Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ತಿಣವತ್ಥಾರಕಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Tiṇavatthārakādikathāvaṇṇanā
೨೧೪. ‘‘ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಏಕಜ್ಝಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಛನ್ದದಾನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಪವಾರಣಕ್ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ಭಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಮಗ್ಗಕರಣಕಾಲೇ, ತಿಣವತ್ಥಾರಕಸಮಥೇ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪವಾರಣಸಙ್ಗಹೇತಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಛನ್ದಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೪೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಾತಿ ಇದಂ ವಿರುಜ್ಝತಿ ವಿಯ ಖಾಯತೀತಿ ಚೇ? ನ ಖಾಯತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞೂನಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ವಿಸುಜ್ಝಿತುಕಾಮೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬಂ, ಅಸನ್ನಿಪತಿತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಸುದ್ಧಿ ಛನ್ದದಾಯಕಸ್ಸ। ಕೇವಲಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಸುಜ್ಝಿತುಕಾಮಾನಂ ಛನ್ದಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇತರಥಾ ಪಾಳಿಯಾ ಚ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಯೇ ನ ತತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ ಹಿ ಅಯಂ ಪಾಳಿ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಅತ್ಥಿತಂ ದೀಪೇತಿ। ನಿಸ್ಸೀಮಗತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ಚೇ? ನಿಸ್ಸೀಮಗತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಧ ಕಿಂ, ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಸಾಮಗ್ಗೀಉಪೋಸಥೇ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಚೇ, ನಾನಾಸಂವಾಸಕಭೂಮಿಯಂಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಛನ್ದದಾಯಕಸ್ಸ ಪವಾರಣಸಙ್ಗಹೋಪಿ ನತ್ಥಿ। ಯೋ ಚ ತಿಣವತ್ಥಾರಕಕಮ್ಮೇ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ತಾಹಿ ಆಪತ್ತೀಹಿ ನ ಸುಜ್ಝತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಸ ಏತಂ ನ ರುಚ್ಚತಿ , ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರೇ ವುತ್ತಪರಿಸತೋ ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ವಿರುಜ್ಝತಿ, ತತ್ಥ ಹಿ ಕೇವಲಂ ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದೋ ಅನಾಹಟೋ ಹೋತಿ ಸಚೇ, ಅಕತಂ ತಬ್ಬಿಪರೀತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತಿದೀಪನತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಪತ್ತಕಲ್ಲಲಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾಯೇವ ಸಬ್ಬೇ, ನ ತತ್ಥ ಛನ್ದಾರಹೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ನ, ಚತುವಗ್ಗಾದಿಕರಣವಿಭಾಜನೇ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಛನ್ದಾರಹಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ, ತಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ। ಇದಞ್ಚ ಆವೇಣಿಕಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನೇವ ಸತಿಪಿ ದಿಟ್ಠಾವಿಕಮ್ಮೇ ಇದಂ ಪಟಿಕುಟ್ಠಕತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ನ, ನಾನತ್ತಸಭಾವತೋ। ಇಧ ಹಿ ಯೇ ಪನ ‘‘ನ ಮೇತಂ ಖಮತೀ’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಾವಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೧೪) ವಚನತೋ ನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾವಿಕಮ್ಮಂ ಕತಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಪಟಿಕುಟ್ಠಕತಮೇವ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ತಾ ಞತ್ತಿಯೋ ನಿರತ್ಥಿಕಾ ಸಿಯುಂ, ನ ಚ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಛನ್ದಾರಹಾಧಿಕಾರೇ ನಯೋ ದಿನ್ನೋ। ಪವಾರಣಕ್ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಛನ್ದಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೪೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಪಮಾಣಭಾವೇ ಸತಿ ‘‘ಇಧ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿಆದಿ ವಚನೇ ಸುದ್ಧಿಕಾಮತೋ ಏವ ಗಹಿತೇ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಾ, ತೇ ಆಪತ್ತೀಹಿ ನ ವುಟ್ಠಹನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಏಕಜ್ಝಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಛನ್ದದಾನಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಛನ್ದಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚಾತಿ? ನ, ಏಕಜ್ಝಮೇವ ಕಮ್ಮೇ ಕರೀಯಮಾನೇ ಯೋ ಇಧ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ…ಪೇ॰… ಗಿಹಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾಧಾರಣಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಸುಣನ್ತು ಮೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಸಾಧಾರಣಞತ್ತಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ…ಪೇ॰… ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತೋಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಸನ್ಧಿಯಾ ಕತಾಯ ತದನನ್ತರೇ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ। ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ಏಕತೋಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತತ್ತಾ ವಿಭೂತತ್ತಾ ಕರಣಸ್ಸ ಅಯಮತ್ಥೋವ ವುತ್ತೋ। ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ದುತಿಯಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಠಪಿತಾಯ ಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಸು ಅನಾರದ್ಧಾಸು, ಅಪರಿಯೋಸಿತಾಸು ವಾ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ನ ವುಟ್ಠಾತಿ ಏವ। ಯೇ ನ ತತ್ಥ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪದಸ್ಸ ಚ ಯೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ನಯೇನ ತತ್ಥ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತ್ಥದೀಪನತ್ಥಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಇದಮೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಪನ ತೇಹಿ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ತತ್ಥ ಅನಾಗತಾ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಾದೀಸು ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಸನ್ಧೀಯತಿ। ‘‘ಪಾಳಿಯಾ ಚ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಾವಿಕಮ್ಮೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕುಪ್ಪತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
214. ‘‘Sabbeheva ekajjhaṃ sannipatitabba’’nti chandadānassa paṭikkhittattā pavāraṇakkhandhakaṭṭhakathāyañca ‘‘bhinnassa hi saṅghassa samaggakaraṇakāle, tiṇavatthārakasamathe, imasmiñca pavāraṇasaṅgaheti imesu tīsu ṭhānesu chandaṃ dātuṃ na vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 241) vuttattā idha āgantvā vā chandaṃ datvā pariveṇādīsu nisinnāti idaṃ virujjhati viya khāyatīti ce? Na khāyati adhippāyaññūnaṃ. Ayañhettha adhippāyo – visujjhitukāmehi sabbeheva sannipatitabbaṃ, asannipatitassa natthi suddhi chandadāyakassa. Kevalaṃ taṃ kammaṃ sannipatitānaṃ sampajjati. Aṭṭhakathāyaṃ visujjhitukāmānaṃ chandaṃ dātuṃ na vaṭṭatīti adhippāyo. Itarathā pāḷiyā ca virujjhati. ‘‘Ṭhapetvā ye na tattha hotī’’ti hi ayaṃ pāḷi sannipātaṃ āgantvā chandaṃ datvā ṭhitānaṃ atthitaṃ dīpeti. Nissīmagate sandhāya vuttaṃ siyāti ce? Nissīmagate ṭhapetvā idha kiṃ, tasmā yo sāmaggīuposathe chandaṃ datvā tiṭṭhati ce, nānāsaṃvāsakabhūmiyaṃyeva tiṭṭhati, tassa chandadāyakassa pavāraṇasaṅgahopi natthi. Yo ca tiṇavatthārakakamme nāgacchati, so tāhi āpattīhi na sujjhatīti veditabbaṃ. Yassa etaṃ na ruccati , tassa parivāre vuttaparisato kammavipattilakkhaṇaṃ virujjhati, tattha hi kevalaṃ chandārahānaṃ chando anāhaṭo hoti sace, akataṃ tabbiparītena sampattidīpanatoti vuttaṃ hoti. Tathā pattakallalakkhaṇampi virujjhati. Tesu tīsu ṭhānesu kammappattāyeva sabbe, na tattha chandāraho atthīti ce? Na, catuvaggādikaraṇavibhājane avisesetvā chandārahassa āgatattā, taṃ sāmaññato vuttaṃ. Idañca āveṇikalakkhaṇaṃ, teneva satipi diṭṭhāvikamme idaṃ paṭikuṭṭhakataṃ na hotīti ce? Na, nānattasabhāvato. Idha hi ye pana ‘‘na metaṃ khamatī’ti aññamaññaṃ diṭṭhāvikammaṃ karontī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 214) vacanato na saṅghassa diṭṭhāvikammaṃ kataṃ. Tasmiṃ sati paṭikuṭṭhakatameva hoti. Aññathā pubbabhāgā tā ñattiyo niratthikā siyuṃ, na ca parivāraṭṭhakathāyaṃ chandārahādhikāre nayo dinno. Pavāraṇakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘tīsu ṭhānesu chandaṃ dātuṃ na vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 241) vuttattā virujjhatīti ce? Na, aṭṭhakathāya pamāṇabhāve sati ‘‘idha chandaṃ datvā pariveṇādīsu nisinnā’’tiādi vacane suddhikāmato eva gahite sabbaṃ na virujjhatīti eke. ‘‘Āgantvā vā chandaṃ datvā pariveṇādīsu nisinnā, te āpattīhi na vuṭṭhahantī’’ti idaṃ na vattabbaṃ. Kasmā? Heṭṭhā ‘‘sabbeheva ekajjhaṃ sannipatitabba’’nti chandadānassa paṭikkhepavacanato aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tīsu ṭhānesu chandaṃ dātuṃ na vaṭṭatī’’ti vuttattā, andhakaṭṭhakathāyampi tatheva vuttattā cāti? Na, ekajjhameva kamme karīyamāne yo idha ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, amhākaṃ…pe… gihipaṭisaṃyutta’’nti sādhāraṇañattiṃ ṭhapetvā puna ‘‘suṇantu me, āyasmantā’’tiādinā asādhāraṇañattiyo ṭhapetvā ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, amhākaṃ…pe… evametaṃ dhārayāmī’’ti ekatopakkhikānaṃ sandhiyā katāya tadanantare kenaci karaṇīyena chandaṃ datvā gacchati, tassa āpattīhi vuṭṭhānaṃ natthi. Aparesampi ekatopakkhikānaṃ abbhantare ṭhitattā vibhūtattā karaṇassa ayamatthova vutto. Sādhāraṇavasena dutiyāya ñattiyā ṭhapitāya ye tasmiṃ khaṇe ñattidutiyakammavācāsu anāraddhāsu, apariyositāsu vā chandaṃ datvā gacchanti, tesampi na vuṭṭhāti eva. Ye na tattha hontīti padassa ca ye vuttappakārena nayena tattha na hontīti attho gahetabbo. Vuttappakāratthadīpanatthañca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘chandaṃ datvā pariveṇādīsu nisinnā’’ti idameva avatvā ‘‘ye pana tehi vā saddhiṃ āpattiṃ āpajjitvāpi tattha anāgatā, āgantvā vā chandaṃ datvā pariveṇādīsu nisinnā’’ti vuttaṃ, evaṃ pubbenāparaṃ sandhīyati. ‘‘Pāḷiyā ca tattha diṭṭhāvikammena kammassa akuppatā veditabbā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ೭. ತಿಣವತ್ಥಾರಕಂ • 7. Tiṇavatthārakaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ತಿಣವತ್ಥಾರಕಾದಿಕಥಾ • Tiṇavatthārakādikathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೭. ತಿಣವತ್ಥಾರಕಾದಿಕಥಾ • 7. Tiṇavatthārakādikathā