhammo tasmā lokā. Idha pana, bhikkhave , bhikkhu sīlesu paripūrakārī, samādhismiṃ paripūrakārī, paññāya paripūrakārī. So yāni tāni khuddānukhuddakāni…pe… sikkhati sikkhāpadesu. So āsavānaṃ khayā…pe… upasampajja viharatī’’ti (a. ni. 3.87).
੧੩੦. ਸਤ੍ਥਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇ – ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀਤਿ ਪਹਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਜਨੇਸੁ। ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਪਨੇਨ ਸੋ ਸਤ੍ਥਾ ਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਲਾਭੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯવਾਰੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਤੇਨ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣੇਨ ਪਞ੍ਞਾਪਨੇਨ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਹਿ ਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾ ਰੂਪਭવਂ વਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾ ਅਰੂਪਭવਂ વਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। વੇਦਨਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾ ਅਸਞ੍ਞਭવਂ વਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾ ‘ਏવਂ ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯੁਂ’, ਨੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਨ ਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਹਾਨਂ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ । ਰੂਪવੇਦਨਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਹਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। ਇਮੇ ਤਯੋ ਸਤ੍ਥਾਰੋਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਜਨਾ ਬਾਹਿਰਕਾ, ਏਕੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ – ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਤਯੋ ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਨਾਮ।
130. Satthāraniddese – pariññaṃ paññapetīti pahānaṃ samatikkamaṃ paññapeti. Tatrāti tesu tīsu janesu. Tena daṭṭhabboti tena paññāpanena so satthā rūpāvacarasamāpattiyā lābhīti daṭṭhabboti attho. Dutiyavārepi eseva nayo. Sammāsambuddho satthā tena daṭṭhabboti tena titthiyehi asādhāraṇena paññāpanena ayaṃ tatiyo satthā sabbaññubuddho daṭṭhabbo. Titthiyā hi kāmānaṃ pariññaṃ paññapentā rūpabhavaṃ vakkhanti. Rūpānaṃ pariññaṃ paññapentā arūpabhavaṃ vakkhanti. Vedanānaṃ pariññaṃ paññapentā asaññabhavaṃ vakkhanti. Sammā paññapentā ‘evaṃ paññapeyyuṃ’, no ca sammā paññapetuṃ sakkonti. Sammāsambuddho pana kāmānaṃ pariññaṃ pahānaṃ anāgāmimaggena paññapeti . Rūpavedanānaṃ pariññaṃ pahānaṃ arahattamaggena paññapeti. Ime tayo satthāroti ime dve janā bāhirakā, eko sammāsambuddhoti – imasmiṃ loke tayo satthāro nāma.
੧੩੧. ਦੁਤਿਯੇ ਸਤ੍ਥਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇ – ਦਿਟ੍ਠੇ ਚੇવ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਚ੍ਚਤੋ ਥੇਤਤੋ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਨਾਮੇਕੋ ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਚ੍ਚੋ ਧੁવੋ ਸਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ ਭੂਤਤੋ ਥਿਰਤੋ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਅਪਰਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਏવਮੇવ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
131. Dutiye satthāraniddese – diṭṭhe ceva dhammeti imasmiṃ attabhāve. Attānaṃ saccato thetato paññapetīti ‘‘attā nāmeko atthi nicco dhuvo sassato’’ti bhūtato thirato paññapeti. Abhisamparāyañcāti aparasmiṃ attabhāve evameva paññapeti. Sesamettha vuttanayeneva veditabbanti.
ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।
Tikaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਾਲ਼ਿ • Puggalapaññattipāḷi / ੩. ਤਿਕਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ • 3. Tikapuggalapaññatti
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੩. ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 3. Tikaniddesavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੩. ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 3. Tikaniddesavaṇṇanā
