| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สุตฺตนิปาต-อฎฺฐกถา • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
๒. ติสฺสเมเตฺตยฺยสุตฺตวณฺณนา
2. Tissametteyyasuttavaṇṇanā
๑๐๔๗. โกธ สนฺตุสฺสิโตติ ติสฺสเมเตฺตยฺยสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? สพฺพสุตฺตานํ ปุจฺฉาวสิกา เอว อุปฺปตฺติฯ เต หิ พฺราหฺมณา ‘‘กตาวกาสา ปุจฺฉโวฺห’’ติ ภควตา ปวาริตตฺตา อตฺตโน อตฺตโน สํสยํ ปุจฺฉิํสุฯ ปุโฎฺฐ ปุโฎฺฐ จ เตสํ ภควา พฺยากาสิฯ เอวํ ปุจฺฉาวสิกาเนเวตานิ สุตฺตานีติ เวทิตพฺพานิฯ
1047.Kodhasantussitoti tissametteyyasuttaṃ. Kā uppatti? Sabbasuttānaṃ pucchāvasikā eva uppatti. Te hi brāhmaṇā ‘‘katāvakāsā pucchavho’’ti bhagavatā pavāritattā attano attano saṃsayaṃ pucchiṃsu. Puṭṭho puṭṭho ca tesaṃ bhagavā byākāsi. Evaṃ pucchāvasikānevetāni suttānīti veditabbāni.
นิฎฺฐิเต ปน อชิตปเญฺห ‘‘กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ, มจฺจุราชา น ปสฺสตี’’ติ (สุ. นิ. ๑๑๒๔; จูฬนิ. ปิงฺคิยมาณวปุจฺฉา ๑๔๔) เอวํ โมฆราชา ปุจฺฉิตุํ อารภิฯ ตํ ‘‘น ตาวสฺส อินฺทฺริยานิ ปริปากํ คตานี’’ติ ญตฺวา ภควา ‘‘ติฎฺฐ ตฺวํ, โมฆราช, อโญฺญ ปุจฺฉตู’’ติ ปฎิกฺขิปิฯ ตโต ติสฺสเมเตฺตโยฺย อตฺตโน สํสยํ ปุจฺฉโนฺต ‘‘โกธา’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ โกธ สนฺตุสฺสิโตติ โก อิธ ตุโฎฺฐฯ อิญฺชิตาติ ตณฺหาทิฎฺฐิวิปฺผนฺทิตานิฯ อุภนฺตมภิญฺญายาติ อุโภ อเนฺต อภิชานิตฺวาฯ มนฺตา น ลิปฺปตีติ ปญฺญาย น ลิปฺปติฯ
Niṭṭhite pana ajitapañhe ‘‘kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti (su. ni. 1124; cūḷani. piṅgiyamāṇavapucchā 144) evaṃ mogharājā pucchituṃ ārabhi. Taṃ ‘‘na tāvassa indriyāni paripākaṃ gatānī’’ti ñatvā bhagavā ‘‘tiṭṭha tvaṃ, mogharāja, añño pucchatū’’ti paṭikkhipi. Tato tissametteyyo attano saṃsayaṃ pucchanto ‘‘kodhā’’ti gāthamāha. Tattha kodha santussitoti ko idha tuṭṭho. Iñjitāti taṇhādiṭṭhivipphanditāni. Ubhantamabhiññāyāti ubho ante abhijānitvā. Mantā na lippatīti paññāya na lippati.
๑๐๔๘-๙. ตเสฺสตมตฺถํ พฺยากโรโนฺต ภควา ‘‘กาเมสู’’ติ คาถาทฺวยมาหฯ ตตฺถ กาเมสุ พฺรหฺมจริยวาติ กามนิมิตฺตํ พฺรหฺมจริยวา, กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา มคฺคพฺรหฺมจริเยน สมนฺนาคโตติ วุตฺตํ โหติฯ เอตฺตาวตา สนฺตุสิตํ ทเสฺสติ, ‘‘วีตตโณฺห’’ติอาทีหิ อนิญฺชิตํ ฯ ตตฺถ สงฺขาย นิพฺพุโตติ อนิจฺจาทิวเสน ธเมฺม วีมํสิตฺวา ราคาทินิพฺพาเนน นิพฺพุโตฯ เสสํ ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตนยตฺตา ปากฎเมวฯ
1048-9. Tassetamatthaṃ byākaronto bhagavā ‘‘kāmesū’’ti gāthādvayamāha. Tattha kāmesu brahmacariyavāti kāmanimittaṃ brahmacariyavā, kāmesu ādīnavaṃ disvā maggabrahmacariyena samannāgatoti vuttaṃ hoti. Ettāvatā santusitaṃ dasseti, ‘‘vītataṇho’’tiādīhi aniñjitaṃ . Tattha saṅkhāya nibbutoti aniccādivasena dhamme vīmaṃsitvā rāgādinibbānena nibbuto. Sesaṃ tattha tattha vuttanayattā pākaṭameva.
เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฎเนว เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน อยมฺปิ พฺราหฺมโณ อรหเตฺต ปติฎฺฐาสิ สทฺธิํ อเนฺตวาสิสหเสฺสน, อเญฺญสญฺจ อเนกสหสฺสานํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิฯ เสสํ ปุพฺพสทิสเมวาติฯ
Evaṃ bhagavā imampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ayampi brāhmaṇo arahatte patiṭṭhāsi saddhiṃ antevāsisahassena, aññesañca anekasahassānaṃ dhammacakkhuṃ udapādi. Sesaṃ pubbasadisamevāti.
ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฎฺฐกถาย
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
สุตฺตนิปาต-อฎฺฐกถาย ติสฺสเมเตฺตยฺยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Suttanipāta-aṭṭhakathāya tissametteyyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / สุตฺตนิปาตปาฬิ • Suttanipātapāḷi / ๒. ติสฺสเมเตฺตยฺยมาณวปุจฺฉา • 2. Tissametteyyamāṇavapucchā
