| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[១៧៧] ៧. តិន្ទុកជាតកវណ្ណនា
[177] 7. Tindukajātakavaṇṇanā
ធនុហត្ថកលាបេហីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ បញ្ញាបារមិំ អារព្ភ កថេសិ។ សត្ថា ហិ មហាពោធិជាតកេ (ជា. ២.១៨.១២៤ អាទយោ) វិយ ឧមង្គជាតកេ (ជា. ២.២២.៥៩០ អាទយោ) វិយ ច អត្តនោ បញ្ញាយ វណ្ណំ វណ្ណិតំ សុត្វា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ តថាគតោ បញ្ញវា, បុព្ពេបិ បញ្ញវា ឧបាយកុសលោយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Dhanuhatthakalāpehīti idaṃ satthā jetavane viharanto paññāpāramiṃ ārabbha kathesi. Satthā hi mahābodhijātake (jā. 2.18.124 ādayo) viya umaṅgajātake (jā. 2.22.590 ādayo) viya ca attano paññāya vaṇṇaṃ vaṇṇitaṃ sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva tathāgato paññavā, pubbepi paññavā upāyakusaloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ វានរយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា អសីតិសហស្សវានរគណបរិវារោ ហិមវន្តបទេសេ វាសំ កប្បេសិ។ តស្សាសន្នេ ឯកោ បច្ចន្តគាមកោ កទាចិ វសតិ, កទាចិ ឧព្ពសតិ។ តស្ស បន គាមស្ស មជ្ឈេ សាខាវិដបសម្បន្នោ មធុរផលោ ឯកោ តិន្ទុករុក្ខោ អត្ថិ, វានរគណោ ឧព្ពសិតកាលេ អាគន្ត្វា តស្ស ផលានិ ខាទតិ។ អថាបរស្មិំ ផលវារេ សោ គាមោ បុន អាវាសោ អហោសិ ទឡ្ហបរិក្ខិត្តោ ទ្វារយុត្តោ, សោបិ រុក្ខោ ផលភារនមិតសាខោ អដ្ឋាសិ។ វានរគណោ ចិន្តេសិ – ‘‘មយំ បុព្ពេ អសុកគាមេ តិន្ទុកផលានិ ខាទាម, ផលិតោ នុ ខោ សោ ឯតរហិ រុក្ខោ, ឧទាហុ នោ, អាវសិតោ សោ គាមោ, ឧទាហុ នោ’’តិ។ ឯវញ្ច បន ចិន្តេត្វា ‘‘គច្ឆ ឥមំ បវត្តិំ ជានាហី’’តិ ឯកំ វានរំ បេសេសិ។ សោ គន្ត្វា រុក្ខស្ស ច ផលិតភាវំ គាមស្ស ច គាឡ្ហវាសភាវំ ញត្វា អាគន្ត្វា វានរានំ អារោចេសិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto vānarayoniyaṃ nibbattitvā asītisahassavānaragaṇaparivāro himavantapadese vāsaṃ kappesi. Tassāsanne eko paccantagāmako kadāci vasati, kadāci ubbasati. Tassa pana gāmassa majjhe sākhāviṭapasampanno madhuraphalo eko tindukarukkho atthi, vānaragaṇo ubbasitakāle āgantvā tassa phalāni khādati. Athāparasmiṃ phalavāre so gāmo puna āvāso ahosi daḷhaparikkhitto dvārayutto, sopi rukkho phalabhāranamitasākho aṭṭhāsi. Vānaragaṇo cintesi – ‘‘mayaṃ pubbe asukagāme tindukaphalāni khādāma, phalito nu kho so etarahi rukkho, udāhu no, āvasito so gāmo, udāhu no’’ti. Evañca pana cintetvā ‘‘gaccha imaṃ pavattiṃ jānāhī’’ti ekaṃ vānaraṃ pesesi. So gantvā rukkhassa ca phalitabhāvaṃ gāmassa ca gāḷhavāsabhāvaṃ ñatvā āgantvā vānarānaṃ ārocesi.
វានរា តស្ស ផលិតភាវំ សុត្វា ‘‘មធុរានិ តិន្ទុកផលានិ ខាទិស្សាមា’’តិ ឧស្សាហជាតា វានរិន្ទស្ស តមត្ថំ អារោចេសុំ។ វានរិន្ទោ ‘‘គាមោ អាវាសោ អនាវាសោ’’តិ បុច្ឆិ។ ‘‘អាវាសោ, ទេវា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ ន គន្តព្ពំ។ មនុស្សា ហិ ពហុមាយា ហោន្តី’’តិ។ ‘‘ទេវ, មនុស្សានំ បដិសល្លានវេលាយ អឌ្ឍរត្តសមយេ ខាទិស្សាមា’’តិ ពហូ គន្ត្វា វានរិន្ទំ សម្បដិច្ឆាបេត្វា ហិមវន្តា ឱតរិត្វា តស្ស គាមស្ស អវិទូរេ មនុស្សានំ បដិសល្លានកាលំ អាគមយមានា មហាបាសាណបិដ្ឋេ សយិត្វា មជ្ឈិមយាមេ មនុស្សេសុ និទ្ទំ ឱក្កមន្តេសុ រុក្ខំ អារុយ្ហ ផលានិ ខាទិំសុ។ អថេកោ បុរិសោ សរីរកិច្ចេន គេហា និក្ខមិត្វា គាមមជ្ឈគតោ វានរេ ទិស្វា មនុស្សានំ អាចិក្ខិ។ ពហូ មនុស្សា ធនុកលាបំ សន្នយ្ហិត្វា នានាវុធហត្ថា លេឌ្ឌុទណ្ឌាទីនិ អាទាយ ‘‘បភាតាយ រត្តិយា វានរេ គណ្ហិស្សាមា’’តិ រុក្ខំ បរិវារេត្វា អដ្ឋំសុ។ អសីតិសហស្សវានរា មនុស្សេ ទិស្វា មរណភយតជ្ជិតា ‘‘នត្ថិ នោ អញ្ញំ បដិស្សរណំ អញ្ញត្រ វានរិន្ទេនា’’តិ តស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា បឋមំ គាថមាហំសុ –
Vānarā tassa phalitabhāvaṃ sutvā ‘‘madhurāni tindukaphalāni khādissāmā’’ti ussāhajātā vānarindassa tamatthaṃ ārocesuṃ. Vānarindo ‘‘gāmo āvāso anāvāso’’ti pucchi. ‘‘Āvāso, devā’’ti. ‘‘Tena hi na gantabbaṃ. Manussā hi bahumāyā hontī’’ti. ‘‘Deva, manussānaṃ paṭisallānavelāya aḍḍharattasamaye khādissāmā’’ti bahū gantvā vānarindaṃ sampaṭicchāpetvā himavantā otaritvā tassa gāmassa avidūre manussānaṃ paṭisallānakālaṃ āgamayamānā mahāpāsāṇapiṭṭhe sayitvā majjhimayāme manussesu niddaṃ okkamantesu rukkhaṃ āruyha phalāni khādiṃsu. Atheko puriso sarīrakiccena gehā nikkhamitvā gāmamajjhagato vānare disvā manussānaṃ ācikkhi. Bahū manussā dhanukalāpaṃ sannayhitvā nānāvudhahatthā leḍḍudaṇḍādīni ādāya ‘‘pabhātāya rattiyā vānare gaṇhissāmā’’ti rukkhaṃ parivāretvā aṭṭhaṃsu. Asītisahassavānarā manusse disvā maraṇabhayatajjitā ‘‘natthi no aññaṃ paṭissaraṇaṃ aññatra vānarindenā’’ti tassa santikaṃ gantvā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
៥៣.
53.
‘‘ធនុហត្ថកលាបេហិ, នេត្តិំសវរធារិភិ;
‘‘Dhanuhatthakalāpehi, nettiṃsavaradhāribhi;
សមន្តា បរិកិណ្ណម្ហ, កថំ មោក្ខោ ភវិស្សតី’’តិ។
Samantā parikiṇṇamha, kathaṃ mokkho bhavissatī’’ti.
តត្ថ ធនុហត្ថកលាបេហីតិ ធនុកលាបហត្ថេហិ, ធនូនិ ចេវ សរកលាបេ ច គហេត្វា ឋិតេហីតិ អត្ថោ។ នេត្តិំសវរធារិភីតិ នេត្តិំសា វុច្ចន្តិ ខគ្គា, ឧត្តមខគ្គធារីហីតិ អត្ថោ។ បរិកិណ្ណម្ហាតិ បរិវារិតម្ហ។ កថន្តិ កេន នុ ខោ ឧបាយេន អម្ហាកំ មោក្ខោ ភវិស្សតីតិ។
Tattha dhanuhatthakalāpehīti dhanukalāpahatthehi, dhanūni ceva sarakalāpe ca gahetvā ṭhitehīti attho. Nettiṃsavaradhāribhīti nettiṃsā vuccanti khaggā, uttamakhaggadhārīhīti attho. Parikiṇṇamhāti parivāritamha. Kathanti kena nu kho upāyena amhākaṃ mokkho bhavissatīti.
តេសំ កថំ សុត្វា វានរិន្ទោ ‘‘មា ភាយិត្ថ, មនុស្សា នាម ពហុកិច្ចា, អជ្ជបិ មជ្ឈិមយាមោ វត្តតិ, អបិ នាម តេសំ ‘អម្ហេ មារេស្សាមា’តិ បរិវារិតានំ ឥមស្ស កិច្ចស្ស អន្តរាយករំ អញ្ញំ កិច្ចំ ឧប្បជ្ជេយ្យា’’តិ វានរេ សមស្សាសេត្វា ទុតិយំ គាថមាហ –
Tesaṃ kathaṃ sutvā vānarindo ‘‘mā bhāyittha, manussā nāma bahukiccā, ajjapi majjhimayāmo vattati, api nāma tesaṃ ‘amhe māressāmā’ti parivāritānaṃ imassa kiccassa antarāyakaraṃ aññaṃ kiccaṃ uppajjeyyā’’ti vānare samassāsetvā dutiyaṃ gāthamāha –
៥៤.
54.
‘‘អប្បេវ ពហុកិច្ចានំ, អត្ថោ ជាយេថ កោចិ នំ;
‘‘Appeva bahukiccānaṃ, attho jāyetha koci naṃ;
អត្ថិ រុក្ខស្ស អច្ឆិន្នំ, ខជ្ជថញ្ញេវ តិន្ទុក’’ន្តិ។
Atthi rukkhassa acchinnaṃ, khajjathaññeva tinduka’’nti.
តត្ថ នន្តិ និបាតមត្តំ, អប្បេវ ពហុកិច្ចានំ មនុស្សានំ អញ្ញោ កោចិ អត្ថោ ឧប្បជ្ជេយ្យាតិ អយមេវេត្ថ អត្ថោ។ អត្ថិ រុក្ខស្ស អច្ឆិន្នន្តិ ឥមស្ស រុក្ខស្ស ផលានំ អាកឌ្ឍនបរិកឌ្ឍនវសេន អច្ឆិន្នំ ពហុ ឋានំ អត្ថិ។ ខជ្ជថញ្ញេវ តិន្ទុកន្តិ តិន្ទុកផលំ ខជ្ជថញ្ញេវ។ តុម្ហេ ហិ យាវតកេន វោ អត្ថោ អត្ថិ, តត្តកំ ខាទថ, អម្ហាកំ បហរណកាលំ ជានិស្សាមាតិ។
Tattha nanti nipātamattaṃ, appeva bahukiccānaṃ manussānaṃ añño koci attho uppajjeyyāti ayamevettha attho. Atthi rukkhassa acchinnanti imassa rukkhassa phalānaṃ ākaḍḍhanaparikaḍḍhanavasena acchinnaṃ bahu ṭhānaṃ atthi. Khajjathaññeva tindukanti tindukaphalaṃ khajjathaññeva. Tumhe hi yāvatakena vo attho atthi, tattakaṃ khādatha, amhākaṃ paharaṇakālaṃ jānissāmāti.
ឯវំ មហាសត្តោ កបិគណំ សមស្សាសេសិ។ ឯត្តកញ្ហិ អស្សាសំ អលភមានា សព្ពេបិ តេ ផលិតេន ហទយេន ជីវិតក្ខយំ បាបុណេយ្យុំ។ មហាសត្តោ បន ឯវំ វានរគណំ អស្សាសេត្វា ‘‘សព្ពេ វានរេ សមានេថា’’តិ អាហ។ សមានេន្តា តស្ស ភាគិនេយ្យំ សេនកំ នាម វានរំ អទិស្វា ‘‘សេនកោ នាគតោ’’តិ អារោចេសុំ។ ‘‘សចេ សេនកោ នាគតោ, តុម្ហេ មា ភាយិត្ថ, ឥទានិ វោ សោ សោត្ថិំ ករិស្សតី’’តិ។ សេនកោបិ ខោ វានរគណស្ស គមនកាលេ និទ្ទាយិត្វា បច្ឆា បពុទ្ធោ កញ្ចិ អទិស្វា បទានុបទិកោ ហុត្វា អាគច្ឆន្តោ មនុស្សេ ទិស្វា ‘‘វានរគណស្ស ភយំ ឧប្បន្ន’’ន្តិ ញត្វា ឯកស្មិំ បរិយន្តេ គេហេ អគ្គិំ ជាលេត្វា សុត្តំ កន្តន្តិយា មហល្លកិត្ថិយា សន្តិកំ គន្ត្វា ខេត្តំ គច្ឆន្តោ គាមទារកោ វិយ ឯកំ ឧម្មុកំ គហេត្វា ឧបរិវាតេ ឋត្វា គាមំ បទីបេសិ។ មនុស្សា មក្កដេ ឆឌ្ឌេត្វា អគ្គិំ និព្ពាបេតុំ អគមំសុ។ វានរា បលាយន្តា សេនកស្សត្ថាយ ឯកេកំ ផលំ គហេត្វា បលាយិំសុ។
Evaṃ mahāsatto kapigaṇaṃ samassāsesi. Ettakañhi assāsaṃ alabhamānā sabbepi te phalitena hadayena jīvitakkhayaṃ pāpuṇeyyuṃ. Mahāsatto pana evaṃ vānaragaṇaṃ assāsetvā ‘‘sabbe vānare samānethā’’ti āha. Samānentā tassa bhāgineyyaṃ senakaṃ nāma vānaraṃ adisvā ‘‘senako nāgato’’ti ārocesuṃ. ‘‘Sace senako nāgato, tumhe mā bhāyittha, idāni vo so sotthiṃ karissatī’’ti. Senakopi kho vānaragaṇassa gamanakāle niddāyitvā pacchā pabuddho kañci adisvā padānupadiko hutvā āgacchanto manusse disvā ‘‘vānaragaṇassa bhayaṃ uppanna’’nti ñatvā ekasmiṃ pariyante gehe aggiṃ jāletvā suttaṃ kantantiyā mahallakitthiyā santikaṃ gantvā khettaṃ gacchanto gāmadārako viya ekaṃ ummukaṃ gahetvā uparivāte ṭhatvā gāmaṃ padīpesi. Manussā makkaṭe chaḍḍetvā aggiṃ nibbāpetuṃ agamaṃsu. Vānarā palāyantā senakassatthāya ekekaṃ phalaṃ gahetvā palāyiṃsu.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ភាគិនេយ្យោ សេនកោ មហានាមោ សក្កោ អហោសិ, វានរគណោ ពុទ្ធបរិសា, វានរិន្ទោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bhāgineyyo senako mahānāmo sakko ahosi, vānaragaṇo buddhaparisā, vānarindo pana ahameva ahosi’’nti.
តិន្ទុកជាតកវណ្ណនា សត្តមា។
Tindukajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៧៧. តិន្ទុកជាតកំ • 177. Tindukajātakaṃ
