Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ബുദ്ധവംസ-അട്ഠകഥാ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
൧൯. തിസ്സബുദ്ധവംസവണ്ണനാ
19. Tissabuddhavaṃsavaṇṇanā
തസ്സ പന സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ അപരഭാഗേ ഏകോ കപ്പോ ബുദ്ധസുഞ്ഞോ അഹോസി. ഇതോ ദ്വാനവുതികപ്പമത്ഥകേ തിസ്സോ, ഫുസ്സോതി ഏകസ്മിം കപ്പേ ദ്വേ ബുദ്ധാ നിബ്ബത്തിംസു. തത്ഥ തിസ്സോ നാമ മഹാപുരിസോ പാരമിയോ പൂരേത്വാ തുസിതപുരേ നിബ്ബത്തിത്വാ തതോ ചവിത്വാ ഖേമകനഗരേ ജനസന്ധസ്സ നാമ രഞ്ഞോ അഗ്ഗമഹേസിയാ പദുമദലസദിസനയനായ പദുമാനാമായ ദേവിയാ കുച്ഛിസ്മിം പടിസന്ധിം ഗഹേത്വാ ദസന്നം മാസാനം അച്ചയേന അനോമുയ്യാനേ മാതുകുച്ഛിതോ നിക്ഖമി. സത്തവസ്സസഹസ്സാനി അഗാരം അജ്ഝാവസി. തസ്സ ഗുഹാസേല-നാരിസയ-നിസഭനാമകാ തയോ പാസാദാ അഹേസും. സുഭദ്ദാദേവിപ്പമുഖാനി തേത്തിംസ ഇത്ഥിസഹസ്സാനി അഹേസും.
Tassa pana siddhatthassa bhagavato aparabhāge eko kappo buddhasuñño ahosi. Ito dvānavutikappamatthake tisso, phussoti ekasmiṃ kappe dve buddhā nibbattiṃsu. Tattha tisso nāma mahāpuriso pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā khemakanagare janasandhassa nāma rañño aggamahesiyā padumadalasadisanayanāya padumānāmāya deviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena anomuyyāne mātukucchito nikkhami. Sattavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa guhāsela-nārisaya-nisabhanāmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Subhaddādevippamukhāni tettiṃsa itthisahassāni ahesuṃ.
സോ ചത്താരി നിമിത്താനി ദിസ്വാ സുഭദ്ദാദേവിയാ പുത്തേ ആനന്ദകുമാരേ ഉപ്പന്നേ സോനുത്തരം നാമ അനുത്തരം തുരങ്ഗവരമാരുയ്ഹ മഹാഭിനിക്ഖമനം നിക്ഖമിത്വാ പബ്ബജി. തം മനുസ്സാനം കോടി അനുപബ്ബജി. സോ തേഹി പരിവുതോ അട്ഠ മാസേ പധാനചരിയം ചരിത്വാ വിസാഖപുണ്ണമായ വീരനിഗമേ വീരസേട്ഠിസ്സ ധീതായ ദിന്നം മധുപായാസം പരിഭുഞ്ജിത്വാ സലലവനേ ദിവാവിഹാരം വീതിനാമേത്വാ സായന്ഹസമയേ വിജിതസങ്ഗാമകേന നാമ യവപാലേന ഉപനീതാ അട്ഠ തിണമുട്ഠിയോ ഗഹേത്വാ അസനബോധിം ഉപസങ്കമിത്വാ ചത്താലീസഹത്ഥവിത്ഥതം തിണസന്ഥരം സന്ഥരിത്വാ തത്ഥ പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ സമാരം മാരബലം വിധമിത്വാ അധിഗതസബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണോ – ‘‘അനേകജാതിസംസാരം…പേ॰… തണ്ഹാനം ഖയമജ്ഝഗാ’’തി ഉദാനം ഉദാനേത്വാ സത്തസത്താഹം ബോധിസമീപേയേവ വീതിനാമേത്വാ യസവതീ നഗരേ ബ്രഹ്മദേവം ഉദയഞ്ച ദ്വേ രാജപുത്തേ സപരിവാരേ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നേ ആകാസേന ഗന്ത്വാ യസവതീമിഗദായേ ഓതരിത്വാ ഉയ്യാനപാലേന രാജപുത്തേ പക്കോസാപേത്വാ തേസം സപരിവാരാനം അവിസാരിനാ ബ്യാപിനാ മധുരേന ബ്രഹ്മസ്സരേന ദസസഹസ്സിലോകധാതും വിഞ്ഞാപേന്തോവ ധമ്മചക്കം പവത്തേസി, തദാ കോടിസതാനം പഠമോ ധമ്മാഭിസമയോ അഹോസി. തേന വുത്തം –
So cattāri nimittāni disvā subhaddādeviyā putte ānandakumāre uppanne sonuttaraṃ nāma anuttaraṃ turaṅgavaramāruyha mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ manussānaṃ koṭi anupabbaji. So tehi parivuto aṭṭha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya vīranigame vīraseṭṭhissa dhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā salalavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye vijitasaṅgāmakena nāma yavapālena upanītā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā asanabodhiṃ upasaṅkamitvā cattālīsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā tattha pallaṅkaṃ ābhujitvā samāraṃ mārabalaṃ vidhamitvā adhigatasabbaññutaññāṇo – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmetvā yasavatī nagare brahmadevaṃ udayañca dve rājaputte saparivāre upanissayasampanne ākāsena gantvā yasavatīmigadāye otaritvā uyyānapālena rājaputte pakkosāpetvā tesaṃ saparivārānaṃ avisārinā byāpinā madhurena brahmassarena dasasahassilokadhātuṃ viññāpentova dhammacakkaṃ pavattesi, tadā koṭisatānaṃ paṭhamo dhammābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
൧.
1.
‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ അപരേന, അസമോ അപ്പടിപുഗ്ഗലോ;
‘‘Siddhatthassa aparena, asamo appaṭipuggalo;
അനന്തതേജോ അമിതയസോ, തിസ്സോ ലോകഗ്ഗനായകോ.
Anantatejo amitayaso, tisso lokagganāyako.
൨.
2.
‘‘തമന്ധകാരം വിധമിത്വാ, ഓഭാസേത്വാ സദേവകം;
‘‘Tamandhakāraṃ vidhamitvā, obhāsetvā sadevakaṃ;
അനുകമ്പകോ മഹാവീരോ, ലോകേ ഉപ്പജ്ജി ചക്ഖുമാ.
Anukampako mahāvīro, loke uppajji cakkhumā.
൩.
3.
‘‘തസ്സാപി അതുലാ ഇദ്ധി, അതുലം സീലം സമാധി ച;
‘‘Tassāpi atulā iddhi, atulaṃ sīlaṃ samādhi ca;
സബ്ബത്ഥ പാരമിം ഗന്ത്വാ, ധമ്മചക്കം പവത്തയി.
Sabbattha pāramiṃ gantvā, dhammacakkaṃ pavattayi.
൪.
4.
‘‘സോ ബുദ്ധോ ദസസഹസ്സിമ്ഹി, വിഞ്ഞാപേസി ഗിരം സുചിം;
‘‘So buddho dasasahassimhi, viññāpesi giraṃ suciṃ;
കോടിസതാനി അഭിസമിംസു, പഠമേ ധമ്മദേസനേ’’തി.
Koṭisatāni abhisamiṃsu, paṭhame dhammadesane’’ti.
തത്ഥ സബ്ബത്ഥാതി സബ്ബേസു ധമ്മേസു പാരം ഗന്ത്വാ. ദസസഹസ്സിമ്ഹീതി ദസസഹസ്സിയം അഥാപരേന സമയേന തിസ്സേന സത്ഥാരാ സദ്ധിം പബ്ബജിതാനം ഭിക്ഖൂനം കോടി മഹാപുരിസസ്സ ഗണവാസം പഹായ ബോധിമൂലമുപഗമനസമയേ അഞ്ഞത്ര ഗതാ. സാ തിസ്സേന സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ധമ്മചക്കം പവത്തിത’’ന്തി സുത്വാ യസവതീമിഗദായം ആഗന്ത്വാ ദസബലമഭിവാദേത്വാ തം പരിവാരേത്വാ നിസീദി. തേസം ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേസി, തദാ നവുതിയാ കോടീനം ദുതിയാഭിസമയോ അഹോസി. പുന മഹാമങ്ഗലസമാഗമേ മങ്ഗലപരിയോസാനേ സട്ഠിയാ കോടീനം തതിയോ അഭിസമയോ അഹോസി. തേന വുത്തം –
Tattha sabbatthāti sabbesu dhammesu pāraṃ gantvā. Dasasahassimhīti dasasahassiyaṃ athāparena samayena tissena satthārā saddhiṃ pabbajitānaṃ bhikkhūnaṃ koṭi mahāpurisassa gaṇavāsaṃ pahāya bodhimūlamupagamanasamaye aññatra gatā. Sā tissena sammāsambuddhena dhammacakkaṃ pavattita’’nti sutvā yasavatīmigadāyaṃ āgantvā dasabalamabhivādetvā taṃ parivāretvā nisīdi. Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desesi, tadā navutiyā koṭīnaṃ dutiyābhisamayo ahosi. Puna mahāmaṅgalasamāgame maṅgalapariyosāne saṭṭhiyā koṭīnaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
൫.
5.
‘‘ദുതിയോ നവുതികോടീനം, തതിയോ സട്ഠികോടിയോ;
‘‘Dutiyo navutikoṭīnaṃ, tatiyo saṭṭhikoṭiyo;
ബന്ധനാതോ പമോചേസി, സത്തേ നരമരൂ തദാ’’തി.
Bandhanāto pamocesi, satte naramarū tadā’’ti.
തത്ഥ ദുതിയോ നവുതികോടീനന്തി ദുതിയോ അഭിസമയോ അഹോസി നവുതികോടിപാണീനന്തി അത്ഥോ. ബന്ധനാതോതി ബന്ധനതോ, ദസഹി സംയോജനേഹി പരിമോചേസീതി അത്ഥോ. ഇദാനി പരിമോചിതേ സത്തേ സരൂപതോ ദസ്സേന്തോ ‘‘നരമരൂ’’തി ആഹ. നരമരൂതി നരാമരേ.
Tattha dutiyo navutikoṭīnanti dutiyo abhisamayo ahosi navutikoṭipāṇīnanti attho. Bandhanātoti bandhanato, dasahi saṃyojanehi parimocesīti attho. Idāni parimocite satte sarūpato dassento ‘‘naramarū’’ti āha. Naramarūti narāmare.
യസവതീനഗരേ കിര അന്തോവസ്സം പബ്ബജിതാനം അരഹന്താനം സതസഹസ്സേഹി പരിവുതോ പവാരേസി, സോ പഠമോ സന്നിപാതോ അഹോസി. ഉഭതോ സുജാതസ്സ സുജാതസ്സ നാമ രഞ്ഞോ നാരിവാഹനകുമാരോ നാരിവാഹനനഗരം അനുപ്പത്തേ ഭഗവതി ലോകനാഥേ സപരിവാരോ പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ദസബലം സഭിക്ഖുസങ്ഘം നിമന്തേത്വാ സത്താഹം അസദിസദാനം ദത്വാ അത്തനോ രജ്ജം പുത്തസ്സ നിയ്യാതേത്വാ സപരിവാരോ സബ്ബലോകാധിപതിസ്സ തിസ്സസമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സന്തികേ ഏഹിഭിക്ഖുപബ്ബജ്ജായ പബ്ബജി. തസ്സ കിര സാ പബ്ബജ്ജാ സബ്ബദിസാസു പാകടാ അഹോസി. തസ്മാ തതോ തതോ ആഗന്ത്വാ നാരിവാഹനകുമാരം മഹാജനോ അനുപബ്ബജി. തദാ തഥാഗതോ നവുതിയാ ഭിക്ഖുസതസഹസ്സസ്സ മജ്ഝഗതോ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസി , സോ ദുതിയോ സന്നിപാതോ അഹോസി. പുന ഖേമവതീനഗരേ ഞാതിസമാഗമേ ബുദ്ധവംസധമ്മകഥം സുത്വാ അസീതിസതസഹസ്സാനി തസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ അരഹത്തം പാപുണിംസു, തേഹി പരിവുതോ സുഗതോ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസി, സോ തതിയോ സന്നിപാതോ അഹോസി. തേന വുത്തം –
Yasavatīnagare kira antovassaṃ pabbajitānaṃ arahantānaṃ satasahassehi parivuto pavāresi, so paṭhamo sannipāto ahosi. Ubhato sujātassa sujātassa nāma rañño nārivāhanakumāro nārivāhananagaraṃ anuppatte bhagavati lokanāthe saparivāro paccuggantvā dasabalaṃ sabhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ asadisadānaṃ datvā attano rajjaṃ puttassa niyyātetvā saparivāro sabbalokādhipatissa tissasammāsambuddhassa santike ehibhikkhupabbajjāya pabbaji. Tassa kira sā pabbajjā sabbadisāsu pākaṭā ahosi. Tasmā tato tato āgantvā nārivāhanakumāraṃ mahājano anupabbaji. Tadā tathāgato navutiyā bhikkhusatasahassassa majjhagato pātimokkhaṃ uddisi , so dutiyo sannipāto ahosi. Puna khemavatīnagare ñātisamāgame buddhavaṃsadhammakathaṃ sutvā asītisatasahassāni tassa santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, tehi parivuto sugato pātimokkhaṃ uddisi, so tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
൬.
6.
‘‘സന്നിപാതാ തയോ ആസും, തിസ്സേ ലോകഗ്ഗനായകേ;
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, tisse lokagganāyake;
ഖീണാസവാനം വിമലാനം, സന്തചിത്താന താദിനം.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
൭.
7.
‘‘ഖീണാസവസതസഹസ്സാനം, പഠമോ ആസി സമാഗമോ;
‘‘Khīṇāsavasatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo;
നവുതിസതസഹസ്സാനം, ദുതിയോ ആസി സമാഗമോ.
Navutisatasahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
൮.
8.
‘‘അസീതിസതസഹസ്സാനം, തതിയോ ആസി സമാഗമോ;
‘‘Asītisatasahassānaṃ, tatiyo āsi samāgamo;
ഖീണാസവാനം വിമലാനം, പുപ്ഫിതാനം വിമുത്തിയാ’’തി.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, pupphitānaṃ vimuttiyā’’ti.
തദാ അമ്ഹാകം ബോധിസത്തോ യസവതീനഗരേ സുജാതോ നാമ രാജാ ഹുത്വാ ഇദ്ധം ഫീതം ജനപദം അനേകകോടിധനസന്നിചയം അനുരാഗമുപഗതഹദയഞ്ച പരിജനം തിണനളമിവ പരിച്ചജിത്വാ ജാതിആദീസു സംവിഗ്ഗഹദയോ നിക്ഖമിത്വാ താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ മഹിദ്ധികോ മഹാനുഭാവോ ഹുത്വാ ‘‘ബുദ്ധോ ലോകേ ഉപ്പന്നോ’’തി സുത്വാ പഞ്ചവണ്ണായ പീതിയാ ഫുടസരീരോ ഹുത്വാ സപതിസ്സോ തിസ്സം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ ചിന്തേസി – ‘‘ഹന്ദാഹം മന്ദാരവപാരിച്ഛത്തകാദീഹി ദിബ്ബകുസുമേഹി ഭഗവന്തം പൂജേസ്സാമീ’’തി. അഥ സോ ഏവം ചിന്തേത്വാ ഇദ്ധിയാ സഗ്ഗലോകം ഗന്ത്വാ ചിത്തലതാവനം പവിസിത്വാ പദുമപാരിച്ഛത്തകമന്ദാരവാദീഹി ദിബ്ബകുസുമേഹി രതനമയം ചങ്കോടകം ഗാവുതപ്പമാണം പൂരേത്വാ ഗഹേത്വാ ഗഗനതലേന ആഗന്ത്വാ ദിബ്ബേഹി സുരഭികുസുമേഹി ഭഗവന്തം പൂജേസി. ഏകഞ്ച മണിദണ്ഡകം സുവണ്ണമയകണ്ണികം പദുമരാഗമണിമയപണ്ണം സുഗന്ധകേസരച്ഛത്തം വിയ പദുമച്ഛത്തം ഭഗവതോ സിരസി ധാരയന്തോ ചതുപരിസമജ്ഝേ അട്ഠാസി. അഥ ഭഗവാ നം – ‘‘ഇതോ ദ്വേനവുതേ കപ്പേ ഗോതമോ നാമ ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകാസി. തേന വുത്തം –
Tadā amhākaṃ bodhisatto yasavatīnagare sujāto nāma rājā hutvā iddhaṃ phītaṃ janapadaṃ anekakoṭidhanasannicayaṃ anurāgamupagatahadayañca parijanaṃ tiṇanaḷamiva pariccajitvā jātiādīsu saṃviggahadayo nikkhamitvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā mahiddhiko mahānubhāvo hutvā ‘‘buddho loke uppanno’’ti sutvā pañcavaṇṇāya pītiyā phuṭasarīro hutvā sapatisso tissaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā cintesi – ‘‘handāhaṃ mandāravapāricchattakādīhi dibbakusumehi bhagavantaṃ pūjessāmī’’ti. Atha so evaṃ cintetvā iddhiyā saggalokaṃ gantvā cittalatāvanaṃ pavisitvā padumapāricchattakamandāravādīhi dibbakusumehi ratanamayaṃ caṅkoṭakaṃ gāvutappamāṇaṃ pūretvā gahetvā gaganatalena āgantvā dibbehi surabhikusumehi bhagavantaṃ pūjesi. Ekañca maṇidaṇḍakaṃ suvaṇṇamayakaṇṇikaṃ padumarāgamaṇimayapaṇṇaṃ sugandhakesaracchattaṃ viya padumacchattaṃ bhagavato sirasi dhārayanto catuparisamajjhe aṭṭhāsi. Atha bhagavā naṃ – ‘‘ito dvenavute kappe gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
൯.
9.
‘‘അഹം തേന സമയേന, സുജാതോ നാമ ഖത്തിയോ;
‘‘Ahaṃ tena samayena, sujāto nāma khattiyo;
മഹാഭോഗം ഛഡ്ഡയിത്വാ, പബ്ബജിം ഇസിപബ്ബജം.
Mahābhogaṃ chaḍḍayitvā, pabbajiṃ isipabbajaṃ.
൧൦.
10.
‘‘മയി പബ്ബജിതേ സന്തേ, ഉപ്പജ്ജി ലോകനായകോ;
‘‘Mayi pabbajite sante, uppajji lokanāyako;
ബുദ്ധോതി സദ്ദം സുത്വാന, പീതി മേ ഉപപജ്ജഥ.
Buddhoti saddaṃ sutvāna, pīti me upapajjatha.
൧൧.
11.
‘‘ദിബ്ബം മന്ദാരവം പുപ്ഫം, പദുമം പാരിഛത്തകം;
‘‘Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, ധുനമാനോ ഉപാഗമിം.
Ubho hatthehi paggayha, dhunamāno upāgamiṃ.
൧൨.
12.
‘‘ചാതുവണ്ണപരിവുതം, തിസ്സം ലോകഗ്ഗനായകം;
‘‘Cātuvaṇṇaparivutaṃ, tissaṃ lokagganāyakaṃ;
തമഹം പുപ്ഫം ഗഹേത്വാ, മത്ഥകേ ധാരയിം ജിനം.
Tamahaṃ pupphaṃ gahetvā, matthake dhārayiṃ jinaṃ.
൧൩.
13.
‘‘സോപി മം ബുദ്ധോ ബ്യാകാസി, ജനമജ്ഝേ നിസീദിയ;
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, janamajjhe nisīdiya;
ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, അയം ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതി.
Dvenavute ito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
൧൪.
14.
‘‘പധാനം പദഹിത്വാന…പേ॰… ഹേസ്സാമ സമ്മുഖാ ഇമം.
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
൧൫.
15.
‘‘തസ്സാപി വചനം സുത്വാ, ഭിയ്യോ ചിത്തം പസാദയിം;
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
ഉത്തരിം വതമധിട്ഠാസിം, ദസപാരമിപൂരിയാ’’തി.
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.
തത്ഥ മയി പബ്ബജിതേതി മയി പബ്ബജിതഭാവം ഉപഗതേ. ‘‘മമ പബ്ബജിതം സന്ത’’ന്തി പോത്ഥകേസു ലിഖന്തി, സോ പമാദലേഖോതി വേദിതബ്ബോ. ഉപപജ്ജഥാതി ഉപ്പജ്ജിത്ഥ. ഉഭോ ഹത്ഥേഹീതി ഉഭേഹി ഹത്ഥേഹി. പഗ്ഗയ്ഹാതി ഗഹേത്വാന. ധുനമാനോതി വാകചീരാനി വിധുനമാനോവ. ചാതുവണ്ണപരിവുതന്തി ചതുപരിസപരിവുതം, ഖത്തിയബ്രാഹ്മണഗഹപതിസമണപരിവുതന്തി അത്ഥോ. ‘‘ചതുവണ്ണേഹി പരിവുത’’ന്തി പഠന്തി കേചി.
Tattha mayi pabbajiteti mayi pabbajitabhāvaṃ upagate. ‘‘Mama pabbajitaṃ santa’’nti potthakesu likhanti, so pamādalekhoti veditabbo. Upapajjathāti uppajjittha. Ubho hatthehīti ubhehi hatthehi. Paggayhāti gahetvāna. Dhunamānoti vākacīrāni vidhunamānova. Cātuvaṇṇaparivutanti catuparisaparivutaṃ, khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇaparivutanti attho. ‘‘Catuvaṇṇehi parivuta’’nti paṭhanti keci.
തസ്സ പന ഭഗവതോ ഖേമം നാമ നഗരം അഹോസി. ജനസന്ധോ നാമ ഖത്തിയോ പിതാ, പദുമാ നാമ ജനികാ, ബ്രഹ്മദേവോ ച ഉദയോ ച ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ, സമങ്ഗോ നാമുപട്ഠാകോ, ഫുസ്സാ ച സുദത്താ ച ദ്വേ അഗ്ഗസാവികാ, അസനരുക്ഖോ ബോധി, സരീരം സട്ഠിഹത്ഥുബ്ബേധം അഹോസി, വസ്സസതസഹസ്സം ആയു, സുഭദ്ദാ നാമ അഗ്ഗമഹേസീ, ആനന്ദോ നാമ പുത്തോ, തുരങ്ഗയാനേന നിക്ഖമി. തേന വുത്തം –
Tassa pana bhagavato khemaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Janasandho nāma khattiyo pitā, padumā nāma janikā, brahmadevo ca udayo ca dve aggasāvakā, samaṅgo nāmupaṭṭhāko, phussā ca sudattā ca dve aggasāvikā, asanarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyu, subhaddā nāma aggamahesī, ānando nāma putto, turaṅgayānena nikkhami. Tena vuttaṃ –
൧൬.
16.
‘‘ഖേമകം നാമ നഗരം, ജനസന്ധോ നാമ ഖത്തിയോ;
‘‘Khemakaṃ nāma nagaraṃ, janasandho nāma khattiyo;
പദുമാ നാമ ജനികാ, തിസ്സസ്സ ച മഹേസിനോ.
Padumā nāma janikā, tissassa ca mahesino.
൨൧.
21.
‘‘ബ്രഹ്മദേവോ ച ഉദയോ ച, അഹേസും അഗ്ഗസാവകാ;
‘‘Brahmadevo ca udayo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
സമങ്ഗോ നാമുപട്ഠാകോ, തിസ്സസ്സ ച മഹേസിനോ.
Samaṅgo nāmupaṭṭhāko, tissassa ca mahesino.
൨൨.
22.
‘‘ഫുസ്സാ ചേവ സുദത്താ ച, അഹേസും അഗ്ഗസാവികാ;
‘‘Phussā ceva sudattā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
ബോധി തസ്സ ഭഗവതോ, അസനോതി പവുച്ചതി.
Bodhi tassa bhagavato, asanoti pavuccati.
൨൪.
24.
‘‘സോ ബുദ്ധോ സട്ഠിരതനോ, അഹു ഉച്ചത്തനേ ജിനോ;
‘‘So buddho saṭṭhiratano, ahu uccattane jino;
അനൂപമോ അസദിസോ, ഹിമവാ വിയ ദിസ്സതി.
Anūpamo asadiso, himavā viya dissati.
൨൫.
25.
‘‘തസ്സാപി അതുലതേജസ്സ, ആയു ആസി അനുത്തരോ;
‘‘Tassāpi atulatejassa, āyu āsi anuttaro;
വസ്സസതസഹസ്സാനി, ലോകേ അട്ഠാസി ചക്ഖുമാ.
Vassasatasahassāni, loke aṭṭhāsi cakkhumā.
൨൬.
26.
‘‘ഉത്തമം പവരം സേട്ഠം, അനുഭോത്വാ മഹായസം;
‘‘Uttamaṃ pavaraṃ seṭṭhaṃ, anubhotvā mahāyasaṃ;
ജലിത്വാ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോവ, നിബ്ബുതോ സോ സസാവകോ.
Jalitvā aggikkhandhova, nibbuto so sasāvako.
൨൭.
27.
‘‘വലാഹകോവ അനിലേന, സൂരിയേന വിയ ഉസ്സവോ;
‘‘Valāhakova anilena, sūriyena viya ussavo;
അന്ധകാരോവ പദീപേന, നിബ്ബുതോ സോ സസാവകോ’’തി.
Andhakārova padīpena, nibbuto so sasāvako’’ti.
തത്ഥ ഉച്ചത്തനേതി ഉച്ചഭാവേന. ഹിമവാ വിയ ദിസ്സതീതി ഹിമവാവ പദിസ്സതി. അയമേവ വാ പാഠോ. യഥാ യോജനാനം സതാനുച്ചോ ഹിമവാ പഞ്ചപബ്ബതോ സുദൂരേ ഠിതാനമ്പി ഉച്ചഭാവേന ച സോമ്മഭാവേന ച അതിരമണീയോ ഹുത്വാ ദിസ്സതി, ഏവം ഭഗവാപി ദിസ്സതീതി അത്ഥോ. അനുത്തരോതി നാതിദീഘോ നാതിരസ്സോ. ആയു വസ്സസതസഹസ്സന്തി അത്ഥോ. ഉത്തമം പവരം സേട്ഠന്തി അഞ്ഞമഞ്ഞവേവചനാനി. ഉസ്സവോതി ഹിമബിന്ദു വലാഹകഉസ്സവഅന്ധകാരാ വിയ അനിലസൂരിയദീപേഹി അനിച്ചതാനിലസൂരിയദീപേഹി ഉപദ്ദുതോ പരിനിബ്ബുതോ സസാവകോ ഭഗവാതി അത്ഥോ.
Tattha uccattaneti uccabhāvena. Himavā viya dissatīti himavāva padissati. Ayameva vā pāṭho. Yathā yojanānaṃ satānucco himavā pañcapabbato sudūre ṭhitānampi uccabhāvena ca sommabhāvena ca atiramaṇīyo hutvā dissati, evaṃ bhagavāpi dissatīti attho. Anuttaroti nātidīgho nātirasso. Āyu vassasatasahassanti attho. Uttamaṃ pavaraṃ seṭṭhanti aññamaññavevacanāni. Ussavoti himabindu valāhakaussavaandhakārā viya anilasūriyadīpehi aniccatānilasūriyadīpehi upadduto parinibbuto sasāvako bhagavāti attho.
തിസ്സോ കിര ഭഗവാ സുനന്ദവതീനഗരേ സുനന്ദാരാമേ പരിനിബ്ബായി. സേസമേത്ഥ ഗാഥാസു പാകടമേവാതി.
Tisso kira bhagavā sunandavatīnagare sunandārāme parinibbāyi. Sesamettha gāthāsu pākaṭamevāti.
തിസ്സബുദ്ധവംസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tissabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
നിട്ഠിതോ സത്തരസമോ ബുദ്ധവംസോ.
Niṭṭhito sattarasamo buddhavaṃso.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ബുദ്ധവംസപാളി • Buddhavaṃsapāḷi / ൧൯. തിസ്സബുദ്ധവംസോ • 19. Tissabuddhavaṃso