| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
९. तिस्ससुत्तवण्णना
9. Tissasuttavaṇṇanā
२४३. भण्डकन्ति पत्तचीवरं। निसीदियेव वत्तस्स असिक्खितत्ता। तुज्जनत्थेन वाचा एव सत्तियोति आह ‘‘वाचासत्तीही’’ति।
243.Bhaṇḍakanti pattacīvaraṃ. Nisīdiyeva vattassa asikkhitattā. Tujjanatthena vācā eva sattiyoti āha ‘‘vācāsattīhī’’ti.
वाचाय सन्नितोदकेनाति वचनसङ्खातेन समन्ततो निच्चं कत्वा उपतुदनतो सन्नितुदकेन। विभत्तिअलोपेन सो निद्देसो। तेनाह ‘‘वचनपतोदेना’’ति।
Vācāya sannitodakenāti vacanasaṅkhātena samantato niccaṃ katvā upatudanato sannitudakena. Vibhattialopena so niddeso. Tenāha ‘‘vacanapatodenā’’ti.
उच्चकुले जाति एतस्साति जातिमा, ब्रह्मजातिको इसि। मातङ्गोति चण्डालो। तत्थाति कुम्भकारसालायं। ओकासं याचि कुम्भकारं। महन्तं दिस्वा आह – ‘‘पठमतरं पविट्ठो पब्बजितो’’ति। तत्थेवाति तस्सायेव सालाय द्वारं निस्साय द्वारसमीपे। मेति मया। खम मय्हन्ति मय्हं अपराधं खमस्सु। तेति तया। पुन तेति तव। गण्हि उग्गन्तुं अप्पदानवसेन। तेनाह ‘‘नास्स उग्गन्तुं अदासी’’ति। पबुज्झिंसूति निद्दाय पबुज्झिंसु पकतिया पबुज्झनवेलाय उपगतत्ता।
Uccakule jāti etassāti jātimā, brahmajātiko isi. Mātaṅgoti caṇḍālo. Tatthāti kumbhakārasālāyaṃ. Okāsaṃ yāci kumbhakāraṃ. Mahantaṃ disvā āha – ‘‘paṭhamataraṃ paviṭṭho pabbajito’’ti. Tatthevāti tassāyeva sālāya dvāraṃ nissāya dvārasamīpe. Meti mayā. Khama mayhanti mayhaṃ aparādhaṃ khamassu. Teti tayā. Puna teti tava. Gaṇhi uggantuṃ appadānavasena. Tenāha ‘‘nāssa uggantuṃ adāsī’’ti. Pabujjhiṃsūti niddāya pabujjhiṃsu pakatiyā pabujjhanavelāya upagatattā.
छवोति निहीनो। अनन्तमायोति विविधमायो मायावी।
Chavoti nihīno. Anantamāyoti vividhamāyo māyāvī.
सोति मत्तिकापिण्डो। ‘‘सत्तधा भिज्जी’’ति एत्थायमधिप्पायो – यं तेन तापसेन पारमितापरिभावनसमिद्धाहि नानाविहारसमापत्तिपरिपूरिताहि सीलदिट्ठिसम्पदादीहि सुसङ्खतसन्ताने महाकरुणाधिवासे महासत्ते बोधिसत्ते अरियूपवादकम्मं अभिसपसङ्खातं फरुसवचनं पवत्तितं, तं महासत्तस्स खेत्तविसेसभावतो तस्स च अज्झासयफरुसताय दिट्ठधम्मवेदनीयं हुत्वा सचे सो महासत्तं न खमापेति, तं कक्खळं हुत्वा विपच्चनसभावं जातं, खमापिते पन महासत्ते पयोगसम्पत्तिपटिबाहितत्ता अविपाकधम्मतं आपज्जति अहोसिकम्मभावतो। अयञ्हि अरियूपवादपापस्स दिट्ठधम्मवेदनीयस्स च धम्मता। यं तं बोधिसत्तेन सूरियुग्गमननिवारणं कतं, अयं बोधिसत्तेन दिट्ठो उपायो। तेन हि उब्बाळ्हा मनुस्सा बोधिसत्तस्स सन्तिके तापसं आनेत्वा खमापेसुं। सोपि च महासत्तस्स गुणे जानित्वा तस्मिं चित्तं पसादेसि। यं पनस्स मत्थके मत्तिकापिण्डस्स ठपनं तस्स सत्तधा फालनं कतं, तं मनुस्सानं चित्तानुरक्खणत्थं। अञ्ञथा हि इमे पब्बजिता समाना चित्तस्स वसं वत्तन्ति, न पन चित्तमत्तनो वसे वत्तापेन्तीति महासत्तम्पि तेन सदिसं कत्वा गण्हेय्युं, तदस्स नेसं दीघरत्तं अहिताय दुक्खायाति। पतिरूपन्ति युत्तं।
Soti mattikāpiṇḍo. ‘‘Sattadhā bhijjī’’ti etthāyamadhippāyo – yaṃ tena tāpasena pāramitāparibhāvanasamiddhāhi nānāvihārasamāpattiparipūritāhi sīladiṭṭhisampadādīhi susaṅkhatasantāne mahākaruṇādhivāse mahāsatte bodhisatte ariyūpavādakammaṃ abhisapasaṅkhātaṃ pharusavacanaṃ pavattitaṃ, taṃ mahāsattassa khettavisesabhāvato tassa ca ajjhāsayapharusatāya diṭṭhadhammavedanīyaṃ hutvā sace so mahāsattaṃ na khamāpeti, taṃ kakkhaḷaṃ hutvā vipaccanasabhāvaṃ jātaṃ, khamāpite pana mahāsatte payogasampattipaṭibāhitattā avipākadhammataṃ āpajjati ahosikammabhāvato. Ayañhi ariyūpavādapāpassa diṭṭhadhammavedanīyassa ca dhammatā. Yaṃ taṃ bodhisattena sūriyuggamananivāraṇaṃ kataṃ, ayaṃ bodhisattena diṭṭho upāyo. Tena hi ubbāḷhā manussā bodhisattassa santike tāpasaṃ ānetvā khamāpesuṃ. Sopi ca mahāsattassa guṇe jānitvā tasmiṃ cittaṃ pasādesi. Yaṃ panassa matthake mattikāpiṇḍassa ṭhapanaṃ tassa sattadhā phālanaṃ kataṃ, taṃ manussānaṃ cittānurakkhaṇatthaṃ. Aññathā hi ime pabbajitā samānā cittassa vasaṃ vattanti, na pana cittamattano vase vattāpentīti mahāsattampi tena sadisaṃ katvā gaṇheyyuṃ, tadassa nesaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti. Patirūpanti yuttaṃ.
तिस्ससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Tissasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ९. तिस्ससुत्तं • 9. Tissasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९. तिस्ससुत्तवण्णना • 9. Tissasuttavaṇṇanā
