| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೪೯. ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥು
49. Tiracchānagatavatthu
೧೧೧. ದೇವಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಂ ಇಸ್ಸರಿಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋಪಿ ಸೋ ನಾಗೋ ಕಸ್ಮಾ ನಾಗಯೋನಿಯಾ ಅಟ್ಟೀಯತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ।
111. Devasampattisadisaṃ issariyasampattiṃ anubhavantopi so nāgo kasmā nāgayoniyā aṭṭīyatīti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi.
ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನುಭೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿಸದ್ದೋ ಹೇತ್ಥ ಸಮ್ಭಾವನಾಜೋತಕೋ, ಪನಸದ್ದೋ ಗರಹತ್ಥಜೋತಕೋ। ಕುಸಲವಿಪಾಕೇನಾತಿ ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ। ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಗಸ್ಸ। ಸಜಾತಿಯಾತಿ ಸಮಾನಜಾತಿಯಾ ನಾಗಿಯಾ। ಉದಕಸಞ್ಚಾರಿಮಣ್ಡೂಕಭಕ್ಖನ್ತಿ ಉದಕೇ ಸಞ್ಚರಣಸೀಲಂ ಮಣ್ಡೂಕಸಙ್ಖಾತಂ ಭಕ್ಖಂ ಪಾತುಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೋತಿ ನಾಗೋ। ಅಟ್ಟೀಯತೀತಿ ಅರಮಣಂ ಪೀಳಿಯತಿ। ಹರಾಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ಹರೇಧಾತು ಲಜ್ಜನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ಏಕಾರನ್ತೋ ಧಾತು ಭೂವಾದಿಗಣಿಕೋ (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೬ ರಕಾರನ್ತಧಾತು)। ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಏತ್ಥ ಗುಪಧಾತುಯಾ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತಭಾವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೇ’’ತಿಪದೇನ ಯೋಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಸಾಮಿಯೋಗತ್ತಾ ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಭಾವತ್ಥೇ ಮಾನಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಕ್ಖಮನೇ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ನ ಅನ್ತಪಚ್ಚಯೋ, ಮಾನಪಚ್ಚಯಸ್ಸೇವ ಅನ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋತಿ ಸತಿವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ। ಕಪಿಮಿದ್ಧವಸೇನೇವಾತಿ ಕಪಿನೋ ಮಿದ್ಧವಸೇನ ಏವ। ಅಥ ವಾ ಕಪಿಮಿದ್ಧವಸೇನ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಇವ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಟಿನಿಪಜ್ಜೀತಿ ಪುನ ನಿಪಜ್ಜಿ। ವಿಸ್ಸರಮಕಾಸೀತಿ ಏತ್ಥ ವಿಸದ್ದೋ ವಿರೂಪತ್ಥಜೋತಕೋ, ಸರಸದ್ದೋ ಸದ್ದವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿರೂಪಂ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸೀ’’ತಿ।
Tattha kiñcāpi anubhotīti sambandho. Kiñcāpisaddo hettha sambhāvanājotako, panasaddo garahatthajotako. Kusalavipākenāti ahetukakusalavipākena. Tassāti nāgassa. Sajātiyāti samānajātiyā nāgiyā. Udakasañcārimaṇḍūkabhakkhanti udake sañcaraṇasīlaṃ maṇḍūkasaṅkhātaṃ bhakkhaṃ pātubhavatīti yojanā. Soti nāgo. Aṭṭīyatīti aramaṇaṃ pīḷiyati. Harāyatīti ettha haredhātu lajjanatthoti āha ‘‘lajjatī’’ti. Ekāranto dhātu bhūvādigaṇiko (saddanītidhātumālāyaṃ 16 rakārantadhātu). Jigucchatīti ettha gupadhātuyā kammaṃ dassento āha ‘‘attabhāva’’nti. ‘‘Tassa bhikkhuno’’tipadassa ‘‘nikkhante’’tipadena yojitabbattā bhummatthe sāmivacananti āha ‘‘tasmiṃ bhikkhusmi’’nti. Atha vā tassa bhikkhunoti sāmiyogattā ‘‘nikkhante’’ti ettha bhāvatthe mānapaccayoti āha ‘‘nikkhamane’’ti. Iminā nikkhanteti ettha na antapaccayo, mānapaccayasseva antabhāvaṃ katvā vuttoti dasseti. Vissaṭṭhoti sativissajjito. Tasminti bhikkhumhi. Kapimiddhavasenevāti kapino middhavasena eva. Atha vā kapimiddhavasena niddāyanto iva niddāyantoti yojanā. Paṭinipajjīti puna nipajji. Vissaramakāsīti ettha visaddo virūpatthajotako, sarasaddo saddavācakoti dassento āha ‘‘virūpaṃ mahāsaddamakāsī’’ti.
‘‘ಅಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತುಮ್ಹೇ ಖೋತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ಅತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಓಕಾರತೋ ಪರಸ್ಸ ಅಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಅಕಾರಸ್ಸಾಲೋಪ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಅಕಾರಸ್ಸ ಅಲೋಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಇಮಿನಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ಅತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಕಾರೇ ಪರೇ ಓಕಾರಸ್ಸ ವಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಖ್ವತ್ಥಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಕಸ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಅವಿರೂಳ್ಹಿಧಮ್ಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಝಾನ…ಪೇ॰… ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ। ‘‘ಭವಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಸಧಾತು ಸತ್ತತ್ಥವಾಚಕೋ ಥವಿಭತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಜಾತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾನಾ ಜಾತಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಸಜಾತೀತಿ ವುತ್ತೇ ನಾಗೀ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಗಿಯಾ ಏವಾ’’ತಿ। ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀಪೇತಿತ್ಥೀದೇವಿತ್ಥಿಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ದ್ವೇಮೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ದೇಸನಾ ಸಾವಸೇಸದೇಸನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿ। ಏತ್ಥಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಮ್ಹಿ। ಅಭಿಣ್ಹನ್ತಿ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಪುನಪ್ಪುನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
‘‘Akārassa lopaṃ katvā’’ti iminā tumhe khotthāti ettha ‘‘tumhe kho atthā’’ti padavibhāgaṃ katvā okārato parassa akārassa lopaṃ dasseti. ‘‘Akārassālopa’’ntipi pāṭho. Evañhi sati akārassa alopaṃ katvāti attho daṭṭhabbo. Iminā ‘‘tumhe kho atthā’’ti padacchedaṃ katvā akāre pare okārassa vakāraṃ katvā tumhe khvatthā’’ti pāṭho dassito. Kasmā imasmiṃ dhammavinaye avirūḷhidhammāti āha ‘‘jhāna…pe… abhabbattā’’ti. ‘‘Bhavathā’’ti iminā atthāti ettha asadhātu sattatthavācako thavibhattīti dasseti. Sajātiyāti ettha samānā jāti etissāti sajātīti vutte nāgī evāti āha ‘‘nāgiyā evā’’ti. Manussitthiādīti ettha ādisaddena tiracchānagatitthīpetitthīdevitthiyo saṅgaṇhāti. ‘‘Dveme bhikkhave paccayā’’ti desanā sāvasesadesanāti dassento āha ‘‘ettha cā’’ti. Etthāti tiracchānagatavatthumhi. Abhiṇhanti abhikkhaṇaṃ punappunanti attho.
ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಅಪಾಯಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ದುಗ್ಗತಿಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಗೋ ವಾ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿ।
Tiracchānagatoti ettha kiṃ apāyapariyāpanno duggatiahetukapaṭisandhikovādhippetoti āha ‘‘nāgo vā hotū’’tiādi.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೪೯. ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥು • 49. Tiracchānagatavatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಕಥಾ • Tiracchānagatavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Titthiyapakkantakakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Tiracchānagatavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ತಿರಚ್ಛಾನವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Tiracchānavatthukathāvaṇṇanā
