| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
2. තිස්‌සසුත්‌තං
2. Tissasuttaṃ
84. සාවත්‌ථිනිදානං. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා තිස්‌සො භගවතො පිතුච්‌ඡාපුත්‌තො සම්‌බහුලානං භික්‌ඛූනං එවමාරොචෙති – ‘‘අපි මෙ, ආවුසො, මධුරකජාතො විය කායො; දිසාපි මෙ න පක්‌ඛායන්‌ති; ධම්‌මාපි මං න පටිභන්‌ති; ථිනමිද්‌ධඤ්‌ච 1 මෙ චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨති; අනභිරතො ච බ්‍රහ්‌මචරියං චරාමි; හොති ච මෙ ධම්‌මෙසු විචිකිච්‌ඡා’’ති.
84. Sāvatthinidānaṃ. Tena kho pana samayena āyasmā tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti – ‘‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo; disāpi me na pakkhāyanti; dhammāpi maṃ na paṭibhanti; thinamiddhañca 2 me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati; anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi; hoti ca me dhammesu vicikicchā’’ti.
අථ ඛො සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ආයස්‌මා, භන්‌තෙ, තිස්‌සො භගවතො පිතුච්‌ඡාපුත්‌තො සම්‌බහුලානං භික්‌ඛූනං එවමාරොචෙති – ‘අපි මෙ, ආවුසො, මධුරකජාතො විය කායො; දිසාපි මෙ න පක්‌ඛායන්‌ති; ධම්‌මාපි මං න පටිභන්‌ති; ථිනමිද්‌ධඤ්‌ච මෙ චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨති; අනභිරතො ච බ්‍රහ්‌මචරියං චරාමි; හොති ච මෙ ධම්‌මෙසු විචිකිච්‌ඡා’’’ති.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘āyasmā, bhante, tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti – ‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo; disāpi me na pakkhāyanti; dhammāpi maṃ na paṭibhanti; thinamiddhañca me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati; anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi; hoti ca me dhammesu vicikicchā’’’ti.
අථ ඛො භගවා අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, භික්‌ඛු, මම වචනෙන තිස්‌සං භික්‌ඛුං ආමන්‌තෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො සො භික්‌ඛු භගවතො පටිස්‌සුත්‌වා යෙනායස්‌මා තිස්‌සො තෙනුපසඞ්‌කමි ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං තිස්‌සං එතදවොච – ‘‘සත්‌ථා තං, ආවුසො තිස්‌ස, ආමන්‌තෙතී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්‌මා තිස්‌සො තස්‌ස භික්‌ඛුනො පටිස්‌සුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො ආයස්‌මන්‌තං තිස්‌සං භගවා එතදවොච – ‘‘සච්‌චං කිර ත්‌වං, තිස්‌ස, සම්‌බහුලානං භික්‌ඛූනං එවමාරොචෙසි – ‘අපි මෙ, ආවුසො, මධුරකජාතො විය කායො…පෙ.… හොති ච මෙ ධම්‌මෙසු විචිකිච්‌ඡා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, තිස්‌ස, රූපෙ අවිගතරාගස්‌ස අවිගතච්‌ඡන්‌දස්‌ස අවිගතපෙමස්‌ස අවිගතපිපාසස්‌ස අවිගතපරිළාහස්‌ස අවිගතතණ්‌හස්‌ස, තස්‌ස රූපස්‌ස විපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena tissaṃ bhikkhuṃ āmantehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā tisso tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ tissaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso tissa, āmantetī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā tisso tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ tissaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, tissa, sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamārocesi – ‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo…pe… hoti ca me dhammesu vicikicchā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa avigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස! එවඤ්‌හෙතං, තිස්‌ස, හොති. යථා තං රූපෙ අවිගතරාගස්‌ස… වෙදනාය… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු අවිගතරාගස්‌ස…පෙ.… තෙසං සඞ්‌ඛාරානං විපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ rūpe avigatarāgassa… vedanāya… saññāya… saṅkhāresu avigatarāgassa…pe… tesaṃ saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස! එවඤ්‌හෙතං, තිස්‌ස, හොති. යථා තං විඤ්‌ඤාණෙ අවිගතරාගස්‌ස අවිගතච්‌ඡන්‌දස්‌ස අවිගතපෙමස්‌ස අවිගතපිපාසස්‌ස අවිගතපරිළාහස්‌ස අවිගතතණ්‌හස්‌ස, තස්‌ස විඤ්‌ඤාණස්‌ස විපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa avigatataṇhassa, tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස! එවඤ්‌හෙතං, තිස්‌ස, හොති. යථා තං විඤ්‌ඤාණෙ අවිගතරාගස්‌ස. තං කිං මඤ්‌ඤසි, තිස්‌ස, රූපෙ විගතරාගස්‌ස විගතච්‌ඡන්‌දස්‌ස විගතපෙමස්‌ස විගතපිපාසස්‌ස විගතපරිළාහස්‌ස විගතතණ්‌හස්‌ස, තස්‌ස රූපස්‌ස විපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe avigatarāgassa. Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe vigatarāgassa vigatacchandassa vigatapemassa vigatapipāsassa vigatapariḷāhassa vigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස! එවඤ්‌හෙතං, තිස්‌ස, හොති. යථා තං රූපෙ විගතරාගස්‌ස… වෙදනාය… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු විගතරාගස්‌ස… විඤ්‌ඤාණෙ විගතරාගස්‌ස විගතච්‌ඡන්‌දස්‌ස විගතපෙමස්‌ස විගතපිපාසස්‌ස විගතපරිළාහස්‌ස විගතතණ්‌හස්‌ස තස්‌ස විඤ්‌ඤාණස්‌ස විපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ rūpe vigatarāgassa… vedanāya… saññāya… saṅkhāresu vigatarāgassa… viññāṇe vigatarāgassa vigatacchandassa vigatapemassa vigatapipāsassa vigatapariḷāhassa vigatataṇhassa tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘සාධු සාධු, තිස්‌ස! එවඤ්‌හෙතං, තිස්‌ස, හොති. යථා තං විඤ්‌ඤාණෙ විගතරාගස්‌ස. තං කිං මඤ්‌ඤසි, තිස්‌ස, රූපං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, භන්‌තෙ’’. ‘‘වෙදනා … සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, භන්‌තෙ’’. තස්‌මාතිහ…පෙ.… එවං පස්‌සං…පෙ.… නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායාති පජානාතී’’ති.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe vigatarāgassa. Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Vedanā … saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, තිස්‌ස, ද්‌වෙ පුරිසා – එකො පුරිසො අමග්‌ගකුසලො, එකො පුරිසො මග්‌ගකුසලො. තමෙනං සො අමග්‌ගකුසලො පුරිසො අමුං මග්‌ගකුසලං පුරිසං මග්‌ගං පුච්‌ඡෙය්‍ය. සො එවං වදෙය්‍ය – ‘එහි, භො පුරිස, අයං මග්‌ගො. තෙන මුහුත්‌තං ගච්‌ඡ. තෙන මුහුත්‌තං ගන්‌ත්‌වා දක්‌ඛිස්‌සසි ද්‌වෙධාපථං, තත්‌ථ වාමං මුඤ්‌චිත්‌වා දක්‌ඛිණං ගණ්‌හාහි. තෙන මුහුත්‌තං ගච්‌ඡ. තෙන මුහුත්‌තං ගන්‌ත්‌වා දක්‌ඛිස්‌සසි තිබ්‌බං වනසණ්‌ඩං. තෙන මුහුත්‌තං ගච්‌ඡ. තෙන මුහුත්‌තං ගන්‌ත්‌වා දක්‌ඛිස්‌සසි මහන්‌තං නින්‌නං පල්‌ලලං . තෙන මුහුත්‌තං ගච්‌ඡ. තෙන මුහුත්‌තං ගන්‌ත්‌වා දක්‌ඛිස්‌සසි සොබ්‌භං පපාතං. තෙන මුහුත්‌තං ගච්‌ඡ. තෙන මුහුත්‌තං ගන්‌ත්‌වා දක්‌ඛිස්‌සසි සමං භූමිභාගං රමණීය’’’න්‌ති.
‘‘Seyyathāpi, tissa, dve purisā – eko puriso amaggakusalo, eko puriso maggakusalo. Tamenaṃ so amaggakusalo puriso amuṃ maggakusalaṃ purisaṃ maggaṃ puccheyya. So evaṃ vadeyya – ‘ehi, bho purisa, ayaṃ maggo. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi dvedhāpathaṃ, tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhāhi. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi tibbaṃ vanasaṇḍaṃ. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi mahantaṃ ninnaṃ pallalaṃ . Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi sobbhaṃ papātaṃ. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi samaṃ bhūmibhāgaṃ ramaṇīya’’’nti.
‘‘උපමා ඛො ම්‍යායං, තිස්‌ස, කතා අත්‌ථස්‌ස විඤ්‌ඤාපනාය. අයං චෙවෙත්‌ථ අත්‌ථො – ‘පුරිසො අමග්‌ගකුසලො’ති ඛො, තිස්‌ස, පුථුජ්‌ජනස්‌සෙතං අධිවචනං. ‘පුරිසො මග්‌ගකුසලො’ති ඛො, තිස්‌ස, තථාගතස්‌සෙතං අධිවචනං අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස. ‘ද්‌වෙධාපථො’ති ඛො, තිස්‌ස, විචිකිච්‌ඡායෙතං අධිවචනං . ‘වාමො මග්‌ගො’ති ඛො, තිස්‌ස, අට්‌ඨඞ්‌ගිකස්‌සෙතං මිච්‌ඡාමග්‌ගස්‌ස අධිවචනං, සෙය්‍යථිදං – මිච්‌ඡාදිට්‌ඨියා…පෙ.… මිච්‌ඡාසමාධිස්‌ස. ‘දක්‌ඛිණො මග්‌ගො’ති ඛො, තිස්‌ස, අරියස්‌සෙතං අට්‌ඨඞ්‌ගිකස්‌ස මග්‌ගස්‌ස අධිවචනං, සෙය්‍යථිදං – සම්‌මාදිට්‌ඨියා…පෙ.… සම්‌මාසමාධිස්‌ස. ‘තිබ්‌බො වනසණ්‌ඩො’ති ඛො, තිස්‌ස, අවිජ්‌ජායෙතං අධිවචනං. ‘මහන්‌තං නින්‌නං පල්‌ලල’න්‌ති ඛො, තිස්‌ස, කාමානමෙතං අධිවචනං. ‘සොබ්‌භො පපාතො’ති ඛො, තිස්‌ස, කොධූපායාසස්‌සෙතං අධිවචනං. ‘සමො භූමිභාගො රමණීයො’ති ඛො, තිස්‌ස, නිබ්‌බානස්‌සෙතං අධිවචනං. අභිරම, තිස්‌ස, අභිරම, තිස්‌ස! අහමොවාදෙන අහමනුග්‌ගහෙන අහමනුසාසනියා’’ති 3.
‘‘Upamā kho myāyaṃ, tissa, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃ cevettha attho – ‘puriso amaggakusalo’ti kho, tissa, puthujjanassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Puriso maggakusalo’ti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa. ‘Dvedhāpatho’ti kho, tissa, vicikicchāyetaṃ adhivacanaṃ . ‘Vāmo maggo’ti kho, tissa, aṭṭhaṅgikassetaṃ micchāmaggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – micchādiṭṭhiyā…pe… micchāsamādhissa. ‘Dakkhiṇo maggo’ti kho, tissa, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhiyā…pe… sammāsamādhissa. ‘Tibbo vanasaṇḍo’ti kho, tissa, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ. ‘Mahantaṃ ninnaṃ pallala’nti kho, tissa, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. ‘Sobbho papāto’ti kho, tissa, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Samo bhūmibhāgo ramaṇīyo’ti kho, tissa, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ. Abhirama, tissa, abhirama, tissa! Ahamovādena ahamanuggahena ahamanusāsaniyā’’ti 4.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා තිස්‌සො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති. දුතියං.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā tisso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 2. තිස්‌සසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Tissasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. තිස්‌සසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Tissasuttavaṇṇanā
