| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
तिकवारवण्णना
Tikavāravaṇṇanā
३२३. तिकेसु अत्थापत्ति तिट्ठन्ते भगवति आपज्जतीति अत्थि आपत्ति, यं तिट्ठन्ते भगवति आपज्जतीति अत्थो। एसेव नयो सब्बत्थ। तत्थ लोहितुप्पादापत्तिं तिट्ठन्ते आपज्जति। ‘‘एतरहि खो पनानन्द, भिक्खू अञ्ञमञ्ञं आवुसोवादेन समुदाचरन्ति, न वो ममच्चयेन एवं समुदाचरितब्बं, नवकेन, आनन्द, भिक्खुना थेरो भिक्खू ‘भन्ते’ति वा ‘आयस्मा’ति वा समुदाचरितब्बो’’ति वचनतो थेरं आवुसोवादेन समुदाचरणपच्चया आपत्तिं परिनिब्बुते भगवति आपज्जति, नो तिट्ठन्ते। इमा द्वे आपत्तियो ठपेत्वा अवसेसा धरन्तेपि भगवति आपज्जति, परिनिब्बुतेपि।
323. Tikesu atthāpatti tiṭṭhante bhagavati āpajjatīti atthi āpatti, yaṃ tiṭṭhante bhagavati āpajjatīti attho. Eseva nayo sabbattha. Tattha lohituppādāpattiṃ tiṭṭhante āpajjati. ‘‘Etarahi kho panānanda, bhikkhū aññamaññaṃ āvusovādena samudācaranti, na vo mamaccayena evaṃ samudācaritabbaṃ, navakena, ānanda, bhikkhunā thero bhikkhū ‘bhante’ti vā ‘āyasmā’ti vā samudācaritabbo’’ti vacanato theraṃ āvusovādena samudācaraṇapaccayā āpattiṃ parinibbute bhagavati āpajjati, no tiṭṭhante. Imā dve āpattiyo ṭhapetvā avasesā dharantepi bhagavati āpajjati, parinibbutepi.
पवारेत्वा अनतिरित्तं भुञ्जन्तो आपत्तिं काले आपज्जति नो विकाले। विकालभोजनापत्तिं पन विकाले आपज्जति नो काले। अवसेसा काले चेव आपज्जति विकाले च। सहगारसेय्यं रत्तिं आपज्जति, द्वारं असंवरित्वा पटिसल्लीयनं दिवा। सेसा रत्तिञ्चेव दिवा च। ‘‘दसवस्सोम्हि अतिरेकदसवस्सोम्ही’’ति बालो अब्यत्तो परिसं उपट्ठापेन्तो दसवस्सो आपज्जति नो ऊनदसवस्सो । ‘‘अहं पण्डितो ब्यत्तो’’ति नवो वा मज्झिमो वा परिसं उपट्ठापेन्तो ऊनदसवस्सो आपज्जति नो दसवस्सो। सेसा दसवस्सो चेव आपज्जति ऊनदसवस्सो च। ‘‘पञ्चवस्सोम्ही’’ति बालो अब्यत्तो अनिस्साय वसन्तो पञ्चवस्सो आपज्जति। ‘‘अहं पण्डितो ब्यत्तो’’ति नवको अनिस्साय वसन्तो ऊनपञ्चवस्सो आपज्जति। सेसं पञ्चवस्सो चेव आपज्जति ऊनपञ्चवस्सो च। अनुपसम्पन्नं पदसोधम्मं वाचेन्तो, मातुगामस्स धम्मं देसेन्तो एवरूपं आपत्तिं कुसलचित्तो आपज्जति, पाराजिक-सुक्कविस्सट्ठि-कायसंसग्ग-दुट्ठुल्ल-अत्तकामपारिचरिय-दुट्ठदोस-सङ्घभेदपहारदान-तलसत्तिकादिभेदं अकुसलचित्तो आपज्जति, असञ्चिच्च सहगारसेय्यादिं अब्याकतचित्तो आपज्जति, यं अरहाव आपज्जति, सब्बं अब्याकतचित्तोव आपज्जति, मेथुनधम्मादिभेदमापत्तिं सुखवेदनासमङ्गी आपज्जति, दुट्ठदोसादिभेदं दुक्खवेदनासमङ्गी, यं सुखवेदनासमङ्गी आपज्जति, तंयेव मज्झत्तो हुत्वा आपज्जन्तो अदुक्खमसुखवेदनासमङ्गी आपज्जति।
Pavāretvā anatirittaṃ bhuñjanto āpattiṃ kāle āpajjati no vikāle. Vikālabhojanāpattiṃ pana vikāle āpajjati no kāle. Avasesā kāle ceva āpajjati vikāle ca. Sahagāraseyyaṃ rattiṃ āpajjati, dvāraṃ asaṃvaritvā paṭisallīyanaṃ divā. Sesā rattiñceva divā ca. ‘‘Dasavassomhi atirekadasavassomhī’’ti bālo abyatto parisaṃ upaṭṭhāpento dasavasso āpajjati no ūnadasavasso . ‘‘Ahaṃ paṇḍito byatto’’ti navo vā majjhimo vā parisaṃ upaṭṭhāpento ūnadasavasso āpajjati no dasavasso. Sesā dasavasso ceva āpajjati ūnadasavasso ca. ‘‘Pañcavassomhī’’ti bālo abyatto anissāya vasanto pañcavasso āpajjati. ‘‘Ahaṃ paṇḍito byatto’’ti navako anissāya vasanto ūnapañcavasso āpajjati. Sesaṃ pañcavasso ceva āpajjati ūnapañcavasso ca. Anupasampannaṃ padasodhammaṃ vācento, mātugāmassa dhammaṃ desento evarūpaṃ āpattiṃ kusalacitto āpajjati, pārājika-sukkavissaṭṭhi-kāyasaṃsagga-duṭṭhulla-attakāmapāricariya-duṭṭhadosa-saṅghabhedapahāradāna-talasattikādibhedaṃ akusalacitto āpajjati, asañcicca sahagāraseyyādiṃ abyākatacitto āpajjati, yaṃ arahāva āpajjati, sabbaṃ abyākatacittova āpajjati, methunadhammādibhedamāpattiṃ sukhavedanāsamaṅgī āpajjati, duṭṭhadosādibhedaṃ dukkhavedanāsamaṅgī, yaṃ sukhavedanāsamaṅgī āpajjati, taṃyeva majjhatto hutvā āpajjanto adukkhamasukhavedanāsamaṅgī āpajjati.
तयो पटिक्खेपाति बुद्धस्स भगवतो तयो पटिक्खेपा। चतूसु पच्चयेसु महिच्छता असन्तुट्ठिता किलेससल्लेखनपटिपत्तिया अगोपायना, इमे हि तयो धम्मा बुद्धेन भगवता पटिक्खित्ता। अप्पिच्छतादयो पन तयो बुद्धेन भगवता अनुञ्ञाता, तेन वुत्तं ‘‘तयो अनुञ्ञाता’’ति।
Tayo paṭikkhepāti buddhassa bhagavato tayo paṭikkhepā. Catūsu paccayesu mahicchatā asantuṭṭhitā kilesasallekhanapaṭipattiyā agopāyanā, ime hi tayo dhammā buddhena bhagavatā paṭikkhittā. Appicchatādayo pana tayo buddhena bhagavatā anuññātā, tena vuttaṃ ‘‘tayo anuññātā’’ti.
‘‘दसवस्सोम्ही’’ति परिसं उपट्ठापेन्तो ‘‘पञ्चवस्सोम्ही’’ति निस्सयं अगण्हन्तो बालो आपज्जति नो पण्डितो, ऊनदसवस्सो ‘‘ब्यत्तोम्ही’’ति बहुस्सुतत्ता परिसं उपट्ठापेन्तो ऊनपञ्चवस्सो च निस्सयं अगण्हन्तो पण्डितो आपज्जति नो बालो; अवसेसं पण्डितो चेव आपज्जति बालो च। वस्सं अनुपगच्छन्तो काळे आपज्जति नो जुण्हे; महापवारणाय अप्पवारेन्तो जुण्हे आपज्जति नो काळे; अवसेसं काळे चेव आपज्जति जुण्हे च। वस्सूपगमनं काळे कप्पति नो जुण्हे; महापवारणाय पवारणा जुण्हे कप्पति नो काळे; सेसं अनुञ्ञातकं काळे चेव कप्पति जुण्हे च।
‘‘Dasavassomhī’’ti parisaṃ upaṭṭhāpento ‘‘pañcavassomhī’’ti nissayaṃ agaṇhanto bālo āpajjati no paṇḍito, ūnadasavasso ‘‘byattomhī’’ti bahussutattā parisaṃ upaṭṭhāpento ūnapañcavasso ca nissayaṃ agaṇhanto paṇḍito āpajjati no bālo; avasesaṃ paṇḍito ceva āpajjati bālo ca. Vassaṃ anupagacchanto kāḷe āpajjati no juṇhe; mahāpavāraṇāya appavārento juṇhe āpajjati no kāḷe; avasesaṃ kāḷe ceva āpajjati juṇhe ca. Vassūpagamanaṃ kāḷe kappati no juṇhe; mahāpavāraṇāya pavāraṇā juṇhe kappati no kāḷe; sesaṃ anuññātakaṃ kāḷe ceva kappati juṇhe ca.
कत्तिकपुण्णमासिया पच्छिमे पाटिपददिवसे विकप्पेत्वा ठपितं वस्सिकसाटिकं निवासेन्तो हेमन्ते आपज्जति। कुरुन्दियं पन ‘‘कत्तिकपुण्णमदिवसे अपच्चुद्धरित्वा हेमन्ते आपज्जती’’ति वुत्तं, तम्पि सुवुत्तं। ‘‘चातुमासं अधिट्ठातुं ततो परं विकप्पेतु’’न्ति हि वुत्तं। अतिरेकमासे सेसे गिम्हाने परियेसन्तो अतिरेकड्ढमासे सेसे कत्वा निवासेन्तो च गिम्हे आपज्जति नाम। सतिया वस्सिकसाटिकाय नग्गो कायं ओवस्सापेन्तो वस्से आपज्जति नाम। पारिसुद्धिउपोसथं वा अधिट्ठानुपोसथं वा करोन्तो सङ्घो आपज्जति। सुत्तुद्देसञ्च अधिट्ठानुपोसथञ्च करोन्तो गणो आपज्जति। एकको सुत्तुद्देसं पारिसुद्धिउपोसथञ्च करोन्तो पुग्गलो आपज्जति। पवारणायपि एसेव नयो।
Kattikapuṇṇamāsiyā pacchime pāṭipadadivase vikappetvā ṭhapitaṃ vassikasāṭikaṃ nivāsento hemante āpajjati. Kurundiyaṃ pana ‘‘kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā hemante āpajjatī’’ti vuttaṃ, tampi suvuttaṃ. ‘‘Cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ tato paraṃ vikappetu’’nti hi vuttaṃ. Atirekamāse sese gimhāne pariyesanto atirekaḍḍhamāse sese katvā nivāsento ca gimhe āpajjati nāma. Satiyā vassikasāṭikāya naggo kāyaṃ ovassāpento vasse āpajjati nāma. Pārisuddhiuposathaṃ vā adhiṭṭhānuposathaṃ vā karonto saṅgho āpajjati. Suttuddesañca adhiṭṭhānuposathañca karonto gaṇo āpajjati. Ekako suttuddesaṃ pārisuddhiuposathañca karonto puggalo āpajjati. Pavāraṇāyapi eseva nayo.
सङ्घुपोसथो च सङ्घपवारणा च सङ्घस्सेव कप्पति। गणुपोसथो च गणपवारणा च गणस्सेव कप्पति। अधिट्ठानुपोसथो च अधिट्ठानपवारणा च पुग्गलस्सेव कप्पति। ‘‘पाराजिकं आपन्नोम्ही’’तिआदीनि भणन्तो वत्थुं छादेति न आपत्तिं, ‘‘मेथुनं धम्मं पटिसेवि’’न्तिआदीनि भणन्तो आपत्तिं छादेति नो वत्थुं, यो नेव वत्थुं न आपत्तिं आरोचेति, अयं वत्थुञ्चेव छादेति आपत्तिञ्च।
Saṅghuposatho ca saṅghapavāraṇā ca saṅghasseva kappati. Gaṇuposatho ca gaṇapavāraṇā ca gaṇasseva kappati. Adhiṭṭhānuposatho ca adhiṭṭhānapavāraṇā ca puggalasseva kappati. ‘‘Pārājikaṃ āpannomhī’’tiādīni bhaṇanto vatthuṃ chādeti na āpattiṃ, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevi’’ntiādīni bhaṇanto āpattiṃ chādeti no vatthuṃ, yo neva vatthuṃ na āpattiṃ āroceti, ayaṃ vatthuñceva chādeti āpattiñca.
पटिच्छादेतीति पटिच्छादि। जन्ताघरमेव पटिच्छादि जन्ताघरपटिच्छादि। इतरासुपि एसेव नयो। द्वारं पिदहित्वा अन्तोजन्ताघरे ठितेन परिकम्मं कातुं वट्टति। उदके ओतिण्णेनापि एतदेव वट्टति। उभयत्थ खादितुं भुञ्जितुं वा न वट्टति। वत्थपटिच्छादि सब्बकप्पियताय पटिच्छन्नेन सब्बं कातुं वट्टति। वहन्तीति यन्ति निय्यन्ति; निन्दं वा पटिक्कोसं वा न लभन्ति। चन्दमण्डलं अब्भामहिकाधूमरजराहुविमुत्तं विवटंयेव विरोचति, न तेसु अञ्ञतरेन पटिच्छन्नं। तथा सूरियमण्डलं, धम्मविनयोपि विवरित्वा विभजित्वा देसियमानोव विरोचति नो पटिच्छन्नो।
Paṭicchādetīti paṭicchādi. Jantāgharameva paṭicchādi jantāgharapaṭicchādi. Itarāsupi eseva nayo. Dvāraṃ pidahitvā antojantāghare ṭhitena parikammaṃ kātuṃ vaṭṭati. Udake otiṇṇenāpi etadeva vaṭṭati. Ubhayattha khādituṃ bhuñjituṃ vā na vaṭṭati. Vatthapaṭicchādi sabbakappiyatāya paṭicchannena sabbaṃ kātuṃ vaṭṭati. Vahantīti yanti niyyanti; nindaṃ vā paṭikkosaṃ vā na labhanti. Candamaṇḍalaṃ abbhāmahikādhūmarajarāhuvimuttaṃ vivaṭaṃyeva virocati, na tesu aññatarena paṭicchannaṃ. Tathā sūriyamaṇḍalaṃ, dhammavinayopi vivaritvā vibhajitvā desiyamānova virocati no paṭicchanno.
अञ्ञेन भेसज्जेन करणीयेन अञ्ञं विञ्ञापेन्तो गिलानो आपज्जति, न भेसज्जेन करणीयेन भेसज्जं विञ्ञापेन्तो अगिलानो आपज्जति, अवसेसं आपत्तिं गिलानो चेव आपज्जति अगिलानो च।
Aññena bhesajjena karaṇīyena aññaṃ viññāpento gilāno āpajjati, na bhesajjena karaṇīyena bhesajjaṃ viññāpento agilāno āpajjati, avasesaṃ āpattiṃ gilāno ceva āpajjati agilāno ca.
अन्तो आपज्जति नो बहीति अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेन्तो अन्तो आपज्जति नो बहि, बहि आपज्जति नो अन्तोति सङ्घिकं मञ्चादिं अज्झोकासे सन्थरित्वा पक्कमन्तो बहि आपज्जति नो अन्तो, अवसेसं पन अन्तो चेव आपज्जति बहि च। अन्तोसीमायाति आगन्तुको आगन्तुकवत्तं अदस्सेत्वा सछत्तुपाहनो विहारं पविसन्तो उपचारसीमं ओक्कन्तमत्तोव आपज्जति। बहिसीमायाति गमिको दारुभण्डपटिसामनादिगमिकवत्तं अपूरेत्वा पक्कमन्तो उपचारसीमं अतिक्कन्तमत्तोव आपज्जति। अवसेसं अन्तोसीमाय चेव आपज्जति बहिसीमाय च। सति वुड्ढतरे अनज्झिट्ठो धम्मं भासन्तो सङ्घमज्झे आपज्जति नाम। गणमज्झेपि पुग्गलसन्तिकेपि एसेव नयो। कायेन वुट्ठातीति तिणवत्थारकसमथेन वुट्ठाति। कायं अचालेत्वा वाचाय देसेन्तस्स वाचाय वुट्ठाति। वचीसम्पयुत्तं कायकिरियं कत्वा देसेन्तस्स कायेन वाचाय वुट्ठाति नाम। सङ्घमज्झे देसनागामिनीपि वुट्ठानगामिनीपि वुट्ठाति। गणपुग्गलमज्झे पन देसनागामिनीयेव वुट्ठाति।
Anto āpajjati no bahīti anupakhajja seyyaṃ kappento anto āpajjati no bahi, bahiāpajjati no antoti saṅghikaṃ mañcādiṃ ajjhokāse santharitvā pakkamanto bahi āpajjati no anto, avasesaṃ pana anto ceva āpajjati bahi ca. Antosīmāyāti āgantuko āgantukavattaṃ adassetvā sachattupāhano vihāraṃ pavisanto upacārasīmaṃ okkantamattova āpajjati. Bahisīmāyāti gamiko dārubhaṇḍapaṭisāmanādigamikavattaṃ apūretvā pakkamanto upacārasīmaṃ atikkantamattova āpajjati. Avasesaṃ antosīmāya ceva āpajjati bahisīmāya ca. Sati vuḍḍhatare anajjhiṭṭho dhammaṃ bhāsanto saṅghamajjhe āpajjati nāma. Gaṇamajjhepi puggalasantikepi eseva nayo. Kāyena vuṭṭhātīti tiṇavatthārakasamathena vuṭṭhāti. Kāyaṃ acāletvā vācāya desentassa vācāya vuṭṭhāti. Vacīsampayuttaṃ kāyakiriyaṃ katvā desentassa kāyena vācāya vuṭṭhāti nāma. Saṅghamajjhe desanāgāminīpi vuṭṭhānagāminīpi vuṭṭhāti. Gaṇapuggalamajjhe pana desanāgāminīyeva vuṭṭhāti.
आगाळ्हाय चेतेय्याति आगाळ्हाय दळ्हभावाय चेतेय्य; तज्जनीयकम्मादिकतस्स वत्तं न पूरयतो इच्छमानो सङ्घो उक्खेपनीयकम्मं करेय्याति अत्थो। अलज्जी च होति बालो च अपकतत्तो चाति एत्थ बालो ‘‘अयं धम्माधम्मं न जानाति’’ अपकतत्तो वा ‘‘आपत्तानापत्तिं न जानाती’’ति न एत्तावता कम्मं कातब्बं; बालभावमूलकं पन अपकतत्तभावमूलकञ्च आपत्तिं आपन्नस्स कम्मं कातब्बन्ति अत्थो। अधिसीले सीलविपन्नो नाम द्वे आपत्तिक्खन्धे आपन्नो; आचारविपन्नो नाम पञ्च आपत्तिक्खन्धे आपन्नो; दिट्ठिविपन्नो नाम अन्तग्गाहिकाय दिट्ठिया समन्नागतो। तेसं आपत्तिं अपस्सन्तानं अप्पटिकरोन्तानं दिट्ठिञ्च अनिस्सज्जन्तानंयेव कम्मं कातब्बं।
Āgāḷhāya ceteyyāti āgāḷhāya daḷhabhāvāya ceteyya; tajjanīyakammādikatassa vattaṃ na pūrayato icchamāno saṅgho ukkhepanīyakammaṃ kareyyāti attho. Alajjī ca hoti bālo ca apakatatto cāti ettha bālo ‘‘ayaṃ dhammādhammaṃ na jānāti’’ apakatatto vā ‘‘āpattānāpattiṃ na jānātī’’ti na ettāvatā kammaṃ kātabbaṃ; bālabhāvamūlakaṃ pana apakatattabhāvamūlakañca āpattiṃ āpannassa kammaṃ kātabbanti attho. Adhisīle sīlavipanno nāma dve āpattikkhandhe āpanno; ācāravipanno nāma pañca āpattikkhandhe āpanno; diṭṭhivipanno nāma antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato. Tesaṃ āpattiṃ apassantānaṃ appaṭikarontānaṃ diṭṭhiñca anissajjantānaṃyeva kammaṃ kātabbaṃ.
कायिको दवो नाम पासकादीहि जूतकीळनादिभेदो अनाचारो; वाचसिको दवो नाम मुखालम्बरकरणादिभेदो अनाचारो; कायिकवाचसिको नाम नच्चनगायनादिभेदो द्वीहिपि द्वारेहि अनाचारो । कायिको अनाचारो नाम कायद्वारे पञ्ञत्तसिक्खापदवीतिक्कमो; वाचसिको अनाचारो नाम वचीद्वारे पञ्ञत्तसिक्खापदवीतिक्कमो; कायिकवाचसिको नाम द्वारद्वयेपि पञ्ञत्तसिक्खापदवीतिक्कमो। कायिकेन उपघातिकेनाति कायद्वारे पञ्ञत्तस्स सिक्खापदस्स असिक्खनेन, यो हि तं न सिक्खति, सो नं उपघातेति, तस्मा तस्स तं असिक्खनं ‘‘कायिकं उपघातिक’’न्ति वुच्चति। सेसपदद्वयेपि एसेव नयो। कायिकेन मिच्छाजीवेनाति जङ्घपेसनिकादिना वा गण्डफालनादिना वा वेज्जकम्मेन ; वाचसिकेनाति सासनउग्गहणआरोचनादिना; ततियपदं उभयसम्पयोगवसेन वुत्तं।
Kāyiko davo nāma pāsakādīhi jūtakīḷanādibhedo anācāro; vācasiko davo nāma mukhālambarakaraṇādibhedo anācāro; kāyikavācasiko nāma naccanagāyanādibhedo dvīhipi dvārehi anācāro . Kāyiko anācāro nāma kāyadvāre paññattasikkhāpadavītikkamo; vācasiko anācāro nāma vacīdvāre paññattasikkhāpadavītikkamo; kāyikavācasiko nāma dvāradvayepi paññattasikkhāpadavītikkamo. Kāyikena upaghātikenāti kāyadvāre paññattassa sikkhāpadassa asikkhanena, yo hi taṃ na sikkhati, so naṃ upaghāteti, tasmā tassa taṃ asikkhanaṃ ‘‘kāyikaṃ upaghātika’’nti vuccati. Sesapadadvayepi eseva nayo. Kāyikena micchājīvenāti jaṅghapesanikādinā vā gaṇḍaphālanādinā vā vejjakammena ; vācasikenāti sāsanauggahaṇaārocanādinā; tatiyapadaṃ ubhayasampayogavasena vuttaṃ.
अलं भिक्खु मा भण्डनन्ति अलं भिक्खु मा भण्डनं करि, मा कलहं, मा विवादं करीति अत्थो। न वोहरितब्बन्ति न किञ्चि वत्तब्बं; वदतोपि हि तादिसस्स वचनं न सोतब्बं मञ्ञन्ति। न किस्मिञ्चि पच्चेकट्ठानेति किस्मिञ्चि बीजनग्गाहादिके एकस्मिम्पि जेट्ठकट्ठाने न ठपेतब्बोति अत्थो। ओकासकम्मं कारेन्तस्साति ‘‘करोतु आयस्मा ओकासं, अहं तं वत्तुकामो’’ति एवं ओकासं कारेन्तस्स। नालं ओकासकम्मं कातुन्ति ‘‘किं त्वं करिस्ससी’’ति ओकासो न कातब्बो। सवचनीयं नादातब्बन्ति वचनं न आदातब्बं, वचनम्पि न सोतब्बं; यत्थ गहेत्वा गन्तुकामो होति, न तत्थ गन्तब्बन्ति अत्थो।
Alaṃ bhikkhu mā bhaṇḍananti alaṃ bhikkhu mā bhaṇḍanaṃ kari, mā kalahaṃ, mā vivādaṃ karīti attho. Na voharitabbanti na kiñci vattabbaṃ; vadatopi hi tādisassa vacanaṃ na sotabbaṃ maññanti. Na kismiñci paccekaṭṭhāneti kismiñci bījanaggāhādike ekasmimpi jeṭṭhakaṭṭhāne na ṭhapetabboti attho. Okāsakammaṃ kārentassāti ‘‘karotu āyasmā okāsaṃ, ahaṃ taṃ vattukāmo’’ti evaṃ okāsaṃ kārentassa. Nālaṃ okāsakammaṃ kātunti ‘‘kiṃ tvaṃ karissasī’’ti okāso na kātabbo. Savacanīyaṃ nādātabbanti vacanaṃ na ādātabbaṃ, vacanampi na sotabbaṃ; yattha gahetvā gantukāmo hoti, na tattha gantabbanti attho.
तीहङ्गेहि समन्नागतस्स भिक्खुनो विनयोति यं सो जानाति, सो तस्स विनयो नाम होति; सो न पुच्छितब्बोति अत्थो। अनुयोगो न दातब्बोति ‘‘इदं कप्पती’’ति पुच्छन्तस्स पुच्छाय ओकासो न दातब्बो, ‘‘अञ्ञं पुच्छा’’ति वत्तब्बो। इति सो नेव पुच्छितब्बो नास्स पुच्छा सोतब्बाति अत्थो। विनयो न साकच्छातब्बोति विनयपञ्हो न साकच्छितब्बो, कप्पियाकप्पियकथा न संसन्देतब्बा।
Tīhaṅgehi samannāgatassa bhikkhuno vinayoti yaṃ so jānāti, so tassa vinayo nāma hoti; so na pucchitabboti attho. Anuyogo na dātabboti ‘‘idaṃ kappatī’’ti pucchantassa pucchāya okāso na dātabbo, ‘‘aññaṃ pucchā’’ti vattabbo. Iti so neva pucchitabbo nāssa pucchā sotabbāti attho. Vinayo na sākacchātabboti vinayapañho na sākacchitabbo, kappiyākappiyakathā na saṃsandetabbā.
इदमप्पहायाति एतं ब्रह्मचारिपटिञ्ञातादिकं लद्धिं अविजहित्वा। सुद्धं ब्रह्मचारिन्ति खीणासवं भिक्खुं। ‘‘पातब्यतं आपज्जती’’ति पातब्यभावं पटिसेवनं आपज्जति। ‘‘इदमप्पहाया’’ति वचनतो पन तं ब्रह्मचारिपटिञ्ञातं पहाय खीणासवं ‘‘मुसा मया भणितं, खमथ मे’’ति खमापेत्वा ‘‘नत्थि कामेसु दोसो’’ति लद्धिं विजहित्वा गतिविसोधनं करेय्य। अकुसलमूलानीति अकुसलानि चेव मूलानि च, अकुसलानं वा मूलानि अकुसलमूलानि। कुसलमूलेसुपि एसेव नयो। दुट्ठु चरितानि विरूपानि वा चरितानि दुच्चरितानि। सुट्ठु चरितानि सुन्दरानि वा चरितानि सुचरितानि। कायेन करणभूतेन कतं दुच्चरितं कायदुच्चरितं। एस नयो सब्बत्थ। सेसं तत्थ तत्थ वुत्तनयत्ता उत्तानमेवाति।
Idamappahāyāti etaṃ brahmacāripaṭiññātādikaṃ laddhiṃ avijahitvā. Suddhaṃ brahmacārinti khīṇāsavaṃ bhikkhuṃ. ‘‘Pātabyataṃ āpajjatī’’ti pātabyabhāvaṃ paṭisevanaṃ āpajjati. ‘‘Idamappahāyā’’ti vacanato pana taṃ brahmacāripaṭiññātaṃ pahāya khīṇāsavaṃ ‘‘musā mayā bhaṇitaṃ, khamatha me’’ti khamāpetvā ‘‘natthi kāmesu doso’’ti laddhiṃ vijahitvā gativisodhanaṃ kareyya. Akusalamūlānīti akusalāni ceva mūlāni ca, akusalānaṃ vā mūlāni akusalamūlāni. Kusalamūlesupi eseva nayo. Duṭṭhu caritāni virūpāni vā caritāni duccaritāni. Suṭṭhu caritāni sundarāni vā caritāni sucaritāni. Kāyena karaṇabhūtena kataṃ duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ. Esa nayo sabbattha. Sesaṃ tattha tattha vuttanayattā uttānamevāti.
तिकवारवण्णना निट्ठिता।
Tikavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ३. तिकवारो • 3. Tikavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / तिकवारवण्णना • Tikavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / तिकवारवण्णना • Tikavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / तिकवारवण्णना • Tikavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / एकुत्तरिकनयो तिकवारवण्णना • Ekuttarikanayo tikavāravaṇṇanā
