Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(൩.) തികനിദ്ദേസവണ്ണനാ
(3.) Tikaniddesavaṇṇanā
൭൬൮. തിവിധേന ഞാണവത്ഥുനിദ്ദേസേ യോഗവിഹിതേസൂതി യോഗോ വുച്ചതി പഞ്ഞാ; പഞ്ഞാവിഹിതേസു പഞ്ഞാപരിണാമിതേസൂതി അത്ഥോ. കമ്മായതനേസൂതി ഏത്ഥ കമ്മമേവ കമ്മായതനം; അഥ വാ കമ്മഞ്ച തം ആയതനഞ്ച ആജീവാദീനന്തിപി കമ്മായതനം. സിപ്പായതനേസുപി ഏസേവ നയോ. തത്ഥ ദുവിധം കമ്മം – ഹീനഞ്ച ഉക്കട്ഠഞ്ച. തത്ഥ ഹീനം നാമ വഡ്ഢകീകമ്മം, പുപ്ഫഛഡ്ഡകകമ്മന്തി ഏവമാദി. ഉക്കട്ഠം നാമ കസി, വണിജ്ജാ, ഗോരക്ഖന്തി ഏവമാദി. സിപ്പമ്പി ദുവിധം ഹീനഞ്ച ഉക്കട്ഠഞ്ച. തത്ഥ ഹീനം സിപ്പം നാമ നളകാരസിപ്പം, പേസകാരസിപ്പം, കുമ്ഭകാരസിപ്പം, ചമ്മകാരസിപ്പം, ന്ഹാപിതസിപ്പന്തി ഏവമാദി. ഉക്കട്ഠം നാമ സിപ്പം മുദ്ദാ, ഗണനാ, ലേഖഞ്ചാതി ഏവമാദി വിജ്ജാവ വിജ്ജാട്ഠാനം. തം ധമ്മികമേവ ഗഹിതം. നാഗമണ്ഡലപരിത്തസദിസം, ഫുധമനകമന്തസദിസം, സാലാകിയം , സല്ലകത്തിയന്തിആദീനി പന വേജ്ജസത്ഥാനി ‘‘ഇച്ഛാമഹം, ആചരിയ, സിപ്പം സിക്ഖിതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൨൯) സിപ്പായതനേ പവിട്ഠത്താ ന ഗഹിതാനി.
768. Tividhena ñāṇavatthuniddese yogavihitesūti yogo vuccati paññā; paññāvihitesu paññāpariṇāmitesūti attho. Kammāyatanesūti ettha kammameva kammāyatanaṃ; atha vā kammañca taṃ āyatanañca ājīvādīnantipi kammāyatanaṃ. Sippāyatanesupi eseva nayo. Tattha duvidhaṃ kammaṃ – hīnañca ukkaṭṭhañca. Tattha hīnaṃ nāma vaḍḍhakīkammaṃ, pupphachaḍḍakakammanti evamādi. Ukkaṭṭhaṃ nāma kasi, vaṇijjā, gorakkhanti evamādi. Sippampi duvidhaṃ hīnañca ukkaṭṭhañca. Tattha hīnaṃ sippaṃ nāma naḷakārasippaṃ, pesakārasippaṃ, kumbhakārasippaṃ, cammakārasippaṃ, nhāpitasippanti evamādi. Ukkaṭṭhaṃ nāma sippaṃ muddā, gaṇanā, lekhañcāti evamādi vijjāva vijjāṭṭhānaṃ. Taṃ dhammikameva gahitaṃ. Nāgamaṇḍalaparittasadisaṃ, phudhamanakamantasadisaṃ, sālākiyaṃ , sallakattiyantiādīni pana vejjasatthāni ‘‘icchāmahaṃ, ācariya, sippaṃ sikkhitu’’nti (mahāva. 329) sippāyatane paviṭṭhattā na gahitāni.
തത്ഥ ഏകോ പണ്ഡിതോ മനുസ്സാനം ഫാസുവിഹാരത്ഥായ അത്തനോ ച ധമ്മതായ ഗേഹപാസാദയാനനാവാദീനി ഉപ്പാദേതി. സോ ഹി ‘ഇമേ മനുസ്സാ വസനട്ഠാനേന വിനാ ദുക്ഖിതാ’തി ഹിതകിരിയായ ഠത്വാ ദീഘചതുരസ്സാദിഭേദം ഗേഹം ഉപ്പാദേതി, സീതുണ്ഹപടിഘാതത്ഥായ ഏകഭൂമികദ്വിഭൂമികാദിഭേദേ പാസാദേ കരോതി, ‘യാനേ അസതി അനുസഞ്ചരണം നാമ ദുക്ഖ’ന്തി ജങ്ഘാകിലമഥപടിവിനോദനത്ഥായ വയ്ഹസകടസന്ദമാനികാദീനി ഉപ്പാദേതി, ‘നാവായ അസതി സമുദ്ദാദീസു സഞ്ചാരോ നാമ നത്ഥീ’തി നാനപ്പകാരം നാവം ഉപ്പാദേതി. സോ സബ്ബമ്പേതം നേവ അഞ്ഞേഹി കയിരമാനം പസ്സതി, ന കതം ഉഗ്ഗണ്ഹാതി, ന കഥേന്താനം സുണാതി, അത്തനോ പന ധമ്മതായ ചിന്തായ കരോതി. പഞ്ഞവതാ ഹി അത്തനോ ധമ്മതായ കതമ്പി അഞ്ഞേഹി ഉഗ്ഗണ്ഹിത്വാ കരോന്തേഹി കതസദിസമേവ ഹോതി. അയം താവ ഹീനകമ്മേ നയോ.
Tattha eko paṇḍito manussānaṃ phāsuvihāratthāya attano ca dhammatāya gehapāsādayānanāvādīni uppādeti. So hi ‘ime manussā vasanaṭṭhānena vinā dukkhitā’ti hitakiriyāya ṭhatvā dīghacaturassādibhedaṃ gehaṃ uppādeti, sītuṇhapaṭighātatthāya ekabhūmikadvibhūmikādibhede pāsāde karoti, ‘yāne asati anusañcaraṇaṃ nāma dukkha’nti jaṅghākilamathapaṭivinodanatthāya vayhasakaṭasandamānikādīni uppādeti, ‘nāvāya asati samuddādīsu sañcāro nāma natthī’ti nānappakāraṃ nāvaṃ uppādeti. So sabbampetaṃ neva aññehi kayiramānaṃ passati, na kataṃ uggaṇhāti, na kathentānaṃ suṇāti, attano pana dhammatāya cintāya karoti. Paññavatā hi attano dhammatāya katampi aññehi uggaṇhitvā karontehi katasadisameva hoti. Ayaṃ tāva hīnakamme nayo.
ഉക്കട്ഠകമ്മേപി ‘കസികമ്മേ അസതി മനുസ്സാനം ജീവിതം ന പവത്തതീ’തി ഏകോ പണ്ഡിതോ മനുസ്സാനം ഫാസുവിഹാരത്ഥായ യുഗനങ്ഗലാദീനി കസിഭണ്ഡാനി ഉപ്പാദേതി; തഥാ നാനപ്പകാരം വാണിജകമ്മം ഗോരക്ഖഞ്ച ഉപ്പാദേതി. സോ സബ്ബമ്പേതം നേവ അഞ്ഞേഹി കരിയമാനം പസ്സതി…പേ॰… കതസദിസമേവ ഹോതി. അയം ഉക്കട്ഠകമ്മേ നയോ.
Ukkaṭṭhakammepi ‘kasikamme asati manussānaṃ jīvitaṃ na pavattatī’ti eko paṇḍito manussānaṃ phāsuvihāratthāya yuganaṅgalādīni kasibhaṇḍāni uppādeti; tathā nānappakāraṃ vāṇijakammaṃ gorakkhañca uppādeti. So sabbampetaṃ neva aññehi kariyamānaṃ passati…pe… katasadisameva hoti. Ayaṃ ukkaṭṭhakamme nayo.
ദുവിധേപി പന സിപ്പായതനേ ഏകോ പണ്ഡിതോ മനുസ്സാനം ഫാസുവിഹാരത്ഥായ നളകാരസിപ്പാദീനി ഹീനസിപ്പാനി, ഹത്ഥമുദ്ദായ ഗണനസങ്ഖാതം മുദ്ദം, അച്ഛിന്നകസങ്ഖാതം ഗണനം, മാതികാപ്പഭേദകാദിഭേദഞ്ച ലേഖം ഉപ്പാദേതി. സോ സബ്ബമ്പേതം നേവ അഞ്ഞേഹി കരിയമാനം പസ്സതി…പേ॰… കതസദിസമേവ ഹോതി. അയം സിപ്പായതനേ നയോ.
Duvidhepi pana sippāyatane eko paṇḍito manussānaṃ phāsuvihāratthāya naḷakārasippādīni hīnasippāni, hatthamuddāya gaṇanasaṅkhātaṃ muddaṃ, acchinnakasaṅkhātaṃ gaṇanaṃ, mātikāppabhedakādibhedañca lekhaṃ uppādeti. So sabbampetaṃ neva aññehi kariyamānaṃ passati…pe… katasadisameva hoti. Ayaṃ sippāyatane nayo.
ഏകച്ചോ പന പണ്ഡിതോ അമനുസ്സസരീസപാദീഹി ഉപദ്ദുതാനം മനുസ്സാനം തികിച്ഛനത്ഥായ ധമ്മികാനി നാഗമണ്ഡലമന്താദീനി വിജ്ജാട്ഠാനാനി ഉപ്പാദേതി, താനി നേവ അഞ്ഞേഹി കരിയമാനാനി പസ്സതി, ന കതാനി ഉഗ്ഗണ്ഹാതി, ന കഥേന്താനം സുണാതി, അത്തനോ പന ധമ്മതായ ചിന്തായ കരോതി. പഞ്ഞവതാ ഹി അത്തനോ ധമ്മതായ കതമ്പി അഞ്ഞേഹി ഉഗ്ഗണ്ഹിത്വാ കരോന്തേഹി കതസദിസമേവ ഹോതി.
Ekacco pana paṇḍito amanussasarīsapādīhi upaddutānaṃ manussānaṃ tikicchanatthāya dhammikāni nāgamaṇḍalamantādīni vijjāṭṭhānāni uppādeti, tāni neva aññehi kariyamānāni passati, na katāni uggaṇhāti, na kathentānaṃ suṇāti, attano pana dhammatāya cintāya karoti. Paññavatā hi attano dhammatāya katampi aññehi uggaṇhitvā karontehi katasadisameva hoti.
കമ്മസ്സകതം വാതി ‘‘ഇദം കമ്മം സത്താനം സകം, ഇദം നോ സക’’ന്തി ഏവം ജാനനഞാണം. സച്ചാനുലോമികം വാതി വിപസ്സനാഞാണം. തഞ്ഹി ചതുന്നം സച്ചാനം അനുലോമനതോ സച്ചാനുലോമികന്തി വുച്ചതി. ഇദാനിസ്സ പവത്തനാകാരം ദസ്സേതും രൂപം അനിച്ചന്തി വാതിആദി വുത്തം. ഏത്ഥ ച അനിച്ചലക്ഖണമേവ ആഗതം, ന ദുക്ഖലക്ഖണഅനത്തലക്ഖണാനി, അത്ഥവസേന പന ആഗതാനേവാതി ദട്ഠബ്ബാനി – യഞ്ഹി അനിച്ചം തം ദുക്ഖം, യം ദുക്ഖം തദനത്താതി.
Kammassakataṃvāti ‘‘idaṃ kammaṃ sattānaṃ sakaṃ, idaṃ no saka’’nti evaṃ jānanañāṇaṃ. Saccānulomikaṃ vāti vipassanāñāṇaṃ. Tañhi catunnaṃ saccānaṃ anulomanato saccānulomikanti vuccati. Idānissa pavattanākāraṃ dassetuṃ rūpaṃ aniccanti vātiādi vuttaṃ. Ettha ca aniccalakkhaṇameva āgataṃ, na dukkhalakkhaṇaanattalakkhaṇāni, atthavasena pana āgatānevāti daṭṭhabbāni – yañhi aniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattāti.
യം ഏവരൂപിന്തി യം ഏവം ഹേട്ഠാ നിദ്ദിട്ഠസഭാവം അനുലോമികം. ഖന്തിന്തിആദീനി സബ്ബാനി പഞ്ഞാവേവചനാനേവ. സാ ഹി ഹേട്ഠാ വുത്താനം കമ്മായതനാദീനം പഞ്ചന്നം കാരണാനം അപച്ചനീകദസ്സനേന അനുലോമേതീതി അനുലോമികാ. തഥാ സത്താനം ഹിതചരിയായ അനുലോമേതി, മഗ്ഗസച്ചസ്സ അനുലോമേതി, പരമത്ഥസച്ചസ്സ നിബ്ബാനസ്സ അനുലോമനതോ അനുലോമേതീതിപി അനുലോമികാ. സബ്ബാനിപി ഏതാനി കാരണാനി ഖമതി സഹതി ദട്ഠും സക്കോതീതി ഖന്തി, പസ്സതീതി ദിട്ഠി, രോചേതീതി രുചി, മുദതീതി മുദി, പേക്ഖതീതി പേക്ഖാ. സബ്ബേപിസ്സാ തേ കമ്മായതനാദയോ ധമ്മാ നിജ്ഝാനം ഖമന്തി, വിസേസതോ ച പഞ്ചക്ഖന്ധസങ്ഖാതാ ധമ്മാ പുനപ്പുനം അനിച്ചദുക്ഖാനത്തവസേന നിജ്ഝായമാനാ തം നിജ്ഝാനം ഖമന്തീതി ധമ്മനിജ്ഝാനഖന്തീ.
Yaṃ evarūpinti yaṃ evaṃ heṭṭhā niddiṭṭhasabhāvaṃ anulomikaṃ. Khantintiādīni sabbāni paññāvevacanāneva. Sā hi heṭṭhā vuttānaṃ kammāyatanādīnaṃ pañcannaṃ kāraṇānaṃ apaccanīkadassanena anulometīti anulomikā. Tathā sattānaṃ hitacariyāya anulometi, maggasaccassa anulometi, paramatthasaccassa nibbānassa anulomanato anulometītipi anulomikā. Sabbānipi etāni kāraṇāni khamati sahati daṭṭhuṃ sakkotīti khanti, passatīti diṭṭhi, rocetīti ruci, mudatīti mudi, pekkhatīti pekkhā. Sabbepissā te kammāyatanādayo dhammā nijjhānaṃ khamanti, visesato ca pañcakkhandhasaṅkhātā dhammā punappunaṃ aniccadukkhānattavasena nijjhāyamānā taṃ nijjhānaṃ khamantīti dhammanijjhānakhantī.
പരതോ അസ്സുത്വാ പടിലഭതീതി അഞ്ഞസ്സ ഉപദേസവചനം അസ്സുത്വാ സയമേവ ചിന്തേന്തോ പടിലഭതി. അയം വുച്ചതീതി അയം ചിന്താമയാ പഞ്ഞാ നാമ വുച്ചതി. സാ പനേസാ ന യേസം കേസഞ്ചി ഉപ്പജ്ജതി, അഭിഞ്ഞാതാനം പന മഹാസത്താനമേവ ഉപ്പജ്ജതി. തത്ഥാപി സച്ചാനുലോമികഞാണം ദ്വിന്നംയേവ ബോധിസത്താനം ഉപ്പജ്ജതി. സേസപഞ്ഞാ സബ്ബേസമ്പി പൂരിതപാരമീനം മഹാപഞ്ഞാനം ഉപ്പജ്ജതീതി വേദിതബ്ബാ.
Parato assutvā paṭilabhatīti aññassa upadesavacanaṃ assutvā sayameva cintento paṭilabhati. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ cintāmayā paññā nāma vuccati. Sā panesā na yesaṃ kesañci uppajjati, abhiññātānaṃ pana mahāsattānameva uppajjati. Tatthāpi saccānulomikañāṇaṃ dvinnaṃyeva bodhisattānaṃ uppajjati. Sesapaññā sabbesampi pūritapāramīnaṃ mahāpaññānaṃ uppajjatīti veditabbā.
പരതോ സുത്വാ പടിലഭതീതി ഏത്ഥ കമ്മായതനാദീനി പരേന കരിയമാനാനി വാ കതാനി വാ ദിസ്വാപി യസ്സ കസ്സചി കഥയമാനസ്സ വചനം സുത്വാപി ആചരിയസ്സ സന്തികേ ഉഗ്ഗഹേത്വാപി പടിലദ്ധാ സബ്ബാ പരതോ സുത്വായേവ പടിലദ്ധാ നാമാതി വേദിതബ്ബാ.
Paratosutvā paṭilabhatīti ettha kammāyatanādīni parena kariyamānāni vā katāni vā disvāpi yassa kassaci kathayamānassa vacanaṃ sutvāpi ācariyassa santike uggahetvāpi paṭiladdhā sabbā parato sutvāyeva paṭiladdhā nāmāti veditabbā.
സമാപന്നസ്സാതി സമാപത്തിസമങ്ഗിസ്സ; അന്തോസമാപത്തിയം പവത്താ പഞ്ഞാ ഭാവനാമയാ നാമാതി അത്ഥോ.
Samāpannassāti samāpattisamaṅgissa; antosamāpattiyaṃ pavattā paññā bhāvanāmayā nāmāti attho.
൭൬൯. ദാനം ആരബ്ഭാതി ദാനം പടിച്ച; ദാനചേതനാപച്ചയാതി അത്ഥോ. ദാനാധിഗച്ഛാതി ദാനം അധിഗച്ഛന്തസ്സ; പാപുണന്തസ്സാതി അത്ഥോ. യാ ഉപ്പജ്ജതീതി യാ ഏവം ദാനചേതനാസമ്പയുത്താ പഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജതി, അയം ദാനമയാ പഞ്ഞാ നാമ. സാ പനേസാ ‘ദാനം ദസ്സാമീ’തി ചിന്തേന്തസ്സ, ദാനം ദേന്തസ്സ, ദാനം ദത്വാ തം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ പുബ്ബചേതനാ, മുഞ്ചചേതനാ, അപരചേതനാതി തിവിധേന ഉപ്പജ്ജതി.
769. Dānaṃārabbhāti dānaṃ paṭicca; dānacetanāpaccayāti attho. Dānādhigacchāti dānaṃ adhigacchantassa; pāpuṇantassāti attho. Yā uppajjatīti yā evaṃ dānacetanāsampayuttā paññā uppajjati, ayaṃ dānamayā paññā nāma. Sā panesā ‘dānaṃ dassāmī’ti cintentassa, dānaṃ dentassa, dānaṃ datvā taṃ paccavekkhantassa pubbacetanā, muñcacetanā, aparacetanāti tividhena uppajjati.
സീലം ആരബ്ഭ സീലാധിഗച്ഛാതി ഇധാപി സീലചേതനാസമ്പയുത്താവ സീലമയാ പഞ്ഞാതി അധിപ്പേതാ. അയമ്പി ‘സീലം പൂരേസ്സാമീ’തി ചിന്തേന്തസ്സ, സീലം പൂരേന്തസ്സ, സീലം പൂരേത്വാ തം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ പുബ്ബചേതനാ, മുഞ്ചചേതനാ, അപരചേതനാതി തിവിധേനേവ ഉപ്പജ്ജതി. ഭാവനാമയാ ഹേട്ഠാ വുത്തായേവ.
Sīlaṃ ārabbha sīlādhigacchāti idhāpi sīlacetanāsampayuttāva sīlamayā paññāti adhippetā. Ayampi ‘sīlaṃ pūressāmī’ti cintentassa, sīlaṃ pūrentassa, sīlaṃ pūretvā taṃ paccavekkhantassa pubbacetanā, muñcacetanā, aparacetanāti tividheneva uppajjati. Bhāvanāmayā heṭṭhā vuttāyeva.
൭൭൦. അധിസീലപഞ്ഞാദീസു സീലാദീനി ദുവിധേന വേദിതബ്ബാനി – സീലം, അധിസീലം; ചിത്തം, അധിചിത്തം; പഞ്ഞാ, അധിപഞ്ഞാതി. തത്ഥ ‘‘ഉപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം അനുപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം ഠിതാവ സാ ധാതു ധമ്മട്ഠിതതാ ധമ്മനിയാമതാ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൨൦; അ॰ നി॰ ൩.൧൩൭) ഇമായ തന്തിയാ സങ്ഗഹിതവസേന പഞ്ചപി സീലാനി ദസപി സീലാനി സീലം നാമ. തഞ്ഹി തഥാഗതേ ഉപ്പന്നേപി അനുപ്പന്നേപി ഹോതി. അനുപ്പന്നേ കേ പഞ്ഞാപേന്തീതി? താപസപരിബ്ബാജകാ, സബ്ബഞ്ഞുബോധിസത്താ, ചക്കവത്തിരാജാനോ ച പഞ്ഞാപേന്തി. ഉപ്പന്നേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ, ഭിക്ഖുനീസങ്ഘോ, ഉപാസകാ, ഉപാസികായോ ച പഞ്ഞാപേന്തി. പാതിമോക്ഖസംവരസീലം പന സബ്ബസീലേഹി അധികം ഉപ്പന്നേയേവ തഥാഗതേ ഉപ്പജ്ജതി, നോ അനുപ്പന്നേ. സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധായേവ ച നം പഞ്ഞാപേന്തി. ‘‘ഇമസ്മിം വത്ഥുസ്മിം വീതിക്കമേ ഇദം നാമ ഹോതീ’’തി പഞ്ഞാപനഞ്ഹി അഞ്ഞേസം അവിസയോ, ബുദ്ധാനംയേവ ഏസ വിസയോ, ബുദ്ധാനം ബലം. ഇതി യസ്മാ പാതിമോക്ഖസംവരോ അധിസീലം, തസ്മാ തം അധിസീലപഞ്ഞം ദസ്സേതും പാതിമോക്ഖസംവരം സംവരന്തസ്സാതിആദി വുത്തം.
770. Adhisīlapaññādīsu sīlādīni duvidhena veditabbāni – sīlaṃ, adhisīlaṃ; cittaṃ, adhicittaṃ; paññā, adhipaññāti. Tattha ‘‘uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’ti (saṃ. ni. 2.20; a. ni. 3.137) imāya tantiyā saṅgahitavasena pañcapi sīlāni dasapi sīlāni sīlaṃ nāma. Tañhi tathāgate uppannepi anuppannepi hoti. Anuppanne ke paññāpentīti? Tāpasaparibbājakā, sabbaññubodhisattā, cakkavattirājāno ca paññāpenti. Uppanne sammāsambuddhe bhikkhusaṅgho, bhikkhunīsaṅgho, upāsakā, upāsikāyo ca paññāpenti. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ pana sabbasīlehi adhikaṃ uppanneyeva tathāgate uppajjati, no anuppanne. Sabbaññubuddhāyeva ca naṃ paññāpenti. ‘‘Imasmiṃ vatthusmiṃ vītikkame idaṃ nāma hotī’’ti paññāpanañhi aññesaṃ avisayo, buddhānaṃyeva esa visayo, buddhānaṃ balaṃ. Iti yasmā pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ, tasmā taṃ adhisīlapaññaṃ dassetuṃ pātimokkhasaṃvaraṃ saṃvarantassātiādi vuttaṃ.
ഹേട്ഠാ വുത്തായ ഏവ പന തന്തിയാ സങ്ഗഹിതവസേന വട്ടപാദികാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ ചിത്തം നാമ. തഞ്ഹി തഥാഗതേ ഉപ്പന്നേപി ഹോതി അനുപ്പന്നേപി. അനുപ്പന്നേ കേ നിബ്ബത്തേന്തീതി? താപസപരിബ്ബാജകാ ചേവ സബ്ബഞ്ഞുബോധിസത്താ ച ചക്കവത്തിരാജാനോ ച. ഉപ്പന്നേ ഭഗവതി വിസേസത്ഥികാ ഭിക്ഖുആദയോപി നിബ്ബത്തേന്തിയേവ. വിപസ്സനാപാദികാ പന അട്ഠ സമാപത്തിയോ സബ്ബചിത്തേഹി അധികാ, ഉപ്പന്നേയേവ തഥാഗതേ ഉപ്പജ്ജന്തി, നോ അനുപ്പന്നേ. സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധാ ഏവ ച ഏതാ പഞ്ഞാപേന്തി . ഇതി യസ്മാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ അധിചിത്തം, തസ്മാ അധിചിത്തപഞ്ഞം ദസ്സേതും രൂപാവചരാരൂപാവചരസമാപത്തിം സമാപജ്ജന്തസ്സാതിആദി വുത്തം.
Heṭṭhā vuttāya eva pana tantiyā saṅgahitavasena vaṭṭapādikā aṭṭha samāpattiyo cittaṃ nāma. Tañhi tathāgate uppannepi hoti anuppannepi. Anuppanne ke nibbattentīti? Tāpasaparibbājakā ceva sabbaññubodhisattā ca cakkavattirājāno ca. Uppanne bhagavati visesatthikā bhikkhuādayopi nibbattentiyeva. Vipassanāpādikā pana aṭṭha samāpattiyo sabbacittehi adhikā, uppanneyeva tathāgate uppajjanti, no anuppanne. Sabbaññubuddhā eva ca etā paññāpenti . Iti yasmā aṭṭha samāpattiyo adhicittaṃ, tasmā adhicittapaññaṃ dassetuṃ rūpāvacarārūpāvacarasamāpattiṃ samāpajjantassātiādi vuttaṃ.
ഹേട്ഠാ വുത്തായ ഏവ പന തന്തിയാ സങ്ഗഹിതവസേന കമ്മസ്സകതഞാണം പഞ്ഞാ നാമ. തഞ്ഹി തഥാഗതേ ഉപ്പന്നേപി ഹോതി അനുപ്പന്നേപി. അനുപ്പന്നേ വേലാമദാനവേസ്സന്തരദാനാദിവസേന ഉപ്പജ്ജതി; ഉപ്പന്നേ തേന ഞാണേന മഹാദാനം പവത്തേന്താനം പമാണം നത്ഥി. മഗ്ഗഫലപഞ്ഞാ പന സബ്ബപഞ്ഞാഹി അധികാ, ഉപ്പന്നേയേവ തഥാഗതേ വിത്ഥാരികാ ഹുത്വാ പവത്തതി, നോ അനുപ്പന്നേ. ഇതി യസ്മാ മഗ്ഗഫലപഞ്ഞാ അധിപഞ്ഞാ, തസ്മാ അതിരേകപഞ്ഞായ പഞ്ഞം ദസ്സേതും ചതൂസു മഗ്ഗേസൂതിആദി വുത്തം.
Heṭṭhā vuttāya eva pana tantiyā saṅgahitavasena kammassakatañāṇaṃ paññā nāma. Tañhi tathāgate uppannepi hoti anuppannepi. Anuppanne velāmadānavessantaradānādivasena uppajjati; uppanne tena ñāṇena mahādānaṃ pavattentānaṃ pamāṇaṃ natthi. Maggaphalapaññā pana sabbapaññāhi adhikā, uppanneyeva tathāgate vitthārikā hutvā pavattati, no anuppanne. Iti yasmā maggaphalapaññā adhipaññā, tasmā atirekapaññāya paññaṃ dassetuṃ catūsu maggesūtiādi vuttaṃ.
തത്ഥ സിയാ – സീലം, അധിസീലം; ചിത്തം, അധിചിത്തം; പഞ്ഞാ, അധിപഞ്ഞാതി ഇമേസു ഛസു കോട്ഠാസേസു വിപസ്സനാ പഞ്ഞാ കതരസന്നിസ്സിതാതി? അധിപഞ്ഞാസന്നിസ്സിതാ. തസ്മാ യഥാ ഓമകതരപ്പമാണം ഛത്തം വാ ധജം വാ ഉപാദായ അതിരേകപ്പമാണം അതിഛത്തം അതിധജോതി വുച്ചതി, ഏവമിദമ്പി പഞ്ചസീലം ദസസീലം ഉപാദായ പാതിമോക്ഖസംവരസീലം ‘അധിസീലം’ നാമ; വട്ടപാദികാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ ഉപാദായ വിപസ്സനാപാദികാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ ‘അധിചിത്തം’ നാമ, കമ്മസ്സകതപഞ്ഞം ഉപാദായ വിപസ്സനാപഞ്ഞാ ച മഗ്ഗപഞ്ഞാ ച ഫലപഞ്ഞാ ച ‘അധിപഞ്ഞാ’ നാമാതി വേദിതബ്ബാ.
Tattha siyā – sīlaṃ, adhisīlaṃ; cittaṃ, adhicittaṃ; paññā, adhipaññāti imesu chasu koṭṭhāsesu vipassanā paññā katarasannissitāti? Adhipaññāsannissitā. Tasmā yathā omakatarappamāṇaṃ chattaṃ vā dhajaṃ vā upādāya atirekappamāṇaṃ atichattaṃ atidhajoti vuccati, evamidampi pañcasīlaṃ dasasīlaṃ upādāya pātimokkhasaṃvarasīlaṃ ‘adhisīlaṃ’ nāma; vaṭṭapādikā aṭṭha samāpattiyo upādāya vipassanāpādikā aṭṭha samāpattiyo ‘adhicittaṃ’ nāma, kammassakatapaññaṃ upādāya vipassanāpaññā ca maggapaññā ca phalapaññā ca ‘adhipaññā’ nāmāti veditabbā.
൭൭൧. ആയകോസല്ലാദിനിദ്ദേസേ യസ്മാ ആയോതി വുഡ്ഢി, സാ അനത്ഥഹാനിതോ അത്ഥുപ്പത്തിതോ ച ദുവിധാ; അപായോതി അവുഡ്ഢി, സാപി അത്ഥഹാനിതോ അനത്ഥുപ്പത്തിതോ ച ദുവിധാ; തസ്മാ തം ദസ്സേതും ഇമേ ധമ്മേ മനസികരോതോതിആദി വുത്തം. ഇദം വുച്ചതീതി യാ ഇമേസം അകുസലധമ്മാനം അനുപ്പത്തിപ്പഹാനേസു കുസലധമ്മാനഞ്ച ഉപ്പത്തിട്ഠിതീസു പഞ്ഞാ – ഇദം ആയകോസല്ലം നാമ വുച്ചതി. യാ പനേസാ കുസലധമ്മാനം അനുപ്പജ്ജനനിരുജ്ഝനേസു അകുസലധമ്മാനഞ്ച ഉപ്പത്തിട്ഠിതീസു പഞ്ഞാ – ഇദം അപായകോസല്ലം നാമാതി അത്ഥോ. ആയകോസല്ലം താവ പഞ്ഞാ ഹോതു; അപായകോസല്ലം കഥം പഞ്ഞാ നാമ ജാതാതി? പഞ്ഞവായേവ ഹി ‘മയ്ഹം ഏവം മനസികരോതോ അനുപ്പന്നാ കുസലാ ധമ്മാ നുപ്പജ്ജന്തി ഉപ്പന്നാ ച നിരുജ്ഝന്തി; അനുപ്പന്നാ അകുസലാ ധമ്മാ ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാ പവഡ്ഢന്തീ’തി പജാനാതി. സോ ഏവം ഞത്വാ അനുപ്പന്നാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം ഉപ്പജ്ജിതും ന ദേതി, ഉപ്പന്നേ പജഹതി; അനുപ്പന്നേ കുസലേ ഉപ്പാദേതി, ഉപ്പന്നേ ഭാവനാപാരിപൂരിം പാപേതി. ഏവം അപായകോസല്ലമ്പി പഞ്ഞാ ഏവാതി വേദിതബ്ബം. സബ്ബാപി തത്രൂപായാ പഞ്ഞാ ഉപായകോസല്ലന്തി ഇദം പന അച്ചായികകിച്ചേ വാ ഭയേ വാ ഉപ്പന്നേ തസ്സ തികിച്ഛനത്ഥം ഠാനുപ്പത്തിയകാരണജാനനവസേനേവ വേദിതബ്ബം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
771. Āyakosallādiniddese yasmā āyoti vuḍḍhi, sā anatthahānito atthuppattito ca duvidhā; apāyoti avuḍḍhi, sāpi atthahānito anatthuppattito ca duvidhā; tasmā taṃ dassetuṃ ime dhamme manasikarototiādi vuttaṃ. Idaṃ vuccatīti yā imesaṃ akusaladhammānaṃ anuppattippahānesu kusaladhammānañca uppattiṭṭhitīsu paññā – idaṃ āyakosallaṃ nāma vuccati. Yā panesā kusaladhammānaṃ anuppajjananirujjhanesu akusaladhammānañca uppattiṭṭhitīsu paññā – idaṃ apāyakosallaṃ nāmāti attho. Āyakosallaṃ tāva paññā hotu; apāyakosallaṃ kathaṃ paññā nāma jātāti? Paññavāyeva hi ‘mayhaṃ evaṃ manasikaroto anuppannā kusalā dhammā nuppajjanti uppannā ca nirujjhanti; anuppannā akusalā dhammā uppajjanti, uppannā pavaḍḍhantī’ti pajānāti. So evaṃ ñatvā anuppannānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ uppajjituṃ na deti, uppanne pajahati; anuppanne kusale uppādeti, uppanne bhāvanāpāripūriṃ pāpeti. Evaṃ apāyakosallampi paññā evāti veditabbaṃ. Sabbāpi tatrūpāyā paññā upāyakosallanti idaṃ pana accāyikakicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanatthaṃ ṭhānuppattiyakāraṇajānanavaseneva veditabbaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
തികനിദ്ദേസവണ്ണനാ.
Tikaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൧൬. ഞാണവിഭങ്ഗോ • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൬. ഞാണവിഭങ്ഗോ • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൧൬. ഞാണവിഭങ്ഗോ • 16. Ñāṇavibhaṅgo