Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཱཙིཏྱཱདིཡོཛནཱཔཱལི༹ • Pācityādiyojanāpāḷi |
༤༩. ཏིརཙྪཱནགཏཝཏྠུ
49. Tiracchānagatavatthu
༡༡༡. དེཝསམྤཏྟིསདིསཾ ཨིསྶརིཡསམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝནྟོཔི སོ ནཱགོ ཀསྨཱ ནཱགཡོནིཡཱ ཨཊྚཱིཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི།
111. Devasampattisadisaṃ issariyasampattiṃ anubhavantopi so nāgo kasmā nāgayoniyā aṭṭīyatīti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi.
ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི ཨནུབྷོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཀིཉྩཱཔིསདྡོ ཧེཏྠ སམྦྷཱཝནཱཛོཏཀོ, པནསདྡོ གརཧཏྠཛོཏཀོ། ཀུསལཝིཔཱཀེནཱཏི ཨཧེཏུཀཀུསལཝིཔཱཀེན། ཏསྶཱཏི ནཱགསྶ། སཛཱཏིཡཱཏི སམཱནཛཱཏིཡཱ ནཱགིཡཱ། ཨུདཀསཉྩཱརིམཎྜཱུཀབྷཀྑནྟི ཨུདཀེ སཉྩརཎསཱིལཾ མཎྜཱུཀསངྑཱཏཾ བྷཀྑཾ པཱཏུབྷཝཏཱིཏི ཡོཛནཱ། སོཏི ནཱགོ། ཨཊྚཱིཡཏཱིཏི ཨརམཎཾ པཱིལི༹ཡཏི། ཧརཱཡཏཱིཏི ཨེཏྠ ཧརེདྷཱཏུ ལཛྫནཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ལཛྫཏཱི’’ཏི། ཨེཀཱརནྟོ དྷཱཏུ བྷཱུཝཱདིགཎིཀོ (སདྡནཱིཏིདྷཱཏུམཱལཱཡཾ ༡༦ རཀཱརནྟདྷཱཏུ)། ཛིགུཙྪཏཱིཏི ཨེཏྠ གུཔདྷཱཏུཡཱ ཀམྨཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟབྷཱཝ’’ནྟི། ‘‘ཏསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏིཔདསྶ ‘‘ནིཀྑནྟེ’’ཏིཔདེན ཡོཛིཏབྦཏྟཱ བྷུམྨཏྠེ སཱམིཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ བྷིཀྑུསྨི’’ནྟི། ཨཐ ཝཱ ཏསྶ བྷིཀྑུནོཏི སཱམིཡོགཏྟཱ ‘‘ནིཀྑནྟེ’’ཏི ཨེཏྠ བྷཱཝཏྠེ མཱནཔཙྩཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཀྑམནེ’’ཏི། ཨིམིནཱ ནིཀྑནྟེཏི ཨེཏྠ ན ཨནྟཔཙྩཡོ, མཱནཔཙྩཡསྶེཝ ཨནྟབྷཱཝཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོཏི དསྶེཏི། ཝིསྶཊྛོཏི སཏིཝིསྶཛྫིཏོ། ཏསྨིནྟི བྷིཀྑུམྷི། ཀཔིམིདྡྷཝསེནེཝཱཏི ཀཔིནོ མིདྡྷཝསེན ཨེཝ། ཨཐ ཝཱ ཀཔིམིདྡྷཝསེན ནིདྡཱཡནྟོ ཨིཝ ནིདྡཱཡནྟོཏི ཡོཛནཱ། པཊིནིཔཛྫཱིཏི པུན ནིཔཛྫི། ཝིསྶརམཀཱསཱིཏི ཨེཏྠ ཝིསདྡོ ཝིརཱུཔཏྠཛོཏཀོ, སརསདྡོ སདྡཝཱཙཀོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝིརཱུཔཾ མཧཱསདྡམཀཱསཱི’’ཏི།
Tattha kiñcāpi anubhotīti sambandho. Kiñcāpisaddo hettha sambhāvanājotako, panasaddo garahatthajotako. Kusalavipākenāti ahetukakusalavipākena. Tassāti nāgassa. Sajātiyāti samānajātiyā nāgiyā. Udakasañcārimaṇḍūkabhakkhanti udake sañcaraṇasīlaṃ maṇḍūkasaṅkhātaṃ bhakkhaṃ pātubhavatīti yojanā. Soti nāgo. Aṭṭīyatīti aramaṇaṃ pīḷiyati. Harāyatīti ettha haredhātu lajjanatthoti āha ‘‘lajjatī’’ti. Ekāranto dhātu bhūvādigaṇiko (saddanītidhātumālāyaṃ 16 rakārantadhātu). Jigucchatīti ettha gupadhātuyā kammaṃ dassento āha ‘‘attabhāva’’nti. ‘‘Tassa bhikkhuno’’tipadassa ‘‘nikkhante’’tipadena yojitabbattā bhummatthe sāmivacananti āha ‘‘tasmiṃ bhikkhusmi’’nti. Atha vā tassa bhikkhunoti sāmiyogattā ‘‘nikkhante’’ti ettha bhāvatthe mānapaccayoti āha ‘‘nikkhamane’’ti. Iminā nikkhanteti ettha na antapaccayo, mānapaccayasseva antabhāvaṃ katvā vuttoti dasseti. Vissaṭṭhoti sativissajjito. Tasminti bhikkhumhi. Kapimiddhavasenevāti kapino middhavasena eva. Atha vā kapimiddhavasena niddāyanto iva niddāyantoti yojanā. Paṭinipajjīti puna nipajji. Vissaramakāsīti ettha visaddo virūpatthajotako, sarasaddo saddavācakoti dassento āha ‘‘virūpaṃ mahāsaddamakāsī’’ti.
‘‘ཨཀཱརསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏུམྷེ ཁོཏྠཱཏི ཨེཏྠ ‘‘ཏུམྷེ ཁོ ཨཏྠཱ’’ཏི པདཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ ཨོཀཱརཏོ པརསྶ ཨཀཱརསྶ ལོཔཾ དསྶེཏི། ‘‘ཨཀཱརསྶཱལོཔ’’ནྟིཔི པཱཋོ། ཨེཝཉྷི སཏི ཨཀཱརསྶ ཨལོཔཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ། ཨིམིནཱ ‘‘ཏུམྷེ ཁོ ཨཏྠཱ’’ཏི པདཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཨཀཱརེ པརེ ཨོཀཱརསྶ ཝཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏུམྷེ ཁྭཏྠཱ’’ཏི པཱཋོ དསྶིཏོ། ཀསྨཱ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཨཝིརཱུལ༹ྷིདྷམྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཛྷཱན…པེ॰… ཨབྷབྦཏྟཱ’’ཏི། ‘‘བྷཝཐཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠཱཏི ཨེཏྠ ཨསདྷཱཏུ སཏྟཏྠཝཱཙཀོ ཐཝིབྷཏྟཱིཏི དསྶེཏི། སཛཱཏིཡཱཏི ཨེཏྠ སམཱནཱ ཛཱཏི ཨེཏིསྶཱཏི སཛཱཏཱིཏི ཝུཏྟེ ནཱགཱི ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱགིཡཱ ཨེཝཱ’’ཏི། མནུསྶིཏྠིཨཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན ཏིརཙྪཱནགཏིཏྠཱིཔེཏིཏྠཱིདེཝིཏྠིཡོ སངྒཎྷཱཏི། ‘‘དྭེམེ བྷིཀྑཝེ པཙྩཡཱ’’ཏི དེསནཱ སཱཝསེསདེསནཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏི། ཨེཏྠཱཏི ཏིརཙྪཱནགཏཝཏྠུམྷི། ཨབྷིཎྷནྟི ཨབྷིཀྑཎཾ པུནཔྤུནནྟི ཨཏྠོ།
‘‘Akārassa lopaṃ katvā’’ti iminā tumhe khotthāti ettha ‘‘tumhe kho atthā’’ti padavibhāgaṃ katvā okārato parassa akārassa lopaṃ dasseti. ‘‘Akārassālopa’’ntipi pāṭho. Evañhi sati akārassa alopaṃ katvāti attho daṭṭhabbo. Iminā ‘‘tumhe kho atthā’’ti padacchedaṃ katvā akāre pare okārassa vakāraṃ katvā tumhe khvatthā’’ti pāṭho dassito. Kasmā imasmiṃ dhammavinaye avirūḷhidhammāti āha ‘‘jhāna…pe… abhabbattā’’ti. ‘‘Bhavathā’’ti iminā atthāti ettha asadhātu sattatthavācako thavibhattīti dasseti. Sajātiyāti ettha samānā jāti etissāti sajātīti vutte nāgī evāti āha ‘‘nāgiyā evā’’ti. Manussitthiādīti ettha ādisaddena tiracchānagatitthīpetitthīdevitthiyo saṅgaṇhāti. ‘‘Dveme bhikkhave paccayā’’ti desanā sāvasesadesanāti dassento āha ‘‘ettha cā’’ti. Etthāti tiracchānagatavatthumhi. Abhiṇhanti abhikkhaṇaṃ punappunanti attho.
ཏིརཙྪཱནགཏོཏི ཨེཏྠ ཀིཾ ཨཔཱཡཔརིཡཱཔནྣོ དུགྒཏིཨཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཀོཝཱདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱགོ ཝཱ ཧོཏཱུ’’ཏིཨཱདི།
Tiracchānagatoti ettha kiṃ apāyapariyāpanno duggatiahetukapaṭisandhikovādhippetoti āha ‘‘nāgo vā hotū’’tiādi.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / མཧཱཝགྒཔཱལི༹ • Mahāvaggapāḷi / ༤༩. ཏིརཙྪཱནགཏཝཏྠུ • 49. Tiracchānagatavatthu
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝགྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ཏིརཙྪཱནགཏཝཏྠུཀཐཱ • Tiracchānagatavatthukathā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ཏིཏྠིཡཔཀྐནྟཀཀཐཱཝཎྞནཱ • Titthiyapakkantakakathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ཏིརཙྪཱནགཏཝཏྠུཀཐཱཝཎྞནཱ • Tiracchānagatavatthukathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / ཏིརཙྪཱནཝཏྠུཀཐཱཝཎྞནཱ • Tiracchānavatthukathāvaṇṇanā