| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
ติรจฺฉานคตวตฺถุกถา
Tiracchānagatavatthukathā
๑๑๑. นาคโยนิยา อฎฺฎียตีติ เอตฺถ กิญฺจาปิ โส ปวตฺติยํ กุสลวิปาเกน เทวสมฺปตฺติสทิสํ อิสฺสริยสมฺปตฺติํ อนุโภติ, อกุสลวิปากปฎิสนฺธิกสฺส ปน ตสฺส สชาติยา เมถุนปฎิเสวเน จ วิสฺสฎฺฐนิโทฺทกฺกมเน จ นาคสรีรํ ปาตุภวติ อุทกสญฺจาริกํ มณฺฑูกภกฺขํ, ตสฺมา โส ตาย นาคโยนิยา อฎฺฎียติฯ หรายตีติ ลชฺชติฯ ชิคุจฺฉตีติ อตฺตภาวํ ชิคุจฺฉติฯ ตสฺส ภิกฺขุโน นิกฺขเนฺตติ ตสฺมิํ ภิกฺขุสฺมิํ นิกฺขเนฺตฯ อถ วา ตสฺส ภิกฺขุโน นิกฺขมเนติ อโตฺถฯ วิสฺสโฎฺฐ นิทฺทํ โอกฺกมีติ ตสฺมิํ อนิกฺขเนฺต วิสฺสรภเยน สติํ อวิสฺสชฺชิตฺวา กปิมิทฺธวเสเนว นิทฺทายโนฺต นิกฺขเนฺต สติํ วิสฺสชฺชิตฺวา วิสฺสโฎฺฐ นิราสโงฺก มหานิทฺทํ ปฎิปชฺชิฯ วิสฺสรมกาสีติ ภยวเสน สมณสญฺญํ ปหาย วิรูปํ มหาสทฺทมกาสิฯ
111.Nāgayoniyāaṭṭīyatīti ettha kiñcāpi so pavattiyaṃ kusalavipākena devasampattisadisaṃ issariyasampattiṃ anubhoti, akusalavipākapaṭisandhikassa pana tassa sajātiyā methunapaṭisevane ca vissaṭṭhaniddokkamane ca nāgasarīraṃ pātubhavati udakasañcārikaṃ maṇḍūkabhakkhaṃ, tasmā so tāya nāgayoniyā aṭṭīyati. Harāyatīti lajjati. Jigucchatīti attabhāvaṃ jigucchati. Tassa bhikkhuno nikkhanteti tasmiṃ bhikkhusmiṃ nikkhante. Atha vā tassa bhikkhuno nikkhamaneti attho. Vissaṭṭho niddaṃ okkamīti tasmiṃ anikkhante vissarabhayena satiṃ avissajjitvā kapimiddhavaseneva niddāyanto nikkhante satiṃ vissajjitvā vissaṭṭho nirāsaṅko mahāniddaṃ paṭipajji. Vissaramakāsīti bhayavasena samaṇasaññaṃ pahāya virūpaṃ mahāsaddamakāsi.
ตุเมฺห โขตฺถาติ ตุเมฺห โข อตฺถ; อการสฺส โลปํ กตฺวา วุตฺตํฯ ตุเมฺห โข นาคา ฌานวิปสฺสนามคฺคผลานํ อภพฺพตฺตา อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อวิรุฬฺหิธมฺมา อตฺถ, วิรุฬฺหิธมฺมา น ภวถาติ อยเมตฺถ สเงฺขปโตฺถฯ สชาติยาติ นาคิยา เอวฯ ยทา ปน มนุสฺสิตฺถิอาทิเภทาย อญฺญชาติยา ปฎิเสวติ, ตทา เทวปุโตฺต วิย โหติฯ เอตฺถ จ ปวตฺติยํ อภิณฺหํ สภาวปาตุกมฺมทสฺสนวเสน ‘‘เทฺว ปจฺจยา’’ติ วุตฺตํฯ นาคสฺส ปน ปญฺจสุ กาเลสุ สภาวปาตุกมฺมํ โหติ – ปฎิสนฺธิกาเล, ตจชหนกาเล, สชาติยา เมถุนกาเล, วิสฺสฎฺฐนิโทฺทกฺกมนกาเล, จุติกาเลติฯ
Tumhe khotthāti tumhe kho attha; akārassa lopaṃ katvā vuttaṃ. Tumhe kho nāgā jhānavipassanāmaggaphalānaṃ abhabbattā imasmiṃ dhammavinaye aviruḷhidhammā attha, viruḷhidhammā na bhavathāti ayamettha saṅkhepattho. Sajātiyāti nāgiyā eva. Yadā pana manussitthiādibhedāya aññajātiyā paṭisevati, tadā devaputto viya hoti. Ettha ca pavattiyaṃ abhiṇhaṃ sabhāvapātukammadassanavasena ‘‘dve paccayā’’ti vuttaṃ. Nāgassa pana pañcasu kālesu sabhāvapātukammaṃ hoti – paṭisandhikāle, tacajahanakāle, sajātiyā methunakāle, vissaṭṭhaniddokkamanakāle, cutikāleti.
ติรจฺฉานคโต ภิกฺขเวติ เอตฺถ นาโค วา โหตุ สุปณฺณมาณวกาทีนํ วา อญฺญตโร, อนฺตมโส สกฺกํ เทวราชานํ อุปาทาย โย โกจิ อมนุสฺสชาติโย, สโพฺพว อิมสฺมิํ อเตฺถ ติรจฺฉานคโตติ เวทิตโพฺพฯ โส เนว อุปสมฺปาเทตโพฺพ, น ปพฺพาเชตโพฺพ, อุปสมฺปโนฺนปิ นาเสตโพฺพติฯ
Tiracchānagato bhikkhaveti ettha nāgo vā hotu supaṇṇamāṇavakādīnaṃ vā aññataro, antamaso sakkaṃ devarājānaṃ upādāya yo koci amanussajātiyo, sabbova imasmiṃ atthe tiracchānagatoti veditabbo. So neva upasampādetabbo, na pabbājetabbo, upasampannopi nāsetabboti.
ติรจฺฉานคตวตฺถุกถา นิฎฺฐิตาฯ
Tiracchānagatavatthukathā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๔๙. ติรจฺฉานคตวตฺถุ • 49. Tiracchānagatavatthu
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถาวณฺณนา • Titthiyapakkantakakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ติรจฺฉานคตวตฺถุกถาวณฺณนา • Tiracchānagatavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ติรจฺฉานวตฺถุกถาวณฺณนา • Tiracchānavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๔๙. ติรจฺฉานคตวตฺถุ • 49. Tiracchānagatavatthu
