Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൨൫൨] ൨. തിലമുട്ഠിജാതകവണ്ണനാ
[252] 2. Tilamuṭṭhijātakavaṇṇanā
അജ്ജാപി മേ തം മനസീതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ അഞ്ഞതരം കോധനം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭ കഥേസി. അഞ്ഞതരോ കിര, ഭിക്ഖു, കോധനോ അഹോസി ഉപായാസബഹുലോ, അപ്പമ്പി വുത്തോ സമാനോ കുപ്പി അഭിസജ്ജി, കോപഞ്ച ദോസഞ്ച അപ്പച്ചയഞ്ച പാത്വാകാസി. അഥേകദിവസം ഭിക്ഖൂ ധമ്മസഭായം കഥം സമുട്ഠാപേസും – ‘‘ആവുസോ, അസുകോ നാമ ഭിക്ഖു കോധനോ ഉപായാസബഹുലോ ഉദ്ധനേ പക്ഖിത്തലോണം വിയ തടതടായന്തോ വിചരതി, ഏവരൂപേ നിക്കോധനേ ബുദ്ധസാസനേ പബ്ബജിതോ സമാനോ കോധമത്തമ്പി നിഗ്ഗണ്ഹിതും ന സക്കോതീ’’തി. സത്ഥാ തേസം കഥം സുത്വാ ഏകം ഭിക്ഖും പേസേത്വാ തം ഭിക്ഖും പക്കോസാപേത്വാ ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഭിക്ഖു, കോധനോ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘സച്ചം, ഭന്തേ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ, പുബ്ബേപി അയം കോധനോ അഹോസീ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Ajjāpime taṃ manasīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ kodhanaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Aññataro kira, bhikkhu, kodhano ahosi upāyāsabahulo, appampi vutto samāno kuppi abhisajji, kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu kodhano upāyāsabahulo uddhane pakkhittaloṇaṃ viya taṭataṭāyanto vicarati, evarūpe nikkodhane buddhasāsane pabbajito samāno kodhamattampi niggaṇhituṃ na sakkotī’’ti. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ekaṃ bhikkhuṃ pesetvā taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, kodhano’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ayaṃ kodhano ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ തസ്സ പുത്തോ ബ്രഹ്മദത്തകുമാരോ നാമ അഹോസി. പോരാണകരാജാനോ ച അത്തനോ പുത്തേ ‘‘ഏവം ഏതേ നിഹതമാനദപ്പാ സീതുണ്ഹക്ഖമാ ലോകചാരിത്തഞ്ഞൂ ച ഭവിസ്സന്തീ’’തി അത്തനോ നഗരേ ദിസാപാമോക്ഖആചരിയേ വിജ്ജമാനേപി സിപ്പുഗ്ഗഹണത്ഥായ ദൂരേ തിരോരട്ഠം പേസേന്തി, തസ്മാ സോപി രാജാ സോളസവസ്സുദ്ദേസികം പുത്തം പക്കോസാപേത്വാ ഏകപടലികഉപാഹനാ ച പണ്ണച്ഛത്തഞ്ച കഹാപണസഹസ്സഞ്ച ദത്വാ ‘‘താത, തക്കസിലം ഗന്ത്വാ സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹാ’’തി പേസേസി. സോ ‘‘സാധൂ’’തി മാതാപിതരോ വന്ദിത്വാ നിക്ഖമിത്വാ അനുപുബ്ബേന തക്കസിലം പത്വാ ആചരിയസ്സ ഗേഹം പുച്ഛിത്വാ ആചരിയേ മാണവകാനം സിപ്പം വാചേത്വാ ഉട്ഠായ ഘരദ്വാരേ ചങ്കമന്തേ ഗേഹം ഗന്ത്വാ യസ്മിം ഠാനേ ഠിതോ ആചരിയം അദ്ദസ, തത്ഥേവ ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചിത്വാ ഛത്തഞ്ച അപനേത്വാ ആചരിയം വന്ദിത്വാ അട്ഠാസി. സോ തസ്സ കിലന്തഭാവം ഞത്വാ ആഗന്തുകസങ്ഗഹം കാരേസി. കുമാരോ ഭുത്തഭോജനോ ഥോകം വിസ്സമിത്വാ ആചരിയം ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ അട്ഠാസി, ‘‘കുതോ ആഗതോസി, താതാ’’തി ച വുത്തേ ‘‘ബാരാണസിതോ’’തി ആഹ. ‘‘കസ്സ പുത്തോസീ’’തി? ‘‘ബാരാണസിരഞ്ഞോ’’തി. ‘‘കേനത്ഥേനാഗതോസീ’’തി? ‘‘സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹത്ഥായാ’’തി. ‘‘കിം തേ ആചരിയഭാഗോ ആഭതോ, ഉദാഹു ധമ്മന്തേവാസികോ ഹോതുകാമോസീ’’തി? സോ ‘‘ആചരിയഭാഗോ മേ ആഭതോ’’തി വത്വാ ആചരിയസ്സ പാദമൂലേ സഹസ്സത്ഥവികം ഠപേത്വാ വന്ദി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa putto brahmadattakumāro nāma ahosi. Porāṇakarājāno ca attano putte ‘‘evaṃ ete nihatamānadappā sītuṇhakkhamā lokacārittaññū ca bhavissantī’’ti attano nagare disāpāmokkhaācariye vijjamānepi sippuggahaṇatthāya dūre tiroraṭṭhaṃ pesenti, tasmā sopi rājā soḷasavassuddesikaṃ puttaṃ pakkosāpetvā ekapaṭalikaupāhanā ca paṇṇacchattañca kahāpaṇasahassañca datvā ‘‘tāta, takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggaṇhā’’ti pesesi. So ‘‘sādhū’’ti mātāpitaro vanditvā nikkhamitvā anupubbena takkasilaṃ patvā ācariyassa gehaṃ pucchitvā ācariye māṇavakānaṃ sippaṃ vācetvā uṭṭhāya gharadvāre caṅkamante gehaṃ gantvā yasmiṃ ṭhāne ṭhito ācariyaṃ addasa, tattheva upāhanā omuñcitvā chattañca apanetvā ācariyaṃ vanditvā aṭṭhāsi. So tassa kilantabhāvaṃ ñatvā āgantukasaṅgahaṃ kāresi. Kumāro bhuttabhojano thokaṃ vissamitvā ācariyaṃ upasaṅkamitvā vanditvā aṭṭhāsi, ‘‘kuto āgatosi, tātā’’ti ca vutte ‘‘bārāṇasito’’ti āha. ‘‘Kassa puttosī’’ti? ‘‘Bārāṇasirañño’’ti. ‘‘Kenatthenāgatosī’’ti? ‘‘Sippaṃ uggaṇhatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ te ācariyabhāgo ābhato, udāhu dhammantevāsiko hotukāmosī’’ti? So ‘‘ācariyabhāgo me ābhato’’ti vatvā ācariyassa pādamūle sahassatthavikaṃ ṭhapetvā vandi.
ധമ്മന്തേവാസികാ ദിവാ ആചരിയസ്സ കമ്മം കത്വാ രത്തിം സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹന്തി, ആചരിയഭാഗദായകാ ഗേഹേ ജേട്ഠപുത്താ വിയ ഹുത്വാ സിപ്പമേവ ഉഗ്ഗണ്ഹന്തി. തസ്മാ സോപി ആചരിയോ സല്ലഹുകേന സുഭനക്ഖത്തേന കുമാരസ്സ സിപ്പം പട്ഠപേസി. കുമാരോപി സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹന്തോ ഏകദിവസം ആചരിയേന സദ്ധിം ന്ഹായിതും അഗമാസി. അഥേകാ മഹല്ലികാ ഇത്ഥീ തിലാനി സേതേ കത്വാ പത്ഥരിത്വാ രക്ഖമാനാ നിസീദി. കുമാരോ സേതതിലേ ദിസ്വാ ഖാദിതുകാമോ ഹുത്വാ ഏകം തിലമുട്ഠിം ഗഹേത്വാ ഖാദി, മഹല്ലികാ ‘‘തണ്ഹാലുകോ ഏസോ’’തി കിഞ്ചി അവത്വാ തുണ്ഹീ അഹോസി. സോ പുനദിവസേപി തായ വേലായ തഥേവ അകാസി, സാപി നം ന കിഞ്ചി ആഹ. ഇതരോ തതിയദിവസേപി തഥേവാകാസി, തദാ മഹല്ലികാ ‘‘ദിസാപാമോക്ഖോ ആചരിയോ അത്തനോ അന്തേവാസികേഹി മം വിലുമ്പാപേതീ’’തി ബാഹാ പഗ്ഗയ്ഹ കന്ദി. ആചരിയോ നിവത്തിത്വാ ‘‘കിം ഏതം , അമ്മാ’’തി പുച്ഛി. ‘‘സാമി, അന്തേവാസികോ തേ മയാ കതാനം സേതതിലാനം അജ്ജേകം മുട്ഠിം ഖാദി, ഹിയ്യോ ഏകം, പരേ ഏകം, നനു ഏവം ഖാദന്തോ മമ സന്തകം സബ്ബം നാസേസ്സതീ’’തി. ‘‘അമ്മ, മാ രോദി, മൂലം തേ ദാപേസ്സാമീ’’തി. ‘‘ന മേ, സാമി, മൂലേനത്ഥോ, യഥാ പനേസ കുമാരോ പുന ഏവം ന കരോതി, തഥാ തം സിക്ഖാപേഹീ’’തി. ആചരിയോ ‘‘തേന ഹി പസ്സ, അമ്മാ’’തി ദ്വീഹി മാണവേഹി തം കുമാരം ദ്വീസു ഹത്ഥേസു ഗാഹാപേത്വാ വേളുപേസികം ഗഹേത്വാ ‘‘പുന ഏവരൂപം മാ അകാസീ’’തി തിക്ഖത്തും പിട്ഠിയം പഹരി. കുമാരോ ആചരിയസ്സ കുജ്ഝിത്വാ രത്താനി അക്ഖീനി കത്വാ പാദപിട്ഠിതോ യാവ കേസമത്ഥകാ ഓലോകേസി. സോപിസ്സ കുജ്ഝിത്വാ ഓലോകിതഭാവം അഞ്ഞാസി. കുമാരോ സിപ്പം നിട്ഠാപേത്വാ ‘‘അനുയോഗം ദത്വാ മാരാപേതബ്ബോ ഏസ മയാ’’തി തേന കതദോസം ഹദയേ ഠപേത്വാ ഗമനകാലേ ആചരിയം വന്ദിത്വാ ‘‘യദാഹം, ആചരിയ, ബാരാണസിരജ്ജം പത്വാ തുമ്ഹാകം സന്തികം പേസേസ്സാമി, തദാ തുമ്ഹേ ആഗച്ഛേയ്യാഥാ’’തി സസിനേഹോ വിയ പടിഞ്ഞം ഗഹേത്വാ പക്കാമി.
Dhammantevāsikā divā ācariyassa kammaṃ katvā rattiṃ sippaṃ uggaṇhanti, ācariyabhāgadāyakā gehe jeṭṭhaputtā viya hutvā sippameva uggaṇhanti. Tasmā sopi ācariyo sallahukena subhanakkhattena kumārassa sippaṃ paṭṭhapesi. Kumāropi sippaṃ uggaṇhanto ekadivasaṃ ācariyena saddhiṃ nhāyituṃ agamāsi. Athekā mahallikā itthī tilāni sete katvā pattharitvā rakkhamānā nisīdi. Kumāro setatile disvā khāditukāmo hutvā ekaṃ tilamuṭṭhiṃ gahetvā khādi, mahallikā ‘‘taṇhāluko eso’’ti kiñci avatvā tuṇhī ahosi. So punadivasepi tāya velāya tatheva akāsi, sāpi naṃ na kiñci āha. Itaro tatiyadivasepi tathevākāsi, tadā mahallikā ‘‘disāpāmokkho ācariyo attano antevāsikehi maṃ vilumpāpetī’’ti bāhā paggayha kandi. Ācariyo nivattitvā ‘‘kiṃ etaṃ , ammā’’ti pucchi. ‘‘Sāmi, antevāsiko te mayā katānaṃ setatilānaṃ ajjekaṃ muṭṭhiṃ khādi, hiyyo ekaṃ, pare ekaṃ, nanu evaṃ khādanto mama santakaṃ sabbaṃ nāsessatī’’ti. ‘‘Amma, mā rodi, mūlaṃ te dāpessāmī’’ti. ‘‘Na me, sāmi, mūlenattho, yathā panesa kumāro puna evaṃ na karoti, tathā taṃ sikkhāpehī’’ti. Ācariyo ‘‘tena hi passa, ammā’’ti dvīhi māṇavehi taṃ kumāraṃ dvīsu hatthesu gāhāpetvā veḷupesikaṃ gahetvā ‘‘puna evarūpaṃ mā akāsī’’ti tikkhattuṃ piṭṭhiyaṃ pahari. Kumāro ācariyassa kujjhitvā rattāni akkhīni katvā pādapiṭṭhito yāva kesamatthakā olokesi. Sopissa kujjhitvā olokitabhāvaṃ aññāsi. Kumāro sippaṃ niṭṭhāpetvā ‘‘anuyogaṃ datvā mārāpetabbo esa mayā’’ti tena katadosaṃ hadaye ṭhapetvā gamanakāle ācariyaṃ vanditvā ‘‘yadāhaṃ, ācariya, bārāṇasirajjaṃ patvā tumhākaṃ santikaṃ pesessāmi, tadā tumhe āgaccheyyāthā’’ti sasineho viya paṭiññaṃ gahetvā pakkāmi.
സോ ബാരാണസിം പത്വാ മാതാപിതരോ വന്ദിത്വാ സിപ്പം ദസ്സേസി. രാജാ ‘‘ജീവമാനേന മേ പുത്തോ ദിട്ഠോ, ജീവമാനോവസ്സ രജ്ജസിരിം പസ്സാമീ’’തി പുത്തം രജ്ജേ പതിട്ഠാപേസി. സോ രജ്ജസിരിം അനുഭവമാനോ ആചരിയേന കതദോസം സരിത്വാ ഉപ്പന്നകോധോ ‘‘മാരാപേസ്സാമി ന’’ന്തി പക്കോസനത്ഥായ ആചരിയസ്സ ദൂതം പാഹേസി. ആചരിയോ ‘‘തരുണകാലേ നം സഞ്ഞാപേതും ന സക്ഖിസ്സാമീ’’തി അഗന്ത്വാ തസ്സ രഞ്ഞോ മജ്ഝിമവയകാലേ ‘‘ഇദാനി നം സഞ്ഞാപേതും സക്ഖിസ്സാമീ’’തി ഗന്ത്വാ രാജദ്വാരേ ഠത്വാ ‘‘തക്കസിലാചരിയോ ആഗതോ’’തി ആരോചാപേസി. രാജാ തുട്ഠോ ബ്രാഹ്മണം പക്കോസാപേത്വാ തം അത്തനോ സന്തികം ആഗതം ദിസ്വാവ കോധം ഉപ്പാദേത്വാ രത്താനി അക്ഖീനി കത്വാ അമച്ചേ ആമന്തേത്വാ ‘‘ഭോ, അജ്ജാപി മേ ആചരിയേന പഹടട്ഠാനം രുജ്ജതി, ആചരിയോ നലാടേന മച്ചും ആദായ ‘മരിസ്സാമീ’തി ആഗതോ, അജ്ജസ്സ ജീവിതം നത്ഥീ’’തി വത്വാ പുരിമാ ദ്വേ ഗാഥാ അവോച –
So bārāṇasiṃ patvā mātāpitaro vanditvā sippaṃ dassesi. Rājā ‘‘jīvamānena me putto diṭṭho, jīvamānovassa rajjasiriṃ passāmī’’ti puttaṃ rajje patiṭṭhāpesi. So rajjasiriṃ anubhavamāno ācariyena katadosaṃ saritvā uppannakodho ‘‘mārāpessāmi na’’nti pakkosanatthāya ācariyassa dūtaṃ pāhesi. Ācariyo ‘‘taruṇakāle naṃ saññāpetuṃ na sakkhissāmī’’ti agantvā tassa rañño majjhimavayakāle ‘‘idāni naṃ saññāpetuṃ sakkhissāmī’’ti gantvā rājadvāre ṭhatvā ‘‘takkasilācariyo āgato’’ti ārocāpesi. Rājā tuṭṭho brāhmaṇaṃ pakkosāpetvā taṃ attano santikaṃ āgataṃ disvāva kodhaṃ uppādetvā rattāni akkhīni katvā amacce āmantetvā ‘‘bho, ajjāpi me ācariyena pahaṭaṭṭhānaṃ rujjati, ācariyo nalāṭena maccuṃ ādāya ‘marissāmī’ti āgato, ajjassa jīvitaṃ natthī’’ti vatvā purimā dve gāthā avoca –
൪.
4.
‘‘അജ്ജാപി മേ തം മനസി, യം മം ത്വം തിലമുട്ഠിയാ;
‘‘Ajjāpi me taṃ manasi, yaṃ maṃ tvaṃ tilamuṭṭhiyā;
ബാഹായ മം ഗഹേത്വാന, ലട്ഠിയാ അനുതാളയി.
Bāhāya maṃ gahetvāna, laṭṭhiyā anutāḷayi.
൫.
5.
‘‘നനു ജീവിതേ ന രമസി, യേനാസി ബ്രാഹ്മണാഗതോ;
‘‘Nanu jīvite na ramasi, yenāsi brāhmaṇāgato;
യം മം ബാഹാ ഗഹേത്വാന, തിക്ഖത്തും അനുതാളയീ’’തി.
Yaṃ maṃ bāhā gahetvāna, tikkhattuṃ anutāḷayī’’ti.
തത്ഥ യം മം ബാഹായ മന്തി ദ്വീസു പദേസു ഉപയോഗവചനം അനുതാളനഗഹണാപേക്ഖം. യം മം ത്വം തിലമുട്ഠിയാ കാരണാ അനുതാളയി, അനുതാളേന്തോ ച മം ബാഹായ ഗഹേത്വാ അനുതാളയി, തം അനുതാളനം അജ്ജാപി മേ മനസീതി അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ. നനു ജീവിതേ ന രമസീതി മഞ്ഞേ ത്വം അത്തനോ ജീവിതമ്ഹി നാഭിരമസി. യേനാസി ബ്രാഹ്മണാഗതോതി യസ്മാ ബ്രാഹ്മണ ഇധ മമ സന്തികം ആഗതോസി. യം മം ബാഹാ ഗഹേത്വാനാതി യം മമ ബാഹാ ഗഹേത്വാ, യം മം ബാഹായ ഗഹേത്വാതിപി അത്ഥോ. തിക്ഖത്തും അനുതാളയീതി തയോ വാരേ വേളുലട്ഠിയാ താളേസി, അജ്ജ ദാനി തസ്സ ഫലം വിന്ദാഹീതി നം മരണേന സന്തജ്ജേന്തോ ഏവമാഹ.
Tattha yaṃ maṃ bāhāya manti dvīsu padesu upayogavacanaṃ anutāḷanagahaṇāpekkhaṃ. Yaṃ maṃ tvaṃ tilamuṭṭhiyā kāraṇā anutāḷayi, anutāḷento ca maṃ bāhāya gahetvā anutāḷayi, taṃ anutāḷanaṃ ajjāpi me manasīti ayañhettha attho. Nanu jīvite na ramasīti maññe tvaṃ attano jīvitamhi nābhiramasi. Yenāsi brāhmaṇāgatoti yasmā brāhmaṇa idha mama santikaṃ āgatosi. Yaṃ maṃ bāhā gahetvānāti yaṃ mama bāhā gahetvā, yaṃ maṃ bāhāya gahetvātipi attho. Tikkhattuṃ anutāḷayīti tayo vāre veḷulaṭṭhiyā tāḷesi, ajja dāni tassa phalaṃ vindāhīti naṃ maraṇena santajjento evamāha.
തം സുത്വാ ആചരിയോ തതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā ācariyo tatiyaṃ gāthamāha –
൬.
6.
‘‘അരിയോ അനരിയം കുബ്ബന്തം, യോ ദണ്ഡേന നിസേധതി;
‘‘Ariyo anariyaṃ kubbantaṃ, yo daṇḍena nisedhati;
സാസനം തം ന തം വേരം, ഇതി നം പണ്ഡിതാ വിദൂ’’തി.
Sāsanaṃ taṃ na taṃ veraṃ, iti naṃ paṇḍitā vidū’’ti.
തത്ഥ അരിയോതി സുന്ദരാധിവചനമേതം. സോ പന അരിയോ ചതുബ്ബിധോ ഹോതി ആചാരഅരിയോ ദസ്സനഅരിയോ ലിങ്ഗഅരിയോ പടിവേധഅരിയോതി. തത്ഥ മനുസ്സോ വാ ഹോതു തിരച്ഛാനോ വാ, അരിയാചാരേ ഠിതോ ആചാരഅരിയോ നാമ. വുത്തമ്പി ചേതം –
Tattha ariyoti sundarādhivacanametaṃ. So pana ariyo catubbidho hoti ācāraariyo dassanaariyo liṅgaariyo paṭivedhaariyoti. Tattha manusso vā hotu tiracchāno vā, ariyācāre ṭhito ācāraariyo nāma. Vuttampi cetaṃ –
‘‘അരിയവത്തസി വക്കങ്ഗ, യോ പിണ്ഡമപചായതി;
‘‘Ariyavattasi vakkaṅga, yo piṇḍamapacāyati;
ചജാമി തേ തം ഭത്താരം, ഗച്ഛഥൂഭോ യഥാസുഖ’’ന്തി. (ജാ॰ ൨.൨൧.൧൦൬);
Cajāmi te taṃ bhattāraṃ, gacchathūbho yathāsukha’’nti. (jā. 2.21.106);
രൂപേന പന ഇരിയാപഥേന ച പാസാദികേന ദസ്സനീയേന സമന്നാഗതോ ദസ്സനഅരിയോ നാമ. വുത്തമ്പി ചേതം –
Rūpena pana iriyāpathena ca pāsādikena dassanīyena samannāgato dassanaariyo nāma. Vuttampi cetaṃ –
‘‘അരിയാവകാസോസി പസന്നനേത്തോ, മഞ്ഞേ ഭവം പബ്ബജിതോ കുലമ്ഹാ;
‘‘Ariyāvakāsosi pasannanetto, maññe bhavaṃ pabbajito kulamhā;
കഥം നു ചിത്താനി പഹായ ഭോഗേ, പബ്ബജി നിക്ഖമ്മ ഘരാ സപഞ്ഞാ’’തി. (ജാ॰ ൨.൧൭.൧൪൩);
Kathaṃ nu cittāni pahāya bhoge, pabbaji nikkhamma gharā sapaññā’’ti. (jā. 2.17.143);
നിവാസനപാരുപനലിങ്ഗഗ്ഗഹണേന പന സമണസദിസോ ഹുത്വാ വിചരന്തോ ദുസ്സീലോപി ലിങ്ഗഅരിയോ നാമ. യം സന്ധായ വുത്തം –
Nivāsanapārupanaliṅgaggahaṇena pana samaṇasadiso hutvā vicaranto dussīlopi liṅgaariyo nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘ഛദനം കത്വാന സുബ്ബതാനം, പക്ഖന്ദീ കുലദൂസകോ പഗബ്ഭോ;
‘‘Chadanaṃ katvāna subbatānaṃ, pakkhandī kuladūsako pagabbho;
മായാവീ അസഞ്ഞതോ പലാപോ, പതിരൂപേന ചരം സ മഗ്ഗദൂസീ’’തി.
Māyāvī asaññato palāpo, patirūpena caraṃ sa maggadūsī’’ti.
ബുദ്ധാദയോ പന പടിവേധഅരിയാ നാമ. തേന വുത്തം – ‘‘അരിയാ വുച്ചന്തി ബുദ്ധാ ച പച്ചേകബുദ്ധാ ച ബുദ്ധസാവകാ ചാ’’തി. തേസു ഇധ ആചാരഅരിയോവ അധിപ്പേതോ.
Buddhādayo pana paṭivedhaariyā nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca buddhasāvakā cā’’ti. Tesu idha ācāraariyova adhippeto.
അനരിയന്തി ദുസ്സീലം പാപധമ്മം. കുബ്ബന്തന്തി പാണാതിപാതാദികം പഞ്ചവിധദുസ്സീല്യകമ്മം കരോന്തം, ഏകമേവ വാ ഏതം അത്ഥപദം, അനരിയം ഹീനം ലാമകം പഞ്ചവേരഭയകമ്മം കരോന്തം പുഗ്ഗലം. യോതി ഖത്തിയാദീസു യോ കോചി. ദണ്ഡേനാതി യേന കേനചി പഹരണകേന. നിസേധതീതി ‘‘മാ പുന ഏവരൂപം കരീ’’തി പഹരന്തോ നിവാരേതി. സാസനം തം ന തം വേരന്തി തം, മഹാരാജ, അകത്തബ്ബം കരോന്തേ പുത്തധീതരോ വാ അന്തേവാസികേ വാ ഏവം പഹരിത്വാ നിസേധനം നാമ ഇമസ്മിം ലോകേ സാസനം അനുസിട്ഠി ഓവാദോ, ന വേരം. ഇതി നം പണ്ഡിതാ വിദൂതി ഏവമേതം പണ്ഡിതാ ജാനന്തി. തസ്മാ, മഹാരാജ, ത്വമ്പി ഏവം ജാന, ന ഏവരൂപേ ഠാനേ വേരം കാതും അരഹസി. സചേ ഹി ത്വം, മഹാരാജ, മയാ ഏവം സിക്ഖാപിതോ നാഭവിസ്സ, അഥ ഗച്ഛന്തേ കാലേ പൂവസക്ഖലിആദീനി ചേവ ഫലാഫലാദീനി ച ഹരന്തോ ചോരകമ്മേസു പലുദ്ധോ അനുപുബ്ബേന സന്ധിച്ഛേദനപന്ഥദൂഹനഗാമഘാതകാദീനി കത്വാ ‘‘രാജാപരാധികോ ചോരോ’’തി സഹോഡ്ഢം ഗഹേത്വാ രഞ്ഞോ ദസ്സിതോ ‘‘ഗച്ഛഥസ്സ ദോസാനുരൂപം ദണ്ഡം ഉപനേഥാ’’തി ദണ്ഡഭയം പാപുണിസ്സ, കുതോ തേ ഏവരൂപാ സമ്പത്തി അഭവിസ്സ, നനു മം നിസ്സായ ഇദം ഇസ്സരിയം തയാ ലദ്ധന്തി ഏവം ആചരിയോ രാജാനം സഞ്ഞാപേസി . പരിവാരേത്വാ ഠിതാ അമച്ചാപിസ്സ കഥം സുത്വാ ‘‘സച്ചം, ദേവ, ഇദം ഇസ്സരിയം തുമ്ഹാകം ആചരിയസ്സേവ സന്തക’’ന്തി ആഹംസു.
Anariyanti dussīlaṃ pāpadhammaṃ. Kubbantanti pāṇātipātādikaṃ pañcavidhadussīlyakammaṃ karontaṃ, ekameva vā etaṃ atthapadaṃ, anariyaṃ hīnaṃ lāmakaṃ pañcaverabhayakammaṃ karontaṃ puggalaṃ. Yoti khattiyādīsu yo koci. Daṇḍenāti yena kenaci paharaṇakena. Nisedhatīti ‘‘mā puna evarūpaṃ karī’’ti paharanto nivāreti. Sāsanaṃ taṃ na taṃ veranti taṃ, mahārāja, akattabbaṃ karonte puttadhītaro vā antevāsike vā evaṃ paharitvā nisedhanaṃ nāma imasmiṃ loke sāsanaṃ anusiṭṭhi ovādo, na veraṃ. Iti naṃ paṇḍitāvidūti evametaṃ paṇḍitā jānanti. Tasmā, mahārāja, tvampi evaṃ jāna, na evarūpe ṭhāne veraṃ kātuṃ arahasi. Sace hi tvaṃ, mahārāja, mayā evaṃ sikkhāpito nābhavissa, atha gacchante kāle pūvasakkhaliādīni ceva phalāphalādīni ca haranto corakammesu paluddho anupubbena sandhicchedanapanthadūhanagāmaghātakādīni katvā ‘‘rājāparādhiko coro’’ti sahoḍḍhaṃ gahetvā rañño dassito ‘‘gacchathassa dosānurūpaṃ daṇḍaṃ upanethā’’ti daṇḍabhayaṃ pāpuṇissa, kuto te evarūpā sampatti abhavissa, nanu maṃ nissāya idaṃ issariyaṃ tayā laddhanti evaṃ ācariyo rājānaṃ saññāpesi . Parivāretvā ṭhitā amaccāpissa kathaṃ sutvā ‘‘saccaṃ, deva, idaṃ issariyaṃ tumhākaṃ ācariyasseva santaka’’nti āhaṃsu.
തസ്മിം ഖണേ രാജാ ആചരിയസ്സ ഗുണം സല്ലക്ഖേത്വാ ‘‘സബ്ബിസ്സരിയം തേ, ആചരിയ, ദമ്മി, രജ്ജം പടിച്ഛാ’’തി ആഹ. ആചരിയോ ‘‘ന മേ, മഹാരാജ, രജ്ജേനത്ഥോ’’തി പടിക്ഖിപി. രാജാ തക്കസിലം പേസേത്വാ ആചരിയസ്സ പുത്തദാരം ആഹരാപേത്വാ മഹന്തം ഇസ്സരിയം ദത്വാ തമേവ പുരോഹിതം കത്വാ പിതുട്ഠാനേ ഠപേത്വാ തസ്സോവാദേ ഠിതോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ സഗ്ഗപരായണോ അഹോസി.
Tasmiṃ khaṇe rājā ācariyassa guṇaṃ sallakkhetvā ‘‘sabbissariyaṃ te, ācariya, dammi, rajjaṃ paṭicchā’’ti āha. Ācariyo ‘‘na me, mahārāja, rajjenattho’’ti paṭikkhipi. Rājā takkasilaṃ pesetvā ācariyassa puttadāraṃ āharāpetvā mahantaṃ issariyaṃ datvā tameva purohitaṃ katvā pituṭṭhāne ṭhapetvā tassovāde ṭhito dānādīni puññāni katvā saggaparāyaṇo ahosi.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി, സച്ചപരിയോസാനേ കോധനോ ഭിക്ഖു അനാഗാമിഫലേ പതിട്ഠഹി, ബഹൂ ജനാ സോതാപന്നസകദാഗാമിഅനാഗാമിനോ അഹേസും. ‘‘തദാ രാജാ കോധനോ ഭിക്ഖു അഹോസി, ആചരിയോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kodhano bhikkhu anāgāmiphale patiṭṭhahi, bahū janā sotāpannasakadāgāmianāgāmino ahesuṃ. ‘‘Tadā rājā kodhano bhikkhu ahosi, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
തിലമുട്ഠിജാതകവണ്ണനാ ദുതിയാ.
Tilamuṭṭhijātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൨൫൨. തിലമുട്ഠിജാതകം • 252. Tilamuṭṭhijātakaṃ