Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ११. तिंसमत्ताथेरीगाथावण्णना

    11. Tiṃsamattātherīgāthāvaṇṇanā

    मुसलानि गहेत्वानातिआदिका तिंसमत्तानं थेरीनं गाथा। तापि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनन्तियो अनुक्‍कमेन उपचितविमोक्खसम्भारा इमस्मिं बुद्धुप्पादे सककम्मसञ्‍चोदिता तत्थ तत्थ कुलगेहे निब्बत्तित्वा विञ्‍ञुतं पत्वा पटाचाराय थेरिया सन्तिके धम्मं सुत्वा पटिलद्धसद्धा पब्बजित्वा परिसुद्धसीला वत्तपटिवत्तं परिपूरेन्तियो विहरन्ति। अथेकदिवसं पटाचाराथेरी तासं ओवादं देन्ती –

    Musalānigahetvānātiādikā tiṃsamattānaṃ therīnaṃ gāthā. Tāpi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantiyo anukkamena upacitavimokkhasambhārā imasmiṃ buddhuppāde sakakammasañcoditā tattha tattha kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā paṭācārāya theriyā santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā parisuddhasīlā vattapaṭivattaṃ paripūrentiyo viharanti. Athekadivasaṃ paṭācārātherī tāsaṃ ovādaṃ dentī –

    ११७.

    117.

    ‘‘मुसलानि गहेत्वान, धञ्‍ञं कोट्टेन्ति माणवा।

    ‘‘Musalāni gahetvāna, dhaññaṃ koṭṭenti māṇavā;

    पुत्तदारानि पोसेन्ता, धनं विन्दन्ति माणवा॥

    Puttadārāni posentā, dhanaṃ vindanti māṇavā.

    ११८.

    118.

    ‘‘करोथ बुद्धसासनं, यं कत्वा नानुतप्पति।

    ‘‘Karotha buddhasāsanaṃ, yaṃ katvā nānutappati;

    खिप्पं पादानि धोवित्वा, एकमन्ते निसीदथ।

    Khippaṃ pādāni dhovitvā, ekamante nisīdatha;

    चेतोसमथमनुयुत्ता, करोथ बुद्धसासन’’न्ति॥ – इमा द्वे गाथा अभासि।

    Cetosamathamanuyuttā, karotha buddhasāsana’’nti. – imā dve gāthā abhāsi;

    तत्थायं सङ्खेपत्थो – इमे सत्ता जीवितहेतु मुसलानि गहेत्वा परेसं धञ्‍ञं कोट्टेन्ति, उदुक्खलकम्मं करोन्ति। अञ्‍ञम्पि एदिसं निहीनकम्मं कत्वा पुत्तदारं पोसेन्ता यथारहं धनम्पि संहरन्ति। तं पन नेसं कम्मं निहीनं गम्मं पोथुज्‍जनिकं दुक्खं अनत्थसञ्हितञ्‍च। तस्मा एदिसं संकिलेसिकपपञ्‍चं वज्‍जेत्वा करोथ बुद्धसासनं सिक्खत्तयसङ्खातं सम्मासम्बुद्धसासनं करोथ सम्पादेथ अत्तनो सन्ताने निब्बत्तेथ। तत्थ कारणमाह – ‘‘यं कत्वा नानुतप्पती’’ति, यस्स करणहेतु एतरहि आयतिञ्‍च अनुतापं नापज्‍जति। इदानि तस्स करणे पुब्बकिच्‍चं अनुयोगविधिञ्‍च दस्सेतुं, ‘‘खिप्पं पादानि धोवित्वा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ यस्मा अधोवितपादस्स अविक्खालितमुखस्स च निसज्‍जसुखं उतुसप्पायलाभो च न होति, पादे पन धोवित्वा मुखञ्‍च विक्खालेत्वा एकमन्ते निसिन्‍नस्स तदुभयं लभति, तस्मा खिप्पं इमं यथालद्धं खणं अविराधेन्तियो पादानि अत्तनो पादे धोवित्वा एकमन्ते विवित्ते ओकासे निसीदथ निसज्‍जथ। अट्ठतिंसाय आरम्मणेसु यत्थ कत्थचि चित्तरुचिके आरम्मणे अत्तनो चित्तं उपनिबन्धित्वा चेतोसमथमनुयुत्ता समाहितेन चित्तेन चतुसच्‍चकम्मट्ठानभावनावसेन बुद्धस्स भगवतो सासनं ओवादं अनुसिट्ठिं करोथ सम्पादेथाति।

    Tatthāyaṃ saṅkhepattho – ime sattā jīvitahetu musalāni gahetvā paresaṃ dhaññaṃ koṭṭenti, udukkhalakammaṃ karonti. Aññampi edisaṃ nihīnakammaṃ katvā puttadāraṃ posentā yathārahaṃ dhanampi saṃharanti. Taṃ pana nesaṃ kammaṃ nihīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ dukkhaṃ anatthasañhitañca. Tasmā edisaṃ saṃkilesikapapañcaṃ vajjetvā karotha buddhasāsanaṃ sikkhattayasaṅkhātaṃ sammāsambuddhasāsanaṃ karotha sampādetha attano santāne nibbattetha. Tattha kāraṇamāha – ‘‘yaṃ katvā nānutappatī’’ti, yassa karaṇahetu etarahi āyatiñca anutāpaṃ nāpajjati. Idāni tassa karaṇe pubbakiccaṃ anuyogavidhiñca dassetuṃ, ‘‘khippaṃ pādāni dhovitvā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yasmā adhovitapādassa avikkhālitamukhassa ca nisajjasukhaṃ utusappāyalābho ca na hoti, pāde pana dhovitvā mukhañca vikkhāletvā ekamante nisinnassa tadubhayaṃ labhati, tasmā khippaṃ imaṃ yathāladdhaṃ khaṇaṃ avirādhentiyo pādāni attano pāde dhovitvā ekamante vivitte okāse nisīdatha nisajjatha. Aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittarucike ārammaṇe attano cittaṃ upanibandhitvā cetosamathamanuyuttā samāhitena cittena catusaccakammaṭṭhānabhāvanāvasena buddhassa bhagavato sāsanaṃ ovādaṃ anusiṭṭhiṃ karotha sampādethāti.

    अथ ता भिक्खुनियो तस्सा थेरिया ओवादे ठत्वा विपस्सनं पट्ठपेत्वा भावनाय कम्मं करोन्तियो ञाणस्स परिपाकं गतत्ता हेतुसम्पन्‍नताय च सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पत्वा अत्तनो पटिपत्तिं पच्‍चवेक्खित्वा ओवादगाथाहि सद्धिं –

    Atha tā bhikkhuniyo tassā theriyā ovāde ṭhatvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanāya kammaṃ karontiyo ñāṇassa paripākaṃ gatattā hetusampannatāya ca saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā ovādagāthāhi saddhiṃ –

    ११९.

    119.

    ‘‘तस्सा ता वचनं सुत्वा, पटाचाराय सासनं।

    ‘‘Tassā tā vacanaṃ sutvā, paṭācārāya sāsanaṃ;

    पादे पक्खालयित्वान, एकमन्तं उपाविसुं।

    Pāde pakkhālayitvāna, ekamantaṃ upāvisuṃ;

    चेतोसमथमनुयुत्ता, अकंसु बुद्धसासनं॥

    Cetosamathamanuyuttā, akaṃsu buddhasāsanaṃ.

    १२०.

    120.

    ‘‘रत्तिया पुरिमे यामे, पुब्बजातिमनुस्सरुं।

    ‘‘Rattiyā purime yāme, pubbajātimanussaruṃ;

    रत्तिया मज्झिमे यामे, दिब्बचक्खुं विसोधयुं।

    Rattiyā majjhime yāme, dibbacakkhuṃ visodhayuṃ;

    रत्तिया पच्छिमे यामे, तमोखन्धं पदालयुं॥

    Rattiyā pacchime yāme, tamokhandhaṃ padālayuṃ.

    १२१.

    121.

    ‘‘उट्ठाय पादे वन्दिंसु, कता ते अनुसासनी।

    ‘‘Uṭṭhāya pāde vandiṃsu, katā te anusāsanī;

    इन्दंव देवा तिदसा, सङ्गामे अपराजितं।

    Indaṃva devā tidasā, saṅgāme aparājitaṃ;

    पुरक्खत्वा विहस्साम, तेविज्‍जाम्ह अनासवा’’ति॥ –

    Purakkhatvā vihassāma, tevijjāmha anāsavā’’ti. –

    इमा गाथा अभासिंसु।

    Imā gāthā abhāsiṃsu.

    तत्थ तस्सा ता वचनं सुत्वा, पटाचाराय सासनन्ति तस्सा पटाचाराय थेरिया किलेसपटिसत्तुसासनट्ठेन सासनभूतं ओवादवचनं, ता तिंसमत्ता भिक्खुनियो सुत्वा पटिस्सुत्वा सिरसा सम्पटिच्छित्वा।

    Tattha tassā tā vacanaṃ sutvā, paṭācārāya sāsananti tassā paṭācārāya theriyā kilesapaṭisattusāsanaṭṭhena sāsanabhūtaṃ ovādavacanaṃ, tiṃsamattā bhikkhuniyo sutvā paṭissutvā sirasā sampaṭicchitvā.

    उट्ठाय पादे वन्दिंसु, कता ते अनुसासनीति यथासम्पटिच्छितं तस्सा सासनं अट्ठिं कत्वा मनसि कत्वा यथाफासुकट्ठाने निसीदित्वा भावेन्तियो भावनं मत्थकं पापेत्वा अत्तना अधिगतविसेसं आरोचेतुं निसिन्‍नासनतो उट्ठाय तस्सा सन्तिकं गन्त्वा ‘‘महाथेरि तवानुसासनी यथानुसिट्ठं अम्हेहि कता’’ति वत्वा तस्सा पादे पञ्‍चपतिट्ठितेन वन्दिंसु। इन्दंव देवा तिदसा, सङ्गामे अपराजितन्ति देवासुरसङ्गामे अपराजितं विजिताविं इन्दं तावतिंसा देवा विय महाथेरि, मयं तं पुरक्खत्वा विहरिस्साम अञ्‍ञस्स कत्तब्बस्स अभावतो। तस्मा ‘‘तेविज्‍जाम्ह अनासवा’’ति अत्तनो कतञ्‍ञुभावं पवेदेन्ती इदमेव तासं अञ्‍ञाब्याकरणं अहोसि। यं पनेत्थ अत्थतो अविभत्तं, तं हेट्ठा वुत्तनयमेव।

    Uṭṭhāyapāde vandiṃsu, katā te anusāsanīti yathāsampaṭicchitaṃ tassā sāsanaṃ aṭṭhiṃ katvā manasi katvā yathāphāsukaṭṭhāne nisīditvā bhāventiyo bhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā attanā adhigatavisesaṃ ārocetuṃ nisinnāsanato uṭṭhāya tassā santikaṃ gantvā ‘‘mahātheri tavānusāsanī yathānusiṭṭhaṃ amhehi katā’’ti vatvā tassā pāde pañcapatiṭṭhitena vandiṃsu. Indaṃva devā tidasā, saṅgāme aparājitanti devāsurasaṅgāme aparājitaṃ vijitāviṃ indaṃ tāvatiṃsā devā viya mahātheri, mayaṃ taṃ purakkhatvā viharissāma aññassa kattabbassa abhāvato. Tasmā ‘‘tevijjāmha anāsavā’’ti attano kataññubhāvaṃ pavedentī idameva tāsaṃ aññābyākaraṇaṃ ahosi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    तिंसमत्ताथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।

    Tiṃsamattātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / ११. तिंसमत्ताथेरीगाथा • 11. Tiṃsamattātherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact