| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೮. ತಿಕಣ್ಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
8. Tikaṇṇasuttavaṇṇanā
೫೯. ಅಟ್ಠಮೇ ದುರಾಸದಾತಿ ದುರುಪಸಙ್ಕಮನಾ। ಗರಹಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಯಿ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತೇ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ವಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಅಯಂ ಗರಹಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀತಿ। ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಧೀರಾತಿ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಬ್ಯತ್ತಾತಿ ಪರವಾದಮದ್ದನಸಮತ್ಥೇನ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಬಹುಸ್ಸುತಾತಿ ಬಾಹುಸಚ್ಚವನ್ತೋ। ವಾದಿನೋತಿ ವಾದಿಮಗ್ಗಕುಸಲಾ। ಸಮ್ಮತಾತಿ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಸಾಧುಸಮ್ಮತಾ। ಪಣ್ಡಿತಾದಿಆಕಾರಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತಿ ತೇಸಂ ತೇವಿಜ್ಜಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾಕಾರಾದಿಆಕಾರಪರಿಚ್ಛೇದಂ। ಆಕಾರಸದ್ದೋ ಕಾರಣಪರಿಯಾಯೋ, ಪರಿಚ್ಛೇದಸದ್ದೋ ಪರಿಮಾಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ।
59. Aṭṭhame durāsadāti durupasaṅkamanā. Garahā muccissatīti mayi evaṃ kathente samaṇo gotamo kiñci kathessati, evaṃ me vacanamattampi na laddhanti ayaṃ garahā muccissatīti. Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā. Dhīrāti dhitisampannā. Byattāti paravādamaddanasamatthena veyyattiyena samannāgatā. Bahussutāti bāhusaccavanto. Vādinoti vādimaggakusalā. Sammatāti bahuno janassa sādhusammatā. Paṇḍitādiākāraparicchedanti tesaṃ tevijjānaṃ paṇḍitākārādiākāraparicchedaṃ. Ākārasaddo kāraṇapariyāyo, paricchedasaddo parimāṇatthoti āha ‘‘ettakena kāraṇenā’’ti.
ಯಥಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾತಿ ಕಾರಣವಚನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪಕ್ಖೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ಪಕ್ಖೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇಸಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನಸ್ಸ ಸುಜಾತತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಮಾತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಜನಕಜನಿಕಾಭಾವೇನ ವಿನಾಪಿ ಲೋಕೇ ಮಾತಾಪಿತುಸಮಞ್ಞಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ಇಧ ಪನ ಸಾ ಓರಸಪುತ್ತವಸೇನೇವ ಇಚ್ಛಿತಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಧಾರೇತೀತಿ ಗಹಣೀ, ಗಬ್ಭಾಸಯಸಞ್ಞಿತೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಪ್ಪದೇಸೋ। ಯಥಾಭುತ್ತಸ್ಸ ಆಹಾರಸ್ಸ ವಿಪಾಚನವಸೇನ ಗಣ್ಹನತೋ ಅಛಡ್ಡನತೋ ಗಹಣೀ, ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತು।
Yathāti yenākārena, yena kāraṇenāti attho. Tenāha ‘‘yathāti kāraṇavacana’’nti. ‘‘Dvīhipi pakkhehī’’ti vatvā te pakkhe sarūpato dassento ‘‘mātito ca pitito cā’’ti āha. Tesaṃ pakkhānaṃ vasenassa sujātataṃ dassetuṃ ‘‘yassa mātā’’tiādi vuttaṃ. Janakajanikābhāvena vināpi loke mātāpitusamaññā dissati, idha pana sā orasaputtavaseneva icchitāti dassetuṃ ‘‘saṃsuddhagahaṇiko’’ti vuttaṃ. Gabbhaṃ gaṇhāti dhāretīti gahaṇī, gabbhāsayasaññito mātukucchippadeso. Yathābhuttassa āhārassa vipācanavasena gaṇhanato achaḍḍanato gahaṇī, kammajatejodhātu.
ಪಿತಾ ಚ ಮಾತಾ ಚ ಪಿತರೋ, ಪಿತೂನಂ ಪಿತರೋ ಪಿತಾಮಹಾ, ತೇಸಂ ಯುಗೋ ಪಿತಾಮಹಯುಗೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಪಿತಾಮಹಯುಗಾ ಪಿತಾಮಹದ್ವನ್ದಾ’’ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ದ್ವನ್ದಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಯುಗನ್ತಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯುಗ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಕಥಾ ದಸ್ಸಿತಾ ‘‘ಪಿತಾಮಹೋಯೇವ ಪಿತಾಮಹಯುಗ’’ನ್ತಿ। ಪುಬ್ಬಪುರಿಸಾತಿ ಪುರಿಸಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಮಾತಿತೋ’’ತಿ ಪಾಳಿವಚನಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತಿ। ಅಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಅಕ್ಖೇಪೋ। ಅನವಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಸದ್ಧಥಾಲಿಪಾಕಾದೀಸು ಅನವಕ್ಖಿತ್ತೋ ನ ಛಡ್ಡಿತೋ। ಜಾತಿವಾದೇನಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಕರಣವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಉಭತೋ…ಪೇ॰… ಪಿತಾಮಹಯುಗಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಯೋನಿದೋಸಾಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕತಾಕಿತ್ತನತೋ। ‘‘ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾಪರಾಧಾಭಾವೋ। ಸಂಸುದ್ಧಜಾತಿಕಾಪಿ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾಪರಾಧೇನ ಖೇಪಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ‘‘ಅನುಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಯುತ್ತಸಂಸಗ್ಗಾಭಾವೋ। ಅಯುತ್ತಸಂಸಗ್ಗಞ್ಹಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಸತ್ತಾ ಸುದ್ಧಜಾತಿಕಾ ಕಿರಿಯಾಪರಾಧರಹಿತಾಪಿ ಅಕ್ಕೋಸಂ ಲಭನ್ತಿ।
Pitā ca mātā ca pitaro, pitūnaṃ pitaro pitāmahā, tesaṃ yugo pitāmahayugo, tasmā ‘‘yāva sattamā pitāmahayugā pitāmahadvandā’’ti evamettha attho daṭṭhabbo. Aṭṭhakathāyaṃ pana dvandaṃ aggahetvā ‘‘yuganti āyuppamāṇaṃ vuccatī’’ti vuttaṃ. Yuga-saddassa ca atthakathā dassitā ‘‘pitāmahoyevapitāmahayuga’’nti. Pubbapurisāti purisaggahaṇañcettha ukkaṭṭhaniddesavasena katanti daṭṭhabbaṃ. Evañhi ‘‘mātito’’ti pāḷivacanaṃ samatthitaṃ hoti. Akkhittoti akkhepo. Anavakkhittoti saddhathālipākādīsu anavakkhitto na chaḍḍito. Jātivādenāti hetumhi karaṇavacananti dassetuṃ ‘‘kena kāraṇenā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca ‘‘ubhato…pe… pitāmahayugā’’ti etena brāhmaṇassa yonidosābhāvo dassito saṃsuddhagahaṇikatākittanato. ‘‘Akkhitto’’ti iminā kiriyāparādhābhāvo. Saṃsuddhajātikāpi hi sattā kiriyāparādhena khepaṃ pāpuṇanti. ‘‘Anupakkuṭṭho’’ti iminā ayuttasaṃsaggābhāvo. Ayuttasaṃsaggañhi paṭicca sattā suddhajātikā kiriyāparādharahitāpi akkosaṃ labhanti.
ತನ್ತಿ ಗರಹಾವಚನಂ। ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತೀತಿ ವೇದೇ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ಪರಿಯಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನ್ತೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಯಥಾಅಧೀತೇ ಮನ್ತೇ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠೇ ಕತ್ವಾ ಹದಯೇ ಠಪೇತಿ।
Tanti garahāvacanaṃ. Mante parivattetīti vede sajjhāyati, pariyāpuṇātīti attho. Mante dhāretīti yathāadhīte mante asammuṭṭhe katvā hadaye ṭhapeti.
ಓಟ್ಠಪಹತಕರಣವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥಾವಧಾರಣವಸೇನ। ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಚನೀಯವಾಚಕಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ಸದ್ದಞ್ಚ ಖಣ್ಡತಿ ಭಿನ್ದತಿ ವಿಭಜ್ಜ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ನಿಖಣ್ಡು, ಸೋ ಏವ ಇಧ ಖ-ಕಾರಸ್ಸ ಘ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಘಣ್ಡೂ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಿಟತಿ ಗಮೇತಿ ಕಿರಿಯಾದಿವಿಭಾಗಂ, ತಂ ವಾ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತೋ ಗಮೇನ್ತೋ ಪೂರೇತೀತಿ ಕೇಟುಭಂ। ವೇವಚನಪ್ಪಕಾಸಕನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದದೀಪಕಂ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯವಚನವಿಭಾವಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅನೇಕೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾನಂ ಏಕಸದ್ದವಚನೀಯತಾವಿಭಾವನವಸೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ। ವಚೀಭೇದಾದಿಲಕ್ಖಣಾ ಕಿರಿಯಾ ಕಪ್ಪೀಯತಿ ವಿಕಪ್ಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪೋ, ಸೋ ಪನ ವಣ್ಣಪದಸಮ್ಬನ್ಧಪದತ್ಥಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಬಹುಕಪ್ಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಮೂಲಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪಗನ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ಮಹಾವಿಸಯೋ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ ನಮಾಚರಿಯಾದಿಪ್ಪಕರಣಂ। ಠಾನಕರಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ ನಿಬ್ಬಚನವಿಭಾಗತೋ ಚ ಅಕ್ಖರಾ ಪಭೇದೀಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾ, ಸಿಕ್ಖಾನಿರುತ್ತಿಯೋ। ಏತೇಸನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ವೇದಾನಂ।
Oṭṭhapahatakaraṇavasenāti atthāvadhāraṇavasena. Sanighaṇḍukeṭubhānanti ettha vacanīyavācakabhāvena atthaṃ saddañca khaṇḍati bhindati vibhajja dassetīti nikhaṇḍu, so eva idha kha-kārassa gha-kāraṃ katvā ‘‘nighaṇḍū’’ti vutto. Kiṭati gameti kiriyādivibhāgaṃ, taṃ vā anavasesapariyādānato gamento pūretīti keṭubhaṃ. Vevacanappakāsakanti pariyāyasaddadīpakaṃ, ekekassa atthassa anekapariyāyavacanavibhāvakanti attho. Nidassanamattañcetaṃ anekesampi atthānaṃ ekasaddavacanīyatāvibhāvanavasenapi tassa ganthassa pavattattā. Vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati vikappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadasambandhapadatthādivibhāgato bahukappoti āha ‘‘kiriyākappavikappo’’ti. Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ. So hi mahāvisayo satasahassaparimāṇo namācariyādippakaraṇaṃ. Ṭhānakaraṇādivibhāgato nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etehīti akkharappabhedā, sikkhāniruttiyo. Etesanti catunnaṃ vedānaṃ.
ಪದನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಪಞ್ಚವಿಧಂ ವಾ ಪದಂ, ತಂ ಪದಂ ಕಾಯತೀತಿ ಪದಕೋ, ತೇಯೇವ ವಾ ವೇದೇ ಪದಸೋ ಕಾಯತೀತಿ ಪದಕೋ। ತದವಸೇಸನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ವಾಕ್ಯಂ। ಏತ್ತಾವತಾ ಸದ್ದಬ್ಯಾಕರಣಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಬ್ಯಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥಬ್ಯಾಕರಣಮಾಹ। ತಂ ತಂ ಸದ್ದಂ ತದತ್ಥಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ಬ್ಯಾಚಿಕ್ಖತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಕರಣಂ, ಸದ್ದಸತ್ಥಂ। ಆಯತಿಂ ಹಿತಂ ತೇನ ಲೋಕೋ ನ ಯತತಿ ನ ಈಹತೀತಿ ಲೋಕಾಯತಂ। ತಞ್ಹಿ ಗನ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ।
Padanti catubbidhaṃ, pañcavidhaṃ vā padaṃ, taṃ padaṃ kāyatīti padako, teyeva vā vede padaso kāyatīti padako. Tadavasesanti vuttāvasesaṃ vākyaṃ. Ettāvatā saddabyākaraṇaṃ vatvā puna ‘‘byākaraṇa’’nti atthabyākaraṇamāha. Taṃ taṃ saddaṃ tadatthañca byākaroti byācikkhati etenāti byākaraṇaṃ, saddasatthaṃ. Āyatiṃ hitaṃ tena loko na yatati na īhatīti lokāyataṃ. Tañhi ganthaṃ nissāya sattā puññakiriyāya cittampi na uppādenti.
ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ, ವಪ್ಪೋ, ಭದ್ದಿಯೋ, ಮಹಾನಾಮೋ, ಅಸ್ಸಜಿ, ನಾಳಕೋ, ಯಸೋ, ವಿಮಲೋ, ಸುಬಾಹು, ಪುಣ್ಣಜಿ, ಗವಮ್ಪತಿ, ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ, ನದೀಕಸ್ಸಪೋ, ಗಯಾಕಸ್ಸಪೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ, ಮಹಾಕಚ್ಚಾನೋ, ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕೋ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ, ಮಹಾಚುನ್ದೋ, ಅನುರುದ್ಧೋ, ಕಙ್ಖಾರೇವತೋ, ಆನನ್ದೋ, ನನ್ದಕೋ, ಭಗು, ನನ್ದಿಯೋ, ಕಿಮಿಲೋ, ಭದ್ದಿಯೋ, ರಾಹುಲೋ, ಸೀವಲಿ, ಉಪಾಲಿ, ದಬ್ಬೋ, ಉಪಸೇನೋ, ಖದಿರವನಿಯರೇವತೋ, ಪುಣ್ಣೋ ಮನ್ತಾನಿಪುತ್ತೋ, ಪುಣ್ಣೋ ಸುನಾಪರನ್ತಕೋ, ಸೋಣೋ ಕುಟಿಕಣ್ಣೋ, ಸೋಣೋ ಕೋಳಿವಿಸೋ, ರಾಧೋ, ಸುಭೂತಿ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ, ವಕ್ಕಲಿ, ಕಾಳುದಾಯೀ, ಮಹಾಉದಾಯೀ, ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛೋ, ಸೋಭಿತೋ, ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ರಟ್ಠಪಾಲೋ, ವಙ್ಗೀಸೋ, ಸಭಿಯೋ, ಸೇಲೋ, ಉಪವಾಣೋ, ಮೇಘಿಯೋ, ಸಾಗತೋ, ನಾಗಿತೋ, ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯೋ, ಪಿಣ್ಡೋಲೋ ಭಾರದ್ವಾಜೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ, ಬಾಕುಲೋ, ಕುಣ್ಡಧಾನೋ, ದಾರುಚೀರಿಯೋ, ಯಸೋಜೋ, ಅಜಿತೋ , ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯೋ, ಪುಣ್ಣಕೋ, ಮೇತ್ತಗು, ಧೋತಕೋ, ಉಪಸೀವೋ, ನನ್ದೋ, ಹೇಮಕೋ, ತೋದೇಯ್ಯೋ, ಕಪ್ಪೋ, ಜತುಕಣ್ಣೀ, ಭದ್ರಾವುಧೋ, ಉದಯೋ, ಪೋಸಲೋ, ಮೋಘರಾಜಾ, ಪಿಙ್ಗಿಯೋತಿ ಏತೇ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ ನಾಮ।
Asīti mahāsāvakāti aññāsikoṇḍañño, vappo, bhaddiyo, mahānāmo, assaji, nāḷako, yaso, vimalo, subāhu, puṇṇaji, gavampati, uruvelakassapo, nadīkassapo, gayākassapo, sāriputto, mahāmoggallāno, mahākassapo, mahākaccāno, mahākoṭṭhiko, mahākappino, mahācundo, anuruddho, kaṅkhārevato, ānando, nandako, bhagu, nandiyo, kimilo, bhaddiyo, rāhulo, sīvali, upāli, dabbo, upaseno, khadiravaniyarevato, puṇṇo mantāniputto, puṇṇo sunāparantako, soṇo kuṭikaṇṇo, soṇo koḷiviso, rādho, subhūti, aṅgulimālo, vakkali, kāḷudāyī, mahāudāyī, pilindavaccho, sobhito, kumārakassapo, raṭṭhapālo, vaṅgīso, sabhiyo, selo, upavāṇo, meghiyo, sāgato, nāgito, lakuṇḍakabhaddiyo, piṇḍolo bhāradvājo, mahāpanthako, cūḷapanthako, bākulo, kuṇḍadhāno, dārucīriyo, yasojo, ajito , tissametteyyo, puṇṇako, mettagu, dhotako, upasīvo, nando, hemako, todeyyo, kappo, jatukaṇṇī, bhadrāvudho, udayo, posalo, mogharājā, piṅgiyoti ete asīti mahāsāvakā nāma.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತೇ ಏವ ಥೇರಾ ‘‘ಮಹಾಸಾವಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ? ಅಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವತೋ। ತಥಾ ಹಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾಪಿ ಮಹಾಸಾವಕೇಸು ಅನ್ತೋಗಧಾ। ತೇ ಹಿ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಾವಕೇಸು ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಾಧಿಗಮೇನ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾಪಿ ಅಭಿನೀಹಾರಮಹನ್ತತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ‘‘ಮಹಾಸಾವಕಾ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಇತರೇ ಪನ ಪಕತಿಸಾವಕೇಹಿ ಸಾತಿಸಯಂ ಮಹಾಭಿನೀಹಾರಾ। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕತಪಣಿಧಾನಾ, ತತೋ ಏವ ಸಾತಿಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಮಾಪತ್ತೀಸು ವಸಿನೋ ಪಭಿನ್ನಪ್ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚ। ಕಾಮಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಹನ್ತೋ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಆದಿಕೇ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಯಥಾಭೂತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನವಸೇಸತೋ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ಯಥಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತತೋ ಚ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಭಾವನಾವಿಸೇಸಸಿದ್ಧೋ ಮಗ್ಗಭಾವನಾವಿಸೇಸೋ, ಏವಂ ಅಭಿನೀಹಾರಮಹನ್ತತ್ತಪುಬ್ಬಯೋಗಮಹನ್ತತ್ತಾ ಹಿ ಸಸನ್ತಾನೇ ಸಾತಿಸಯಸ್ಸ ಗುಣವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದಿತತ್ತಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಮಹನ್ತಾ ಸಾವಕಾತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ। ತೇಸುಯೇವ ಪನ ಯೇ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಪಾಮೋಕ್ಖಭಾವೇನ ಧುರಭೂತಾನಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಂ ಸಾತಿಸಯಂ ಕಿಚ್ಚಾನುಭಾವನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭೂತಾಯ ತಜ್ಜಾಭಿನೀಹಾರಾಭಿನೀಹಟಾಯ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನಿರನ್ತರಂ ಚಿರಕಾಲಸಮ್ಭಾವಿತಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಞ್ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸವಿಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಗುಣೇಹಿ ಅಗ್ಗಭಾವೇ ಠಿತಾ, ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ। ಇತರೇ ಅಟ್ಠಸತ್ತತಿ ಥೇರಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಸಬ್ಬಸಾವಕಾನಂ ಅಗ್ಗಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಸಾವಕಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಕತಿಸಾವಕಾ ಪನ ಅಭಿನೀಹಾರಮಹನ್ತತ್ತಾಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬಯೋಗಮಹನ್ತತ್ತಾಭಾವತೋ ಚ ‘‘ಸತ್ಥುಸಾವಕಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಪನ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ವಿಯ ಮಹಾಸಾವಕಾ ವಿಯ ಚ ನ ಪರಿಮಿತಾ, ಅಥ ಖೋ ಅನೇಕಸತಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ।
Kasmā panete eva therā ‘‘mahāsāvakā’’ti vuccantīti? Abhinīhārassa mahantabhāvato. Tathā hi dve aggasāvakāpi mahāsāvakesu antogadhā. Te hi sāvakapāramiñāṇassa matthakappattiyā sāvakesu aggadhammādhigamena aggaṭṭhāne ṭhitāpi abhinīhāramahantatāsāmaññena ‘‘mahāsāvakā’’tipi vuccanti, itare pana pakatisāvakehi sātisayaṃ mahābhinīhārā. Tathā hi te padumuttarassa bhagavato kāle katapaṇidhānā, tato eva sātisayaṃ abhiññāsamāpattīsu vasino pabhinnappaṭisambhidā ca. Kāmaṃ sabbepi arahanto sīlavisuddhiādike sampādetvā catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā maggappaṭipāṭiyā anavasesato kilese khepetvā aggaphale patiṭṭhahanti, tathāpi yathā saddhāvimuttato diṭṭhippattassa, paññāvimuttato ca ubhatobhāgavimuttassa pubbabhāgabhāvanāvisesasiddho maggabhāvanāviseso, evaṃ abhinīhāramahantattapubbayogamahantattā hi sasantāne sātisayassa guṇavisesassa nipphāditattā sīlādīhi guṇehi mahantā sāvakāti mahāsāvakā. Tesuyeva pana ye bodhipakkhiyadhammesu pāmokkhabhāvena dhurabhūtānaṃ sammādiṭṭhisaṅkappādīnaṃ sātisayaṃ kiccānubhāvanipphattiyā kāraṇabhūtāya tajjābhinīhārābhinīhaṭāya sakkaccaṃ nirantaraṃ cirakālasambhāvitāya sammāpaṭipattiyā yathākkamaṃ paññāya samādhismiñca ukkaṭṭhapāramippattiyā savisesaṃ sabbaguṇehi aggabhāve ṭhitā, te sāriputtamoggallānā. Itare aṭṭhasattati therā sāvakapāramiyā matthake sabbasāvakānaṃ aggabhāvena aṭṭhitattā ‘‘mahāsāvakā’’icceva vuccanti. Pakatisāvakā pana abhinīhāramahantattābhāvato pubbayogamahantattābhāvato ca ‘‘satthusāvakā’’icceva vuccanti. Te pana aggasāvakā viya mahāsāvakā viya ca na parimitā, atha kho anekasatā anekasahassā.
ವಯತೀತಿ ವಯೋ, ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕತ್ಥಚಿ ಅಪರಿಕಿಲಮನ್ತೋ ಅವಿತ್ಥಾಯನ್ತೋ ತೇ ಗನ್ಥೇ ಸನ್ತಾನೇತಿ ಪಣೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ಪಟಿಸೇಧಾ ಪಕತಿಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಯೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅವಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಯೋ ನಾಮ…ಪೇ॰… ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Vayatīti vayo, ādimajjhapariyosānesu katthaci aparikilamanto avitthāyanto te ganthe santāneti paṇetīti attho. Dve paṭisedhā pakatiṃ gamentīti dassetuṃ ‘‘avayo na hotī’’ti vatvā tattha avayaṃ dassetuṃ ‘‘avayo nāma…pe… na sakkotī’’ti vuttaṃ.
ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ। ಏತನ್ತಿ ‘‘ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ। ತತಿಯವಿಜ್ಜಾಧಿಗಮಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೭೦) ಸಾತಿಸಯಂ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ, ತಥಾ ಇಧ ಅವತ್ತುಕಾಮತಾಯ ಭಯಭೇರವಸುತ್ತಾದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೪ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಚ ವತ್ತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಜ್ಜಾನ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ।
Idhāti imasmiṃ sutte. Etanti ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādivacanaṃ. Tatiyavijjādhigamāya paṭipattikkamo visuddhimagge (visuddhi. 1.70) sātisayaṃ vitthārito, tathā idha avattukāmatāya bhayabheravasuttādīsu (ma. ni. 1.34 ādayo) viya saṅkhepato ca vattukāmatāya ‘‘dvinnaṃ vijjāna’’micceva vuttaṃ.
ವಿಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಸ್ಸ ಮೋಹಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಿಜ್ಜನಟ್ಠೇನಪಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಮೋಹೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಟ್ಠೇನ ತಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತಮೋ ವಿಯಾತಿ ಕತ್ವಾ। ಕಾತಬ್ಬತೋ ಕರಣಂ, ಓಭಾಸೋವ ಕರಣಂ ಓಭಾಸಕರಣಂ, ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಓಭಾಸಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಬ್ಬಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಯಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥೋ। ಪಸಂಸಾವಚನನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಥೋಮನಾವಚನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಧಮನಪವತ್ತಿವಿಸೇಸಾನಂ ಬೋಧನತೋ। ಯೋಜನಾತಿ ಪಸಂಸಾವಸೇನ ವುತ್ತಪದಾನಂ ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಪದಸ್ಸ ಚ ಯೋಜನಾ। ಅವಿಜ್ಜಾ ವಿಹತಾತಿ ಏತೇನ ವಿಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಾ ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಏತೇನ ವಿಜ್ಜಾಪಟಿಪಕ್ಖಾ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಪಟಿಪಕ್ಖತಾ ಚಸ್ಸಾ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಾಯ ಚ ಪಹಾಯಕಭಾವೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪದದ್ವಯೇತಿ ‘‘ತಮೋ ವಿಹತೋ, ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯೇಪಿ। ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತಯೋಜನಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ತತ್ಥಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ಏವಂ ಅಧಿಗತವಿಜ್ಜಸ್ಸ ತಮೋ ವಿಹತೋ ವಿದ್ಧಸ್ತೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಞಾಣಾಲೋಕೋ ಪಾತುಭೂತೋತಿ। ಪೇಸಿತತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಪಠಮವಿಜ್ಜಾಧಿಗಮಾಯ ಪೇಸಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Vijjāti pubbenivāsappaṭicchādakassa mohakkhandhassa vijjanaṭṭhenapi vijjā. Moho paṭicchādakaṭṭhena tamoti vuccati tamo viyāti katvā. Kātabbato karaṇaṃ, obhāsova karaṇaṃ obhāsakaraṇaṃ, attano paccayehi obhāsabhāvena nibbattetabbaṭṭhenāti attho. Ayaṃ atthoti ayameva adhippetattho. Pasaṃsāvacananti tasseva atthassa thomanāvacanaṃ paṭipakkhavidhamanapavattivisesānaṃ bodhanato. Yojanāti pasaṃsāvasena vuttapadānaṃ atthadassanavasena vuttapadassa ca yojanā. Avijjā vihatāti etena vijjanaṭṭhena vijjāti ayampi attho dīpitoti daṭṭhabbaṃ. Yasmā vijjā uppannāti etena vijjāpaṭipakkhā avijjā, paṭipakkhatā cassā pahātabbabhāvena vijjāya ca pahāyakabhāvenāti dasseti. Itarasmimpi padadvayeti ‘‘tamo vihato, āloko uppanno’’ti padadvayepi. Eseva nayoti yathāvuttayojanaṃ atidisati. Tatthāyaṃ yojanā – evaṃ adhigatavijjassa tamo vihato viddhasto. Kasmā? Yasmā āloko uppanno ñāṇāloko pātubhūtoti. Pesitattassāti yathādhippetatthasiddhippattiṃ vissaṭṭhacittassa, paṭhamavijjādhigamāya pesitacittassāti vuttaṃ hoti.
ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಝಾನಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯತಮಾಹ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ತಿವಿಧಾ ವಿಪಸ್ಸಕಪುಗ್ಗಲಭೇದೇನ। ಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣಸಂವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣಭೂತಾ, ಇತರೇಸಂ ಸುತಮಯಞಾಣಸಂವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಪರೋಪದೇಸಸಮ್ಭೂತಾ। ಸಾ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಅವಸೇಸರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ ಅಞ್ಞತರತೋ ವುಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನೇಕಧಾ ಅರೂಪಮುಖವಸೇನ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನೇ ವುತ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಾತುಪರಿಗ್ಗಹಮುಖಾನಂ ಅಞ್ಞತರಮುಖವಸೇನ ಚ ಅನೇಕಧಾವ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೩೦೬) ನಾನಾನಯತೋ ವಿಭಾವಿತಾ। ಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪನ ಚತುವೀಸತಿಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಮುಖೇನ ಪಭೇದಗಮನತೋ ನಾನಾನಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸನ್ನಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಞಾಣಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪರಮಗಮ್ಭೀರಂ ಸಣ್ಹಸುಖುಮತರಂ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ‘‘ಮಹಾವಜಿರಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಸ ಚ ಪವತ್ತಿವಿಭಾಗೇನ ಚತುವೀಸತಿಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಪ್ಪಭೇದಸ್ಸ ಪಾದಕಭಾವೇನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಯಮಾನಾ ಚತುವೀಸತಿಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ ದೇವಸಿಕಂ ಸತ್ಥು ವಳಞ್ಜನಕಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಸ್ವಾಯಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಾರೋ ಪರಮತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ಮಹಾಟೀ॰ ೧.೧೪೪) ದಸ್ಸಿತೋ, ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ತತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಸಾವಕಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Vipassanāpādakanti iminā tassa jhānacittassa nibbedhabhāgiyatamāha. Vipassanā tividhā vipassakapuggalabhedena. Mahābodhisattānañhi paccekabodhisattānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhuñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtā. Sā ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’tiādinā anekadhā arūpamukhavasena catudhātuvavatthāne vuttānaṃ tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānaṃ aññataramukhavasena ca anekadhāva visuddhimagge (visuddhi. 1.306) nānānayato vibhāvitā. Mahābodhisattānaṃ pana catuvīsatikoṭisatasahassamukhena pabhedagamanato nānānayaṃ sabbaññutaññāṇasannissayassa ariyamaggañāṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ pubbabhāgañāṇagabbhaṃ gaṇhāpentaṃ paripākaṃ gacchantaṃ paramagambhīraṃ saṇhasukhumataraṃ anaññasādhāraṇaṃ vipassanāñāṇaṃ hoti, yaṃ aṭṭhakathāsu ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati. Yassa ca pavattivibhāgena catuvīsatikoṭisatasahassappabhedassa pādakabhāvena samāpajjiyamānā catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ satthu vaḷañjanakasamāpattiyo vuccanti, svāyaṃ buddhānaṃ vipassanācāro paramatthamañjūsāyaṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 1.144) dassito, atthikehi tato gahetabboti. Idha pana sāvakānaṃ vipassanācāraṃ sandhāya ‘‘vipassanāpādaka’’nti vuttaṃ.
ಕಾಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಞಾಣಾನಿಪಿ ಆಸವಾನಂ ಖೇಪನಞಾಣಾನಿ ಏವ, ಅನವಸೇಸತೋ ಪನ ತೇಸಂ ಖೇಪನಂ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಞಾಣೇನೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಆಸವವಿನಾಸನತೋತಿ ಆಸವಾನಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನತೋ। ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರ ಚೇತಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಖಯೇ’’ತಿ ಆಧಾರೇ ಭುಮ್ಮಂ, ನ ವಿಸಯೇತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಭಿನೀಹರತೀತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ನೀಹರತಿ, ಯಥಾ ಮಗ್ಗಾಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ, ಸವನಂ ತದಭಿಮುಖಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅರಿಯಸಚ್ಚಸ್ಸ ತದಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಗಹಿತಭಾವದಸ್ಸನಂ। ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಗಹಿತಭಾವದಸ್ಸನಂ। ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ತಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತೋ ಗಹಿತಭಾವದಸ್ಸನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಸರಸಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನಾತಿ ಸಭಾವಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝನೇನ। ಅಸಮ್ಮೋಹಪಟಿವೇಧೋತಿ ಚ ಯಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ಞಾಣೇ ಪವತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಸ್ಸ ಸರೂಪಾದಿಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಸಮ್ಮೋಹೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪವತ್ತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದೇತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ। ಯಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾತಿ ಯಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಕಾರಣಭೂತಂ ಆಗಮ್ಮ। ಪತ್ವಾತಿ ಚ ತದುಭಯವತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ವಾತಿ ವಾ ಪಾಪುಣನಹೇತು। ಅಪ್ಪವತ್ತಿನ್ತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ। ತೇ ವಾ ನ ಪವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಸ್ಸ। ಸಮ್ಪಾಪಕನ್ತಿ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಸಮ್ಮದೇವ ಪಾಪಕಂ।
Kāmaṃ heṭṭhimamaggañāṇānipi āsavānaṃ khepanañāṇāni eva, anavasesato pana tesaṃ khepanaṃ aggamaggañāṇenevāti āha ‘‘arahattamaggañāṇatthāyā’’ti. Āsavavināsanatoti āsavānaṃ nissesaṃ samucchindanato. Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti dassento ‘‘tatra cetaṃ ñāṇa’’nti vatvā ‘‘khaye’’ti ādhāre bhummaṃ, na visayeti dassento ‘‘tattha pariyāpannattā’’ti āha. Abhinīharatīti abhimukhaṃ nīharati, yathā maggābhisamayo hoti, savanaṃ tadabhimukhaṃ pavatteti. Idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa tadā bhikkhunā paccakkhato gahitabhāvadassanaṃ. Ettakaṃ dukkhanti tassa paricchijja gahitabhāvadassanaṃ. Na ito bhiyyoti tassa anavasesato gahitabhāvadassanaṃ. Tenāha ‘‘sabbampi dukkhasacca’’ntiādi. Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena. Asammohapaṭivedhoti ca yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte pacchā dukkhasaccassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavatti. Tenevāha ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti. Dukkhaṃ samudeti etasmāti dukkhasamudayo. Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma. Patvāti ca tadubhayavato puggalassa pavattiyāti katvā vuttaṃ. Patvāti vā pāpuṇanahetu. Appavattinti appavattinimittaṃ. Te vā na pavattanti etthāti appavatti, nibbānaṃ. Tassāti dukkhanirodhassa. Sampāpakanti sacchikiriyāvasena sammadeva pāpakaṃ.
ಕಿಲೇಸವಸೇನಾತಿ ಆಸವಸಙ್ಖಾತಕಿಲೇಸವಸೇನ। ಯಸ್ಮಾ ಆಸವಾನಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಪರಿಯಾಯೋ ತಪ್ಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಸೇಸಸಚ್ಚಾನಞ್ಚ ತಂಸಮುದಯಾದಿಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಯಾಯತೋ’’ತಿ। ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಆಸವಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ಗಹಣಂ ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯಞಾಣಾಯಾ’’ತಿ ಆರದ್ಧತ್ತಾ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಕಾಮಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಸವವಿಮುತ್ತಿಸೀಸೇನೇವ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಮಿಸ್ಸಕಮಗ್ಗೋ ಇಧ ಕಥಿತೋತಿ ‘‘ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಜಾನತೋ ಪಸ್ಸತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಞ್ಞಾಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಾವನಾಭಿಸಮಯಾ ವುತ್ತಾ। ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಜಾನತೋ ಪಸ್ಸತೋತಿ ವಾ ಹೇತುನಿದ್ದೇಸೋ। ಯಂ ಜಾನನಹೇತು ಕಾಮಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಧಮ್ಮಾನಞ್ಹಿ ಸಮಾನಕಾಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನತಾ ಸಹಜಾತಕೋಟಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ। ಭವಾಸವಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಏತ್ಥ ಭವರಾಗಸ್ಸ ವಿಯ ಭವದಿಟ್ಠಿಯಾಪಿ ಸಮವರೋಧೋತಿ ದಿಟ್ಠಾಸವಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Kilesavasenāti āsavasaṅkhātakilesavasena. Yasmā āsavānaṃ dukkhasaccapariyāyo tappariyāpannattā sesasaccānañca taṃsamudayādipariyāyo atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘pariyāyato’’ti. Dassento saccānīti yojanā. Āsavānañcettha gahaṇaṃ ‘‘āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti āraddhattā. Tathā hi ‘‘kāmāsavāpi cittaṃ vimuccatī’’tiādinā āsavavimuttisīseneva sabbakilesavimutti vuttā. ‘‘Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādinā missakamaggo idha kathitoti ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathesī’’ti vuttaṃ. Jānato passatoti iminā pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayā vuttā. Vimuccatīti iminā pahānābhisamayo vuttoti āha ‘‘iminā maggakkhaṇaṃ dassetī’’ti. Jānatopassatoti vā hetuniddeso. Yaṃ jānanahetu kāmāsavāpi cittaṃ vimuccatīti yojanā. Dhammānañhi samānakālikānampi paccayapaccayuppannatā sahajātakoṭiyā labbhati. Bhavāsavaggahaṇeneva ettha bhavarāgassa viya bhavadiṭṭhiyāpi samavarodhoti diṭṭhāsavassapi saṅgaho daṭṭhabbo.
ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಸ್ಸ। ಭೂಮಿನ್ತಿ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ। ಯೇನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಕತಮಾ ಪನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದನಾ ಕತಾ, ತಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ನ ತಾವಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ನ ತಾವಸ್ಸ ಅತೀತಾ ಜಾತಿ ಖೀಣಾ ಮಗ್ಗಭಾವನಾಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಖೀಣತ್ತಾ’’ತಿ। ನ ಅನಾಗತಾ ಅಸ್ಸ ಜಾತಿ ಖೀಣಾತಿ ಯೋಜನಾ। ನ ಅನಾಗತಾತಿ ಚ ಅನಾಗತಭಾವಸಾಮಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಲೇಸೇನ ಚೋದೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಾಗತೇ ವಾಯಾಮಾಭಾವತೋ’’ತಿ। ಅನಾಗತವಿಸೇಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಸ್ಸ ಖೇಪನೇ ವಾಯಾಮೋ ಲಬ್ಭತೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾ ಪನ ಮಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಏಕಚತುಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇಸೂತಿ ಭವತ್ತಯಗ್ಗಹಣಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಅನವಸೇಸತೋ ಜಾತಿಯಾ ಖೀಣಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಜಾತಿಂ। ಸೋತಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು।
Khīṇā jātītiādīhi padehi. Tassāti paccavekkhaṇañāṇassa. Bhūminti pavattiṭṭhānaṃ. Yenādhippāyena ‘‘katamā panassā’’tiādinā codanā katā, taṃ vivaranto ‘‘na tāvassā’’tiādimāha . Tattha na tāvassa atītā jāti khīṇā maggabhāvanāyāti adhippāyo. Tattha kāraṇamāha ‘‘pubbeva khīṇattā’’ti. Na anāgatā assa jāti khīṇāti yojanā. Na anāgatāti ca anāgatabhāvasāmaññaṃ gahetvā lesena codeti. Tenāha ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ti. Anāgataviseso panettha adhippeto, tassa khepane vāyāmo labbhateva. Tenāha ‘‘yā pana maggassā’’tiādi. Ekacatupañcavokārabhavesūti bhavattayaggahaṇaṃ vuttanayena anavasesato jātiyā khīṇabhāvadassanatthaṃ. Tanti yathāvuttaṃ jātiṃ. Soti khīṇāsavo bhikkhu.
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ನಾಮ ಇಧ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿವುತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಪರಿಞ್ಞಾದಿಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾನುಗುಣಾ ಪವತ್ತಿ, ಇತರೇಸು ಚ ಸಚ್ಚೇಸು ನೇಸಂ ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಾವನಾಭಿಸಮಯವಸೇನಾ’’ತಿ। ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸತ್ತಸೇಖಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
Brahmacariyavāso nāma idha maggabrahmacariyassa nibbattanamevāti āha ‘‘parivuttha’’nti. Sammādiṭṭhiyā catūsu saccesu pariññādikiccasādhanavasena pavattamānāya sammāsaṅkappādīnampi dukkhasacce pariññābhisamayānuguṇā pavatti, itaresu ca saccesu nesaṃ pahānābhisamayādivasena pavatti pākaṭā eva. Tena vuttaṃ ‘‘catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasenā’’ti. Puthujjanakalyāṇakādayoti ādi-saddena sattasekhaṃ saṅgaṇhāti.
ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಇಮೇ ಪಕಾರಾ ಇತ್ಥಂ, ತಬ್ಭಾವೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ತದತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇ ಪನ ಪಕಾರಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಬ್ಯಾಪಾರಭೂತಾ ಪರಿಞ್ಞಾದಯೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಂಸೋಳಸವಿಧಕಿಚ್ಚಭಾವಾಯಾ’’ತಿ। ತೇ ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ಮಗ್ಗಾನುಭಾವೇನ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಪರಿಞ್ಞಾದೀಸು ಚ ಪಹಾನಮೇವ ಪಧಾನಂ ತದತ್ಥತ್ತಾ ಇತರೇಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಾಯ ವಾ’’ತಿ। ಪಹೀನಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಏತಂ ವುತ್ತಂ। ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇತ್ಥಭಾವತೋ’’ತಿ । ಅಪರನ್ತಿ ಅನಾಗತಂ। ಇಮೇ ಪನ ಚರಿಮಕತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ। ಪರಿಞ್ಞಾತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಏತೇನ ತೇಸಂ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪರಿಞ್ಞಾಮೂಲಕಾ ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ಕಬಳೀಕಾರೇ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರೇ ಅತ್ಥಿ ರಾಗೋ, ಅತ್ಥಿ ನನ್ದೀ, ಅತ್ಥಿ ತಣ್ಹಾ, ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿರುಳ್ಹ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೪; ಕಥಾ॰ ೨೯೬; ಮಹಾನಿ॰ ೭)। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಛಿನ್ನಮೂಲಕಾ ರುಕ್ಖಾ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ।
Itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthanti vuttaṃ hoti. Te pana pakārā ariyamaggabyāpārabhūtā pariññādayo idhādhippetāti āha ‘‘evaṃsoḷasavidhakiccabhāvāyā’’ti. Te hi maggaṃ paccavekkhato maggānubhāvena pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti, pariññādīsu ca pahānameva padhānaṃ tadatthattā itaresanti āha ‘‘kilesakkhayāya vā’’ti. Pahīnakilesapaccavekkhaṇavasena vā etaṃ vuttaṃ. Dutiyavikappe itthattāyāti nissakke sampadānavacananti āha ‘‘itthabhāvato’’ti . Aparanti anāgataṃ. Ime pana carimakattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā. Pariññātā tiṭṭhantīti etena tesaṃ appatiṭṭhataṃ dasseti. Apariññāmūlakā hi patiṭṭhā. Yathāha ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo, atthi nandī, atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.64; kathā. 296; mahāni. 7). Tenevāha – ‘‘chinnamūlakā rukkhā viyā’’tiādi.
ಯಸ್ಸಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಸೀಲಂ ಕದಾಚಿ ವಡ್ಢತಿ, ಕದಾಚಿ ಹಾಯತಿ। ಸೇಕ್ಖಾಪಿ ಪನ ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋವ, ಅಸೇಕ್ಖೇಸು ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ವಸಿಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತಂ। ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಾಹಿತಂ। ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅಗ್ಗಫಲಧಿತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಮಚ್ಚುಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ। ಕಥಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ಬುದ್ಧಸಾವಕಾತಿ ಸಾವಕಬುದ್ಧಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಗೇವ ಇತರಾ ಪಜಾ। ಇತರಾ ಹಿ ಪಜಾ ಸಾವಕೇಪಿ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ಇತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಸೇನ ಗಾಥಾನಂ ಅತ್ಥಂ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಾವಕಸ್ಸಪಿ ವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾವಕೋಪಿ ಗೋತಮೋ ಮುಖನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೇನ, ಯತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ಭಗವತೋ ಓರಸಪುತ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ।
Yassāti puthujjanassa. Tassa hi sīlaṃ kadāci vaḍḍhati, kadāci hāyati. Sekkhāpi pana sīlesu paripūrakārinova, asekkhesu vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘khīṇāsavassā’’tiādi. Vasippattanti vasībhāvappattaṃ. Suṭṭhu samāhitanti aggaphalasamādhinā sammadeva samāhitaṃ. Dhitisampannanti aggaphaladhitiyā samannāgataṃ. Maccuṃ jahitvā ṭhitanti āyatiṃ punabbhavābhāvato vuttaṃ. Kathaṃ punabbhavābhāvoti āha ‘‘sabbe pāpadhamme pajahitvā ṭhita’’nti. Sabbassapi ñeyyadhammassa catusaccantogadhattā vuttaṃ ‘‘buddhanti catusaccabuddha’’nti. Buddhasāvakāti sāvakabuddhā namassanti, pageva itarā pajā. Itarā hi pajā sāvakepi namassanti. Iti ettakena ṭhānena sammāsambuddhassa vasena gāthānaṃ atthaṃ vatvā idāni sāvakassapi vasena atthaṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Sāvakopi gotamo mukhanibbattena sampattena sambandhena, yato sabbepi ariyasāvakā bhagavato orasaputtāti vuccantīti.
ನಿವುಸ್ಸತೀತಿ ನಿವಾಸೋ, ನಿವುತ್ಥೋ ಖನ್ಧಸನ್ತಾನೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಪರಮ್ಪರ’’ನ್ತಿ। ಅವೇತಿ, ಅವೇದೀತಿ ಪಾಠದ್ವಯೇನಪಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಂಯೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಕತ್ತಕಾಯಏಕತ್ತಸಞ್ಞಿಭಾವಸಾಮಞ್ಞತೋ ವೇಹಪ್ಫಲಾಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ‘‘ಛ ಕಾಮಾವಚರೇ, ನವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ಇತರೇ ಪನ ಅಪಚುರಭಾವತೋ ನ ವುತ್ತಾ। ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಅವಿಸಯಭಾವತೋ ಚ ಅವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಜಾತಿ ಖೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಜಾತಿಕ್ಖಯೋ, ಅರಹತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಯಕಾರಲೋಪೇನ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಕಿಚ್ಚವೋಸಾನೇನಾತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇನ। ವೋಸಿತೋತಿ ಪರಿಯೋಸಿತೋ, ನಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೋನೇಯ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಲಪಿತಂ ಲಪತೀತಿ ಲಪಿತಲಾಪನೋ। ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ತೇಸಂ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಪಟಿಲದ್ಧಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ।
Nivussatīti nivāso, nivuttho khandhasantānoti āha ‘‘nivutthakkhandhaparampara’’nti. Aveti, avedīti pāṭhadvayenapi pubbenivāsañāṇassa kiccasiddhiṃyeva dasseti. Ekattakāyaekattasaññibhāvasāmaññato vehapphalāpi ettheva saṅgahaṃ gacchantīti ‘‘cha kāmāvacare, nava brahmaloke’’icceva vuttaṃ. Itare pana apacurabhāvato na vuttā. Ekaccānaṃ avisayabhāvato ca avacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Jāti khīyati etenāti jātikkhayo, arahattanti āha ‘‘arahattaṃ patto’’ti. ‘‘Abhiññāyā’’ti vattabbe yakāralopena ‘‘abhiññā’’ti niddeso katoti āha ‘‘jānitvā’’ti. Kiccavosānenāti catūhi maggehi kattabbassa soḷasavidhassa kiccassa pariyosānena. Vositoti pariyosito, niṭṭhitoti attho. Moneyyena samannāgatoti kāyamoneyyādīhi samannāgato. Lapitaṃ lapatīti lapitalāpano. Attapaccakkhato ñatvāti iminā tesaṃ vijjānaṃ paṭiladdhabhāvaṃ dīpeti.
ತಿಕಣ್ಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tikaṇṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೮. ತಿಕಣ್ಣಸುತ್ತಂ • 8. Tikaṇṇasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೮. ತಿಕಣ್ಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Tikaṇṇasuttavaṇṇanā
