| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๗. ติณวตฺถารกาทิกถา
7. Tiṇavatthārakādikathā
๒๑๒. กกฺขฬตาย วาฬตายาติ เอตฺถ กกฺขฬสฺส ภาโว กกฺขฬตา, วาฬสฺส ภาโว วาฬตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กกฺขฬภาวาย เจว วาฬภาวาย จา’’ติฯ อิมินา ตาปจฺจยสฺส สมูหตฺถญฺจ สฺวตฺถญฺจ ปฎิกฺขิปติฯ ‘‘กกฺขฬตาย วาฬตายา’’ติ พฺยญฺชนโตเยว นานํ, น อตฺถโตฯ เภทายาติ เอตฺถ อญฺญสฺส เภทํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘สงฺฆเภทายา’’ติฯ คิลาเนปีติ ปิสโทฺท อเญฺญ ปน กา กถาติ ทเสฺสติฯ ตเตฺถวาติ อธิกรณวูปสมฎฺฐาเนเยวฯ ‘‘เอกโต’’ติ อิมินา เอกชฺฌนฺติ ปทสฺส ‘‘เอกโต’’ติ ปเทน สมานตํ ทเสฺสติ, เอกสทฺทโต ชฺฌปจฺจโย จ โตปจฺจโย จ วิเสโส, ‘‘ติณวตฺถารกสทิสตฺตา’’ติ อิมินา สทิสูปจารํ ทเสฺสติฯ ติเณหิ อวตฺถริตพฺพนฺติ ติณวตฺถารํ, คูถมุตฺตํ, ติณวตฺถารมิว ติณวตฺถารกํฯ เอตฺถ อธิกรณเมว มุขฺยโต ลพฺภติ, สมโถ ปน ผลูปจารโต, สทิสเตฺถ กปจฺจโยฯ ตเมวตฺถํ ปากฎํ กโรโนฺต อาห ‘‘ยถา หี’’ติอาทิฯ ฆฎฺฎิยมานํ คูถํ วา มุตฺตํ วาติ โยชนาฯ ‘‘ฆฎฺฎิยมาน’’นฺติ ปทํ เหตุอโนฺตคธวิเสสนํ, ‘‘พาธตี’’ติ อิมินา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ สุปฺปฎิจฺฉาทิตสฺส ปน อสฺส คูถมุตฺตสฺสาติ โยชนาฯ ‘‘สุปฺปฎิจฺฉาทิตสฺสา’’ติ ปทมฺปิ เหตุอโนฺตคธวิเสสนเมว, ‘‘น พาธตี’’ติ อิมินา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ยํ อธิกรณํ สํวตฺตตีติ สมฺพโนฺธฯ มูลานุมูลนฺติ มูลญฺจ อนุมูลญฺจ มูลานุมูลํฯ ตนฺติ อธิกรณํฯ อิมินา กเมฺมนาติ ติณวตฺถารกกเมฺมนฯ คูถํ ติเณหิ ปฎิจฺฉนฺนํ สุวูปสนฺตํ โหติ วิย ติณวตฺถารเกน ปฎิจฺฉนฺนํ สุวูปสนฺตํ โหตีติ โยชนาฯ อิตีติ ตสฺมาฯ
212.Kakkhaḷatāya vāḷatāyāti ettha kakkhaḷassa bhāvo kakkhaḷatā, vāḷassa bhāvo vāḷatāti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘kakkhaḷabhāvāya ceva vāḷabhāvāya cā’’ti. Iminā tāpaccayassa samūhatthañca svatthañca paṭikkhipati. ‘‘Kakkhaḷatāya vāḷatāyā’’ti byañjanatoyeva nānaṃ, na atthato. Bhedāyāti ettha aññassa bhedaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘saṅghabhedāyā’’ti. Gilānepīti pisaddo aññe pana kā kathāti dasseti. Tatthevāti adhikaraṇavūpasamaṭṭhāneyeva. ‘‘Ekato’’ti iminā ekajjhanti padassa ‘‘ekato’’ti padena samānataṃ dasseti, ekasaddato jjhapaccayo ca topaccayo ca viseso, ‘‘tiṇavatthārakasadisattā’’ti iminā sadisūpacāraṃ dasseti. Tiṇehi avattharitabbanti tiṇavatthāraṃ, gūthamuttaṃ, tiṇavatthāramiva tiṇavatthārakaṃ. Ettha adhikaraṇameva mukhyato labbhati, samatho pana phalūpacārato, sadisatthe kapaccayo. Tamevatthaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘yathā hī’’tiādi. Ghaṭṭiyamānaṃ gūthaṃ vā muttaṃ vāti yojanā. ‘‘Ghaṭṭiyamāna’’nti padaṃ hetuantogadhavisesanaṃ, ‘‘bādhatī’’ti iminā sambandhitabbaṃ. Suppaṭicchāditassa pana assa gūthamuttassāti yojanā. ‘‘Suppaṭicchāditassā’’ti padampi hetuantogadhavisesanameva, ‘‘na bādhatī’’ti iminā sambandhitabbaṃ. Yaṃ adhikaraṇaṃ saṃvattatīti sambandho. Mūlānumūlanti mūlañca anumūlañca mūlānumūlaṃ. Tanti adhikaraṇaṃ. Iminā kammenāti tiṇavatthārakakammena. Gūthaṃ tiṇehi paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hoti viya tiṇavatthārakena paṭicchannaṃ suvūpasantaṃ hotīti yojanā. Itīti tasmā.
๒๑๓. ถุลฺลวชฺชนฺติ เอตฺถ ถุลฺลจฺจยสฺสาปิ ถุลฺลวชฺชตฺตา อิธ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสเมวาธิเปฺปตนฺติ อาห ‘‘ปาราชิกเญฺจว สงฺฆาทิเสสญฺจา’’ติฯ คิหิปฎิสํยุตฺตนฺติ เอตฺถ คิหีนํ ปฎิสํยุตฺตํ คิหิปฎิสํยุตฺตนฺติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘คิหีน’’นฺติอาทิฯ ‘‘หีเนนา’’ติ ปทํ ‘‘ขุํสนวมฺภน’’ อิติ ปเทเนว สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ธมฺมิกปฎิสฺสเวสูติ นิมิตฺตเตฺถ ภุมฺมวจนํฯ
213.Thullavajjanti ettha thullaccayassāpi thullavajjattā idha pārājikasaṅghādisesamevādhippetanti āha ‘‘pārājikañceva saṅghādisesañcā’’ti. Gihipaṭisaṃyuttanti ettha gihīnaṃ paṭisaṃyuttaṃ gihipaṭisaṃyuttanti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘gihīna’’ntiādi. ‘‘Hīnenā’’ti padaṃ ‘‘khuṃsanavambhana’’ iti padeneva sambandhitabbaṃ. Dhammikapaṭissavesūti nimittatthe bhummavacanaṃ.
๒๑๔. กมฺมวาจาปริโยสาเน วุฎฺฐิตา โหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ อธิกรณวูปสมฎฺฐาเนฯ อญฺญาวิหิตาปีติ อธิกรณวินิจฺฉยโต อญฺญสฺมิํ ฐาเน จิตฺตํ อาวิหิตาปิ ฐปิตาปิฯ อุปสมฺปทมณฺฑลโตติ อุปสมฺปทสีมพิมฺพโต, เย ปนาติ ภิกฺขู ปน, ทิฎฺฐาวิกมฺมํ กโรนฺตีติ วา อนาคตาติ วา นิสินฺนาติ วา สมฺพโนฺธฯ เตหิ วาติ อธิกรณํ วินิจฺฉินเนฺตหิ ภิกฺขูหิ วาฯ ตตฺถาติ อธิกรณวินิจฺฉิตฎฺฐานํฯ ฉนฺทํ ทตฺวาติ ฉนฺทํ สงฺฆสฺส ทตฺวาฯ ปริเวณาทีสูติอาทิสเทฺทน อาวาสาทโย สงฺคณฺหาติฯ เตติ ภิกฺขูฯ
214. Kammavācāpariyosāne vuṭṭhitā hontīti sambandho. Tatthāti adhikaraṇavūpasamaṭṭhāne. Aññāvihitāpīti adhikaraṇavinicchayato aññasmiṃ ṭhāne cittaṃ āvihitāpi ṭhapitāpi. Upasampadamaṇḍalatoti upasampadasīmabimbato, ye panāti bhikkhū pana, diṭṭhāvikammaṃ karontīti vā anāgatāti vā nisinnāti vā sambandho. Tehi vāti adhikaraṇaṃ vinicchinantehi bhikkhūhi vā. Tatthāti adhikaraṇavinicchitaṭṭhānaṃ. Chandaṃ datvāti chandaṃ saṅghassa datvā. Pariveṇādīsūtiādisaddena āvāsādayo saṅgaṇhāti. Teti bhikkhū.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / ๗. ติณวตฺถารกํ • 7. Tiṇavatthārakaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ติณวตฺถารกาทิกถา • Tiṇavatthārakādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สติวินยาทิกถาวณฺณนา • Sativinayādikathāvaṇṇanā
