| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
೭. ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
7. Tissametteyyasuttaniddesavaṇṇanā
೪೯. ಸತ್ತಮೇ ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸುತ್ತೇ ಮೇಥುನಮನುಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಸಮಾಯುತ್ತಸ್ಸ। ಇತೀತಿ ಏವಮಾಹ। ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಮೇತಂ। ತಿಸ್ಸೋತಿ ನಾಮಂ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ। ಸೋಪಿ ಹಿ ತಿಸ್ಸೋತಿ ನಾಮೇನ। ಮೇತ್ತೇಯ್ಯೋತಿ ಗೋತ್ತಂ, ಗೋತ್ತವಸೇನೇವ ಏಸ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೮೨೧) ವುತ್ತಂ – ‘‘ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಾ’’ತಿ। ವಿಘಾತನ್ತಿ ಉಪಘಾತಂ। ಬ್ರೂಹೀತಿ ಆಚಿಕ್ಖ। ಮಾರಿಸಾತಿ ಪಿಯವಚನಮೇತಂ, ನಿದ್ದುಕ್ಖಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸುತ್ವಾನ ತವ ಸಾಸನನ್ತಿ ತವ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ। ವಿವೇಕೇ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಸೇತಿ ಸಹಾಯಂ ಆರಬ್ಭ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಯಾಚನ್ತೋ ಭಣತಿ, ಸೋ ಪನ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖೋಯೇವ।
49. Sattame tissametteyyasutte methunamanuyuttassāti methunadhammaṃ samāyuttassa. Itīti evamāha. Āyasmāti piyavacanametaṃ. Tissoti nāmaṃ tassa therassa. Sopi hi tissoti nāmena. Metteyyoti gottaṃ, gottavaseneva esa pākaṭo ahosi. Tasmā aṭṭhuppattiyaṃ (su. ni. aṭṭha. 2.821) vuttaṃ – ‘‘tissametteyyā nāma dve sahāyā’’ti. Vighātanti upaghātaṃ. Brūhīti ācikkha. Mārisāti piyavacanametaṃ, niddukkhāti vuttaṃ hoti. Sutvāna tava sāsananti tava vacanaṃ sutvā. Viveke sikkhissāmaseti sahāyaṃ ārabbha dhammadesanaṃ yācanto bhaṇati, so pana sikkhitasikkhoyeva.
ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪದೇಸಪದಂ। ಅಸದ್ಧಮ್ಮೋತಿ ಅಸತಂ ನೀಚಜನಾನಂ ಧಮ್ಮೋ। ಗಾಮಧಮ್ಮೋತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಸೇವನಧಮ್ಮೋ। ವಸಲಧಮ್ಮೋತಿ ವಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮೋ, ಕಿಲೇಸವಸ್ಸನತೋ ವಾ ಸಯಮೇವ ವಸಲೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ವಸಲಧಮ್ಮೋ। ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋತಿ ದುಟ್ಠೋ ಚ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ದುಟ್ಠತ್ತಾ, ಥೂಲೋ ಚ ಅನಿಪುಣಭಾವತೋತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿವಾರಭೂತಂ ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಗಹಣಮ್ಪಿ ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಫುಸನಮ್ಪಿ ಘಟ್ಟನಮ್ಪಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ, ತಸ್ಮಾಪಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲೋ ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ। ಓದಕನ್ತಿಕೋತಿ ಉದಕಂ ಅಸ್ಸ ಅನ್ತೇ ಸುದ್ಧತ್ಥಂ ಆದಿಯತೀತಿ ಉದಕನ್ತೋ, ಉದಕನ್ತೋಯೇವ ಓದಕನ್ತಿಕೋ। ರಹೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಓಕಾಸೇ ಕತ್ತಬ್ಬತಾಯ ರಹಸ್ಸೋ। ವಿನಯೇ ಪನ ‘‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಓದಕನ್ತಿಕಂ ರಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೯) ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ತೀಸು ಪದೇಸು ಯೋ ಸೋತಿ ಪದಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯಂ ತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಯಂ ತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ, ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ, ಯಂ ತಂ ಓದಕನ್ತಿಕಂ ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ, ಯಂ ತಂ ರಹಸ್ಸಂ , ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ಇಧ ಪನ ‘‘ಯೋ ಸೋ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ…ಪೇ॰… ಯೋ ಸೋ ರಹಸ್ಸೋ, ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದ್ವಯೇನ ದ್ವಯೇನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಯಾ ಸಾ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿ, ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ ನಾಮಾತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ ವುಚ್ಚತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಕೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋತಿ ಕಥೀಯತಿ। ತಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಉಭಿನ್ನಂ ರತ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಭಿನ್ನಂ ರತ್ತಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ರಾಗೇನ ರಞ್ಜಿತಾನಂ। ಸಾರತ್ತಾನನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಸುಟ್ಠು ರಞ್ಜಿತಾನಂ। ಅವಸ್ಸುತಾನನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇನ ತಿನ್ತಾನಂ। ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಾಚಾರಂ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ‘‘ಮಗ್ಗೇ ಚೋರಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಠಿತಚಿತ್ತಾನಂ। ಉಭಿನ್ನಂ ಸದಿಸಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಿಲೇಸೇನ ಸದಿಸಾನಂ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಭಾವೋ। ತಂ ಕಾರಣಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ। ತಂ ಉಪಮಾಯ ಸಾಧೇನ್ತೋ ‘‘ಉಭೋ ಕಲಹಕಾರಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಭೋ ಕಲಹಕಾರಕಾತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕಲಹಕಾರಕಾ ದ್ವೇ। ಮೇಥುನಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಸದಿಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಣ್ಡನಂ ಕರೋನ್ತಾ। ಭಸ್ಸಕಾರಕಾತಿ ವಾಚಾಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಾ। ವಿವಾದಕಾರಕಾತಿ ನಾನಾವಚನಂ ಕರೋನ್ತಾ। ಅಧಿಕರಣಕಾರಕಾತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಪಾಪುಣನವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಕರೋನ್ತಾ। ವಾದಿನೋತಿ ವಾದಪಟಿವಾದಿನೋ। ಸಲ್ಲಾಪಕಾತಿ ವಾಚಂ ಕಥೇನ್ತಾ ಏವಮೇವನ್ತಿ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ।
Methunadhammo nāmāti idaṃ niddisitabbassa methunadhammassa upadesapadaṃ. Asaddhammoti asataṃ nīcajanānaṃ dhammo. Gāmadhammoti gāmavāsīnaṃ sevanadhammo. Vasaladhammoti vasalānaṃ dhammo, kilesavassanato vā sayameva vasalo dhammoti vasaladhammo. Duṭṭhulloti duṭṭho ca kilesehi duṭṭhattā, thūlo ca anipuṇabhāvatoti duṭṭhullo. Yasmā ca tassa dhammassa parivārabhūtaṃ dassanampi gahaṇampi āmasanampi phusanampi ghaṭṭanampi duṭṭhullaṃ, tasmāpi duṭṭhullo so methunadhammo. Odakantikoti udakaṃ assa ante suddhatthaṃ ādiyatīti udakanto, udakantoyeva odakantiko. Raho paṭicchanne okāse kattabbatāya rahasso. Vinaye pana ‘‘duṭṭhullaṃ odakantikaṃ rahassa’’nti (pārā. 39) pāṭho. Tattha tīsu padesu yo soti padaṃ parivattetvā yaṃ tanti katvā yojetabbaṃ ‘‘yaṃ taṃ duṭṭhullaṃ, so methunadhammo, yaṃ taṃ odakantikaṃ so methunadhammo, yaṃ taṃ rahassaṃ , so methunadhammo’’ti. Idha pana ‘‘yo so asaddhammo, so methunadhammo…pe… yo so rahasso, so methunadhammo’’ti evaṃ yojanā veditabbā. Dvayena dvayena samāpajjitabbato dvayaṃdvayasamāpatti. Tattha yojanā – yā sā dvayaṃdvayasamāpatti, so methunadhammo nāmāti. Kiṃkāraṇā vuccati methunadhammoti kena kāraṇena kena pariyāyena methunadhammoti kathīyati. Taṃ kāraṇaṃ dassento ‘‘ubhinnaṃ rattāna’’ntiādimāha. Tattha ubhinnaṃ rattānanti dvinnaṃ itthipurisānaṃ rāgena rañjitānaṃ. Sārattānanti visesena suṭṭhu rañjitānaṃ. Avassutānanti kilesena tintānaṃ. Pariyuṭṭhitānanti kusalācāraṃ pariyādiyitvā madditvā ṭhitānaṃ ‘‘magge corā pariyuṭṭhitā’’tiādīsu viya. Pariyādinnacittānanti kusalacittaṃ pariyādiyitvā khepetvā ṭhitacittānaṃ. Ubhinnaṃ sadisānanti dvinnaṃ kilesena sadisānaṃ. Dhammoti sabhāvo. Taṃ kāraṇāti tena kāraṇena. Taṃ upamāya sādhento ‘‘ubho kalahakārakā’’tiādimāha. Tattha ubho kalahakārakāti pubbabhāge kalahakārakā dve. Methunakāti vuccantīti sadisāti vuccanti. Bhaṇḍanakārakāti tattha tattha gantvā bhaṇḍanaṃ karontā. Bhassakārakāti vācākalahaṃ karontā. Vivādakārakāti nānāvacanaṃ karontā. Adhikaraṇakārakāti vinicchayapāpuṇanavisesakāraṇaṃ karontā. Vādinoti vādapaṭivādino. Sallāpakāti vācaṃ kathentā evamevanti upamāsaṃsandanaṃ.
ಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞುತ್ತಸ್ಸ। ಪಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಆದರೇನ ಯುತ್ತಸ್ಸ। ಆಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಯುತ್ತಸ್ಸ। ಸಮಾಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏಕತೋ ಯುತ್ತಸ್ಸ। ತಚ್ಚರಿತಸ್ಸಾತಿ ತಂಚರಿತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ತಬ್ಬಹುಲಸ್ಸಾತಿ ತಂಬಹುಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ತಗ್ಗರುಕಸ್ಸಾತಿ ತಂಗರುಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ತನ್ನಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನತಚಿತ್ತಸ್ಸ। ತಪ್ಪೋಣಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನತಕಾಯಸ್ಸ। ತಪ್ಪಬ್ಭಾರಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಮುಖಕಾಯಸ್ಸ। ತದಧಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಹರಿತಸ್ಸ। ತದಧಿಪತೇಯ್ಯಸ್ಸಾತಿ ತಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಸ್ಸ।
Yuttassāti saññuttassa. Payuttassāti ādarena yuttassa. Āyuttassāti visesena yuttassa. Samāyuttassāti ekato yuttassa. Taccaritassāti taṃcaritaṃ karontassa. Tabbahulassāti taṃbahulaṃ karontassa. Taggarukassāti taṃgaruṃ karontassa. Tanninnassāti tasmiṃ natacittassa. Tappoṇassāti tasmiṃ natakāyassa. Tappabbhārassāti tasmiṃ abhimukhakāyassa. Tadadhimuttassāti tasmiṃ adhiharitassa. Tadadhipateyyassāti taṃ adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattassa.
ವಿಘಾತನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸವಚನಂ। ವಿಘಾತನ್ತಿ ಪೀಳನಂ। ಉಪಘಾತನ್ತಿ ಸಮೀಪಂ ಕತ್ವಾ ಪೀಳನಂ। ಪೀಳನನ್ತಿ ಘಟ್ಟನಂ। ಘಟ್ಟನನ್ತಿ ಪೀಳನಂ। ಸಬ್ಬಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಂ। ಉಪದ್ದವನ್ತಿ ಹಿಂಸನಂ। ಉಪಸಗ್ಗನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪೀಳನಾಕಾರಂ। ಬ್ರೂಹೀತಿ ಕಥೇಹಿ। ಆಚಿಕ್ಖಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ। ದೇಸೇಹೀತಿ ದಸ್ಸೇಹಿ। ಪಞ್ಞಪೇಹೀತಿ ಞಾಪೇಹಿ। ಪಟ್ಠಪೇಹೀತಿ ಠಪೇಹಿ। ವಿವರಾತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋಹಿ। ವಿಭಜಾತಿ ಭಾಜೇಹಿ। ಉತ್ತಾನೀಕರೋಹೀತಿ ತೀರಂ ಪಾಪೇಹಿ। ಪಕಾಸೇಹೀತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋಹಿ।
Vighātanti niddesassa uddesavacanaṃ. Vighātanti pīḷanaṃ. Upaghātanti samīpaṃ katvā pīḷanaṃ. Pīḷananti ghaṭṭanaṃ. Ghaṭṭananti pīḷanaṃ. Sabbaṃ aññamaññavevacanaṃ. Upaddavanti hiṃsanaṃ. Upasagganti tattha tattha upagantvā pīḷanākāraṃ. Brūhīti kathehi. Ācikkhāti vissajjehi. Desehīti dassehi. Paññapehīti ñāpehi. Paṭṭhapehīti ṭhapehi. Vivarāti pākaṭaṃ karohi. Vibhajāti bhājehi. Uttānīkarohīti tīraṃ pāpehi. Pakāsehīti pākaṭaṃ karohi.
ತುಯ್ಹಂ ವಚನನ್ತಿ ತವ ವಾಚಂ। ಬ್ಯಪ್ಪಥನ್ತಿ ವಚನಂ। ದೇಸನನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖನಂ। ಅನುಸಾಸನನ್ತಿ ಓವಾದಂ। ಅನುಸಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅನುಸಾಸನಂ। ಸುತ್ವಾತಿ ಸೋತೇನ ಸುತ್ವಾ। ಸುಣಿತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಗಹೇತ್ವಾ। ಉಪಧಾರಯಿತ್ವಾತಿ ಅನಾಸೇತ್ವಾ। ಉಪಲಕ್ಖಯಿತ್ವಾತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ।
Tuyhaṃ vacananti tava vācaṃ. Byappathanti vacanaṃ. Desananti ācikkhanaṃ. Anusāsananti ovādaṃ. Anusiṭṭhanti anusāsanaṃ. Sutvāti sotena sutvā. Suṇitvāti tasseva vevacanaṃ. Uggahetvāti sammā gahetvā. Upadhārayitvāti anāsetvā. Upalakkhayitvāti sallakkhetvā.
೫೦. ಮುಸ್ಸತೇ ವಾಪಿ ಸಾಸನನ್ತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿತೋ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಸಾಸನಂ ನಸ್ಸತಿ। ವಾಪೀತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತಂ। ಏತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅನರಿಯನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಏತಂ ಅನರಿಯಂ, ಯದಿದಂ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾ। ಗಾರವಾಧಿವಚನನ್ತಿ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮಗರುಗಾರವಾಧಿವಚನಂ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
50.Mussate vāpi sāsananti pariyattipaṭipattito duvidhampi sāsanaṃ nassati. Vāpīti padapūraṇamattaṃ. Etaṃ tasmiṃ anariyanti tasmiṃ puggale etaṃ anariyaṃ, yadidaṃ micchāpaṭipadā. Gāravādhivacananti guṇavisiṭṭhasabbasattuttamagarugāravādhivacanaṃ. Tenāhu porāṇā –
‘‘ಭಗವಾತಿ ವಚನಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ಭಗವಾತಿ ವಚನಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;
ಗರು ಗಾರವಯುತ್ತೋ ಸೋ, ಭಗವಾ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೪೨)।
Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti. (visuddhi. 1.142);
ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಾ ನಾಮಂ ಆವತ್ಥಿಕಂ, ಲಿಙ್ಗಿಕಂ, ನೇಮಿತ್ತಿಕಂ, ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ। ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ಲೋಕಿಯವೋಹಾರೇನ ‘‘ಯದಿಚ್ಛಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ವಚ್ಛೋ, ದಮ್ಮೋ, ಬಲೀಬದ್ಧೋತಿ ಏವಮಾದಿ ಆವತ್ಥಿಕಂ, ದಣ್ಡೀ, ಛತ್ತೀ, ಸಿಖೀ, ಕರೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಲಿಙ್ಗಿಕಂ, ತೇವಿಜ್ಜೋ, ಛಳಭಿಞ್ಞೋತಿ ಏವಮಾದಿ ನೇಮಿತ್ತಿಕಂ, ಸಿರಿವಡ್ಢಕೋ, ಧನವಡ್ಢಕೋತಿ ಏವಮಾದಿ ವಚನತ್ಥಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ। ಇದಂ ಪನ ಭಗವಾತಿ ನಾಮಂ ನೇಮಿತ್ತಿಕಂ, ನ ಮಹಾಮಾಯಾಯ, ನ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜೇನ, ನ ಅಸೀತಿಯಾ ಞಾತಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಕತಂ, ನ ಸಕ್ಕಸನ್ತುಸಿತಾದೀಹಿ ದೇವತಾವಿಸೇಸೇಹಿ ಕತಂ। ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಭಗವಾತಿ ನೇತಂ ನಾಮಂ ಮಾತರಾ ಕತಂ…ಪೇ॰… ಪಟಿಲಾಭಾ ಸಚ್ಛಿಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಯದಿದಂ ಭಗವಾ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೮೪)।
Catubbidhaṃ vā nāmaṃ āvatthikaṃ, liṅgikaṃ, nemittikaṃ, adhiccasamuppannanti. Adhiccasamuppannaṃ nāma lokiyavohārena ‘‘yadicchaka’’nti vuttaṃ hoti. Tattha vaccho, dammo, balībaddhoti evamādi āvatthikaṃ, daṇḍī, chattī, sikhī, karīti evamādi liṅgikaṃ, tevijjo, chaḷabhiññoti evamādi nemittikaṃ, sirivaḍḍhako, dhanavaḍḍhakoti evamādi vacanatthaṃ anapekkhitvā pavattaṃ adhiccasamuppannaṃ. Idaṃ pana bhagavāti nāmaṃ nemittikaṃ, na mahāmāyāya, na suddhodanamahārājena, na asītiyā ñātisahassehi kataṃ, na sakkasantusitādīhi devatāvisesehi kataṃ. Vakkhati ca ‘‘bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ…pe… paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavā’’ti (mahāni. 84).
‘‘ಭಾಗ್ಯವಾ ಭಗ್ಗವಾ ಯುತ್ತೋ, ಭಗೇಹಿ ಚ ವಿಭತ್ತವಾ।
‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;
ಭತ್ತವಾ ವನ್ತಗಮನೋ, ಭವೇಸು ಭಗವಾ ತತೋ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೪೪)।
Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. (visuddhi. 1.144);
ತತ್ಥ –
Tattha –
‘‘ವಣ್ಣಾಗಮೋ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಾಯೋ, ದ್ವೇ ಚಾಪರೇ ವಣ್ಣವಿಕಾರನಾಸಾ।
‘‘Vaṇṇāgamo vaṇṇavipariyāyo, dve cāpare vaṇṇavikāranāsā;
ಧಾತೂನಮತ್ಥಾತಿಸಯೇನ ಯೋಗೋ, ತದುಚ್ಚತೇ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ನಿರುತ್ತಿ’’ನ್ತಿ॥ –
Dhātūnamatthātisayena yogo, taduccate pañcavidhaṃ nirutti’’nti. –
ಏವಂ ವುತ್ತನಿರುತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ‘‘ನಕ್ಖತ್ತರಾಜಾರಿವ ತಾರಕಾನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಕಾರಾಗಮೋ ವಿಯ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ಅಕ್ಖರಸ್ಸ ಆಗಮೋ ವಣ್ಣಾಗಮೋ ನಾಮ। ‘‘ಹಿಂಸನಾ, ಹಿಂಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸೀಹೋ’’ತಿ ವಿಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖರಾನಂ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯವಸೇನ ಪರಿವತ್ತನಂ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ। ‘‘ನವೇ ಛನ್ನಕೇ ದಾನಂ ದಿಯ್ಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರಸ್ಸ ಏಕಾರಾಪಜ್ಜನತಾ ವಿಯ ಅಞ್ಞಕ್ಖರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಕ್ಖರಾಪಜ್ಜನತಾ ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ನಾಮ। ‘‘ಜೀವನಸ್ಸ ಮೂತೋ ಜೀವನಮೂತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಜೀಮೂತೋ’’ತಿ ವಕಾರನಕಾರಾನಂ ವಿನಾಸೋ ವಿಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖರವಿನಾಸೋ ವಣ್ಣವಿನಾಸೋ ನಾಮ। ‘‘ಫರುಸಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಪಕ್ರುಬ್ಬಮಾನೋ ಆಸಜ್ಜ ಮಂ ತ್ವಂ ವದಸಿ ಕುಮಾರಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಕ್ರುಬ್ಬಮಾನೋತಿ ಪದಸ್ಸ ಅಭಿಭವಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಪಾದನಂ ವಿಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಯಥಾಯೋಗಂ ವಿಸೇಸತ್ಥಯೋಗೋ ಧಾತೂನಂ ಅತ್ಥಾತಿಸಯೇನ ಯೋಗೋ ನಾಮ।
Evaṃ vuttaniruttilakkhaṇaṃ gahetvā padasiddhi veditabbā. Tattha ‘‘nakkhattarājāriva tārakāna’’nti ettha rakārāgamo viya avijjamānassa akkharassa āgamo vaṇṇāgamo nāma. ‘‘Hiṃsanā, hiṃso’’ti vattabbe ‘‘sīho’’ti viya vijjamānakkharānaṃ heṭṭhupariyavasena parivattanaṃ vaṇṇavipariyāyo nāma. ‘‘Nave channake dānaṃ diyyatī’’ti ettha akārassa ekārāpajjanatā viya aññakkharassa aññakkharāpajjanatā vaṇṇavikāro nāma. ‘‘Jīvanassa mūto jīvanamūto’’ti vattabbe ‘‘jīmūto’’ti vakāranakārānaṃ vināso viya vijjamānakkharavināso vaṇṇavināso nāma. ‘‘Pharusāhi vācāhi pakrubbamāno āsajja maṃ tvaṃ vadasi kumārā’’ti ettha pakrubbamānoti padassa abhibhavamānoti atthapaṭipādanaṃ viya tattha tattha yathāyogaṃ visesatthayogo dhātūnaṃ atthātisayena yogo nāma.
ಏವಂ ನಿರುತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸದ್ದನಯೇನ ವಾ ಪಿಸೋದರಾದಿನಿಸ್ಸಿತೋ ಪತಿಟ್ಠಾನೀತಿ ಪಿಸೋದರಾದಿಪಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ದಾನಸೀಲಾದಿಪಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಭಾಗ್ಯಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಾಗ್ಯವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ।
Evaṃ niruttilakkhaṇaṃ gahetvā saddanayena vā pisodarādinissito patiṭṭhānīti pisodarādipakkhepalakkhaṇaṃ gahetvā yasmā lokiyalokuttarasukhābhinibbattakaṃ dānasīlādipārappattaṃ bhāgyamassa atthi, tasmā ‘‘bhāgyavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccatīti ñātabbaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಲೋಭದೋಸಮೋಹವಿಪರೀತಮನಸಿಕಾರಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಕೋಧೂಪನಾಹಮಕ್ಖಪಳಾಸಇಸ್ಸಾ- ಮಚ್ಛರಿಯಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಥಮ್ಭಸಾರಮ್ಭಮಾನಾತಿಮಾನಮದಪಮಾದತಣ್ಹಾಅವಿಜ್ಜಾತಿವಿಧಾಕುಸಲಮೂಲದುಚ್ಚರಿತ- ಸಂಕಿಲೇಸಮಲವಿಸಮಸಞ್ಞಾವಿತಕ್ಕಪಪಞ್ಚಚತುಬ್ಬಿಧವಿಪರಿಯೇಸಆಸವಗನ್ಥಓಘಯೋಗಅಗತಿ- ತಣ್ಹುಪ್ಪಾದುಪಾದಾನಪಞ್ಚಚೇತೋಖೀಲವಿನಿಬನ್ಧನೀವರಣಾಭಿನನ್ದನಛವಿವಾದಮೂಲತಣ್ಹಾಕಾಯಸತ್ತಾನುಸಯ- ಅಟ್ಠಮಿಚ್ಛತ್ತನವತಣ್ಹಾಮೂಲಕದಸಾಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಪ್ಪಭೇಸಬ್ಬದರಥ- ಪರಿಳಾಹಕಿಲೇಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವಾ ಪಞ್ಚ ಕಿಲೇಸಖನ್ಧಅಭಿಸಙ್ಖಾರದೇವಪುತ್ತಮಚ್ಚುಮಾರೇ ಅಭಞ್ಜಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗ್ಗತ್ತಾ ಏತೇಸಂ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ‘‘ಭಗ್ಗವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಹ ಚೇತ್ಥ –
Yasmā pana lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapaḷāsaissā- macchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāavijjātividhākusalamūladuccarita- saṃkilesamalavisamasaññāvitakkapapañcacatubbidhavipariyesaāsavaganthaoghayogaagati- taṇhuppādupādānapañcacetokhīlavinibandhanīvaraṇābhinandanachavivādamūlataṇhākāyasattānusaya- aṭṭhamicchattanavataṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritappabhesabbadaratha- pariḷāhakilesasatasahassāni, saṅkhepato vā pañca kilesakhandhaabhisaṅkhāradevaputtamaccumāre abhañji, tasmā bhaggattā etesaṃ parissayānaṃ ‘‘bhaggavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati. Āha cettha –
‘‘ಭಗ್ಗರಾಗೋ ಭಗ್ಗದೋಸೋ, ಭಗ್ಗಮೋಹೋ ಅನಾಸವೋ।
‘‘Bhaggarāgo bhaggadoso, bhaggamoho anāsavo;
ಭಗ್ಗಾಸ್ಸ ಪಾಪಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಭಗವಾ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೯೬; ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೪೪)।
Bhaggāssa pāpakā dhammā, bhagavā tena vuccatī’’ti. (pārā. aṭṭha. 1.96; visuddhi. 1.144);
ಭಾಗ್ಯವನ್ತತಾಯ ಚಸ್ಸ ಸತಪುಞ್ಞಜಲಕ್ಖಣವರಸ್ಸ ರೂಪಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ। ಭಗ್ಗದೋಸತಾಯ ಧಮ್ಮಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿ। ತಥಾ ಲೋಕಿಯಸರಿಕ್ಖಕಾನಂ ಬಹುಮತಭಾವೋ , ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ಅಭಿಗಮನೀಯತಾ, ಅಭಿಗತಾನಞ್ಚ ನೇಸಂ ಕಾಯಚಿತ್ತದುಕ್ಖಾಪನಯನೇ ಪಟಿಬಲಭಾವೋ, ಆಮಿಸದಾನಧಮ್ಮದಾನೇಹಿ ಉಪಕಾರಿತಾ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖೇಹಿ ಚ ಸಞ್ಞೋಜನಸಮತ್ಥತಾ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ।
Bhāgyavantatāya cassa satapuññajalakkhaṇavarassa rūpakāyasampatti dīpitā hoti. Bhaggadosatāya dhammakāyasampatti. Tathā lokiyasarikkhakānaṃ bahumatabhāvo , gahaṭṭhapabbajitehi abhigamanīyatā, abhigatānañca nesaṃ kāyacittadukkhāpanayane paṭibalabhāvo, āmisadānadhammadānehi upakāritā, lokiyalokuttarasukhehi ca saññojanasamatthatā dīpitā hoti.
ಯಸ್ಮಾ ಚ ಲೋಕೇ ಇಸ್ಸರಿಯಧಮ್ಮಯಸಸಿರಿಕಾಮಪಯತ್ತೇಸು ಛಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಭಗಸದ್ದೋ ಪವತ್ತತಿ, ಪರಮಞ್ಚಸ್ಸ ಸಕಚಿತ್ತೇ ಇಸ್ಸರಿಯಂ, ಅಣಿಮಾಲಙ್ಘಿಮಾದಿಕಂ ವಾ ಲೋಕಿಯಸಮ್ಮತಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಂ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ಲೋಕುತ್ತರೋ ಧಮ್ಮೋ, ಲೋಕತ್ತಯಬ್ಯಾಪಕೋ ಯಥಾಭುಚ್ಚಗುಣಾಧಿಗತೋ ಅತಿವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಯಸೋ, ರೂಪಕಾಯದಸ್ಸನಬ್ಯಾವಟಜನನಯನಪ್ಪಸಾದಜನನಸಮತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಾ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸಿರೀ, ಯಂ ಯಂ ಏತೇನ ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ಅತ್ತಹಿತಂ ಪರಹಿತಂ ವಾ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಥೇವ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನತ್ತಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತತ್ಥನಿಪ್ಫತ್ತಿಸಞ್ಞಿತೋ ಕಾಮೋ, ಸಬ್ಬಲೋಕಗರುಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭೂತೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸಙ್ಖಾತೋ ಪಯತ್ತೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇಹಿ ಭಗೇಹಿ ಯುತ್ತತ್ತಾಪಿ ಭಗಾ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Yasmā ca loke issariyadhammayasasirikāmapayattesu chasu dhammesu bhagasaddo pavattati, paramañcassa sakacitte issariyaṃ, aṇimālaṅghimādikaṃ vā lokiyasammataṃ sabbākāraparipūraṃ atthi, tathā lokuttaro dhammo, lokattayabyāpako yathābhuccaguṇādhigato ativiya parisuddho yaso, rūpakāyadassanabyāvaṭajananayanappasādajananasamatthā sabbākāraparipūrā sabbaṅgapaccaṅgasirī, yaṃ yaṃ etena icchitaṃ patthitaṃ attahitaṃ parahitaṃ vā, tassa tassa tatheva abhinipphannattā icchiticchitatthanipphattisaññito kāmo, sabbalokagarubhāvappattihetubhūto sammāvāyāmasaṅkhāto payatto ca atthi, tasmā imehi bhagehi yuttattāpi bhagā assa santīti iminā atthena ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕುಸಲಾದೀಹಿ ಭೇದೇಹಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ, ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಸಚ್ಚಇನ್ದ್ರಿಯಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾದೀಹಿ ವಾ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮೇ, ಪೀಳನಸಙ್ಖತಸನ್ತಾಪವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೇನ ವಾ ದುಕ್ಖಮರಿಯಸಚ್ಚಂ, ಆಯೂಹನನಿದಾನಸಂಯೋಗಪಲಿಬೋಧಟ್ಠೇನ ಸಮುದಯಂ, ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕಾಸಙ್ಖತಅಮತಟ್ಠೇನ ನಿರೋಧಂ, ನಿಯ್ಯಾನಿಕಹೇತುದಸ್ಸನಾಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನ ಮಗ್ಗಂ ವಿಭತ್ತವಾ, ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ದೇಸಿತವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಭತ್ತವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Yasmā pana kusalādīhi bhedehi sabbadhamme, khandhāyatanadhātusaccaindriyapaṭiccasamuppādādīhi vā kusalādidhamme, pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhena vā dukkhamariyasaccaṃ, āyūhananidānasaṃyogapalibodhaṭṭhena samudayaṃ, nissaraṇavivekāsaṅkhataamataṭṭhena nirodhaṃ, niyyānikahetudassanādhipateyyaṭṭhena maggaṃ vibhattavā, vibhajitvā vivaritvā desitavāti vuttaṃ hoti, tasmā ‘‘vibhattavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
ಯಸ್ಮಾ ಚ ಏಸ ದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯವಿಹಾರೇ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕೇ ಸುಞ್ಞತಪ್ಪಣಿಹಿತಾನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಭಜಿ ಸೇವಿ ಬಹುಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭತ್ತವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Yasmā ca esa dibbabrahmaariyavihāre kāyacittaupadhiviveke suññatappaṇihitānimittavimokkhe aññe ca lokiyalokuttare uttarimanussadhamme bhaji sevi bahulamakāsi, tasmā ‘‘bhattavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೀಸು ಭವೇಸು ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ಗಮನಂ ಅನೇನ ವನ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭವೇಸು ವನ್ತಗಮನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಭವಸದ್ದತೋ ಭಕಾರಂ ಗಮನಸದ್ದತೋ ಗಕಾರಂ ವನ್ತಸದ್ದತೋ ವಕಾರಞ್ಚ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ‘‘ಭಗವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ಲೋಕೇ ‘‘ಮೇಹನಸ್ಸ ಖಸ್ಸ ಮಾಲಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಮೇಖಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Yasmā pana tīsu bhavesu taṇhāsaṅkhātaṃ gamanaṃ anena vantaṃ, tasmā ‘‘bhavesu vantagamano’’ti vattabbe bhavasaddato bhakāraṃ gamanasaddato gakāraṃ vantasaddato vakārañca dīghaṃ katvā ādāya ‘‘bhagavā’’ti vuccati, yathā loke ‘‘mehanassa khassa mālā’’ti vattabbe ‘‘mekhalā’’ti vuccati.
ಪುನ ಅಪರಮ್ಪಿ ಪರಿಯಾಯಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿ ಚ ಭಗ್ಗರಾಗೋತಿ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಭಗ್ಗೋ ರಾಗೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಗ್ಗರಾಗೋ। ಭಗ್ಗದೋಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಣ್ಡಕೋತಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಕಿಲೇಸಾ ಏವ। ಭಜೀತಿ ಉದ್ದೇಸವಸೇನ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಭಾಜೇಸಿ। ವಿಭಜೀತಿ ನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ವಿವಿಧಾ ಭಾಜೇಸಿ। ಪವಿಭಜೀತಿ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ಪಕಾರೇನ ವಿಭಜಿ। ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂನಂ ವಸೇನ ಭಜಿ। ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂನಂ ವಸೇನ ವಿಭಜಿ। ನೇಯ್ಯಾನಂ ವಸೇನ ಪವಿಭಜಿ।
Puna aparampi pariyāyaṃ niddisanto ‘‘api ca bhaggarāgoti bhagavā’’tiādimāha. Tattha bhaggo rāgo assāti bhaggarāgo. Bhaggadosādīsupi eseva nayo. Kaṇḍakoti vinivijjhanaṭṭhena kilesā eva. Bhajīti uddesavasena vibhāgaṃ katvā bhājesi. Vibhajīti niddesavasena vividhā bhājesi. Pavibhajīti paṭiniddesavasena pakārena vibhaji. Ugghaṭitaññūnaṃ vasena bhaji. Vipañcitaññūnaṃ vasena vibhaji. Neyyānaṃ vasena pavibhaji.
ಧಮ್ಮರತನನ್ತಿ –
Dhammaratananti –
‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ।
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬.೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೩) –
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (khu. pā. aṭṭha. 6.3; dī. ni. aṭṭha. 2.33) –
ಏವಂ ವಣ್ಣಿತಂ ಧಮ್ಮರತನಂ ತಿವಿಧೇನ ಭಾಜೇಸಿ। ಭವಾನಂ ಅನ್ತಕರೋತಿ ಕಾಮಭವಾದೀನಂ ನವನ್ನಂ ಭವಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಪರಿವಟುಮಂ ಕಾರಕೋ। ಭಾವಿತಕಾಯೋತಿ ವಡ್ಢಿತಕಾಯೋ। ತಥಾ ಇತರೇಸುಪಿ। ಭಜೀತಿ ಸೇವಿ। ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನೀತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ನಗರಸ್ಸ ವಾ ಇನ್ದಖೀಲತೋ ಬಹಿ ಅರಞ್ಞಂ। ವನಪತ್ಥಾನಿ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರಾತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ ವನಸಣ್ಡಾನಿ। ಪನ್ತಾನೀತಿ ಯತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ನ ಕಸನ್ತಿ ನ ವಪನ್ತಿ ದೂರಾನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವನಪತ್ತಾನೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಯತ್ಥ ಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ವನಂ ತೇ ಪಾಲಯನ್ತಿ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ರಕ್ಖಿತತ್ತಾ ವನಪತ್ತಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೇನಾಸನಾನೀತಿ ಸೇತಿ ಚೇವ ಆಸತಿ ಚ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ। ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನೀತಿ ವಚನಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನಿ। ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನೀತಿ ಗಾಮನಗರನಿಗ್ಘೋಸಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ। ವಿಜನವಾತಾನೀತಿ ಅನ್ತೋಸಞ್ಚರಣಜನಸ್ಸ ಸರೀರವಾತೇನ ವಿರಹಿತಾನಿ। ‘‘ವಿಜನವಾದಾನೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ‘‘ಅನ್ತೋಜನವಾದೇನ ವಿರಹಿತಾನೀ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ವಿಜನಪಾತಾನೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ‘‘ಜನಸಞ್ಚಾರವಿರಹಿತಾನೀ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರಹಸ್ಸಕರಣಟ್ಠಾನಾನಿ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನೀತಿ ವಿವೇಕಾನುರೂಪಾನಿ। ಭಾಗೀ ವಾತಿ ‘‘ಭಾಗೋ ಚೀವರಾದಿಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಾಗೀ। ‘‘ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಅತ್ಥರಸಾದಿಭಾಗೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಾಗೀ। ಅತ್ಥರಸಸ್ಸಾತಿ ಹೇತುಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥರಸಸ್ಸ। ಧಮ್ಮರಸಸ್ಸಾತಿ ಹೇತುಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಧಮ್ಮರಸಸ್ಸ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಹೇತುಫಲೇ ಞಾಣಂ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ, ಹೇತುಮ್ಹಿ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೨೦)। ವಿಮುತ್ತಿರಸಸ್ಸಾತಿ ಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿರಸಸ್ಸ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಕಿಚ್ಚಸಮ್ಪತ್ತಿಅತ್ಥೇನ, ರಸೋ ನಾಮ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨ ಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ; ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೮)।
Evaṃ vaṇṇitaṃ dhammaratanaṃ tividhena bhājesi. Bhavānaṃantakaroti kāmabhavādīnaṃ navannaṃ bhavānaṃ paricchedaṃ pariyantaṃ parivaṭumaṃ kārako. Bhāvitakāyoti vaḍḍhitakāyo. Tathā itaresupi. Bhajīti sevi. Araññavanapatthānīti gāmassa vā nagarassa vā indakhīlato bahi araññaṃ. Vanapatthāni manussūpacārātikkantāni vanasaṇḍāni. Pantānīti yattha manussā na kasanti na vapanti dūrāni senāsanāni. Keci pana ‘‘vanapattānīti yasmā yattha byagghādayo atthi, taṃ vanaṃ te pālayanti rakkhanti, tasmā tehi rakkhitattā vanapattānī’’ti vadanti. Senāsanānīti seti ceva āsati ca etthāti senāsanāni. Appasaddānīti vacanasaddena appasaddāni. Appanigghosānīti gāmanagaranigghosasaddena appanigghosāni. Vijanavātānīti antosañcaraṇajanassa sarīravātena virahitāni. ‘‘Vijanavādānī’’tipi pāṭho, ‘‘antojanavādena virahitānī’’ti attho. ‘‘Vijanapātānī’’tipi pāṭho, ‘‘janasañcāravirahitānī’’ti attho. Manussarāhasseyyakānīti manussānaṃ rahassakaraṇaṭṭhānāni. Paṭisallānasāruppānīti vivekānurūpāni. Bhāgī vāti ‘‘bhāgo cīvarādikoṭṭhāso assa atthī’’ti bhāgī. ‘‘Paṭilābhavasena attharasādibhāgo assa atthī’’ti bhāgī. Attharasassāti hetuphalasampattisaṅkhātassa attharasassa. Dhammarasassāti hetusampattisaṅkhātassa dhammarasassa. Vuttañhetaṃ ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 720). Vimuttirasassāti phalasampattisaṅkhātassa vimuttirasassa. Vuttampi cetaṃ ‘‘kiccasampattiatthena, raso nāma pavuccatī’’ti (paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.2 mātikāvaṇṇanā; visuddhi. 1.8).
ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ। ಚತುನ್ನಂ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾನನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾದೀನಂ ಫರಣಪ್ಪಮಾಣವಿರಹಿತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ। ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ। ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನನ್ತಿ ‘‘ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೨೪೮) ನಯೇನ ವುತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣವಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ। ಅಭಿಭಾಯತನಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಭೂತಾನಿ ಆಯತನಾನಿ ಏತೇಸಂ ಝಾನಾನನ್ತಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ, ಝಾನಾನಿ। ಆಯತನಾನೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಾನಿ। ಞಾಣುತ್ತರಿಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸದಞಾಣೋತಿ ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಮಯಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಕರಣೇ ಭಾರೋ ಅತ್ಥೀತಿ ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಹ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನೇವೇತ್ಥ ಅಪ್ಪನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದಿತಾನಿ ಝಾನಾನಿ ಅಭಿಭಾಯತನಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಂ। ನವನ್ನಂ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬಂ ಅನು ಅನುಪುಬ್ಬಂ, ಅನುಪುಬ್ಬಂ ವಿಹರಿತಬ್ಬತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿ, ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಾಸಂ ನವನ್ನಂ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ। ದಸನ್ನಂ ಸಞ್ಞಾಭಾವನಾನನ್ತಿ ಗಿರಿಮಾನನ್ದಸುತ್ತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೦) ಆಗತಾನಂ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದೀನಂ ದಸನ್ನಂ ಸಞ್ಞಾಭಾವನಾನಂ। ದಸನ್ನಂ ಕಸಿಣಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಸಕಲಟ್ಠೇನ ಕಸಿಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ದಸನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ। ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸಾತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮಾಧಿಸ್ಸ । ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಯಾತಿ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ। ದಸನ್ನಂ ತಥಾಗತಬಲಾನನ್ತಿ ದಸಬಲಬಲಾನಂ ದಸನ್ನಂ। ಚತುನ್ನಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಾನನ್ತಿ ವಿಸಾರದಭಾವಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಾನಂ। ಚತುನ್ನಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾನನ್ತಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣಾನಂ ಚತುನ್ನಂ। ಛನ್ನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತಿ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಣಾನಂ। ಛನ್ನಂ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳನಿ॰ ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೮೫; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೫) ನಯೇನ ಉಪರಿ ಆಗತಾನಂ ಛನ್ನಂ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾನಂ।
Catunnaṃjhānānanti paṭhamajjhānādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ. Catunnaṃ appamaññānanti mettādīnaṃ pharaṇappamāṇavirahitānaṃ catunnaṃ brahmavihārānaṃ. Catunnaṃ arūpasamāpattīnanti ākāsānañcāyatanādīnaṃ catunnaṃ arūpajjhānānaṃ. Aṭṭhannaṃ vimokkhānanti ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādinā (dha. sa. 248) nayena vuttānaṃ ārammaṇavimuttānaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ. Abhibhāyatanānanti ettha abhibhūtāni āyatanāni etesaṃ jhānānanti abhibhāyatanāni, jhānāni. Āyatanānīti adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanasaṅkhātāni kasiṇārammaṇāni. Ñāṇuttariko hi puggalo visadañāṇoti kiṃ ettha ārammaṇe samāpajjitabbaṃ, na mayi cittekaggatākaraṇe bhāro atthīti tāni ārammaṇāni abhibhavitvā samāpajjati. Saha nimittuppādenevettha appanaṃ nibbattetīti attho. Evaṃ uppāditāni jhānāni abhibhāyatanānīti vuccanti, tesaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ. Navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnanti pubbaṃ pubbaṃ anu anupubbaṃ, anupubbaṃ viharitabbato samāpajjitabbato anupubbavihārasamāpatti, anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbāti attho, tāsaṃ navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnaṃ. Dasannaṃ saññābhāvanānanti girimānandasutte (a. ni. 10.60) āgatānaṃ aniccasaññādīnaṃ dasannaṃ saññābhāvanānaṃ. Dasannaṃ kasiṇasamāpattīnanti sakalaṭṭhena kasiṇasaṅkhātānaṃ pathavīkasiṇajjhānādīnaṃ dasannaṃ jhānānaṃ. Ānāpānassatisamādhissāti ānāpānassatisampayuttasamādhissa . Asubhasamāpattiyāti asubhajjhānasamāpattiyā. Dasannaṃ tathāgatabalānanti dasabalabalānaṃ dasannaṃ. Catunnaṃ vesārajjānanti visāradabhāvānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ. Catunnaṃ paṭisambhidānanti paṭisambhidāñāṇānaṃ catunnaṃ. Channaṃ abhiññāṇānanti iddhividhādīnaṃ channaṃ abhiññāṇānaṃ. Channaṃ buddhadhammānanti ‘‘sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇānuparivattī’’tiādinā (cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; netti. 15) nayena upari āgatānaṃ channaṃ buddhadhammānaṃ.
ತತ್ಥ ಚೀವರಾದಯೋ ಭಾಗ್ಯಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಅತ್ಥರಸತಿಕೋ ಪಟಿವೇಧವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಅಧಿಸೀಲತಿಕೋ ಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನ। ಝಾನತ್ತಿಕೋ ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನವಸೇನ। ವಿಮೋಕ್ಖತ್ತಿಕೋ ಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ। ಸಞ್ಞಾಚತುಕ್ಕೋ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾವಸೇನ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮವಸೇನ। ತಥಾಗತಬಲಾನನ್ತಿಆದಯೋ ಆವೇಣಿಕಧಮ್ಮವಸೇನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Tattha cīvarādayo bhāgyasampattivasena vuttā. Attharasatiko paṭivedhavasena vutto. Adhisīlatiko paṭipattivasena. Jhānattiko rūpārūpajjhānavasena. Vimokkhattiko samāpattivasena. Saññācatukko upacārappanāvasena. Satipaṭṭhānādayo sattatiṃsabodhipakkhiyadhammavasena. Tathāgatabalānantiādayo āveṇikadhammavasena vuttāti veditabbā.
ಇತೋ ಪರಂ ಭಗವಾತಿ ನೇತಂ ನಾಮನ್ತಿಆದಿ ‘‘ಅತ್ಥಮನುಗತಾ ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮಣಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜುಪಗತಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭೋವಾದಿನೋ ಸಮಿತಪಾಪಬಾಹಿತಪಾಪಾ ವಾ। ದೇವತಾ ಸಕ್ಕಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಚ। ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕನ್ತಿ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ವಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಫಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕಂ ನಾಮಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವೋ ಹಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ಅರಹತ್ತಫಲಾಧಿಗಮೇನ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವೋ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವೋ ಹೋತಿ। ತಂ ನೇಮಿತ್ತಿಕಮ್ಪಿ ನಾಮಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕಮೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ। ಬೋಧಿಯಾ ಮೂಲೇ ಸಹ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಾತಿ ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಖಣೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭೇನ ಸಹ। ಸಚ್ಛಿಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ವಾ ಜಾತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಯದಿದಂ ಭಗವಾತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಭಗವಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ।
Ito paraṃ bhagavāti netaṃ nāmantiādi ‘‘atthamanugatā ayaṃ paññattī’’ti ñāpanatthaṃ vuttaṃ. Tattha samaṇā pabbajjupagatā. Brāhmaṇā bhovādino samitapāpabāhitapāpā vā. Devatā sakkādayo brahmāno ca. Vimokkhantikanti vimokkho arahattamaggo, vimokkhassa anto arahattaphalaṃ, tasmiṃ vimokkhante bhavaṃ vimokkhantikaṃ nāmaṃ. Sabbaññubhāvo hi arahattamaggena sijjhati, arahattaphalādhigamena siddho hoti. Tasmā sabbaññubhāvo vimokkhante bhavo hoti. Taṃ nemittikampi nāmaṃ vimokkhante bhavaṃ nāma hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantāna’’nti. Bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhāti mahābodhirukkhamūle yathāvuttakkhaṇe sabbaññutaññāṇassa paṭilābhena saha. Sacchikā paññattīti arahattaphalasacchikiriyāya sabbadhammasacchikiriyāya vā jātā paññatti. Yadidaṃ bhagavāti yā ayaṃ bhagavāti paññatti.
ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹೀತಿ ದ್ವೀಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ। ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನನ್ತಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ। ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿ। ಯಂ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುಟನ್ತಿ ತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಯಂ ಪರಿಯಾಪುಟಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತಂ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ‘‘ಪರಿಯಾಪುಟ್ಟ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸುತ್ತನ್ತಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗನಿದ್ದೇಸಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಾ, ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತ- (ಖು॰ ಪಾ॰ ೫.೧ ಆದಯೋ; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೬೧ ಆದಯೋ) ರತನಸುತ್ತ- (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧ ಆದಯೋ) ತುವಟಕಸುತ್ತಾನಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೨೧ ಆದಯೋ), ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಚ ಸುತ್ತನಾಮಕಂ ತಥಾಗತವಚನಂ ಸುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಗೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಗಾಥಕಂ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ವಿಸೇಸೇನ ಸಂಯುತ್ತಕೇ ಸಕಲೋಪಿ ಸಗಾಥಾವಗ್ಗೋ। ವೇಯ್ಯಾಕರಣನ್ತಿ ಸಕಲಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ನಿಗ್ಗಾಥಕಂ ಸುತ್ತಂ, ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ , ತಂ ‘‘ವೇಯ್ಯಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಗಾಥಾತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಥೇರಗಾಥಾ, ಥೇರೀಗಾಥಾ, ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ನೋಸುತ್ತನಾಮಿಕಾ ಸುದ್ಧಿಕಗಾಥಾ ಚ ‘‘ಗಾಥಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉದಾನನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಞಾಣಮಯಿಕಗಾಥಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಸುತ್ತನ್ತಾ ‘‘ಉದಾನ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತಿವುತ್ತಕನ್ತಿ ‘‘ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ (ಇತಿವು॰ ೧ ಆದಯೋ) ದಸುತ್ತರಸತಸುತ್ತನ್ತಾ ‘‘ಇತಿವುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಜಾತಕನ್ತಿ ಅಪಣ್ಣಕಜಾತಕಾದೀನಿ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧) ಪಣ್ಣಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಪಞ್ಚಜಾತಕಸತಾನಿ ‘‘ಜಾತಕ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮಾ ಆನನ್ದೇ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೯) ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಚ್ಛರಿಯಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಸುತ್ತನ್ತಾ ‘‘ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವೇದಲ್ಲನ್ತಿ ಚೂಳವೇದಲ್ಲ- (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೦ ಆದಯೋ) ಮಹಾವೇದಲ್ಲ- (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೯ ಆದಯೋ) ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ- (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೮೯ ಆದಯೋ) ಸಕ್ಕಪಞ್ಹ- (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೪೪ ಆದಯೋ) ಸಙ್ಖಾರಭಾಜನಿಯಮಹಾಪುಣ್ಣಮಸುತ್ತಾದಯೋ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೮೫ ಆದಯೋ) ಸಬ್ಬೇಪಿ ವೇದಞ್ಚ ತುಟ್ಠಿಞ್ಚ ಲದ್ಧಾ ಲದ್ಧಾ ಪುಚ್ಛಿತಸುತ್ತನ್ತಾ ‘‘ವೇದಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನನ್ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಪರಿಯತ್ತಿ, ಅನುಸಾಸನಟ್ಠೇನ ಸಾಸನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಂ। ತಮ್ಪಿ ಮುಸ್ಸತೀತಿ ತಮ್ಪಿ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಂ ನಸ್ಸತಿ। ಸಮ್ಮುಸ್ಸತೀತಿ ಆದಿತೋ ನಸ್ಸತಿ। ಪರಿಬಾಹಿರೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಮ್ಮುಖೋ ಹೋತಿ।
Dvīhi kāraṇehīti dvīhi koṭṭhāsehi. Pariyattisāsananti tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ. Paṭipattīti paṭipajjati etāyāti paṭipatti. Yaṃ tassa pariyāpuṭanti tena puggalena yaṃ pariyāpuṭaṃ sajjhāyitaṃ karaṇatthe sāmivacanaṃ. ‘‘Pariyāpuṭṭa’’ntipi pāṭho. Suttanti ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā, suttanipāte maṅgalasutta- (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) ratanasutta- (khu. pā. 6.1 ādayo) tuvaṭakasuttāni (su. ni. 921 ādayo), aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ. Geyyanti sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ, visesena saṃyuttake sakalopi sagāthāvaggo. Veyyākaraṇanti sakalaṃ abhidhammapiṭakaṃ niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ , taṃ ‘‘veyyākaraṇa’’nti veditabbaṃ. Gāthāti dhammapadaṃ, theragāthā, therīgāthā, suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca ‘‘gāthā’’ti veditabbā. Udānanti somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā dveasīti suttantā ‘‘udāna’’nti veditabbaṃ. Itivuttakanti ‘‘vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā (itivu. 1 ādayo) dasuttarasatasuttantā ‘‘itivuttaka’’nti veditabbaṃ. Jātakanti apaṇṇakajātakādīni (jā. 1.1.1) paṇṇāsādhikāni pañcajātakasatāni ‘‘jātaka’’nti veditabbaṃ. Abbhutadhammanti ‘‘cattārome , bhikkhave, acchariyā abbhutadhammā ānande’’tiādinayappavattā (dī. ni. 2.209; a. ni. 4.129) sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā ‘‘abbhutadhamma’’nti veditabbaṃ. Vedallanti cūḷavedalla- (ma. ni. 1.460 ādayo) mahāvedalla- (ma. ni. 1.449 ādayo) sammādiṭṭhi- (ma. ni. 1.89 ādayo) sakkapañha- (dī. ni. 2.344 ādayo) saṅkhārabhājaniyamahāpuṇṇamasuttādayo (ma. ni. 3.85 ādayo) sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā ‘‘vedalla’’nti veditabbaṃ. Idaṃ pariyattisāsananti idaṃ vuttappakāraṃ tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ pariyāpuṇitabbaṭṭhena pariyatti, anusāsanaṭṭhena sāsananti katvā pariyattisāsanaṃ. Tampi mussatīti tampi pariyattisāsanaṃ nassati. Sammussatīti ādito nassati. Paribāhiro hotīti parammukho hoti.
ಕತಮಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಸನನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ತದತ್ಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜೀಯತೀತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿ। ಸಾಸೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೇನೇಯ್ಯಾತಿ ಸಾಸನಂ। ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಾತಿಆದಯೋ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ।
Katamaṃ paṭipattisāsananti lokuttaradhammato pubbabhāgo tadatthaṃ paṭipajjīyatīti paṭipatti. Sāsīyanti ettha veneyyāti sāsanaṃ. Sammāpaṭipadātiādayo vuttanayā eva.
ಪಾಣಮ್ಪಿ ಹನತೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ಘಾತೇತಿ। ಅದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆದಿಯತೀತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸನ್ಧಿಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಘರಸನ್ಧಿಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದತಿ। ನಿಲ್ಲೋಪಮ್ಪಿ ಹರತೀತಿ ಗಾಮೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾವಿಲೋಪಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ। ಏಕಾಗಾರಿಕಮ್ಪಿ ಕರೋತೀತಿ ಪಣ್ಣಾಸಮತ್ತೇಹಿಪಿ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತೇಹಿಪಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತಿ। ಪರಿಪನ್ಥೇಪಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪನ್ಥದೂಹನಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ಪರದಾರಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪರದಾರೇಸು ಚಾರಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಮುಸಾಪಿ ಭಣತೀತಿ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನಕಂ ಮುಸಾಪಿ ವದತಿ। ಅನರಿಯಧಮ್ಮೋತಿ ಅನರಿಯಸಭಾವೋ।
Pāṇampi hanatīti jīvitindriyampi ghāteti. Adinnampi ādiyatīti parapariggahitampi vatthuṃ gaṇhāti. Sandhimpi chindatīti gharasandhimpi chindati. Nillopampi haratīti gāme paharitvā mahāvilopampi karoti. Ekāgārikampikarotīti paṇṇāsamattehipi saṭṭhimattehipi parivāretvā jīvaggāhaṃ gahetvāpi dhanaṃ āharāpeti. Paripanthepi tiṭṭhatīti panthadūhanakammaṃ karoti. Paradārampi gacchatīti paradāresu cārittaṃ āpajjati. Musāpi bhaṇatīti atthabhañjanakaṃ musāpi vadati. Anariyadhammoti anariyasabhāvo.
೫೧. ಏಕೋ ಪುಬ್ಬೇ ಚರಿತ್ವಾನಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ವಾ ಗಣಾವವಸ್ಸಗ್ಗಟ್ಠೇನ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಲೋಕೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ। ಯಾನಂ ಭನ್ತಂವ ತಂ ಲೋಕೇ, ಹೀನಮಾಹು ಪುಥುಜ್ಜನನ್ತಿ ತಂ ವಿಬ್ಭನ್ತಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಯಥಾ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದಿಯಾನಂ ಅದನ್ತಂ ವಿಸಮಮ್ಪಿ ಆರೋಹತಿ, ಆರೋಹನಕಮ್ಪಿ ಭಞ್ಜತಿ, ಪಪಾತೇಪಿ ಪಪತತಿ, ಏವಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿವಿಸಮಾರೋಹನೇನ ನಿರಯಾದೀಸು, ಅತ್ಥಭಞ್ಜನೇನ ಜಾತಿಪಪಾತಾದೀಸು ಪಪತನೇನ ಚ ಯಾನಂ ಭನ್ತಂವ ಹೀನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಞ್ಚ ಆಹೂತಿ।
51.Eko pubbe caritvānāti pabbajjāsaṅkhātena vā gaṇāvavassaggaṭṭhena vā pubbe loke viharitvā. Yānaṃ bhantaṃva taṃ loke, hīnamāhu puthujjananti taṃ vibbhantakaṃ puggalaṃ yathā hatthiyānādiyānaṃ adantaṃ visamampi ārohati, ārohanakampi bhañjati, papātepi papatati, evaṃ kāyaduccaritādivisamārohanena nirayādīsu, atthabhañjanena jātipapātādīsu papatanena ca yānaṃ bhantaṃva hīnaṃ puthujjanañca āhūti.
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇನ ವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಮಣೋ’’ತಿ ಗಣನಾರೋಪನೇನ ವಾ। ಗಣಾವವಸ್ಸಗ್ಗಟ್ಠೇನ ವಾತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಗ್ಗಟ್ಠೇನ ವಾ।
Pabbajjāsaṅkhātena vāti pabbajjākoṭṭhāsena vā ‘‘pabbajito samaṇo’’ti gaṇanāropanena vā. Gaṇāvavassaggaṭṭhena vāti gaṇasaṅgaṇikārāmataṃ vissajjetvā vassaggaṭṭhena vā.
ಏಕೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಏಕಕೋವ ಗಾಮತೋ ನಿವತ್ತತಿ। ಯೋ ನಿಸೇವತೀತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಪರಭಾಗೇ। ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಂ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಿಗುಣಯುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ। ಸಙ್ಘನ್ತಿ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಗುಣಯುತ್ತಂ ಸಙ್ಘಂ। ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ ಅಧಿಸೀಲಾದಿಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಸಿಕ್ಖಂ। ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧಾದಿಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಹೀನಾಯಾತಿ ಹೀನತ್ಥಾಯ ಗಿಹಿಭಾವಾಯ। ಆವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ। ಸೇವತಿ ಏಕವಾರಂ ಸೇವತಿ। ನಿಸೇವತಿ ಅನೇಕವಿಧೇನ ಸೇವತಿ। ಸಂಸೇವತಿ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ಸೇವತಿ। ಪಟಿಸೇವತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸೇವತಿ।
Ekopaṭikkamatīti ekakova gāmato nivattati. Yo nisevatīti niddesassa uddesapadaṃ. Aparena samayenāti aññasmiṃ kāle aparabhāge. Buddhanti sabbaññubuddhaṃ. Dhammanti svākkhātatādiguṇayuttaṃ dhammaṃ. Saṅghanti suppaṭipannatādiguṇayuttaṃ saṅghaṃ. Sikkhanti adhisīlādisikkhitabbaṃ sikkhaṃ. Paccakkhāyāti buddhādiṃ paṭikkhipitvā. Hīnāyāti hīnatthāya gihibhāvāya. Āvattitvāti nivattitvā. Sevati ekavāraṃ sevati. Nisevati anekavidhena sevati. Saṃsevati allīyitvā sevati. Paṭisevati punappunaṃ sevati.
ಭನ್ತನ್ತಿ ವಿಬ್ಭನ್ತಂ। ಅದನ್ತನ್ತಿ ದನ್ತಭಾವಂ ಅನುಪನೀತಂ। ಅಕಾರಿತನ್ತಿ ಸುಸಿಕ್ಖಿತಕಿರಿಯಂ ಅಸಿಕ್ಖಾಪಿತಂ। ಅವಿನೀತನ್ತಿ ನ ವಿನೀತಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಸಿಕ್ಖಿತಂ। ಉಪ್ಪಥಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಯಾನಂ ಅದನ್ತಾತಿಯುತ್ತಂ ಭನ್ತಂ ವಿಸಮಮಗ್ಗಂ ಉಪೇತಿ। ವಿಸಮಂ ಖಾಣುಮ್ಪಿ ಪಾಸಾಣಮ್ಪಿ ಅಭಿರುಹತೀತಿ ವಿಸಮಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಂ ಖರಖಾಣುಮ್ಪಿ ತಥಾ ಪಬ್ಬತಪಾಸಾಣಮ್ಪಿ ಆರೋಹತಿ। ಯಾನಮ್ಪಿ ಆರೋಹನಕಮ್ಪಿ ಭಞ್ಜತೀತಿ ವಯ್ಹಾದಿಯಾನಂ ಆರೋಹನ್ತಸ್ಸ ಪಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದತಿ। ಪಪಾತೇಪಿ ಪಪತತೀತಿ ಏಕತೋಚ್ಛಿನ್ನಪಬ್ಭಾರಪಪಾತೇಪಿ ಪಾತೇತಿ। ಸೋ ವಿಬ್ಭನ್ತಕೋತಿ ಸೋ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಕೋ। ಭನ್ತಯಾನಪಟಿಭಾಗೋತಿ ಅನವಟ್ಠಿತಯಾನಸದಿಸೋ। ಉಪ್ಪಥಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಪಾಯಪಥಭೂತಂ ಉಪ್ಪಥಂ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗಂ ಉಪೇತಿ। ವಿಸಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಅಭಿರುಹತೀತಿ ಸಮಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಸಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಆರೋಹತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನಿರಯೇ ಅತ್ತಾನಂ ಭಞ್ಜತೀತಿ ನಿರಸ್ಸಾದಸಙ್ಖಾತೇ ನಿರಯೇ ಅತ್ತಭಾವಂ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕರೋತಿ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಅತ್ತಾನಂ ಭಞ್ಜತೀತಿ ವಿವಿಧಕಮ್ಮಕಾರಣವಸೇನ ಭಞ್ಜತಿ। ದೇವಲೋಕೇ ಅತ್ತಾನಂ ಭಞ್ಜತೀತಿ ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಾದಿದುಕ್ಖವಸೇನ। ಜಾತಿಪಪಾತಮ್ಪಿ ಪಪತತೀತಿ ಜಾತಿಪಪಾತೇಪಿ ಪಾತೇತಿ। ಜರಾಪಪಾತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇತಿ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಲೋಕಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ।
Bhantanti vibbhantaṃ. Adantanti dantabhāvaṃ anupanītaṃ. Akāritanti susikkhitakiriyaṃ asikkhāpitaṃ. Avinītanti na vinītaṃ ācārasampattiyā asikkhitaṃ. Uppathaṃ gaṇhātīti vuttappakāraṃ yānaṃ adantātiyuttaṃ bhantaṃ visamamaggaṃ upeti. Visamaṃ khāṇumpi pāsāṇampi abhiruhatīti visamaṃ hutvā ṭhitaṃ kharakhāṇumpi tathā pabbatapāsāṇampi ārohati. Yānampi ārohanakampi bhañjatīti vayhādiyānaṃ ārohantassa pājentassa hatthapādādimpi bhindati. Papātepi papatatīti ekatocchinnapabbhārapapātepi pāteti. So vibbhantakoti so paṭikkantako. Bhantayānapaṭibhāgoti anavaṭṭhitayānasadiso. Uppathaṃ gaṇhātīti kusalakammapathato paṭikkamitvā apāyapathabhūtaṃ uppathaṃ micchāmaggaṃ upeti. Visamaṃ kāyakammaṃ abhiruhatīti samassa paṭipakkhaṃ kāyaduccaritasaṅkhātaṃ visamaṃ kāyakammaṃ ārohati. Sesesupi eseva nayo. Niraye attānaṃ bhañjatīti nirassādasaṅkhāte niraye attabhāvaṃ cuṇṇavicuṇṇaṃ karoti. Manussaloke attānaṃ bhañjatīti vividhakammakāraṇavasena bhañjati. Devaloke attānaṃ bhañjatīti piyavippayogādidukkhavasena. Jātipapātampi papatatīti jātipapātepi pāteti. Jarāpapātādīsupi eseva nayo. Manussaloketi idha adhippetalokameva dasseti.
ಪುಥುಜ್ಜನಾತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನಾತಿ –
Puthujjanāti niddesassa uddesapadaṃ. Tattha puthujjanāti –
ಪುಥೂನಂ ಜನನಾದೀಹಿ, ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।
Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;
ಪುಥುಜ್ಜನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ, ಪುಥುವಾಯಂ ಜನೋ ಇತಿ॥
Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti.
ಸೋ ಹಿ ಪುಥೂನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾದೀನಂ ಜನನಾದೀಹಿಪಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ತಂ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪುಥು ಕಿಲೇಸೇ ಜನೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಬಹೂನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠೀನಂ ಅವಿಹತತ್ತಾ ವಾ ತಾ ಜನೇನ್ತಿ, ತಾಹಿ ಜನಿತಾತಿ ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ಅವಿಹತಮೇವತ್ಥಂ ಜನಸದ್ದೋ ವದತಿ। ಪುಥು ಸತ್ಥಾರಾನಂ ಮುಖುಲ್ಲೋಕಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುಥೂ ನಾನಾಜನಾ ಸತ್ಥುಪಟಿಞ್ಞಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾತಿ ವಚನತ್ಥೋ। ಪುಥು ಸಬ್ಬಗತೀಹಿ ಅವುಟ್ಠಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ಜನೇತಬ್ಬಾ ಜನಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಜನಾ, ಗತಿಯೋ। ಪುಥೂ ಜನಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ಇತೋ ಪರೇ ಜಾಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಜನಾ, ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾದಯೋ। ತೇ ಏತೇಸಂ ವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಅತ್ಥೋ ಏವ ವಾ ಜನಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ನಾನಾಸನ್ತಾಪೇಹಿ ಸನ್ತಪನ್ತೀತಿ ರಾಗಗ್ಗಿಆದಯೋ ಸನ್ತಾಪಾ। ತೇ ಏವ ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಾ ಪರಿಳಾಹಾ। ಪುಥು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಜಾಯತೀತಿ ಜನೋ, ರಾಗೋ ಗೇಧೋತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ, ಪುಥು ಜನೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ಪುಥು ಜಾತಾ ರತ್ತಾತಿ ಏವಂ ರಾಗಾದಿಅತ್ಥೋ ಏವ ವಾ ಜನಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪಲಿಬುದ್ಧಾತಿ ಸಮ್ಬದ್ಧಾ। ಆವುತಾತಿ ಆವರಿತಾ। ನಿವುತಾತಿ ವಾರಿತಾ। ಓವುತಾತಿ ಉಪರಿತೋ ಪಿಹಿತಾ। ಪಿಹಿತಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇನ ಪಿಹಿತಾ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾತಿ ಅಪಾಕಟಾ। ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತಾತಿ ಅಧೋಮುಖಗತಾ।
So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhipi kāraṇehi puthujjano. Taṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘puthu kilese janentī’’tiādimāha. Tattha bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhīnaṃ avihatattā vā tā janenti, tāhi janitāti vā puthujjanā. Avihatamevatthaṃ janasaddo vadati. Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū nānājanā satthupaṭiññā etesanti puthujjanāti vacanattho. Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti ettha janetabbā janayanti etthāti janā, gatiyo. Puthū janā etesanti puthujjanā. Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo. Te etesaṃ vijjantīti puthujjanā. Abhisaṅkharaṇādiattho eva vā janasaddo daṭṭhabbo. Nānāsantāpehi santapantīti rāgaggiādayo santāpā. Te eva vā sabbepi vā kilesā pariḷāhā. Puthupañcasu kāmaguṇesūti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā. Puthu jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā janasaddo daṭṭhabbo. Palibuddhāti sambaddhā. Āvutāti āvaritā. Nivutāti vāritā. Ovutāti uparito pihitā. Pihitāti heṭṭhābhāgena pihitā. Paṭicchannāti apākaṭā. Paṭikujjitāti adhomukhagatā.
ಅಥ ವಾ ಪುಥೂನಂ ವಾ ಗಣನಪಥಮತೀತಾನಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮಪರಮ್ಮುಖಾನಂ ನೀಚಧಮ್ಮಸಮಾಚಾರಾನಂ ಜನಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ। ಪುಥು ವಾ ಅಯಂ ವಿಸುಂಯೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ, ವಿಸಂಸಟ್ಠೋ ಸೀಲಸುತಾದಿಗುಣಯುತ್ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಜನೋತಿಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।
Atha vā puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjanā. Puthu vā ayaṃ visuṃyeva saṅkhaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi janotipi puthujjano.
ಏವಂ ಯೇ ತೇ –
Evaṃ ye te –
‘‘ದುವೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವುತ್ತಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ।
‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;
ಅನ್ಧೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಏಕೋ, ಕಲ್ಯಾಣೇಕೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ’’ತಿ॥ –
Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti. –
ದ್ವೇವ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Dveva puthujjanā vuttā, tesu andhaputhujjano vutto hotīti veditabbo.
೫೨. ಯಸೋ ಕಿತ್ತಿ ಚಾತಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಪಸಂಸಾ ಚ। ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವೇ। ಹಾಯತೇ ವಾಪಿ ತಸ್ಸ ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿಬ್ಭನ್ತಕಸ್ಸ ಸತೋ ಸೋ ಚ ಯಸೋ ಸಾ ಚ ಕಿತ್ತಿ ಹಾಯತಿ। ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾತಿ ಏತಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಯಸಕಿತ್ತೀನಂ ಲಾಭಂ ಪಚ್ಛಾ ಚ ಹಾನಿಂ ದಿಸ್ವಾ। ಸಿಕ್ಖೇಥ ಮೇಥುನಂ ವಿಪ್ಪಹಾತವೇತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ಸಿಕ್ಖೇಥ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಮೇಥುನಂ ವಿಪ್ಪಹಾತವೇ, ಮೇಥುನಪ್ಪಹಾನತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
52.Yaso kitti cāti lābhasakkāro pasaṃsā ca. Pubbeti pabbajitabhāve. Hāyate vāpi tassa sāti tassa vibbhantakassa sato so ca yaso sā ca kitti hāyati. Etampi disvāti etampi pubbe yasakittīnaṃ lābhaṃ pacchā ca hāniṃ disvā. Sikkhetha methunaṃ vippahātaveti tisso sikkhāyo sikkhetha. Kiṃ kāraṇā? Methunaṃ vippahātave, methunappahānatthāyāti vuttaṃ hoti.
ಕಿತ್ತಿವಣ್ಣಗತೋತಿ ಭಗವಾ ಕಿತ್ತಿವಣ್ಣೋ, ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಞ್ಚೇವ ಗುಣಞ್ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವದನ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಂ ನಾನಾನಯೇನ ಕಥನಂ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಿತ್ತಕಥೀ। ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋತಿ ಸುನ್ದರಪಞ್ಞೋ।
Kittivaṇṇagatoti bhagavā kittivaṇṇo, kittisaddañceva guṇañca ukkhipitvā vadanto hotīti attho. Cittaṃ nānānayena kathanaṃ assa atthīti cittakathī. Kalyāṇapaṭibhānoti sundarapañño.
ಹಾಯತೀತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಪರಿಹಾಯತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಹಾಯತಿ। ಪರಿಧಂಸತೀತಿ ಅಧೋಪಥವಿಂ ಪತತಿ। ಪರಿಪತತೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅಪಗಚ್ಛತಿ। ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ ಅದಸ್ಸನಂ ಯಾತಿ। ವಿಪ್ಪಲುಜ್ಜತೀತಿ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ।
Hāyatīti niddesassa uddesapadaṃ. Parihāyatīti samantato hāyati. Paridhaṃsatīti adhopathaviṃ patati. Paripatatīti samantato apagacchati. Antaradhāyatīti adassanaṃ yāti. Vippalujjatīti ucchijjati.
ಖುದ್ದಕೋ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿ। ಮಹನ್ತೋ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಂಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
Khuddako sīlakkhandhoti thullaccayādi. Mahanto sīlakkhandhoti pārājikasaṃṅghādiseso.
ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯಾತಿ ತದಙ್ಗಾದಿಪಹಾನೇನ ಪಜಹನತ್ಥಾಯ। ವೂಪಸಮಾಯಾತಿ ಮಲಾನಂ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾಯಾತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥಾಯ। ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾತಿ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ।
Methunadhammassa pahānāyāti tadaṅgādipahānena pajahanatthāya. Vūpasamāyāti malānaṃ vūpasamanatthāya. Paṭinissaggāyāti pakkhandanapariccāgapaṭinissaggatthāya. Paṭipassaddhiyāti paṭipassaddhisaṅkhātassa phalassa atthāya.
೫೩. ಯೋ ಹಿ ಮೇಥುನಂ ನ ವಿಪ್ಪಜಹತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇಹಿ…ಪೇ॰… ತಥಾವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಪರೇತೋತಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಪರೇಸಂ ನಿಗ್ಘೋಸನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀನಂ ನಿನ್ದಾವಚನಂ। ಮಙ್ಕು ಹೋತೀತಿ ದುಮ್ಮನೋ ಹೋತಿ।
53. Yo hi methunaṃ na vippajahati saṅkappehi…pe… tathāvidho. Tattha paretoti samannāgato. Paresaṃ nigghosanti upajjhāyādīnaṃ nindāvacanaṃ. Maṅku hotīti dummano hoti.
ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪೇನಾತಿ ಕಾಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನ ವಿತಕ್ಕೇನ। ಉಪರಿಟ್ಠೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಫುಟ್ಠೋತಿ ವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಫುಸಿತೋ। ಪರೇತೋತಿ ಅಪರಿಹೀನೋ। ಸಮೋಹಿತೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಓಹಿತೋ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೋ। ಕಪಣೋ ವಿಯಾತಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ವಿಯ। ಮನ್ದೋ ವಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞಾಣೀ ವಿಯ। ಮೋಮೂಹೋ ವಿಯಾತಿ ಸಮ್ಮೋಹಭೂತೋ ವಿಯ। ಝಾಯತೀತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ। ಪಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಭುಸಂ ಚಿನ್ತೇತಿ। ನಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಅನೇಕವಿಧೇನ ಚಿನ್ತೇತಿ। ಅಪಜ್ಝಾಯತೀತಿ ತತೋ ಅಪಗನ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇತಿ। ಉಲೂಕೋತಿ ಉಲೂಕಸಕುಣೋ। ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯನ್ತಿ ರುಕ್ಖೇ ಉಟ್ಠಿತಸಾಖಾಯ, ವಿಟಪೇ ವಾ। ಮೂಸಿಕಂ ಮಗಯಮಾನೋತಿ ಮೂಸಿಕಂ ಗವೇಸಮಾನೋ, ‘‘ಮಗ್ಗಯಮಾನೋ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಕೋತ್ಥೂತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ। ಬಿಳಾರೋತಿ ಬಬ್ಬು। ಸನ್ಧಿಸಮಲಸಙ್ಕಟಿರೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಘರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಚ ಉದಕನಿದ್ಧಮನಚಿಕ್ಖಲ್ಲಕಚವರನಿಕ್ಖಿಪನಟ್ಠಾನೇ ಚ ಥಣ್ಡಿಲೇ ಚ। ವಹಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಪಿಟ್ಠಿಗೀವಮಂಸಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಇತೋ ಪರಾ ಗಾಥಾ ಪಾಕಟಸಮ್ಬನ್ಧಾ ಏವ।
Kāmasaṅkappenāti kāmapaṭisaṃyuttena vitakkena. Upariṭṭhepi eseva nayo. Phuṭṭhoti vitakkehi phusito. Paretoti aparihīno. Samohitoti sammā ohito anto paviṭṭho. Kapaṇo viyāti duggatamanusso viya. Mando viyāti aññāṇī viya. Momūho viyāti sammohabhūto viya. Jhāyatīti cinteti. Pajjhāyatīti bhusaṃ cinteti. Nijjhāyatīti anekavidhena cinteti. Apajjhāyatīti tato apagantvā cinteti. Ulūkoti ulūkasakuṇo. Rukkhasākhāyanti rukkhe uṭṭhitasākhāya, viṭape vā. Mūsikaṃ magayamānoti mūsikaṃ gavesamāno, ‘‘maggayamāno’’tipi paṭhanti. Kotthūti siṅgālo. Biḷāroti babbu. Sandhisamalasaṅkaṭireti dvinnaṃ gharānaṃ antare ca udakaniddhamanacikkhallakacavaranikkhipanaṭṭhāne ca thaṇḍile ca. Vahacchinnoti piṭṭhigīvamaṃsacchinno. Ito parā gāthā pākaṭasambandhā eva.
೫೪. ತಾಸು ಸತ್ಥಾನೀತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಛೇದನಟ್ಠೇನ ‘‘ಸತ್ಥಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇಸು ವಾಯಂ ವಿಸೇಸೇನ ತಾವ ಆದಿತೋ ಮುಸಾವಚನಸತ್ಥಾನೇವ ಕರೋತಿ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನಾಹಂ ವಿಬ್ಭನ್ತೋ’’ತಿ ಭಣನ್ತೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಏಸ ಖ್ವಸ್ಸ ಮಹಾಗೇಧೋ , ಮೋಸವಜ್ಜಂ ಪಗಾಹತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಏಸ ಖ್ವಸ್ಸಾತಿ ಏಸ ಖೋ ಅಸ್ಸ। ಮಹಾಗೇಧೋತಿ ಮಹಾಬನ್ಧನಂ। ಕತಮೋತಿ ಚೇ? ಯದಿದಂ ಮೋಸವಜ್ಜಂ ಪಗಾಹತಿ, ಸ್ವಾಯಂ ಮುಸಾವಾದಜ್ಝೋಗಾಹೋ ‘‘ಮಹಾಗೇಧೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
54. Tāsu satthānīti kāyaduccaritādīni. Tāni hi attano paresañca chedanaṭṭhena ‘‘satthānī’’ti vuccanti. Tesu vāyaṃ visesena tāva ādito musāvacanasatthāneva karoti, ‘‘iminā kāraṇenāhaṃ vibbhanto’’ti bhaṇanto. Tenevāha – ‘‘esa khvassa mahāgedho, mosavajjaṃ pagāhatī’’ti. Tattha esa khvassāti esa kho assa. Mahāgedhoti mahābandhanaṃ. Katamoti ce? Yadidaṃ mosavajjaṃ pagāhati, svāyaṃ musāvādajjhogāho ‘‘mahāgedho’’ti veditabbo.
ತೀಣಿ ಸತ್ಥಾನೀತಿ ತಯೋ ಛೇದಕಾ। ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಕಾಯಸತ್ಥಂ। ವಚೀಸತ್ಥಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಂ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಕಾಯಸತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಾಸತೀತಿ ಜಾನನ್ತೋ ತುಚ್ಛಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ। ಅಭಿರತೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಅಹೋಸಿಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾತಿ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅನಭಿರತಿವಿರಹಿತೋ ಅಹಂ ಆಸಿಂ। ಮಾತಾ ಮೇ ಪೋಸೇತಬ್ಬಾತಿ ಮಾತಾ ಮಯಾ ಪೋಸೇತಬ್ಬಾ। ತೇನಮ್ಹಿ ವಿಬ್ಭನ್ತೋತಿ ಭಣತೀತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಅಸ್ಮೀತಿಪಿ ಕಥೇತಿ। ಪಿತಾ ಮೇ ಪೋಸೇತಬ್ಬೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Tīṇi satthānīti tayo chedakā. Kāyaduccaritaṃ kāyasatthaṃ. Vacīsatthādīsupi eseva nayo. Taṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyasattha’’nti āha. Sampajānamusā bhāsatīti jānanto tucchaṃ vācaṃ bhāsati. Abhirato ahaṃ bhante ahosiṃ pabbajjāyāti sāsane pabbajjāya anabhirativirahito ahaṃ āsiṃ. Mātā me posetabbāti mātā mayā posetabbā. Tenamhi vibbhantoti bhaṇatīti tena kāraṇena paṭikkanto asmītipi katheti. Pitā me posetabbotiādīsupi eseva nayo.
ಏಸೋ ತಸ್ಸ ಮಹಾಗೇಧೋತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏಸೋ ಮಹಾಬನ್ಧೋ। ಮಹಾವನನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದುಟ್ಠವನಂ। ಗಹನನ್ತಿ ದುರತಿಕ್ಕಮಂ। ಕನ್ತಾರೋತಿ ಚೋರಕನ್ತಾರಾದಿಸದಿಸೋ। ವಿಸಮೋತಿ ಕಣ್ಟಕವಿಸಮೋ। ಕುಟಿಲೋತಿ ವಙ್ಕಕಟಕಸದಿಸೋ। ಪಙ್ಕೋತಿ ಪಲ್ಲಲಸದಿಸೋ। ಪಲಿಪೋತಿ ಕದ್ದಮಸದಿಸೋ। ಪಲಿಬೋಧೋತಿ ಮಹಾದುಕ್ಖೋ। ಮಹಾಬನ್ಧನನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದುಮೋಚಯಬನ್ಧನಂ। ಯದಿದಂ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೋತಿ ಯೋ ಅಯಂ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೋ।
Eso tassa mahāgedhoti tassa puggalassa eso mahābandho. Mahāvananti mahantaṃ duṭṭhavanaṃ. Gahananti duratikkamaṃ. Kantāroti corakantārādisadiso. Visamoti kaṇṭakavisamo. Kuṭiloti vaṅkakaṭakasadiso. Paṅkoti pallalasadiso. Palipoti kaddamasadiso. Palibodhoti mahādukkho. Mahābandhananti mahantaṃ dumocayabandhanaṃ. Yadidaṃ sampajānamusāvādoti yo ayaṃ sampajānamusāvādo.
ಸಭಗ್ಗತೋ ವಾತಿ ಸಭಾಯಂ ಠಿತೋ ವಾ। ಪರಿಸಗ್ಗತೋ ವಾತಿ ಗಾಮಪರಿಸಾಯಂ ಠಿತೋ ವಾ। ಞಾತಿಮಜ್ಝಗತೋ ವಾತಿ ದಾಯಾದಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ ವಾ। ಪೂಗಮಜ್ಝಗತೋ ವಾತಿ ಸೇನೀನಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ ವಾ। ರಾಜಕುಲಮಜ್ಝಗತೋ ವಾತಿ ರಾಜಕುಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಮಹಾವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಿತೋ ವಾ। ಅಭಿನೀತೋತಿ ಪುಚ್ಛನತ್ಥಾಯ ನೀತೋ। ಸಕ್ಖಿಪುಟ್ಠೋತಿ ಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ। ಏಹಮ್ಭೋ ಪುರಿಸಾತಿ ಆಲಪನಮೇತಂ। ಅತ್ತಹೇತು ವಾ ಪರಹೇತು ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಹೇತು ವಾ ಧನಹೇತು ವಾ। ಆಮಿಸಕಿಞ್ಚಿಕ್ಖಹೇತು ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಮಿಸನ್ತಿ ಲಾಭೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಕಿಞ್ಚಿಕ್ಖನ್ತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ತಿತ್ತಿರವಟ್ಟಕಸಪ್ಪಿಪಿಣ್ಡನವನೀತಪಿಣ್ಡಾದಿಮತ್ತಕಸ್ಸಪಿ ಲಾಭಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಾಸತೀತಿ ಜಾನನ್ತೋಯೇವ ಮುಸಾವಾದಂ ಕರೋತಿ।
Sabhaggato vāti sabhāyaṃ ṭhito vā. Parisaggato vāti gāmaparisāyaṃ ṭhito vā. Ñātimajjhagato vāti dāyādānaṃ majjhe ṭhito vā. Pūgamajjhagato vāti senīnaṃ majjhe ṭhito vā. Rājakulamajjhagato vāti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito vā. Abhinītoti pucchanatthāya nīto. Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito. Ehambho purisāti ālapanametaṃ. Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā. Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lābho adhippeto. Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ, antamaso tittiravaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādimattakassapi lābhassa hetūti attho. Sampajānamusā bhāsatīti jānantoyeva musāvādaṃ karoti.
ಪುನ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿ ಚ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಮುಸಾವಾದೋ ಹೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇವಸ್ಸ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಸ್ಸ ಅಙ್ಗಭೂತೇಹಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ। ಪುಬ್ಬೇವಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಯೇವ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ। ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಹೋತಿ। ಭಣಿತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಭಣಿತೇ ಅಸ್ಸ ಹೋತಿ। ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ವುತ್ತೇ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಭಣಿತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತವತೋ ನಿಟ್ಠಿತವಚನಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ। ಯೋ ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಭಣನ್ತೋಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ, ಸೋ ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಮುಸಾವಾದಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದಸ್ಸಿತೋ, ಅಥ ಖೋ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ – ಪುಚ್ಛಾ ತಾವ ಹೋತಿ, ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೋ ನತ್ಥಿ। ವುತ್ತಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಕೋಚಿ ಪಮುಸ್ಸತಿ ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೋ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀತಿ? ಸಾ ಏವಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ – ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಚ, ಭಣನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಚ ಜಾನತೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ನ ಭವಿತುಂ, ಸಚೇಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಮುಸಾವಾದೋಯೇವ। ಪುರಿಮಮೇವ ಹಿ ಅಙ್ಗದ್ವಯಂ ಪಮಾಣಂ। ಯಸ್ಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆಭೋಗೋ ನತ್ಥಿ, ಭಣನ್ತೋ ಪನ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಭಣಿತೇಪಿ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ಮುಸಾವಾದೇನ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಹಿ ಪಮಾಣತರೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ದವಾ ಭಣಿತಂ ವಾ, ರವಾ ಭಣಿತಂ ವಾ ಹೋತೀತಿ।
Puna aññaṃ pariyāyaṃ dassento ‘‘api ca tīhākārehi musāvādo hoti, pubbevassa hotī’’tiādimāha. Tattha tīhākārehīti sampajānamusāvādassa aṅgabhūtehi tīhi kāraṇehi. Pubbevassahotīti pubbabhāgeyeva assa puggalassa evaṃ hoti ‘‘musā bhaṇissa’’nti. Bhaṇantassa hotīti bhaṇamānassa hoti. Bhaṇitassa hotīti bhaṇite assa hoti. Yaṃ vattabbaṃ tasmiṃ vutte hotīti attho. Atha vā bhaṇitassāti vuttavato niṭṭhitavacanassa hotīti. Yo evaṃ pubbabhāgepi jānāti, bhaṇantopi jānāti, pacchāpi jānāti ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti, so evaṃ vadanto musāvādakammunā bajjhatīti ayamettha attho dassito. Kiñcāpi dassito, atha kho ayamettha viseso – pucchā tāva hoti, ‘‘musā bhaṇissa’’nti pubbabhāgo atthi, ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti pacchābhāgo natthi. Vuttamattameva hi koci pamussati kiṃ tassa musāvādo hoti, na hotīti? Sā evaṃ aṭṭhakathāsu vissajjitā – pubbabhāge ‘‘musā bhaṇissa’’nti ca, bhaṇantassa ‘‘musā bhaṇāmī’’ti ca jānato pacchābhāge ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti na sakkā na bhavituṃ, sacepi na hoti, musāvādoyeva. Purimameva hi aṅgadvayaṃ pamāṇaṃ. Yassāpi pubbabhāge ‘‘musā bhaṇissa’’nti ābhogo natthi, bhaṇanto pana ‘‘musā bhaṇāmī’’ti jānāti. Bhaṇitepi ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti jānāti. So musāvādena na kāretabbo. Pubbabhāgo hi pamāṇataro. Tasmiṃ asati davā bhaṇitaṃ vā, ravā bhaṇitaṃ vā hotīti.
ಏತ್ಥ ಚ ತಂಞಾಣತಾ ಚ ಞಾಣಸಮೋಧಾನಞ್ಚ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ। ತಂಞಾಣತಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ, ತೇನೇವ ‘‘ಮುಸಾ ಭಣಾಮೀ’’ತಿ ಚ, ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ಏಕಚಿತ್ತೇನೇವ ತೀಸು ಖಣೇಸು ಜಾನಾತೀತಿ ಅಯಂ ತಂಞಾಣತಾ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತುಂ, ಯಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇನೇವ ಅಸಿನಾ ಸೋ ಅಸಿ ಛಿನ್ದಿತುನ್ತಿ। ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಥಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇನೇತಂ ವುಚ್ಚತಿ –
Ettha ca taṃñāṇatā ca ñāṇasamodhānañca pariccajitabbaṃ. Taṃñāṇatā pariccajitabbāti yena cittena ‘‘musā bhaṇissa’’nti jānāti, teneva ‘‘musā bhaṇāmī’’ti ca, ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti ca jānātīti evaṃ ekacitteneva tīsu khaṇesu jānātīti ayaṃ taṃñāṇatā pariccajitabbā. Na hi sakkā teneva cittena taṃ cittaṃ jānituṃ, yathā na sakkā teneva asinā so asi chinditunti. Purimaṃ purimaṃ pana cittaṃ pacchimassa pacchimassa cittassa tathā uppattiyā paccayo hutvā nirujjhati. Tenetaṃ vuccati –
‘‘ಪಮಾಣಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋವ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ನ ಹೇಸ್ಸತಿ।
‘‘Pamāṇaṃ pubbabhāgova, tasmiṃ sati na hessati;
ಸೇಸದ್ವಯನ್ತಿ ನತ್ಥೇತ, ಮಿತಿ ವಾಚಾ ತಿವಙ್ಗಿಕಾ’’ತಿ॥ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೦೦)।
Sesadvayanti nattheta, miti vācā tivaṅgikā’’ti. (pārā. aṭṭha. 2.200);
ಞಾಣಸಮೋಧಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತಾನಿ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ –
Ñāṇasamodhānaṃ pariccajitabbanti etāni tīṇi cittāni ekakkhaṇe uppajjantīti na gahetabbāni. Idañhi cittaṃ nāma –
‘‘ಅನಿರುದ್ಧಮ್ಹಿ ಪಠಮೇ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ।
‘‘Aniruddhamhi paṭhame, na uppajjati pacchimaṃ;
ನಿರನ್ತರುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ, ಏಕಂ ವಿಯ ಪಕಾಸತೀ’’ತಿ॥ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೦೦)।
Nirantaruppajjanato, ekaṃ viya pakāsatī’’ti. (pārā. aṭṭha. 2.200);
ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಯ್ವಾಯಂ ಅಜಾನಂಯೇವ ‘‘ಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಣತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ‘‘ಇದಂ ಅಭೂತ’’ನ್ತಿ ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥೇವ ಅಯಂ ಲದ್ಧಿ। ತಥಾ ‘‘ಇದಂ ಅಭೂತ’’ನ್ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಖಮತಿ ಚೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಚ। ಏವಮಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ, ಏವಂಸಭಾವಮೇವ ಚಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ‘‘ಇದಂ ಅಭೂತ’’ನ್ತಿ। ಯದಾ ಪನ ಮುಸಾ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಖನ್ತಿಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರುಚಿಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಞ್ಞಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚಿಸಞ್ಞಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವಂ ವಾ ವಿನಿಧಾಯ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ಭಣತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸಮ್ಪಿವಸೇನ ಅಙ್ಗಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿ ಚ ಚತೂಹಾಕಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Ito paraṃ pana yvāyaṃ ajānaṃyeva ‘‘jānāmī’’tiādinā nayena sampajānamusā bhaṇati, yasmā so ‘‘idaṃ abhūta’’nti evaṃdiṭṭhiko hoti, tassa hi attheva ayaṃ laddhi. Tathā ‘‘idaṃ abhūta’’nti evamassa khamati ceva ruccati ca. Evamassa saññā, evaṃsabhāvameva cassa cittaṃ ‘‘idaṃ abhūta’’nti. Yadā pana musā vattukāmo hoti, tadā taṃ diṭṭhiṃ vā diṭṭhiyā saha khantiṃ vā diṭṭhikhantīhi saddhiṃ ruciṃ vā diṭṭhikhantirucīhi saddhiṃ saññaṃ vā diṭṭhikhantirucisaññāhi saddhiṃ bhāvaṃ vā vinidhāya nikkhipitvā paṭicchādetvā abhūtaṃ katvā bhaṇati. Tasmā tesampivasena aṅgabhedaṃ dassetuṃ ‘‘api ca catūhākārehī’’tiādi vuttaṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ವಿನಿಧಾಯ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಬಲವಧಮ್ಮವಿನಿಧಾನವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ವಿನಿಧಾಯ ಖನ್ತಿನ್ತಿಆದೀನಿ ತತೋ ದುಬ್ಬಲದುಬ್ಬಲಾನಂ ವಿನಿಧಾನವಸೇನ। ವಿನಿಧಾಯ ಸಞ್ಞನ್ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಧಮ್ಮವಿನಿಧಾನವಸೇನ। ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಮ ಅವಿನಿಧಾಯ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಾಸಿಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ।
Ettha ca vinidhāya diṭṭhinti balavadhammavinidhānavasenetaṃ vuttaṃ. Vinidhāya khantintiādīni tato dubbaladubbalānaṃ vinidhānavasena. Vinidhāya saññanti idaṃ panettha sabbadubbaladhammavinidhānavasena. Saññāmattampi nāma avinidhāya sampajānamusā bhāsissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
೫೫. ಮನ್ದೋವ ಪರಿಕಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಾಣವಧಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ತತೋನಿದಾನಞ್ಚ ದುಕ್ಖಮನುಭೋನ್ತೋ ಭೋಗಪರಿಯೇಸನಾರಕ್ಖಣಾನಿ ಚ ಕರೋನ್ತೋ ಮೋಮೂಹೋ ವಿಯ ಪರಿಕಿಲಿಸ್ಸತಿ।
55.Mandova parikissatīti pāṇavadhādīni karonto tatonidānañca dukkhamanubhonto bhogapariyesanārakkhaṇāni ca karonto momūho viya parikilissati.
ತಮೇನಂ ರಾಜಾನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿವಿಧಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ ಕಾರೇನ್ತೀತಿ ನ ರಾಜಾನೋ ಕರೋನ್ತಿ, ರಾಜಾಧೀನಪುರಿಸಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ। ಕಸಾಹಿಪಿ ತಾಳೇನ್ತೀತಿ ಕಸಾದಣ್ಡಕೇಹಿಪಿ ವಿತಜ್ಜೇನ್ತಿ। ವೇತ್ತೇಹೀತಿ ವೇತ್ತಲತಾಹಿ। ಅದ್ಧದಣ್ಡಕೇಹೀತಿ ಮುಗ್ಗರೇಹಿ, ಪಹಾರಸಾಧನತ್ಥಂ ವಾ ಚತುಹತ್ಥದಣ್ಡಂ ದ್ವೇಧಾ ಛೇತ್ವಾ ಗಹಿತದಣ್ಡಕೇಹಿ। ಬಿಲಙ್ಗಥಾಲಿಕನ್ತಿ ಕಞ್ಜಿಯಉಕ್ಖಲಿಕಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸೀಸಕಪಾಲಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ತತ್ತಂ ಅಯೋಗುಳಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ತೇನ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಪಕ್ಕುಟ್ಠಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉತ್ತರತಿ। ಸಙ್ಖಮುಣ್ಡಿಕನ್ತಿ ಸಙ್ಖಮುಣ್ಡಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ಉತ್ತರೋಟ್ಠಉಭತೋಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಗಲವಾಟಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕೇಸೇ ಏಕತೋ ಗಣ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಿ, ಸಹ ಕೇಸೇಹಿ ಚಮ್ಮಂ ಉಟ್ಠಹತಿ। ತತೋ ಸೀಸಕಟಾಹಂ ಥೂಲಸಕ್ಖರಾಹಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಧೋವನ್ತಾ ಸಙ್ಖವಣ್ಣಂ ಕರೋನ್ತಿ। ರಾಹುಮುಖನ್ತಿ ರಾಹುಮುಖಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಙ್ಕುನಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಮುಖೇ ದೀಪಂ ಜಾಲೇನ್ತಿ, ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಮುಖಂ ನಿಖಾದನೇನ ಖನನ್ತಿ, ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪೂರೇತಿ।
Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārentīti na rājāno karonti, rājādhīnapurisā nānāvidhāni kammakāraṇāni karonti. Kasāhipitāḷentīti kasādaṇḍakehipi vitajjenti. Vettehīti vettalatāhi. Addhadaṇḍakehīti muggarehi, pahārasādhanatthaṃ vā catuhatthadaṇḍaṃ dvedhā chetvā gahitadaṇḍakehi. Bilaṅgathālikanti kañjiyaukkhalikakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā sīsakapālaṃ uppāṭetvā tattaṃ ayoguḷaṃ saṇḍāsena gahetvā tattha pakkhipanti, tena matthaluṅgaṃ pakkuṭṭhitvā upari uttarati. Saṅkhamuṇḍikanti saṅkhamuṇḍakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā uttaroṭṭhaubhatokaṇṇacūḷikagalavāṭakaparicchedena cammaṃ chinditvā sabbakese ekato gaṇṭhiṃ katvā daṇḍakena veṭhetvā uppāṭenti, saha kesehi cammaṃ uṭṭhahati. Tato sīsakaṭāhaṃ thūlasakkharāhi ghaṃsitvā dhovantā saṅkhavaṇṇaṃ karonti. Rāhumukhanti rāhumukhakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā saṅkunā mukhaṃ vivaritvā antomukhe dīpaṃ jālenti, kaṇṇacūḷikāhi vā paṭṭhāya mukhaṃ nikhādanena khananti, lohitaṃ paggharitvā mukhaṃ pūreti.
ಜೋತಿಮಾಲಿಕನ್ತಿ ಸಕಲಸರೀರಂ ತೇಲಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವೇಠೇತ್ವಾ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಿ। ಹತ್ಥಪಜ್ಜೋತಿಕನ್ತಿ ಹತ್ಥೇ ತೇಲಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವೇಠೇತ್ವಾ ದೀಪಂ ವಿಯ ಪಜ್ಜಾಲೇನ್ತಿ। ಏರಕವತ್ತಿಕನ್ತಿ ಏರಕವತ್ತಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾಗೀವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಮ್ಮವಟ್ಟೇ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇ ಪಾತೇನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಯೋತ್ತೇಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಚಮ್ಮವಟ್ಟೇ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪತತಿ। ಚಿರಕವಾಸಿಕನ್ತಿ ಚಿರಕವಾಸಿಕಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ತಥೇವ ಚಮ್ಮವಟ್ಟೇ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಕಟಿಯಂ ಠಪೇನ್ತಿ, ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಠಪೇನ್ತಿ, ಉಪರಿಮೇಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಸರೀರಂ ಚಿರಕನಿವಾಸನನಿವತ್ಥಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಏಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಏಣೇಯ್ಯಕಕಮ್ಮಕಾರಣಂ। ತಂ ಕರೋನ್ತಾ ಉಭೋಸು ಕಪ್ಪರೇಸು ಚ ಉಭೋಸು ಜಣ್ಣುಕೇಸು ಚ ಅಯವಲಯಾನಿ ದತ್ವಾ ಅಯಸೂಲಾನಿ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಿ, ಸೋ ಚತೂಹಿ ಅಯಸೂಲೇಹಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹತಿ। ಅಥ ನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತಿ। ‘‘ಏಣೇಯ್ಯಕೋ ಜೋತಿಪರಿಗ್ಗಹೋ ಯಥಾ’’ತಿ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಇದಮೇವ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಸನ್ಧಿತೋ ಸನ್ಧಿತೋ ಸೂಲಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಅಟ್ಠಿಕೋಟೀಹಿಯೇವ ಠಪೇನ್ತಿ। ಏವರೂಪಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
Jotimālikanti sakalasarīraṃ telapilotikāya veṭhetvā ālimpenti. Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikāya veṭhetvā dīpaṃ viya pajjālenti. Erakavattikanti erakavattakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā heṭṭhāgīvato paṭṭhāya cammavaṭṭe kantitvā gopphake pātenti. Atha naṃ yottehi bandhitvā kaḍḍhanti. So attano cammavaṭṭe akkamitvā akkamitvā patati. Cirakavāsikanti cirakavāsikakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā tatheva cammavaṭṭe kantitvā kaṭiyaṃ ṭhapenti, kaṭito paṭṭhāya kantitvā gopphakesu ṭhapenti, uparimehi heṭṭhimasarīraṃ cirakanivāsananivatthaṃ viya hoti. Eṇeyyakanti eṇeyyakakammakāraṇaṃ. Taṃ karontā ubhosu kapparesu ca ubhosu jaṇṇukesu ca ayavalayāni datvā ayasūlāni koṭṭenti, so catūhi ayasūlehi bhūmiyaṃ patiṭṭhahati. Atha naṃ parivāretvā aggiṃ karonti. ‘‘Eṇeyyako jotipariggaho yathā’’ti āgataṭṭhānepi idameva vuttaṃ. Taṃ sandhito sandhito sūlāni apanetvā catūhi aṭṭhikoṭīhiyeva ṭhapenti. Evarūpā kammakāraṇā nāma natthi.
ಬಳಿಸಮಂಸಿಕನ್ತಿ ಉಭತೋಮುಖೇಹಿ ಬಳಿಸೇಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ಹಾರೂನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಿ। ಕಹಾಪಣಿಕನ್ತಿ ಸಕಲಸರೀರಂ ತಿಣ್ಹಾಹಿ ವಾಸೀಹಿ ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಹಾಪಣಮತ್ತಂ ಕಹಾಪಣಮತ್ತಂ ಪಾತೇನ್ತಾ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಿ। ಖಾರಾಪತಚ್ಛಿಕನ್ತಿ ಸರೀರಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆವುಧೇಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಕೋಚ್ಛೇಹಿ ಖಾರಂ ಘಂಸೇನ್ತಿ, ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ಹಾರೂನಿ ಪಗ್ಘರಿತ್ವಾ ಪಸವನ್ತಿ, ಅಟ್ಠಿಕಸಙ್ಖಲಿಕಾವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪಲಿಘಪರಿವತ್ತಿಕನ್ತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದೇನ ಅಯಸೂಲಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಥವಿಯಾ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆವಿಞ್ಛನ್ತಿ। ಪಲಾಲಪೀಠಕನ್ತಿ ಛೇಕಾ ಕಾರಣಿಕಾ ಛವಿಚಮ್ಮಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸದಪೋತಕಾಹಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೇಸೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಮಂಸರಾಸಿಯೇವ ಹೋತಿ। ಅಥ ನಂ ಕೇಸೇಹೇವ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಪಲಾಲಪೀಠಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಪಲಿವೇಠೇನ್ತಿ। ಸುನಖೇಹಿಪೀತಿ ಕತಿಪಯಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಆಹಾರಂ ಅದತ್ವಾ ಛಾತಸುನಖೇಹಿ ಖಾದಾಪೇನ್ತಿ। ತೇ ಮುಹುತ್ತೇನ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಖಲಿಕಮೇವ ಕರೋನ್ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಕಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ವಿಘಾತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಪರಿಕಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಬ್ಬಭಾಗೇನ ವಿಘಾತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಪರಿಕಿಲಿಸ್ಸತೀತಿ ಉಪತಾಪಂ ಪಾಪುಣಾತಿ।
Baḷisamaṃsikanti ubhatomukhehi baḷisehi paharitvā cammamaṃsanhārūni uppāṭenti. Kahāpaṇikanti sakalasarīraṃ tiṇhāhi vāsīhi koṭito paṭṭhāya kahāpaṇamattaṃ kahāpaṇamattaṃ pātentā koṭṭenti. Khārāpatacchikanti sarīraṃ tattha tattha āvudhehi paharitvā kocchehi khāraṃ ghaṃsenti, cammamaṃsanhārūni paggharitvā pasavanti, aṭṭhikasaṅkhalikāva tiṭṭhati. Palighaparivattikanti ekena passena nipajjāpetvā kaṇṇacchiddena ayasūlaṃ koṭṭetvā pathaviyā ekābaddhaṃ karonti. Atha naṃ pāde gahetvā āviñchanti. Palālapīṭhakanti chekā kāraṇikā chavicammaṃ acchinditvā nisadapotakāhi aṭṭhīni chinditvā kesesu gahetvā ukkhipanti, maṃsarāsiyeva hoti. Atha naṃ keseheva pariyonandhitvā gaṇhanti, palālapīṭhaṃ viya katvā paliveṭhenti. Sunakhehipīti katipayāni divasāni āhāraṃ adatvā chātasunakhehi khādāpenti. Te muhuttena aṭṭhisaṅkhalikameva karonti. Evampi kissatīti evampi vighātaṃ pāpuṇāti. Parikissatīti sabbabhāgena vighātaṃ pāpuṇāti. Parikilissatīti upatāpaṃ pāpuṇāti.
ಪುನ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯ ಅಭಿಭೂತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕಲೋಭೇನ। ಅಭಿಭೂತೋತಿ ತೇನ ಮದ್ದಿತೋ। ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತೋತಿ ಕುಸಲಾಚಾರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತಚಿತ್ತೋ। ಭೋಗೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋತಿ ಧನಂ ಗವೇಸಮಾನೋ। ನಾವಾಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ತರಣೀಸಙ್ಖಾತಾಯ ನಾವಾಯ ಮಹನ್ತಂ ಲೋಣಸಾಗರಂ ಪವಿಸತಿ। ಸೀತಸ್ಸ ಪುರಕ್ಖತೋತಿ ಸೀತಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ। ಉಣ್ಹಸ್ಸ ಪುರಕ್ಖತೋತಿ ಉಣ್ಹಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ। ಡಂಸಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾ। ಮಕಸಾತಿ ಮಕಸಾ ಏವ। ಪೀಳಿಯಮಾನೋತಿ ಡಂಸಾದಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇಹಿ ವಿಹೇಸಿಯಮಾನೋ। ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಯ ಮಿಯ್ಯಮಾನೋತಿ ಖುದ್ದಾಪಿಪಾಸಾಯ ಮರಮಾನೋ। ತಿಗುಮ್ಬಂ ಗಚ್ಛತೀತಿಆದೀನಿ ಮೂಲಪದಂ ಗಚ್ಛತೀತಿಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ಚತುವೀಸತಿ ಪದಾನಿ ರಟ್ಠನಾಮೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಮರುಕನ್ತಾರಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾಲುಕಕನ್ತಾರಂ ತಾರಕಸಞ್ಞಾಯ ಗಚ್ಛತಿ । ಜಣ್ಣುಪಥನ್ತಿ ಜಾಣೂಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗಂ। ಅಜಪಥನ್ತಿ ಅಜೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗ್ಗಂ। ಮೇಣ್ಡಪಥೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Puna aññaṃ kāraṇaṃ dassento ‘‘atha vā kāmataṇhāya abhibhūto’’tiādimāha. Tattha kāmataṇhāyāti pañcakāmaguṇikalobhena. Abhibhūtoti tena maddito. Pariyādinnacittoti kusalācāraṃ khepetvā gahitacitto. Bhoge pariyesantoti dhanaṃ gavesamāno. Nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandatīti taraṇīsaṅkhātāya nāvāya mahantaṃ loṇasāgaraṃ pavisati. Sītassa purakkhatoti sītaṃ purato katvā. Uṇhassa purakkhatoti uṇhaṃ purato katvā. Ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Makasāti makasā eva. Pīḷiyamānoti ḍaṃsādisamphassehi vihesiyamāno. Khuppipāsāya miyyamānoti khuddāpipāsāya maramāno. Tigumbaṃ gacchatītiādīni mūlapadaṃ gacchatītipariyosānāni catuvīsati padāni raṭṭhanāmena vuttāni. Marukantāraṃgacchatīti vālukakantāraṃ tārakasaññāya gacchati . Jaṇṇupathanti jāṇūhi gantabbamaggaṃ. Ajapathanti ajehi gantabbamaggaṃ. Meṇḍapathepi eseva nayo.
ಸಙ್ಕುಪಥನ್ತಿ ಖಾಣುಕೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಉಗ್ಗಮಿತಬ್ಬಂ ಖಾಣುಮಗ್ಗಂ, ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅಯಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತೇ ಲಗ್ಗಾಪೇತ್ವಾ ಯೋತ್ತೇನಾರುಯ್ಹ ವಜಿರಗ್ಗೇನ ಲೋಹದಣ್ಡೇನ ಪಬ್ಬತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಖಾಣುಕಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪುನ ಉಪರಿ ಲಗ್ಗಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಠಿತೋ ಚಮ್ಮಯೋತ್ತಂ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಓತರಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಖಾಣುಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಯೋತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಮುಗ್ಗರಂ ಆದಾಯ ಯೋತ್ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಖಾಣುಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಭಿರುಹತಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಪರತೋ ಓತರನ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪಠಮಂ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಖಾಣುಕಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚಮ್ಮಪಸಿಬ್ಬಕೇ ಯೋತ್ತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಖಾಣುಕೇ ವೇಠೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಅನ್ತೋಪಸಿಬ್ಬಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಕ್ಕಟಕಾನಂ ಸುತ್ತವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾಕಾರೇನ ಯೋತ್ತಂ ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ಓತರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಖಾಣುಕೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಉಗ್ಗಮಿತಬ್ಬಂ ಖಾಣುಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ। ಛತ್ತಪಥನ್ತಿ ಚಮ್ಮಛತ್ತೇನ ವಾತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಕುಣೇಹಿ ವಿಯ ಓತರಿತಬ್ಬಂ ಮಗ್ಗಂ। ವಂಸಪಥನ್ತಿ ವೇಣುಗುಮ್ಬಛೇದನಸತ್ಥೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಂ ಫರಸುನಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತೋ ವೇಳುವನೇ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ವೇಳುಗುಮ್ಬೇ ಆರುಯ್ಹ ವೇಳುಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪರಸ್ಸ ವೇಳುಗುಮ್ಬಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪಾತೇತ್ವಾ ವೇಳುಗುಮ್ಬಮತ್ಥಕೇನೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ವಂಸಪಥಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Saṅkupathanti khāṇuke koṭṭetvā tehi uggamitabbaṃ khāṇumaggaṃ, taṃ gacchanto pabbatapāde ṭhatvā ayasiṅghāṭakaṃ yottena bandhitvā uddhaṃ khipitvā pabbate laggāpetvā yottenāruyha vajiraggena lohadaṇḍena pabbataṃ vijjhitvā khāṇukaṃ koṭṭetvā tattha ṭhatvā siṅghāṭakaṃ ākaḍḍhitvā puna upari laggāpetvā tattha ṭhito cammayottaṃ olambetvā taṃ ādāya otaritvā heṭṭhimakhāṇuke bandhitvā vāmahatthena yottaṃ gahetvā dakkhiṇahatthena muggaraṃ ādāya yottaṃ paharitvā khāṇukaṃ nīharitvā puna abhiruhati. Etenupāyena pabbatamatthakaṃ abhiruyha parato otaranto purimanayeneva paṭhamaṃ pabbatamatthake khāṇukaṃ koṭṭetvā cammapasibbake yottaṃ bandhitvā khāṇuke veṭhetvā sayaṃ antopasibbake nisīditvā makkaṭakānaṃ suttavissajjanākārena yottaṃ viniveṭhetvā otarati. Tena vuttaṃ – ‘‘khāṇuke koṭṭetvā tehi uggamitabbaṃ khāṇumagga’’nti. Chattapathanti cammachattena vātaṃ gāhāpetvā sakuṇehi viya otaritabbaṃ maggaṃ. Vaṃsapathanti veṇugumbachedanasatthena chinditvā rukkhaṃ pharasunā koṭṭetvā maggaṃ karonto veḷuvane nisseṇiṃ katvā veḷugumbe āruyha veḷuṃ chinditvā aparassa veḷugumbassa upari pātetvā veḷugumbamatthakeneva gantabbaṃ maggaṃ sandhāya ‘‘vaṃsapathaṃ gacchatī’’ti vuttanti veditabbaṃ.
ಗವೇಸನ್ತೋ ನ ವಿನ್ದತಿ, ಅಲಾಭಮೂಲಕಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅವಿನ್ದನಮೂಲಕಮ್ಪಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ।
Gavesanto na vindati, alābhamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti avindanamūlakampi kāyikacetasikaṃ dukkhaṃ paṭilabhati.
ಲದ್ಧಾತಿ ಲಭಿತ್ವಾ। ಆರಕ್ಖಮೂಲಕನ್ತಿ ರಕ್ಖಣಮೂಲಕಮ್ಪಿ। ಕಿನ್ತಿ ಮೇ ಭೋಗೇತಿ ಕೇನ ಉಪಾಯೇನ ಮಮ ಭೋಗೇ। ನೇವ ರಾಜಾನೋ ಹರೇಯ್ಯುಂ…ಪೇ॰… ನ ಅಪ್ಪಿಯಾ ದಾಯಾದಾ ಹರೇಯ್ಯುನ್ತಿ। ಗೋಪಯತೋತಿ ಮಞ್ಜೂಸಾದೀಹಿ ಗೋಪಯನ್ತಸ್ಸ। ವಿಪ್ಪಲುಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ।
Laddhāti labhitvā. Ārakkhamūlakanti rakkhaṇamūlakampi. Kinti me bhogeti kena upāyena mama bhoge. Neva rājāno hareyyuṃ…pe… na appiyā dāyādā hareyyunti. Gopayatoti mañjūsādīhi gopayantassa. Vippalujjantīti vinassanti.
೫೬. ಏತಮಾದೀನವಂ ಞತ್ವಾ, ಮುನಿ ಪುಬ್ಬಾಪರೇ ಇಧಾತಿ ಏತಂ ‘‘ಯಸೋ ಕಿತ್ತಿ ಚ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ, ಹಾಯತೇ ವಾಪಿ ತಸ್ಸ ಸಾ’’ತಿ ಇತೋ ಪಭುತಿ ವುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪುಬ್ಬತೋ ಅಪರೇ ಸಮಣಭಾವತೋ ವಿಬ್ಭನ್ತಕಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಮುನಿ ಞತ್ವಾ।
56.Etamādīnavaṃñatvā, muni pubbāpare idhāti etaṃ ‘‘yaso kitti ca yā pubbe, hāyate vāpi tassa sā’’ti ito pabhuti vutte pubbāpare idha imasmiṃ sāsane pubbato apare samaṇabhāvato vibbhantakabhāve ādīnavaṃ muni ñatvā.
ದಳ್ಹಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ನಿದ್ದೇಸಪದಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪದಂ। ಥಿರಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಸಿಥಿಲಂ ಕರೇಯ್ಯ। ದಳ್ಹಂ ಸಮಾದಾನೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಥಿರಪಟಿಞ್ಞೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಅವಟ್ಠಿತಸಮಾದಾನೋತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಪಟಿಞ್ಞೋ।
Daḷhaṃ kareyyāti niddesapadassa uddesapadaṃ. Thiraṃ kareyyāti asithilaṃ kareyya. Daḷhaṃ samādāno assāti thirapaṭiñño bhaveyya. Avaṭṭhitasamādānoti sanniṭṭhānapaṭiñño.
೫೭. ಏತಂ ಅರಿಯಾನಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಯದಿದಂ ವಿವೇಕಚರಿಯಾ, ಏತಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅರಿಯಾನಂ ಉತ್ತಮಂ। ತಸ್ಮಾ ವಿವೇಕಂಯೇವ ಸಿಕ್ಖೇಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ತೇನ ಸೇಟ್ಠೋ ಮಞ್ಞೇಥಾತಿ ತೇನ ಚ ವಿವೇಕೇನ ಅತ್ತಾನಂ ‘‘ಸೇಟ್ಠೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ನ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ, ತೇನ ಮಾನಥದ್ಧೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
57.Etaṃariyānamuttamanti yadidaṃ vivekacariyā, etaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ uttamaṃ. Tasmā vivekaṃyeva sikkhethāti adhippāyo. Na tena seṭṭho maññethāti tena ca vivekena attānaṃ ‘‘seṭṭho aha’’nti na maññeyya, tena mānathaddho na bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
ಉನ್ನತಿನ್ತಿ ಉಸ್ಸಾಪನಂ। ಉನ್ನಮನ್ತಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟ್ಠಪನಂ। ಮಾನನ್ತಿ ಅಹಂಕಾರಂ। ಥಾಮನ್ತಿ ಬಲಕ್ಕಾರಂ। ಥಮ್ಭನ್ತಿ ಥದ್ಧಕರಣಂ। ಥದ್ಧೋತಿ ಅಮದ್ದವೋ। ಪತ್ಥದ್ಧೋತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಅಮದ್ದವೋ। ಪಗ್ಗಹಿತಸಿರೋತಿ ಉಟ್ಠಿತಸೀಸೋ। ಸಾಮನ್ತಾತಿ ನ ಆರಕಾ। ಆಸನ್ನೇತಿ ನ ದೂರೇ। ಅವಿದೂರೇತಿ ಸಮೀಪೇ। ಉಪಕಟ್ಠೇತಿ ಸನ್ತಿಕೇ।
Unnatinti ussāpanaṃ. Unnamanti uggantvā paṭṭhapanaṃ. Mānanti ahaṃkāraṃ. Thāmanti balakkāraṃ. Thambhanti thaddhakaraṇaṃ. Thaddhoti amaddavo. Patthaddhoti visesena amaddavo. Paggahitasiroti uṭṭhitasīso. Sāmantāti na ārakā. Āsanneti na dūre. Avidūreti samīpe. Upakaṭṭheti santike.
೫೮. ರಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ವಿವಿತ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ವಿರಹಿತಸ್ಸ। ಓಘತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಪಿಹಯನ್ತಿ, ಕಾಮೇಸು ಗಧಿತಾ ಪಜಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಲಗ್ಗಾ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಚತುರೋಘತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಪಿಹಯನ್ತಿ ಇಣಾಯಿಕಾ ವಿಯ ಆಣಣ್ಯಸ್ಸಾತಿ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
58.Rittassāti vivittassa, kāyaduccaritādīhi virahitassa. Oghatiṇṇassa pihayanti, kāmesu gadhitā pajāti vatthukāmesu laggā sattā tassa caturoghatiṇṇassa pihayanti iṇāyikā viya āṇaṇyassāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ರಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ತುಚ್ಛಸ್ಸ। ವಿವಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸುಞ್ಞಸ್ಸ। ಪವಿವಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏಕಕಸ್ಸ। ಇದಾನಿ ಯೇಹಿ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತೇನ ರಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ರಿತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ತಾವ ರಾಗೋ ಮೋಹೋ ಥಮ್ಭೋ ಸಾರಮ್ಭೋ ಮಾನೋ ಮದೋತಿ, ಇಮೇಹಿ ಛಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ; ದೋಸೋ ಕೋಧೋ ಉಪನಾಹೋ ಪಮಾದೋತಿ, ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ; ಅತಿಮಾನೋ ಮಕ್ಖೋ ಪಳಾಸೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾಯಾ ಸಾಠೇಯ್ಯನ್ತಿ, ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ।
Rittassāti sabbakilesehi tucchassa. Vivittassāti suññassa. Pavivittassāti ekakassa. Idāni yehi ritto hoti, te dassento ‘‘kāyaduccaritena rittassā’’tiādimāha. Tattha kilesapaṭipāṭiyā maggapaṭipāṭiyāti dvidhā rittatā veditabbā. Kilesapaṭipāṭiyā tāva rāgo moho thambho sārambho māno madoti, imehi chahi kilesehi arahattamaggena ritto hoti; doso kodho upanāho pamādoti, imehi catūhi kilesehi anāgāmimaggena ritto hoti; atimāno makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti, imehi sattahi sotāpattimaggena ritto hoti.
ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಅತಿಮಾನೋ ಮಕ್ಖೋ ಪಳಾಸೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾಯಾ ಸಾಠೇಯ್ಯನ್ತಿ; ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ದೋಸೋ ಕೋಧೋ ಉಪನಾಹೋ ಪಮಾದೋತಿ, ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ; ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ರಾಗೋ ಮೋಹೋ ಥಮ್ಭೋ ಸಾರಮ್ಭೋ ಮಾನೋ ಮದೋತಿ, ಇಮೇಹಿ ಛಹಿ ರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ। ತೀಣಿ ದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅವಸೇಸಾಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Maggapaṭipāṭiyā pana sotāpattimaggena atimāno makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyanti; imehi sattahi ritto hoti, anāgāmimaggena doso kodho upanāho pamādoti, imehi catūhi ritto hoti; arahattamaggena rāgo moho thambho sārambho māno madoti, imehi chahi ritto hoti. Tīṇi duccaritāni sabbakilesehītiādinā nayena avasesāpi yathāyogaṃ yojetabbā.
ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾತಿ ತೇಭೂಮಕೇ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಞಾತತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಸಮಾಪನವಸೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಪಹಾಯಾತಿ ಛನ್ದಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಜಹಿತ್ವಾ। ಬ್ಯನ್ತಿಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ವಿಗತನ್ತಂ ವಿಗತಕೋಟಿಂ ಕರಿತ್ವಾ।
Vatthukāmeparijānitvāti tebhūmake vatthukāme ñātatīraṇapariññāhi samāpanavasena jānitvā. Kilesakāme pahāyāti chandādayo kilesakāme pahānapariññāya jahitvā. Byantiṃ karitvāti vigatantaṃ vigatakoṭiṃ karitvā.
ಕಾಮೋಘಂ ತಿಣ್ಣಸ್ಸಾತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಅವಸಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಮೋಘಂ ತರಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ। ಭವೋಘನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ದಿಟ್ಠೋಘನ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ। ಅವಿಜ್ಜೋಘನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ಸಬ್ಬಂ ಸಂಸಾರಪಥನ್ತಿ ಸಬ್ಬಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಪಟಿಪಾಟಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪಥಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ತರಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಉತ್ತಿಣ್ಣಸ್ಸ। ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ನಿತ್ತಿಣ್ಣಸ್ಸ। ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಕಾಮಧಾತುಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಭವಂ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ವೀತಿವತ್ತಸ್ಸ। ಪಾರಂಗತಸ್ಸಾತಿಆದೀನಿ ನಿಬ್ಬಾನವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಯಥಾ ಇಣಾಯಿಕಾ ಆಣಣ್ಯನ್ತಿ ಪವಡ್ಢಕಇಣಂ ಆದಾಯ ವಿಚರನ್ತಾ ಆಣಣ್ಯಂ। ಪತ್ಥೇನ್ತೀತಿ ಪತ್ಥನಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ। ಆಬಾಧಿಕಾ ಆರೋಗ್ಯನ್ತಿ ಪಿತ್ತಾದಿರೋಗಾತುರೋ ಭೇಸಜ್ಜಕಿರಿಯಾಯ ತಂರೋಗವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಆರೋಗ್ಯಂ। ಯಥಾ ಬನ್ಧನಬದ್ಧಾತಿ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬದ್ಧಪುರಿಸಾ। ಯಥಾ ದಾಸಾ ಭುಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಭುಜಿಸ್ಸಾ ಪುರಿಸಾ ಯಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ನಂ ಕೋಚಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ತತೋ ನಿವತ್ತೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಾಸಾ ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಪಕ್ಖನ್ದಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬಲವನ್ತೋ ಪುರಿಸಾ ಹತ್ಥಭಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಜಾವುಧಾ ಸಪರಿವಾರಾ ಕನ್ತಾರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಚೋರಾ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ। ತೇ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕನ್ತಾರಪಕ್ಖನ್ದಾ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಿಸ್ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ।
Kāmoghaṃtiṇṇassāti anāgāmimaggena avasānasaṅkhātaṃ kāmoghaṃ taritvā ṭhitassa. Bhavoghanti arahattamaggena. Diṭṭhoghanti sotāpattimaggena. Avijjoghanti arahattamaggena. Sabbaṃ saṃsārapathanti sabbakhandhadhātuāyatanapaṭipāṭisaṅkhātaṃ pathaṃ arahattamaggeneva taritvā ṭhitassa. Sotāpattimaggena uttiṇṇassa. Sakadāgāmimaggena nittiṇṇassa. Anāgāmimaggena kāmadhātuṃ atikkantassa. Arahattamaggena sabbabhavaṃ samatikkantassa. Phalasamāpattivasena vītivattassa. Pāraṃgatassātiādīni nibbānavasena vuttāni. Yathā iṇāyikā āṇaṇyanti pavaḍḍhakaiṇaṃ ādāya vicarantā āṇaṇyaṃ. Patthentīti patthanaṃ uppādenti. Ābādhikā ārogyanti pittādirogāturo bhesajjakiriyāya taṃrogavūpasamanatthaṃ ārogyaṃ. Yathā bandhanabaddhāti nakkhattadivase bandhanāgāre baddhapurisā. Yathā dāsā bhujissanti yasmā bhujissā purisā yaṃ icchanti, taṃ karonti, na naṃ koci balakkārena tato nivatteti, tasmā dāsā bhujissabhāvaṃ patthenti. Yathā kantāraddhānapakkhandāti yasmā balavanto purisā hatthabhāraṃ gahetvā sajjāvudhā saparivārā kantāraṃ paṭipajjanti, te corā dūratova disvā palāyanti. Te sotthinā kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patvā haṭṭhatuṭṭhā honti. Tasmā kantārapakkhandā khemantabhūmiṃ patthenti. Desanāpariyosāne tisso sotāpattiphalaṃ patvā pacchā pabbajitvā arahattaṃ sacchākāsi.
ಸದ್ಧಮ್ಮಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಟ್ಠಕಥಾಯ
Saddhammapajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tissametteyyasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Mahāniddesapāḷi / ೭. ತಿಸ್ಸಮೇತ್ತೇಯ್ಯಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 7. Tissametteyyasuttaniddeso
