| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(੩.) ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
(3.) Tikaniddesavaṇṇanā
੯੦੯. ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤੀਹਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ વਟ੍ਟਮੂਲਸਮੁਦਾਚਾਰੋ ਕਥਿਤੋ। ਅਕੁਸਲવਿਤਕ੍ਕਾਦੀਸੁ વਿਤਕ੍ਕਨવਸੇਨ વਿਤਕ੍ਕੋ, ਸਞ੍ਜਾਨਨવਸੇਨ ਸਞ੍ਞਾ, ਸਭਾવਟ੍ਠੇਨ ਧਾਤੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਠਮਨਯੋ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਦੁਤਿਯੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ, ਤਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਚੇਤਨਾવਸੇਨੇવ।
909. Tikaniddese tīhi akusalamūlehi vaṭṭamūlasamudācāro kathito. Akusalavitakkādīsu vitakkanavasena vitakko, sañjānanavasena saññā, sabhāvaṭṭhena dhātūti veditabbā. Duccaritaniddese paṭhamanayo kammapathavasena vibhatto, dutiyo sabbasaṅgāhikakammavasena, tatiyo nibbattitacetanāvaseneva.
੯੧੪. ਆਸવਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ ਤਯੋવ ਆਸવਾ ਕਥਿਤਾ।
914. Āsavaniddese suttantapariyāyena tayova āsavā kathitā.
੯੧੯. ਏਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਕਾਮੇਸਨਾਤਿ ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ਕਾਮਗવੇਸਨਰਾਗੋ ਕਾਮੇਸਨਾ। ਯੋ ਭવੇਸੁ ਭવਚ੍ਛਨ੍ਦੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ਭવਗવੇਸਨਰਾਗੋ ਭવੇਸਨਾ। ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸਮ੍ਮਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਗવੇਸਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਸਨਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਕੇવਲਂ ਰਾਗਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਏવ ਏਸਨਾ, ਤਦੇਕਟ੍ਠਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਏਸਨਾ ਏવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਦੁਤਿਯਨਯੋ વਿਭਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਦੇਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਕਟ੍ਠਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗੇਕਟ੍ਠਂ ਕਾਮਾવਚਰਸਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਪવਤ੍ਤਤਿ; ਭવਰਾਗੇਕਟ੍ਠਂ ਪਨ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦਨਕਾਲੇ ਅਕੁਸਲਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ, ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ ਅਹੋ ਸੁਖ’ਨ੍ਤਿ વਾਚਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਦਨਕਾਲੇ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਕਾਯਙ੍ਗવਾਚਙ੍ਗਾਨਿ ਅਚੋਪੇਤ੍વਾ ਮਨਸਾવ ਅਸ੍ਸਾਦਨਕਾਲੇ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ। ਅਨ੍ਤਗ੍ਗਾਹਿਕਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਚਙ੍ਕਮਨਾਦਿવਸੇਨ ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ।
919. Esanāniddese saṅkhepato tattha katamā kāmesanāti ādinā nayena vutto kāmagavesanarāgo kāmesanā. Yo bhavesu bhavacchandotiādinā nayena vutto bhavagavesanarāgo bhavesanā. Sassato lokotiādinā nayena vuttā diṭṭhigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanā diṭṭhi brahmacariyesanāti veditabbā. Yasmā ca na kevalaṃ rāgadiṭṭhiyo eva esanā, tadekaṭṭhaṃ pana kammampi esanā eva, tasmā taṃ dassetuṃ dutiyanayo vibhatto. Tattha tadekaṭṭhanti sampayuttekaṭṭhaṃ veditabbaṃ. Tattha kāmarāgekaṭṭhaṃ kāmāvacarasattānameva pavattati; bhavarāgekaṭṭhaṃ pana mahābrahmānaṃ. Samāpattito vuṭṭhāya caṅkamantānaṃ jhānaṅgānaṃ assādanakāle akusalakāyakammaṃ hoti, ‘aho sukhaṃ aho sukha’nti vācaṃ bhinditvā assādanakāle vacīkammaṃ, kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā manasāva assādanakāle manokammaṃ. Antaggāhikadiṭṭhivasena sabbesampi diṭṭhigatikānaṃ caṅkamanādivasena tāni hontiyeva.
੯੨੦. વਿਧਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ‘‘ਕਥਂવਿਧਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਕਥਂવਿਧਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੯੫) ਆਕਾਰਸਣ੍ਠਾਨਂ વਿਧਾ ਨਾਮ। ‘‘ਏਕવਿਧੇਨ ਞਾਣવਤ੍ਥੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (વਿਭ॰ ੭੫੧) ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ। ‘‘વਿਧਾਸੁ ਨ વਿਕਮ੍ਪਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਥੇਰਗਾ॰ ੧੦੭੯) ਮਾਨੋ। ਇਧਾਪਿ ਮਾਨੋવ વਿਧਾ ਨਾਮ। ਸੋ ਹਿ ਸੇਯ੍ਯਾਦਿવਸੇਨ વਿਦਹਨਤੋ વਿਧਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਠਪਨਟ੍ਠੇਨ વਾ વਿਧਾ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਮਾਨવਿਧਾ ਮਾਨਠਪਨਾ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ વਿਧਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
920. Vidhāniddese ‘‘kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākārasaṇṭhānaṃ vidhā nāma. ‘‘Ekavidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751) koṭṭhāso. ‘‘Vidhāsu na vikampatī’’tiādīsu (theragā. 1079) māno. Idhāpi mānova vidhā nāma. So hi seyyādivasena vidahanato vidhāti vuccati. Ṭhapanaṭṭhena vā vidhā. Tasmā ‘seyyohamasmī’ti evaṃ uppannā mānavidhā mānaṭhapanā seyyohamasmīti vidhāti veditabbā. Sesapadadvayesupi eseva nayo.
੯੨੧. ਭਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਜਾਤਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਭਯਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਯਂ। ਭਯਾਨਕਨ੍ਤਿ ਆਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਭਯવਸੇਨ ਗਤ੍ਤਚਲਨਂ। ਲੋਮਹਂਸੋਤਿ ਲੋਮਾਨਂ ਹਂਸਨਂ, ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਭਾવੋ। ਇਮਿਨਾ ਪਦਦ੍વਯੇਨ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਭਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚੇਤਸੋ ਉਤ੍ਰਾਸੋਤਿ ਸਭਾવਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਂ।
921. Bhayaniddese jātiṃ paṭicca bhayanti jātipaccayā uppannabhayaṃ. Bhayānakanti ākāraniddeso. Chambhitattanti bhayavasena gattacalanaṃ. Lomahaṃsoti lomānaṃ haṃsanaṃ, uddhaggabhāvo. Iminā padadvayena kiccato bhayaṃ dassetvā puna cetaso utrāsoti sabhāvato dassitaṃ.
੯੨੨. ਤਮਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਕਥਿਤਾ। ‘‘ਤਮਨ੍ਧਕਾਰੋ ਸਮ੍ਮੋਹੋ, ਅવਿਜ੍ਜੋਘੋ ਮਹਬ੍ਭਯੋ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਹਿ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਤਮੋ ਨਾਮ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਨ ਅਦ੍ਧਾਨਂ વਸੇਨ ਦੇਸਨਾਸੁਖਤਾਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਸੇਨ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਤਤ੍ਥ ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਤੀਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਅਹੋਸਿਂ ਉਦਾਹੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੇਸ੍ਸੋ ਸੁਦ੍ਦੋ ਕਾਲ਼ੋ ਓਦਾਤੋ ਰਸ੍ਸੋ ਦੀਘੋ’ਤਿ ਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਤੀਤਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਙ੍ਖਤਿ ਨਾਮ। ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਨਾਗਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਉਦਾਹੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੇਸ੍ਸੋ…ਪੇ॰… ਦੀਘੋ’ਤਿ ਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਨਾਗਤਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਙ੍ਖਤਿ ਨਾਮ। ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਏਤਰਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਉਦਾਹੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੇਸ੍ਸੋ ਸੁਦ੍ਦੋ; ਕਿਂ વਾ ਅਹਂ ਰੂਪਂ ਉਦਾਹੁ વੇਦਨਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ ਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਙ੍ਖਤਿ ਨਾਮ।
922. Tamaniddese vicikicchāsīsena avijjā kathitā. ‘‘Tamandhakāro sammoho, avijjogho mahabbhayo’’ti vacanato hi avijjā tamo nāma. Tiṇṇaṃ pana addhānaṃ vasena desanāsukhatāya vicikicchāsīsena desanā katā. Tattha ‘kiṃ nu kho ahaṃ atīte khattiyo ahosiṃ udāhu brāhmaṇo vesso suddo kāḷo odāto rasso dīgho’ti kaṅkhanto atītaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma. ‘Kiṃ nu kho ahaṃ anāgate khattiyo bhavissāmi udāhu brāhmaṇo vesso…pe… dīgho’ti kaṅkhanto anāgataṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma. ‘Kiṃ nu kho ahaṃ etarahi khattiyo udāhu brāhmaṇo vesso suddo; kiṃ vā ahaṃ rūpaṃ udāhu vedanā saññā saṅkhārā viññāṇa’nti kaṅkhanto paccuppannaṃ addhānaṃ ārabbha kaṅkhati nāma.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવਂ, વੇਸ੍ਸੋ વਾ વੇਸ੍ਸਭਾવਂ, ਸੁਦ੍ਦੋ વਾ ਸੁਦ੍ਦਭਾવਂ ਅਜਾਨਨਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਜੀવਲਦ੍ਧਿਕੋ ਪਨ ਸਤ੍ਤੋ ਖਤ੍ਤਿਯਜੀવਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣਾਦਿਭੇਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘ਕੀਦਿਸੋ ਨੁ ਖੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਜੀવੋ – ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਨੀਲਕੋ ਉਦਾਹੁ ਪੀਤਕੋ ਲੋਹਿਤਕੋ ਓਦਾਤੋ ਚਤੁਰਂਸੋ ਛਲ਼ਂਸੋ ਅਟ੍ਠਂਸੋ’ਤਿ ਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਕਙ੍ਖਤਿ ਨਾਮ।
Tattha kiñcāpi khattiyo vā attano khattiyabhāvaṃ, brāhmaṇo vā brāhmaṇabhāvaṃ, vesso vā vessabhāvaṃ, suddo vā suddabhāvaṃ ajānanako nāma natthi, jīvaladdhiko pana satto khattiyajīvādīnaṃ vaṇṇādibhedaṃ sutvā ‘kīdiso nu kho amhākaṃ abbhantare jīvo – kiṃ nu kho nīlako udāhu pītako lohitako odāto caturaṃso chaḷaṃso aṭṭhaṃso’ti kaṅkhanto evaṃ kaṅkhati nāma.
੯੨੩. ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਾਨੀਤਿ ਤਿਤ੍ਥਭੂਤਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ, ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ વਾ ਆਯਤਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਿਤ੍ਥਂ ਨਾਮ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਨਾਮ ਯੇਸਂ ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਰੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਖਮਨ੍ਤਿ। ਆਯਤਨਟ੍ਠੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਸਞ੍ਜਾਯਮਾਨਾ ਇਮੇਸੁਯੇવ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਸਮੋਸਰਮਾਨਾਪਿ ਏਤੇਸੁਯੇવ ਸਮੋਸਰਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਭਾવੇ ਚ ਨੇਸਂ ਏਤਾਨਿਯੇવ ਕਾਰਣਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਤ੍ਥਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਸਞ੍ਜਾਤਾਨੀਤਿਆਦਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਆਯਤਨਾਨਿ ਚਾਤਿ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਾਨਿ; ਤੇਨੇવਤ੍ਥੇਨ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਆਯਤਨਾਨੀਤਿਪਿ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਾਨਿ। ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ। ਕਾਮਞ੍ਚ ਪੁਰਿਸੋਤਿਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤੋਯੇવ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਕਥਾ ਨਾਮ ਯੋ ਯਥਾ ਜਾਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਪਟਿਸਂવਿਦਿਤਂ ਕਰੋਤਿ ਅਨੁਭવਤਿ વਾ। ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੂਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਕਾਰਣਾ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ ਨਿਗਣ੍ਠਸਮਯੋ। ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਪਨ ਤੇ ਕਮ੍ਮવੇਦਨਞ੍ਚ ਕਿਰਿਯવੇਦਨਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਂ વਿਪਾਕવੇਦਨਮੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ (ਮਹਾਨਿ॰ ੫) ਚ ਅਟ੍ਠਸੁ ਆਬਾਧੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਮਂਯੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾਦੀਸੁ ਚ ਤੀਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਦ੍વੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਅਪਰਾਪਰਿਯવੇਦਨੀਯਮੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤਾਸੁ ਚ ਚਤੂਸੁ ਚੇਤਨਾਸੁ વਿਪਾਕਚੇਤਨਂਯੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
923. Titthāyatanānīti titthabhūtāni āyatanāni, titthiyānaṃ vā āyatanāni. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Titthiyā nāma yesaṃ tā diṭṭhiyo ruccanti khamanti. Āyatanaṭṭho heṭṭhā vuttoyeva. Tattha yasmā sabbepi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imesuyeva tīsu ṭhānesu sañjāyanti, samosaramānāpi etesuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ etāniyeva kāraṇāni, tasmā titthāni ca tāni sañjātānītiādinā atthena āyatanāni cāti titthāyatanāni; tenevatthena titthiyānaṃ āyatanānītipi titthāyatanāni. Purisapuggaloti satto. Kāmañca purisotipi puggalotipi vutte sattoyeva vutto, ayaṃ pana sammutikathā nāma yo yathā jānāti tassa tathā vuccati. Paṭisaṃvedetīti attano santāne uppannaṃ jānāti, paṭisaṃviditaṃ karoti anubhavati vā. Pubbekatahetūti pubbe katakāraṇā, pubbe katakammapaccayeneva paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ nigaṇṭhasamayo. Evaṃvādino pana te kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchanti. Pittasamuṭṭhānādīsu (mahāni. 5) ca aṭṭhasu ābādhesu satta paṭikkhipitvā aṭṭhamaṃyeva sampaṭicchanti, diṭṭhadhammavedanīyādīsu ca tīsu kammesu dve paṭikkhipitvā ekaṃ aparāpariyavedanīyameva sampaṭicchanti, kusalākusalavipākakiriyasaṅkhātāsu ca catūsu cetanāsu vipākacetanaṃyeva sampaṭicchanti.
ਇਸ੍ਸਰਨਿਮ੍ਮਾਨਹੇਤੂਤਿ ਇਸ੍ਸਰਨਿਮ੍ਮਾਨਕਾਰਣਾ; ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਪਜਾਪਤਿਨਾ વਾ ਇਸ੍ਸਰੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਮਯੋ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਨੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਮੂਲਕੇਨ વਾ ਆਣਤ੍ਤਿਮੂਲਕੇਨ વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤੇਨ વਾ ਅਹੇਤੁਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ વਾ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੁਂ ਨਾਮ ਨ ਸਕ੍ਕਾ; ਇਸ੍ਸਰਨਿਮ੍ਮਾਨਕਾਰਣਾ ਏવ ਪਨ ਇਮਾ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ। ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਪਨੇਤੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਆਬਾਧੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾਦੀਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤਿ।
Issaranimmānahetūti issaranimmānakāraṇā; brahmunā vā pajāpatinā vā issarena nimmitattā paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ brāhmaṇasamayo. Ayañhi nesaṃ adhippāyo – imā tisso vedanā paccuppanne attanā katamūlakena vā āṇattimūlakena vā pubbe katena vā ahetuappaccayā vā paṭisaṃvedetuṃ nāma na sakkā; issaranimmānakāraṇā eva pana imā paṭisaṃvedetīti. Evaṃvādino panete heṭṭhā vuttesu aṭṭhasu ābādhesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti. Tathā diṭṭhadhammavedanīyādīsupi sabbakoṭṭhāsesu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti.
ਅਹੇਤੁ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਹੇਤੁਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ વਿਨਾ ਅਕਾਰਣੇਨੇવ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ ਆਜੀવਕਸਮਯੋ। ਏવਂ વਾਦਿਨੋ ਏਤੇਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਰਣੇਸੁ ਚ ਬ੍ਯਾਧੀਸੁ ਚ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ।
Ahetu appaccayāti hetuñca paccayañca vinā akāraṇeneva paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ ājīvakasamayo. Evaṃ vādino etepi heṭṭhā vuttesu kāraṇesu ca byādhīsu ca ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭikkhipanti.
੯੨੪. ਕਿਞ੍ਚਨਾਤਿ ਪਲਿਬੋਧਾ। ਰਾਗੋ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤੇ ਬਨ੍ਧਤਿ ਪਲਿਬੁਨ੍ਧੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦੋਸਮੋਹੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਙ੍ਗਣਾਨੀਤਿ ‘‘ਉਦਙ੍ਗਣੇ ਤਤ੍ਥ ਪਪਂ ਅવਿਨ੍ਦੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਜਾ॰ ੧.੧.੨) ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸੋ ਅਙ੍ਗਣਂ। ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਰਜਸ੍ਸ વਾ ਅਙ੍ਗਣਸ੍ਸ વਾ ਪਹਾਨਾਯ વਾਯਮਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੪; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੫੧) ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਲਂ વਾ ਪਙ੍ਕੋ વਾ। ‘‘ਸਾਙ੍ਗਣੋવ ਸਮਾਨੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੭) ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੋ ਤਿਬ੍ਬਕਿਲੇਸੋ। ਇਧਾਪਿ ਤਦੇવ ਕਿਲੇਸਙ੍ਗਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤੇਨੇવ ਰਾਗੋ ਅਙ੍ਗਣਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
924. Kiñcanāti palibodhā. Rāgo kiñcananti rāgo uppajjamāno satte bandhati palibundheti, tasmā kiñcananti vuccati. Dosamohesupi eseva nayo. Aṅgaṇānīti ‘‘udaṅgaṇe tattha papaṃ avindu’’nti (jā. 1.1.2) āgataṭṭhāne bhūmippadeso aṅgaṇaṃ. ‘‘Tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti (ma. ni. 1.184; a. ni. 10.51) āgataṭṭhāne yaṃ kiñci malaṃ vā paṅko vā. ‘‘Sāṅgaṇova samāno’’ti (ma. ni. 1.57) āgataṭṭhāne nānappakāro tibbakileso. Idhāpi tadeva kilesaṅgaṇaṃ adhippetaṃ. Teneva rāgo aṅgaṇantiādimāha.
ਮਲਾਨੀਤਿ ਮਲਿਨਭਾવਕਰਣਾਨਿ। ਰਾਗੋ ਮਲਨ੍ਤਿ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਲਿਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਮਲਂ ਗਾਹਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਲਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Malānīti malinabhāvakaraṇāni. Rāgo malanti rāgo uppajjamāno cittaṃ malinaṃ karoti, malaṃ gāhāpeti, tasmā malanti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo.
વਿਸਮਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਸ੍ਮਾ ਰਾਗਾਦੀਸੁ ਚੇવ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਾ ਪਕ੍ਖਲਨ੍ਤਿ, ਪਕ੍ਖਲਿਤਾ ਚ ਪਨ ਸਾਸਨਤੋਪਿ ਸੁਗਤਿਤੋਪਿ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਕ੍ਖਲਨਪਾਤਹੇਤੁਤੋ ਰਾਗੋ વਿਸਮਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Visamaniddese yasmā rāgādīsu ceva kāyaduccaritādīsu ca sattā pakkhalanti, pakkhalitā ca pana sāsanatopi sugatitopi patanti, tasmā pakkhalanapātahetuto rāgo visamantiādi vuttaṃ.
ਅਗ੍ਗੀਤਿ ਅਨੁਦਹਨਟ੍ਠੇਨ ਅਗ੍ਗਿ। ਰਾਗਗ੍ਗੀਤਿ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨੁਦਹਤਿ ਝਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਗ੍ਗੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦੋਸਮੋਹੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਥੂਨਿ – ਏਕਾ ਕਿਰ ਦਹਰਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤવਿਹਾਰੇ ਉਪੋਸਥਾਗਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਪਾਲਕਰੂਪਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਠਿਤਾ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਅਨ੍ਤੋ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸਾ ਤੇਨੇવ ਝਾਯਿਤ੍વਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਗਚ੍ਛਮਾਨਾ ‘ਅਯਂ ਦਹਰਾ ਠਿਤਾ, ਪਕ੍ਕੋਸਥ ਨ’ਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਏਕਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਕਸ੍ਮਾ ਠਿਤਾਸੀ’ਤਿ ਹਤ੍ਥੇ ਗਣ੍ਹਿ। ਗਹਿਤਮਤ੍ਤਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤਾ। ਇਦਂ ਤਾવ ਰਾਗਸ੍ਸ ਅਨੁਦਹਨਤਾਯ વਤ੍ਥੁ। ਦੋਸਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁਦਹਨਤਾਯ ਮਨੋਪਦੋਸਿਕਾ ਦੇવਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਮੋਹਸ੍ਸ ਅਨੁਦਹਨਤਾਯ ਖਿਡ੍ਡਾਪਦੋਸਿਕਾ ਦੇવਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਮੋਹਨવਸੇਨ ਹਿ ਤੇਸਂ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਖਿਡ੍ਡਾવਸੇਨ ਆਹਾਰਕਾਲਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਕਸਾવਾਤਿ ਕਸਟਾ ਨਿਰੋਜਾ। ਰਾਗਾਦੀਸੁ ਚ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਸੁ ਚ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪਣੀਤਂ ਓਜવਨ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਗੋ ਕਸਾવੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Aggīti anudahanaṭṭhena aggi. Rāgaggīti rāgo uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā aggīti vuccati. Dosamohesupi eseva nayo. Tattha vatthūni – ekā kira daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālakarūpaṃ olokayamānā ṭhitā. Athassā anto rāgo uppanno. Sā teneva jhāyitvā kālamakāsi. Bhikkhuniyo gacchamānā ‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha na’nti āhaṃsu. Ekā gantvā ‘kasmā ṭhitāsī’ti hatthe gaṇhi. Gahitamattā parivattitvā patitā. Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu. Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā daṭṭhabbā. Mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā. Mohanavasena hi tesaṃ satisammoso hoti. Tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattitvā kālaṃ karonti. Kasāvāti kasaṭā nirojā. Rāgādīsu ca kāyaduccaritādīsu ca ekampi paṇītaṃ ojavantaṃ natthi, tasmā rāgo kasāvotiādi vuttaṃ.
੯੨੫. ਅਸ੍ਸਾਦਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਕਾਮੇਸੁ ਦੋਸੋਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਨ વਤ੍ਥੁਕਾਮਪਟਿਸੇવਨਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਦਤਿ। ਪਾਤਬ੍ਯਤਨ੍ਤਿ ਪਾਤਬ੍ਬਭਾવਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਂ ਅਜ੍ਝੋਹਰਣਂ। ਏવਂવਾਦੀ ਹਿ ਸੋ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਕਿਲੇਸਕਾਮਂ ਪਿવਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਜ੍ਝੋਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਗਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਲਾਮਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ਪਠਮਾ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ, ਦੁਤਿਯਾ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਤਿਯਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਅਸ੍ਸਾਦਦਿਟ੍ਠੀਤਿਆਦਿਮਾਹ।
925. Assādadiṭṭhīti assādasampayuttā diṭṭhi. Natthi kāmesu dosoti kilesakāmena vatthukāmapaṭisevanadoso natthīti vadati. Pātabyatanti pātabbabhāvaṃ paribhuñjanaṃ ajjhoharaṇaṃ. Evaṃvādī hi so vatthukāmesu kilesakāmaṃ pivanto viya ajjhoharanto viya paribhuñjati. Attānudiṭṭhīti attānaṃ anugatā diṭṭhi. Micchādiṭṭhīti lāmakā diṭṭhi. Idāni yasmā ettha paṭhamā sassatadiṭṭhi hoti, dutiyā sakkāyadiṭṭhi, tatiyā ucchedadiṭṭhi, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ sassatadiṭṭhi assādadiṭṭhītiādimāha.
੯੨੬. ਅਰਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਚ વਿਹੇਸਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਚ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋਯੇવ। ਅਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾ, ਅਧਮ੍ਮਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਸਮਾ ਚਰਿਯਾ, વਿਸਮਸ੍ਸ વਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾਤਿ વਿਸਮਚਰਿਯਾ। ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਏવ। ਪੁਥੁਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਨਾਨਤ੍ਤੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ। ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਅਞ੍ਞਾવ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਾਦਿਸਞ੍ਞਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾਤਿਪਿ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ। ਕੋਸਜ੍ਜਪਮਾਦਨਿਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਭਾવਨਾਯ ਅਨਨੁਯੋਗવਸੇਨ ਲੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾ ਕੋਸਜ੍ਜਂ, ਪਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਪਮਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਮਾਦੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਏવ।
926. Aratiniddeso ca vihesāniddeso ca vuttatthoyeva. Adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakaraṇanti attho. Visamā cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā. Dovacassatāpāpamittatā niddesā vuttatthā eva. Puthunimittārammaṇesu pavattito nānattesu saññā nānattasaññā. Yasmā vā aññāva kāmasaññā, aññā byāpādādisaññā, tasmā nānattā saññātipi nānattasaññā. Kosajjapamādaniddesesu pañcasu kāmaguṇesu vissaṭṭhacittassa kusaladhammabhāvanāya ananuyogavasena līnavuttitā kosajjaṃ, pamajjanavasena pamattabhāvo pamādoti veditabbo. Asantuṭṭhitādiniddesā vuttatthā eva.
੯੩੧. ਅਨਾਦਰਿਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਅਨਾਦਿਯਨવਸੇਨ ਅਨਾਦਰਭਾવੋ ਅਨਾਦਰਿਯਂ। ਅਨਾਦਰਿਯਨਾਕਾਰੋ ਅਨਾਦਰਤਾ। ਸਗਰੁવਾਸਂ ਅવਸਨਟ੍ਠੇਨ ਅਗਾਰવਭਾવੋ ਅਗਾਰવਤਾ। ਸਜੇਟ੍ਠਕવਾਸਂ ਅવਸਨਟ੍ਠੇਨ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਤਾ। ਅਨਦ੍ਦਾਤਿ ਅਨਾਦਿਯਨਾ। ਅਨਦ੍ਦਾਯਨਾਤਿ ਅਨਾਦਿਯਨਾਕਾਰੋ। ਅਨਦ੍ਦਾਯ ਅਯਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਨਦ੍ਦਾਯਿਤਤ੍ਤਂ। ਅਸੀਲਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਸੀਲ੍ਯਂ। ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰੋਤਿ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ।
931. Anādariyaniddese ovādassa anādiyanavasena anādarabhāvo anādariyaṃ. Anādariyanākāro anādaratā. Sagaruvāsaṃ avasanaṭṭhena agāravabhāvo agāravatā. Sajeṭṭhakavāsaṃ avasanaṭṭhena appatissavatā. Anaddāti anādiyanā. Anaddāyanāti anādiyanākāro. Anaddāya ayitassa bhāvo anaddāyitattaṃ. Asīlassa bhāvo asīlyaṃ. Acittīkāroti garucittīkārassa akaraṇaṃ.
੯੩੨. ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਭਾવੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ। ਅਸਦ੍ਦਹਨਾਕਾਰੋ ਅਸਦ੍ਦਹਨਾ। ਓਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹਣਂ ਅਨੋਕਪ੍ਪਨਾ। ਅਪ੍ਪਸੀਦਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨਭਿਪ੍ਪਸਾਦੋ।
932. Assaddhabhāvo assaddhiyaṃ. Asaddahanākāro asaddahanā. Okappetvā anupavisitvā aggahaṇaṃ anokappanā. Appasīdanaṭṭhena anabhippasādo.
ਅવਦਞ੍ਞੁਤਾਤਿ ਥਦ੍ਧਮਚ੍ਛਰਿਯવਸੇਨ ‘ਦੇਹਿ, ਕਰੋਹੀ’ਤਿ વਚਨਸ੍ਸ ਅਜਾਨਤਾ।
Avadaññutāti thaddhamacchariyavasena ‘dehi, karohī’ti vacanassa ajānatā.
੯੩੪. ਬੁਦ੍ਧਾ ਚ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬੁਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਪਿ ਗਹਿਤਾવ। ਅਸਮੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਤੇਸਂ ਸਮੀਪਂ ਅਗਨ੍ਤੁਕਾਮਤਾ। ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਅਸੋਤੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ, ਤਂ ਅਸੁਣਿਤੁਕਾਮਤਾ। ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਨ ਉਗ੍ਗਹੇਤੁਕਾਮਤਾ।
934. Buddhāca buddhasāvakā cāti ettha buddhaggahaṇena paccekabuddhāpi gahitāva. Asametukamyatāti tesaṃ samīpaṃ agantukāmatā. Saddhammaṃ asotukamyatāti sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā saddhammo nāma, taṃ asuṇitukāmatā. Anuggahetukamyatāti na uggahetukāmatā.
ਉਪਾਰਮ੍ਭਚਿਤ੍ਤਤਾਤਿ ਉਪਾਰਮ੍ਭਚਿਤ੍ਤਭਾવੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭੋવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਾਰਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਉਪਾਰਮ੍ਭੋ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਾਰਮ੍ਭੋ ਅਨੁਪਾਰਮ੍ਭੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭਨਾਕਾਰੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭਨਾ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਾਰਮ੍ਭਨਾ ਅਨੁਪਾਰਮ੍ਭਨਾ। ਅਨੁਪਾਰਮ੍ਭਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਨੁਪਾਰਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ। ਉਞ੍ਞਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਨਾ। ਅવਞ੍ਞਾਤਿ ਅવਜਾਨਨਾ। ਪਰਿਭવਨਂ ਪਰਿਭવੋ। ਰਨ੍ਧਸ੍ਸ ਗવੇਸਿਤਾ ਰਨ੍ਧਗવੇਸਿਤਾ। ਰਨ੍ਧਂ વਾ ਗવੇਸਤੀਤਿ ਰਨ੍ਧਗવੇਸੀ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਰਨ੍ਧਗવੇਸਿਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪਰવਜ੍ਜਾਨੁਪਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਯਥਾ ਨਾਮ ਤੁਨ੍ਨਕਾਰੋ ਸਾਟਕਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਛਿਦ੍ਦਮੇવ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਰਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਗੁਣੇ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਅਗੁਣੇਸੁਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ।
Upārambhacittatāti upārambhacittabhāvo. Yasmā pana so atthato upārambhova hoti, tasmā taṃ dassetuṃ tattha katamo upārambhotiādi vuttaṃ. Tattha upārambhanavasena upārambho. Punappunaṃ upārambho anupārambho upārambhanākāro upārambhanā. Punappunaṃ upārambhanā anupārambhanā. Anupārambhitassa bhāvo anupārambhitattaṃ. Uññāti heṭṭhā katvā jānanā. Avaññāti avajānanā. Paribhavanaṃ paribhavo. Randhassa gavesitā randhagavesitā. Randhaṃ vā gavesatīti randhagavesī, tassa bhāvo randhagavesitā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ paravajjānupassanalakkhaṇo upārambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo, yathā nāma tunnakāro sāṭakaṃ pasāretvā chiddameva oloketi, evameva parassa sabbepi guṇe makkhetvā aguṇesuyeva patiṭṭhāti.
੯੩੬. ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ ਅਨੁਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚੇਯੇવ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ‘ਇਦਂ ਨਿਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤੋ। ਦੁਕ੍ਖੇ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਚ੍ਚવਿਪ੍ਪਟਿਕੁਲੇਨ ਚਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਨਨੁਲੋਮવਸੇਨ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਟ੍ਟਨਾਤਿਆਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਾਨੇવ। ਆવਜ੍ਜਨਞ੍ਹਿ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ ਆવਟ੍ਟੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਟ੍ਟਨਾ। ਅਨੁਅਨੁ ਆવਟ੍ਟੇਤੀਤਿ ਅਨਾવਟ੍ਟਨਾ। ਆਭੁਜਤੀਤਿ ਆਭੋਗੋ। ਭવਙ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਤੀਤਿ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ। ਤਦੇવਾਰਮ੍ਮਣਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਮਨਸਿਕਰੋਤੀਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਕਰੋਤੀਤਿ ਠਪੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਅਨੁਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰਲਕ੍ਖਣੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਆવਜ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।
936. Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro. Anicce niccanti anicceyeva vatthusmiṃ ‘idaṃ nicca’nti evaṃ pavatto. Dukkhe sukhantiādīsupi eseva nayo. Saccavippaṭikulena cāti catunnaṃ saccānaṃ ananulomavasena. Cittassa āvaṭṭanātiādīni sabbānipi āvajjanasseva vevacanāneva. Āvajjanañhi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭetīti cittassa āvaṭṭanā. Anuanu āvaṭṭetīti anāvaṭṭanā. Ābhujatīti ābhogo. Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ārammaṇaṃ samannāharatīti samannāhāro. Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamāne manasikarotīti manasikāro. Karotīti ṭhapeti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ anupāyamanasikāro uppathamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro nāma vuccati. Tassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni yāthāvato āvajjituṃ na sakkoti.
ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਸੇવਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਂ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਸੇવਤੋ ਸੇવਨਾ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਸੇવਨਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਦੁਤਿਯਪੁਚ੍ਛਾ ਕਤਾ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
Kummaggasevanāniddese yaṃ kummaggaṃ sevato sevanā kummaggasevanāti vuccati, taṃ dassetuṃ tattha katamo kummaggoti dutiyapucchā katā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tikaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
