| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
๕-๑๐. ติสฺสาทิเถรีคาถาวณฺณนา
5-10. Tissāditherīgāthāvaṇṇanā
ติเสฺส ยุญฺชสฺสุ ธเมฺมหีติ ติสฺสาย เถริยา คาถา ฯ ตสฺสา วตฺถุ ติสฺสาสิกฺขมานาย วตฺถุสทิสํฯ อยํ ปน เถรี หุตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ ยถา จ อยํ, เอวํ อิโต ปรํ ธีรา, วีรา, มิตฺตา, ภทฺรา, อุปสมาติ ปญฺจนฺนํ เถรีนํ วตฺถุ เอกสทิสเมวฯ สพฺพาปิ อิมา กปิลวตฺถุวาสินิโย โพธิสตฺตสฺส โอโรธภูตา มหาปชาปติโคตมิยา สทฺธิํ นิกฺขนฺตา โอภาสคาถาย จ อรหตฺตํ ปตฺตา ฐเปตฺวา สตฺตมิํฯ สา ปน โอภาสคาถาย วินา ปเคว สตฺถุ สนฺติเก ลทฺธํ โอวาทํ นิสฺสาย วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา อุทานวเสน ‘‘วีรา วีเรหี’’ติ คาถํ อภาสิฯ อิตราปิ อรหตฺตํ ปตฺวา –
Tisseyuñjassu dhammehīti tissāya theriyā gāthā . Tassā vatthu tissāsikkhamānāya vatthusadisaṃ. Ayaṃ pana therī hutvā arahattaṃ pāpuṇi. Yathā ca ayaṃ, evaṃ ito paraṃ dhīrā, vīrā, mittā, bhadrā, upasamāti pañcannaṃ therīnaṃ vatthu ekasadisameva. Sabbāpi imā kapilavatthuvāsiniyo bodhisattassa orodhabhūtā mahāpajāpatigotamiyā saddhiṃ nikkhantā obhāsagāthāya ca arahattaṃ pattā ṭhapetvā sattamiṃ. Sā pana obhāsagāthāya vinā pageva satthu santike laddhaṃ ovādaṃ nissāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇitvā udānavasena ‘‘vīrā vīrehī’’ti gāthaṃ abhāsi. Itarāpi arahattaṃ patvā –
๕.
5.
‘‘ติเสฺส ยุญฺชสฺสุ ธเมฺมหิ, ขโณ ตํ มา อุปจฺจคา;
‘‘Tisse yuñjassu dhammehi, khaṇo taṃ mā upaccagā;
ขณาตีตา หิ โสจนฺติ, นิรยมฺหิ สมปฺปิตาฯ
Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā.
๖.
6.
‘‘ธีเร นิโรธํ ผุเสหิ, สญฺญาวูปสมํ สุขํ;
‘‘Dhīre nirodhaṃ phusehi, saññāvūpasamaṃ sukhaṃ;
อาราธยาหิ นิพฺพานํ, โยคเกฺขมมนุตฺตรํฯ
Ārādhayāhi nibbānaṃ, yogakkhemamanuttaraṃ.
๗.
7.
‘‘วีรา วีเรหิ ธเมฺมหิ, ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา;
‘‘Vīrā vīrehi dhammehi, bhikkhunī bhāvitindriyā;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหนํฯ
Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.
๘.
8.
‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, มิเตฺต มิตฺตรตา ภว;
‘‘Saddhāya pabbajitvāna, mitte mittaratā bhava;
ภาเวหิ กุสเล ธเมฺม, โยคเกฺขมสฺส ปตฺติยาฯ
Bhāvehi kusale dhamme, yogakkhemassa pattiyā.
๙.
9.
‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, ภเทฺร ภทฺรรตา ภว;
‘‘Saddhāya pabbajitvāna, bhadre bhadraratā bhava;
ภาเวหิ กุสเล ธเมฺม, โยคเกฺขมมนุตฺตรํฯ
Bhāvehi kusale dhamme, yogakkhemamanuttaraṃ.
๑๐.
10.
‘‘อุปสเม ตเร โอฆํ, มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํ;
‘‘Upasame tare oghaṃ, maccudheyyaṃ suduttaraṃ;
ธาเรหิ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหน’’นฺติฯ – คาถาโย อภาสิํสุ;
Dhārehi antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhana’’nti. – gāthāyo abhāsiṃsu;
ตตฺถ ยุญฺชสฺสุ ธเมฺมหีติ สมถวิปสฺสนาธเมฺมหิ อริเยหิ โพธิปกฺขิยธเมฺมหิ จ ยุญฺช โยคํ กโรหิฯ ขโณ ตํ มา อุปจฺจคาติ โย เอวํ โยคภาวนํ น กโรติ, ตํ ปุคฺคลํ ปติรูปเทเส อุปฺปตฺติกฺขโณ, ฉนฺนํ อายตนานํ อเวกลฺลกฺขโณ, พุทฺธุปฺปาทกฺขโณ, สทฺธาย ปฎิลทฺธกฺขโณ, สโพฺพปิ อยํ ขโณ อติกฺกมติ นามฯ โส ขโณ ตํ มา อติกฺกมิฯ ขณาตีตาติ เย หิ ขณํ อตีตา, เย จ ปุคฺคเล โส ขโณ อภีโต, เต นิรยมฺหิ สมปฺปิตา หุตฺวา โสจนฺติ, ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา มหาทุกฺขํ ปจฺจนุภวนฺตีติ อโตฺถฯ
Tattha yuñjassu dhammehīti samathavipassanādhammehi ariyehi bodhipakkhiyadhammehi ca yuñja yogaṃ karohi. Khaṇo taṃ mā upaccagāti yo evaṃ yogabhāvanaṃ na karoti, taṃ puggalaṃ patirūpadese uppattikkhaṇo, channaṃ āyatanānaṃ avekallakkhaṇo, buddhuppādakkhaṇo, saddhāya paṭiladdhakkhaṇo, sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati nāma. So khaṇo taṃ mā atikkami. Khaṇātītāti ye hi khaṇaṃ atītā, ye ca puggale so khaṇo abhīto, te nirayamhi samappitā hutvā socanti, tattha nibbattitvā mahādukkhaṃ paccanubhavantīti attho.
นิโรธํ ผุเสหีติ กิเลสนิโรธํ ผุสฺส ปฎิลภฯ สญฺญาวูปสมํ สุขํ, อาราธยาหิ นิพฺพานนฺติ กามสญฺญาทีนํ ปาปสญฺญานํ อุปสมนิมิตฺตํ อจฺจนฺตสุขํ นิพฺพานํ อาราเธหิฯ
Nirodhaṃ phusehīti kilesanirodhaṃ phussa paṭilabha. Saññāvūpasamaṃ sukhaṃ, ārādhayāhi nibbānanti kāmasaññādīnaṃ pāpasaññānaṃ upasamanimittaṃ accantasukhaṃ nibbānaṃ ārādhehi.
วีรา วีเรหิ ธเมฺมหีติ วีริยปธานตาย วีเรหิ เตชุสฺสเทหิ อริยมคฺคธเมฺมหิ ภาวิตินฺทฺริยา วฑฺฒิตสทฺธาทิอินฺทฺริยา วีรา ภิกฺขุนี วตฺถุกาเมหิ สวาหนํ กิเลสมารํ ชินิตฺวา อายติํ ปุนพฺภวาภาวโต อนฺติมํ เทหํ ธาเรตีติ เถรี อญฺญํ วิย กตฺวา อตฺตานํ ทเสฺสติฯ
Vīrā vīrehi dhammehīti vīriyapadhānatāya vīrehi tejussadehi ariyamaggadhammehi bhāvitindriyā vaḍḍhitasaddhādiindriyā vīrā bhikkhunī vatthukāmehi savāhanaṃ kilesamāraṃ jinitvā āyatiṃ punabbhavābhāvato antimaṃ dehaṃ dhāretīti therī aññaṃ viya katvā attānaṃ dasseti.
มิเตฺตติ ตํ อาลปติฯ มิตฺตรตาติ กลฺยาณมิเตฺตสุ อภิรตาฯ ตตฺถ สกฺการสมฺมานกรณตา โหหิฯ ภาเวหิ กุสเล ธเมฺมติ อริยมคฺคธเมฺม วเฑฺฒหิฯ โยคเกฺขมสฺสาติ อรหตฺตสฺส นิพฺพานสฺส จ ปตฺติยา อธิคมายฯ
Mitteti taṃ ālapati. Mittaratāti kalyāṇamittesu abhiratā. Tattha sakkārasammānakaraṇatā hohi. Bhāvehi kusale dhammeti ariyamaggadhamme vaḍḍhehi. Yogakkhemassāti arahattassa nibbānassa ca pattiyā adhigamāya.
ภเทฺรติ ตํ อาลปติฯ ภทฺรรตาติ ภเทฺรสุ สีลาทิธเมฺมสุ รตา อภิรตา โหหิฯ โยคเกฺขมมนุตฺตรนฺติ จตูหิ โยเคหิ เขมํ อนุปทฺทวํ อนุตฺตรํ นิพฺพานํ, ตสฺส ปตฺติยา กุสเล โพธิปกฺขิยธเมฺม ภาเวหีติ อโตฺถฯ
Bhadreti taṃ ālapati. Bhadraratāti bhadresu sīlādidhammesu ratā abhiratā hohi. Yogakkhemamanuttaranti catūhi yogehi khemaṃ anupaddavaṃ anuttaraṃ nibbānaṃ, tassa pattiyā kusale bodhipakkhiyadhamme bhāvehīti attho.
อุปสเมติ ตํ อาลปติฯ ตเร โอฆํ มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรนฺติ มจฺจุ เอตฺถ ธียตีติ มจฺจุเธยฺยํ, อนุปจิตกุสลสมฺภาเรหิ สุฎฺฐุ ทุตฺตรนฺติ สุทุตฺตรํ, สํสารมโหฆํ ตเร อริยมคฺคนาวาย ตเรยฺยาสิฯ ธาเรหิ อนฺติมํ เทหนฺติ ตสฺส ตรเณเนว อนฺติมเทหธรา โหหีติ อโตฺถฯ
Upasameti taṃ ālapati. Tare oghaṃ maccudheyyaṃ suduttaranti maccu ettha dhīyatīti maccudheyyaṃ, anupacitakusalasambhārehi suṭṭhu duttaranti suduttaraṃ, saṃsāramahoghaṃ tare ariyamagganāvāya tareyyāsi. Dhārehi antimaṃ dehanti tassa taraṇeneva antimadehadharā hohīti attho.
ติสฺสาทิเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Tissāditherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
นิฎฺฐิตา ปฐมวคฺควณฺณนาฯ
Niṭṭhitā paṭhamavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi
๕. อญฺญตราติสฺสาเถรีคาถา • 5. Aññatarātissātherīgāthā
๖. ธีราเถรีคาถา • 6. Dhīrātherīgāthā
๗. วีราเถรีคาถา • 7. Vīrātherīgāthā
๘. มิตฺตาเถรีคาถา • 8. Mittātherīgāthā
๙. ภทฺราเถรีคาถา • 9. Bhadrātherīgāthā
๑๐. อุปสมาเถรีคาถา • 10. Upasamātherīgāthā
