| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්‌දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi |
2. තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො
2. Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso
9.
9.
කොධ සන්‌තුසිතො ලොකෙ, [ඉච්‌චායස්‌මා තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යො]
Kodhasantusito loke, [iccāyasmā tissametteyyo]
කස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා;
Kassa no santi iñjitā;
කො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති;
Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
කං බ්‍රූසි මහාපුරිසොති, කො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා.
Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā.
කොධ සන්‌තුසිතො ලොකෙති කො ලොකෙ තුට්‌ඨො සන්‌තුට්‌ඨො අත්‌තමනො පරිපුණ්‌ණසඞ්‌කප්‌පොති – කොධ සන්‌තුසිතො ලොකෙ.
Kodha santusito loketi ko loke tuṭṭho santuṭṭho attamano paripuṇṇasaṅkappoti – kodha santusito loke.
ඉච්‌චායස්‌මා තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යොති. ඉච්‌චාති පදසන්‌ධි පදසංසග්‌ගො පදපාරිපූරී අක්‌ඛරසමවායො බ්‍යඤ්‌ජනසිලිට්‌ඨතා පදානුපුබ්‌බතාපෙතං – ඉච්‌චාති. ආයස්‌මාති පියවචනං ගරුවචනං සගාරවසප්‌පතිස්‌සාධිවචනමෙතං – ආයස්‌මාති. තිස්‌සොති තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස නාමං සඞ්‌ඛා සමඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤත්‌ති වොහාරො නාමං නාමකම්‌මං නාමධෙය්‍යං නිරුත්‌ති බ්‍යඤ්‌ජනං අභිලාපො. මෙත්‌තෙය්‍යොති තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ගොත්‌තං සඞ්‌ඛා සමඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤත්‌ති වොහාරොති – ඉච්‌චායස්‌මා තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යො.
Iccāyasmātissametteyyoti. Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti. Tissoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo. Metteyyoti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā tissametteyyo.
කස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතාති තණ්‌හිඤ්‌ජිතං දිට්‌ඨිඤ්‌ජිතං මානිඤ්‌ජිතං කිලෙසිඤ්‌ජිතං කාමිඤ්‌ජිතං. කස්‌සිමෙ ඉඤ්‌ජිතා නත්‌ථි න සන්‌ති න සංවිජ්‌ජන්‌ති නුපලබ්‌භන්‌ති පහීනා සමුච්‌ඡින්‌නා වූපසන්‌තා පටිපස්‌සද්‌ධා අභබ්‌බුප්‌පත්‌තිකා ඤාණග්‌ගිනා දඩ්‌ඪාති – කස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා.
Kassa no santi iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ. Kassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – kassa no santi iñjitā.
කො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤායාති කො උභො අන්‌තෙ අභිඤ්‌ඤාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වාති – කො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය.
Ko ubhantamabhiññāyāti ko ubho ante abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ko ubhantamabhiññāya.
මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පතීති මජ්‌ඣෙ මන්‌තාය න ලිප්‌පති, අලිත්‌තො අනුපලිත්‌තො නික්‌ඛන්‌තො නිස්‌සටො විප්‌පමුත්‌තො විසඤ්‌ඤුත්‌තො විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරතීති – මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති.
Majjhe mantā na lippatīti majjhe mantāya na lippati, alitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – majjhe mantā na lippati.
කං බ්‍රූසි මහාපුරිසොති මහාපුරිසො අග්‌ගපුරිසො සෙට්‌ඨපුරිසො විසෙට්‌ඨපුරිසො පාමොක්‌ඛපුරිසො උත්‌තමපුරිසො පධානපුරිසො පවරපුරිසොති. කං බ්‍රූසි කං කථෙසි කං මඤ්‌ඤසි කං භණසි කං පස්‌සති කං වොහරසීති – කං බ්‍රූසි මහාපුරිසොති.
Kaṃ brūsi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso padhānapuriso pavarapurisoti. Kaṃ brūsi kaṃ kathesi kaṃ maññasi kaṃ bhaṇasi kaṃ passati kaṃ voharasīti – kaṃ brūsi mahāpurisoti.
කො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගාති කො ඉධ සිබ්‌බිනිං තණ්‌හං අජ්‌ඣගා උපච්‌චගා අතික්‌කන්‌තො සමතික්‌කන්‌තො වීතිවත්‌තොති – කො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා. තෙනාහ සො බ්‍රාහ්‌මණො –
Ko idha sibbinimaccagāti ko idha sibbiniṃ taṇhaṃ ajjhagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – ko idha sibbinimaccagā. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘කොධ සන්‌තුසිතො ලොකෙ, [ඉච්‌චායස්‌මා තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යො]
‘‘Kodha santusito loke, [iccāyasmā tissametteyyo]
කස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා;
Kassa no santi iñjitā;
කො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති;
Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
කං බ්‍රූසි මහාපුරිසොති, කො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා’’ති.
Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā’’ti.
10.
10.
කාමෙසු බ්‍රහ්‌මචරියවා, [මෙත්‌තෙය්‍යාති භගවා]
Kāmesubrahmacariyavā, [metteyyāti bhagavā]
වීතතණ්‌හො සදා සතො;
Vītataṇho sadā sato;
සඞ්‌ඛාය නිබ්‌බුතො භික්‌ඛු, තස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා.
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā.
කාමෙසු බ්‍රහ්‌මචරියවාති. කාමාති උද්‌දානතො ද්‌වෙ කාමා – වත්‌ථුකාමා ච කිලෙසකාමා ච…පෙ.… ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති වත්‌ථුකාමා…පෙ.… ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති කිලෙසකාමා. බ්‍රහ්‌මචරියං වුච්‌චති අසද්‌ධම්‌මසමාපත්‌තියා ආරති විරති පටිවිරති වෙරමණී අකිරියා අකරණං අනජ්‌ඣාපත්‌ති වෙලාඅනතික්‌කමො. අපි ච, නිප්‌පරියායෙන බ්‍රහ්‌මචරියං වුච්‌චති අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො, සෙය්‍යථිදං – සම්‌මාදිට්‌ඨි, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, සම්‌මාවාචා, සම්‌මාකම්‌මන්‌තො, සම්‌මාආජීවො, සම්‌මාවායාමො, සම්‌මාසති, සම්‌මාසමාධි. යො ඉමිනා අරියෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන මග්‌ගෙන උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්‌නො සමුපපන්‌නො සමන්‌නාගතො, සො වුච්‌චති බ්‍රහ්‌මචරියවා. යථා ච ධනෙන ධනවාති වුච්‌චති, භොගෙන භොගවාති වුච්‌චති, යසෙන යසවාති වුච්‌චති, සිප්‌පෙන සිප්‌පවාති වුච්‌චති, සීලෙන සීලවාති වුච්‌චති, වීරියෙන වීරියවාති වුච්‌චති, පඤ්‌ඤාය පඤ්‌ඤවාති වුච්‌චති, විජ්‌ජාය විජ්‌ජවාති වුච්‌චති – එවමෙව යො ඉමිනා අරියෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන මග්‌ගෙන උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්‌නො සමුපපන්‌නො සමන්‌නාගතො, සො වුච්‌චති බ්‍රහ්‌මචරියවාති – කාමෙසු බ්‍රහ්‌මචරියවා.
Kāmesu brahmacariyavāti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo. Api ca, nippariyāyena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavā. Yathā ca dhanena dhanavāti vuccati, bhogena bhogavāti vuccati, yasena yasavāti vuccati, sippena sippavāti vuccati, sīlena sīlavāti vuccati, vīriyena vīriyavāti vuccati, paññāya paññavāti vuccati, vijjāya vijjavāti vuccati – evameva yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavāti – kāmesu brahmacariyavā.
මෙත්‌තෙය්‍යාති භගවා තං බ්‍රාහ්‌මණං ගොත්‌තෙන ආලපති. භගවාති ගාරවාධිවචනමෙතං…පෙ.… සච්‌ඡිකා පඤ්‌ඤත්‌ති, යදිදං භගවාති – මෙත්‌තෙය්‍යාති භගවා.
Metteyyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – metteyyāti bhagavā.
වීතතණ්‌හො සදා සතොති. තණ්‌හාති රූපතණ්‌හා…පෙ.… ධම්‌මතණ්‌හා. යස්‌සෙසා තණ්‌හා පහීනා සමුච්‌ඡින්‌නා වූපසන්‌තා පටිපස්‌සද්‌ධා අභබ්‌බුප්‌පත්‌තිකා ඤාණග්‌ගිනා දඩ්‌ඪා, සො වුච්‌චති වීතතණ්‌හො චත්‌තතණ්‌හො වන්‌තතණ්‌හො මුත්‌තතණ්‌හො පහීනතණ්‌හො පටිනිස්‌සට්‌ඨතණ්‌හො වීතරාගො චත්‌තරාගො වන්‌තරාගො මුත්‌තරාගො පහීනරාගො පටිනිස්‌සට්‌ඨරාගො නිච්‌ඡාතො නිබ්‌බුතො සීතිභූතො සුඛප්‌පටිසංවෙදී බ්‍රහ්‌මභූතෙන අත්‌තනා විහරති. සදාති සදා සබ්‌බදා සබ්‌බකාලං නිච්‌චකාලං ධුවකාලං සතතං සමිතං අබ්‌බොකිණ්‌ණං පොඞ්‌ඛානුපොඞ්‌ඛං 1 උදකූමිකජාතං අවීචිසන්‌තතිසහිතං 2 ඵස්‌සිතං 3 පුරෙභත්‌තං පච්‌ඡාභත්‌තං පුරිමයාමං මජ්‌ඣිමයාමං පච්‌ඡිමයාමං කාළෙ ජුණ්‌හෙ වස්‌සෙ හෙමන්‌තෙ ගිම්‌හෙ පුරිමෙ වයොඛන්‌ධෙ මජ්‌ඣිමෙ වයොඛන්‌ධෙ පච්‌ඡිමෙ වයොඛන්‌ධෙ. සතොති චතූහි කාරණෙහි සතො – කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො සතො, වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො සතො, චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො සතො, ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො සතො…පෙ.… සො වුච්‌චති සතොති – වීතතණ්‌හො සදා සතො.
Vītataṇhosadā satoti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati. Sadāti sadā sabbadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ 4 udakūmikajātaṃ avīcisantatisahitaṃ 5 phassitaṃ 6 purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, citte cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – vītataṇho sadā sato.
සඞ්‌ඛාය නිබ්‌බුතො භික්‌ඛූති සඞ්‌ඛා වුච්‌චති ඤාණං. යා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි. සඞ්‌ඛායාති සඞ්‌ඛාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා, ‘‘සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා’’ති සඞ්‌ඛාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා, ‘‘සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා දුක්‌ඛා’’ති…පෙ.… ‘‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තා’’ති… ‘‘අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා’’ති… ‘‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’’න්‌ති සඞ්‌ඛාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා.
Saṅkhāya nibbuto bhikkhūti saṅkhā vuccati ñāṇaṃ. Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Saṅkhāyāti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
අථ වා, අනිච්‌චතො සඞ්‌ඛාය ජානිත්‌වා…පෙ.… දුක්‌ඛතො… රොගතො… ගණ්‌ඩතො… සල්‌ලතො…පෙ.… නිස්‌සරණතො සඞ්‌ඛාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා. නිබ්‌බුතොති රාගස්‌ස නිබ්‌බාපිතත්‌තා නිබ්‌බුතො, දොසස්‌ස නිබ්‌බාපිතත්‌තා නිබ්‌බුතො, මොහස්‌ස නිබ්‌බාපිතත්‌තා නිබ්‌බුතො, කොධස්‌ස… උපනාහස්‌ස… මක්‌ඛස්‌ස… පළාසස්‌ස… ඉස්‌සාය… මච්‌ඡරියස්‌ස… මායාය… සාඨෙය්‍යස්‌ස… ථම්‌භස්‌ස… සාරම්‌භස්‌ස… මානස්‌ස… අතිමානස්‌ස… මදස්‌ස… පමාදස්‌ස… සබ්‌බකිලෙසානං… සබ්‌බදුච්‌චරිතානං… සබ්‌බදරථානං … සබ්‌බපරිළාහානං… සබ්‌බසන්‌තාපානං… සබ්‌බාකුසලාභිසඞ්‌ඛාරානං නිබ්‌බාපිතත්‌තා නිබ්‌බුතො. භික්‌ඛූති සත්‌තන්‌නං ධම්‌මානං භින්‌නත්‌තා භික්‌ඛු…පෙ.… වුසිතවා ඛීණපුනබ්‌භවො ස භික්‌ඛූති – සඞ්‌ඛාය නිබ්‌බුතො භික්‌ඛු.
Atha vā, aniccato saṅkhāya jānitvā…pe… dukkhato… rogato… gaṇḍato… sallato…pe… nissaraṇato saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Nibbutoti rāgassa nibbāpitattā nibbuto, dosassa nibbāpitattā nibbuto, mohassa nibbāpitattā nibbuto, kodhassa… upanāhassa… makkhassa… paḷāsassa… issāya… macchariyassa… māyāya… sāṭheyyassa… thambhassa… sārambhassa… mānassa… atimānassa… madassa… pamādassa… sabbakilesānaṃ… sabbaduccaritānaṃ… sabbadarathānaṃ … sabbapariḷāhānaṃ… sabbasantāpānaṃ… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ nibbāpitattā nibbuto. Bhikkhūti sattannaṃ dhammānaṃ bhinnattā bhikkhu…pe… vusitavā khīṇapunabbhavo sa bhikkhūti – saṅkhāya nibbuto bhikkhu.
තස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතාති. තස්‌සාති අරහතො ඛීණාසවස්‌ස. ඉඤ්‌ජිතාති තණ්‌හිඤ්‌ජිතං දිට්‌ඨිඤ්‌ජිතං මානිඤ්‌ජිතං කිලෙසිඤ්‌ජිතං කාමිඤ්‌ජිතං. තස්‌සිමෙ ඉඤ්‌ජිතා නත්‌ථි න සන්‌ති න සංවිජ්‌ජන්‌ති නුපලබ්‌භන්‌ති පහීනා සමුච්‌ඡින්‌නා වූපසන්‌තා පටිපස්‌සද්‌ධා අභබ්‌බුප්‌පත්‌තිකා ඤාණග්‌ගිනා දඩ්‌ඪාති – තස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා. තෙනාහ භගවා –
Tassa no santi iñjitāti. Tassāti arahato khīṇāsavassa. Iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ. Tassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – tassa no santi iñjitā. Tenāha bhagavā –
‘‘කාමෙසු බ්‍රහ්‌මචරියවා, [මෙත්‌තෙය්‍යාති භගවා]
‘‘Kāmesu brahmacariyavā, [metteyyāti bhagavā]
වීතතණ්‌හො සදා සතො;
Vītataṇho sadā sato;
සඞ්‌ඛාය නිබ්‌බුතො භික්‌ඛු, තස්‌ස නො සන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා’’ති.
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā’’ti.
11.
11.
සො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති;
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
තං බ්‍රූමි මහාපුරිසොති, සො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා.
Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā.
සො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පතීති. අන්‌තාති ඵස්‌සො එකො අන්‌තො, ඵස්‌සසමුදයො දුතියො අන්‌තො, ඵස්‌සනිරොධො මජ්‌ඣෙ; අතීතං එකො අන්‌තො, අනාගතං දුතියො අන්‌තො, පච්‌චුප්‌පන්‌නං මජ්‌ඣෙ; සුඛා වෙදනා එකො අන්‌තො, දුක්‌ඛා වෙදනා දුතියො අන්‌තො, අදුක්‌ඛමසුඛා වෙදනා මජ්‌ඣෙ; නාමං එකො අන්‌තො, රූපං දුතියො අන්‌තො, විඤ්‌ඤාණං මජ්‌ඣෙ; ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකානි ආයතනානි එකො අන්‌තො, ඡ බාහිරානි ආයතනානි දුතියො අන්‌තො, විඤ්‌ඤාණං මජ්‌ඣෙ; සක්‌කායො එකො අන්‌තො, සක්‌කායසමුදයො දුතියො අන්‌තො, සක්‌කායනිරොධො මජ්‌ඣෙ. මන්‌තා වුච්‌චති පඤ්‌ඤා, යා පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි.
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti. Antāti phasso eko anto, phassasamudayo dutiyo anto, phassanirodho majjhe; atītaṃ eko anto, anāgataṃ dutiyo anto, paccuppannaṃ majjhe; sukhā vedanā eko anto, dukkhā vedanā dutiyo anto, adukkhamasukhā vedanā majjhe; nāmaṃ eko anto, rūpaṃ dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; cha ajjhattikāni āyatanāni eko anto, cha bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; sakkāyo eko anto, sakkāyasamudayo dutiyo anto, sakkāyanirodho majjhe. Mantā vuccati paññā, yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
ලෙපාති ද්‌වෙ ලෙපා – තණ්‌හාලෙපො ච දිට්‌ඨිලෙපො ච. කතමො තණ්‌හාලෙපො ? යාවතා තණ්‌හාසඞ්‌ඛාතෙන සීමකතං ඔධිකතං 7 පරියන්‌තකතං පරිග්‌ගහිතං මමායිතං – ‘‘ඉදං මම, එතං මම, එත්‌තකං මම, එත්‌තාවතා මම රූපා සද්‌දා ගන්‌ධා රසා ඵොට්‌ඨබ්‌බා අත්‌ථරණා පාවුරණා දාසිදාසා අජෙළකා කුක්‌කුටසූකරා හත්‌ථිගවාස්‌සවළවා ඛෙත්‌තං වත්‌ථු හිරඤ්‌ඤං සුවණ්‌ණං ගාමනිගමරාජධානියො රට්‌ඨඤ්‌ච ජනපදො ච කොසො ච කොට්‌ඨාගාරඤ්‌ච’’. කෙවලම්‌පි මහාපථවිං තණ්‌හාවසෙන මමායති. යාවතා අට්‌ඨසතතණ්‌හාවිචරිතං – අයං තණ්‌හාලෙපො.
Lepāti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca. Katamo taṇhālepo ? Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ odhikataṃ 8 pariyantakataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ – ‘‘idaṃ mama, etaṃ mama, ettakaṃ mama, ettāvatā mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca’’. Kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati. Yāvatā aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ – ayaṃ taṇhālepo.
කතමො දිට්‌ඨිලෙපො? වීසතිවත්‌ථුකා සක්‌කායදිට්‌ඨි, දසවත්‌ථුකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි, දසවත්‌ථුකා අන්‌තග්‌ගාහිකා දිට්‌ඨි, යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්‌ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියෙසග්‌ගාහො 9 විපරීතග්‌ගාහො විපල්‌ලාසග්‌ගාහො මිච්‌ඡාගාහො අයාථාවකස්‌මිං යාථාවකන්‌ති ගාහො, යාවතා ද්‌වාසට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතානි – අයං දිට්‌ඨිලෙපො.
Katamo diṭṭhilepo? Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho 10 viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – ayaṃ diṭṭhilepo.
සො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පතීති සො උභො ච අන්‌තෙ මජ්‌ඣඤ්‌ච මන්‌තාය අභිඤ්‌ඤාය ජානිත්‌වා තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා න ලිප්‌පති න පලිප්‌පති න උපලිප්‌පති, අලිත්‌තො අසංලිත්‌තො අනුපලිත්‌තො නික්‌ඛන්‌තො නිස්‌සටො විප්‌පමුත්‌තො විසඤ්‌ඤුත්‌තො විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරතීති – සො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති.
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti so ubho ca ante majjhañca mantāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā na lippati na palippati na upalippati, alitto asaṃlitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – so ubhantamabhiññāya majjhe mantā na lippati.
තං බ්‍රූමි මහාපුරිසොති මහාපුරිසො අග්‌ගපුරිසො සෙට්‌ඨපුරිසො විසෙට්‌ඨපුරිසො පාමොක්‌ඛපුරිසො උත්‌තමපුරිසො පවරපුරිසො, තං බ්‍රූමි තං කථෙමි තං භණාමි තං දීපෙමි තං වොහරාමි.
Taṃbrūmi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso pavarapuriso, taṃ brūmi taṃ kathemi taṃ bhaṇāmi taṃ dīpemi taṃ voharāmi.
ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො 11 භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘මහාපුරිසො මහාපුරිසො’ති, භන්‌තෙ, වුච්‌චති. කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, මහාපුරිසො හොතී’’ති? ‘‘විමුත්‌තචිත්‌තත්‌තා ඛ්‌වාහං, සාරිපුත්‌ත, මහාපුරිසොති වදාමි, අවිමුත්‌තචිත්‌තත්‌තා නො මහාපුරිසොති වදාමි.
Āyasmā sāriputto 12 bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mahāpuriso mahāpuriso’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, mahāpuriso hotī’’ti? ‘‘Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmi.
‘‘කථඤ්‌ච, සාරිපුත්‌ත, විමුත්‌තචිත්‌තො හොති? ඉධ, සාරිපුත්‌ත, භික්‌ඛු අජ්‌ඣත්‌තං කායෙ කායානුපස්‌සී විහරති ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. තස්‌ස කායෙ කායානුපස්‌සිනො විහරතො චිත්‌තං විරජ්‌ජති විමුච්‌චති අනුපාදාය ආසවෙහි. වෙදනාසු…පෙ.… චිත්‌තෙ… ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සී විහරති ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. තස්‌ස ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සිනො විහරතො චිත්‌තං විරජ්‌ජති විමුච්‌චති අනුපාදාය ආසවෙහි. එවං ඛො, සාරිපුත්‌ත, භික්‌ඛු විමුත්‌තචිත්‌තො හොති. විමුත්‌තචිත්‌තත්‌තා ඛ්‌වාහං, සාරිපුත්‌ත, මහාපුරිසොති වදාමි, අවිමුත්‌තචිත්‌තත්‌තා නො මහාපුරිසොති වදාමී’’ති – තං බ්‍රූමි මහාපුරිසොති.
‘‘Kathañca, sāriputta, vimuttacitto hoti? Idha, sāriputta, bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Tassa kāye kāyānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi. Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Tassa dhammesu dhammānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi. Evaṃ kho, sāriputta, bhikkhu vimuttacitto hoti. Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmī’’ti – taṃ brūmi mahāpurisoti.
සො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගාති සිබ්‌බිනී වුච්‌චති තණ්‌හා. යො රාගො සාරාගො…පෙ.… අභිජ්‌ඣා ලොභො අකුසලමූලං, යස්‌සෙසා සිබ්‌බිනී තණ්‌හා පහීනා සමුච්‌ඡින්‌නා වූපසන්‌තා පටිපස්‌සද්‌ධා අභබ්‌බුප්‌පත්‌තිකා ඤාණග්‌ගිනා දඩ්‌ඪා. සො සිබ්‌බිනිං තණ්‌හං අච්‌චගා උපච්‌චගා අතික්‌කන්‌තො සමතික්‌කන්‌තො වීතිවත්‌තොති – සො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා. තෙනාහ භගවා –
So idha sibbinimaccagāti sibbinī vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, yassesā sibbinī taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā. So sibbiniṃ taṇhaṃ accagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – so idha sibbinimaccagā. Tenāha bhagavā –
‘‘සො උභන්‌තමභිඤ්‌ඤාය, මජ්‌ඣෙ මන්‌තා න ලිප්‌පති;
‘‘So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
තං බ්‍රූමි මහාපුරිසොති, සො ඉධ සිබ්‌බිනිමච්‌චගා’’ති.
Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā’’ti.
සහ ගාථාපරියොසානා යෙ තෙ බ්‍රාහ්‌මණෙන සද්‌ධිං එකච්‌ඡන්‌දා එකපයොගා එකාධිප්‌පායා එකවාසනවාසිතා, තෙසං අනෙකපාණසහස්‌සානං විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’’න්‌ති. තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තං විමුච්‌චි. සහ අරහත්‌තප්‌පත්‌තා අජිනජටාවාකචීරතිදණ්‌ඩකමණ්‌ඩලුකෙසා ච මස්‌සූ ච අන්‌තරහිතා. භණ්‌ඩුකාසායවත්‌ථවසනො සඞ්‌ඝාටිපත්‌තචීවරධරො අන්‌වත්‌ථපටිපත්‌තියා පඤ්‌ජලිකො භගවන්‌තං නමස්‌සමානො නිසින්‌නො හොති – ‘‘සත්‌ථා මෙ භන්‌තෙ භගවා, සාවකොහමස්‌මී’’ති.
Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti. Tassa brāhmaṇassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci. Saha arahattappattā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā. Bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.
තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො දුතියො.
Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso dutiyo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / 2. තිස්‌සමෙත්‌තෙය්‍යමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 2. Tissametteyyamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
