| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
२. तिस्समेत्तेय्यमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना
2. Tissametteyyamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
९. दुतिये तिस्समेत्तेय्यसुत्तनिद्देसे – कोध सन्तुसितोति निट्ठिते पन अजितसुत्ते ‘‘कथं लोकं अवेक्खन्तं, मच्चुराजा न पस्सती’’ति (सु॰ नि॰ ११२४; चूळनि॰ मोघराजमाणवपुच्छा १४३) एवं मोघराजा पुच्छितुं आरभि। ‘‘न तावस्स इन्द्रियानि परिपाकं गतानी’’ति ञत्वा भगवा ‘‘तिट्ठ त्वं, मोघराज, अञ्ञो पुच्छतू’’ति पटिक्खिपि। ततो तिस्समेत्तेय्यो अत्तनो संसयं पुच्छन्तो ‘‘कोधाति गाथमाह। तत्थ कोध सन्तुसितोति को इध सत्तो तुट्ठो। इञ्जिताति तण्हादिट्ठिविप्फन्दितानि। उभन्तमभिञ्ञायाति उभो अन्ते अभिजानित्वा। मन्ता न लिप्पतीति पञ्ञाय न लिप्पति।
9. Dutiye tissametteyyasuttaniddese – kodha santusitoti niṭṭhite pana ajitasutte ‘‘kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti (su. ni. 1124; cūḷani. mogharājamāṇavapucchā 143) evaṃ mogharājā pucchituṃ ārabhi. ‘‘Na tāvassa indriyāni paripākaṃ gatānī’’ti ñatvā bhagavā ‘‘tiṭṭha tvaṃ, mogharāja, añño pucchatū’’ti paṭikkhipi. Tato tissametteyyo attano saṃsayaṃ pucchanto ‘‘kodhāti gāthamāha. Tattha kodha santusitoti ko idha satto tuṭṭho. Iñjitāti taṇhādiṭṭhivipphanditāni. Ubhantamabhiññāyāti ubho ante abhijānitvā. Mantā na lippatīti paññāya na lippati.
परिपुण्णसङ्कप्पोति नेक्खम्मादिवितक्केहि परिपुण्णसङ्कप्पत्ता परिपुण्णमनोरथो।
Paripuṇṇasaṅkappoti nekkhammādivitakkehi paripuṇṇasaṅkappattā paripuṇṇamanoratho.
तण्हिञ्जितन्ति तण्हाय चलितं। दिट्ठिञ्जितादीसुपि एसेव नयो। कामिञ्जितन्ति किलेसकामेहि इञ्जितं फन्दितं। ‘‘कम्मिञ्जित’’न्तिपि पाठो, तं न सुन्दरं।
Taṇhiñjitanti taṇhāya calitaṃ. Diṭṭhiñjitādīsupi eseva nayo. Kāmiñjitanti kilesakāmehi iñjitaṃ phanditaṃ. ‘‘Kammiñjita’’ntipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ.
महन्तो पुरिसोति महापुरिसो। उत्तमो पुरिसोति अग्गपुरिसो। पधानो पुरिसोति सेट्ठपुरिसो। अलामको पुरिसोति विसिट्ठपुरिसो। जेट्ठको पुरिसोति पामोक्खपुरिसो। न हेट्ठिमको पुरिसोति उत्तमपुरिसो। पुरिसानं कोटिप्पत्तो पुरिसोति पधानपुरिसो। सब्बेसं इच्छितो पुरिसोति पवरपुरिसो।
Mahanto purisoti mahāpuriso. Uttamo purisoti aggapuriso. Padhāno purisoti seṭṭhapuriso. Alāmako purisoti visiṭṭhapuriso. Jeṭṭhako purisoti pāmokkhapuriso. Na heṭṭhimako purisoti uttamapuriso. Purisānaṃ koṭippatto purisoti padhānapuriso. Sabbesaṃ icchito purisoti pavarapuriso.
सिब्बिनिमच्चगाति तण्हं अतिअगा, अतिक्कमित्वा ठितो। उपच्चगाति भुसं अतिअगा।
Sibbinimaccagāti taṇhaṃ atiagā, atikkamitvā ṭhito. Upaccagāti bhusaṃ atiagā.
१०. तस्सेतमत्थं भगवा ब्याकरोन्तो ‘‘कामेसू’’ति गाथाद्वयमाह। तत्थ कामेसु ब्रह्मचरियवाति कामनिमित्तं ब्रह्मचरियवा, कामेसु आदीनवं दिस्वा मग्गब्रह्मचरियेन समन्नागतोति वुत्तं होति। एत्तावता सन्तुसिततं दस्सेति। ‘‘वीततण्हो’’तिआदीहि अनिञ्जिततं। तत्थ सङ्खाय निब्बुतोति अनिच्चादिवसेन धम्मे वीमंसित्वा रागादिनिब्बानेन निब्बुतो।
10. Tassetamatthaṃ bhagavā byākaronto ‘‘kāmesū’’ti gāthādvayamāha. Tattha kāmesu brahmacariyavāti kāmanimittaṃ brahmacariyavā, kāmesu ādīnavaṃ disvā maggabrahmacariyena samannāgatoti vuttaṃ hoti. Ettāvatā santusitataṃ dasseti. ‘‘Vītataṇho’’tiādīhi aniñjitataṃ. Tattha saṅkhāya nibbutoti aniccādivasena dhamme vīmaṃsitvā rāgādinibbānena nibbuto.
असद्धम्मसमापत्तियाति नीचधम्मसमायोगतो। आरतीति आरका रमनं। विरतीति ताय विना रमनं। पटिविरतीति पटिनिवत्तित्वा ताय विना रमनं। वेरमणीति वेरविनासनं। अकिरियाति किरियापच्छिन्दनं। अकरणन्ति करणपरिच्छिन्दनं। अनज्झापत्तीति अनापज्जनता। वेलाअनतिक्कमोति सीमाअनतिक्कमो। सेसं तत्थ तत्थ वुत्तनयत्ता पाकटमेव।
Asaddhammasamāpattiyāti nīcadhammasamāyogato. Āratīti ārakā ramanaṃ. Viratīti tāya vinā ramanaṃ. Paṭiviratīti paṭinivattitvā tāya vinā ramanaṃ. Veramaṇīti veravināsanaṃ. Akiriyāti kiriyāpacchindanaṃ. Akaraṇanti karaṇaparicchindanaṃ. Anajjhāpattīti anāpajjanatā. Velāanatikkamoti sīmāanatikkamo. Sesaṃ tattha tattha vuttanayattā pākaṭameva.
एवं भगवा इदम्पि सुत्तं अरहत्तनिकूटेनेव देसेसि। देसनापरियोसाने अयम्पि ब्राह्मणो अरहत्ते पतिट्ठासि सद्धिं अन्तेवासिकसहस्सेन, अञ्ञेसञ्च अनेकसहस्सानं धम्मचक्खुं उदपादि। सेसं पुब्बसदिसमेव।
Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ayampi brāhmaṇo arahatte patiṭṭhāsi saddhiṃ antevāsikasahassena, aññesañca anekasahassānaṃ dhammacakkhuṃ udapādi. Sesaṃ pubbasadisameva.
सद्धम्मप्पज्जोतिकाय चूळनिद्देस-अट्ठकथाय
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
तिस्समेत्तेय्यमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Tissametteyyamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi
२. तिस्समेत्तेय्यमाणवपुच्छा • 2. Tissametteyyamāṇavapucchā
२. तिस्समेत्तेय्यमाणवपुच्छानिद्देसो • 2. Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso
