| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
๔. ติสฺสาเถรีคาถาวณฺณนา
4. Tissātherīgāthāvaṇṇanā
ติเสฺส สิกฺขสฺสุ สิกฺขายาติ ติสฺสาย สิกฺขมานาย คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา สมฺภตกุสลปจฺจยา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุสฺมิํ สกฺยราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา โพธิสตฺตสฺส โอโรธภูตา ปจฺฉา มหาปชาปติโคตมิยา สทฺธิํ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรติฯ ตสฺสา สตฺถา เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว โอภาสํ วิสฺสเชฺชตฺวา –
Tisse sikkhassu sikkhāyāti tissāya sikkhamānāya gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā sambhatakusalapaccayā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā vayappattā bodhisattassa orodhabhūtā pacchā mahāpajāpatigotamiyā saddhiṃ nikkhamitvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karoti. Tassā satthā heṭṭhā vuttanayeneva obhāsaṃ vissajjetvā –
๔.
4.
‘‘ติเสฺส สิกฺขสฺสุ สิกฺขาย, มา ตํ โยคา อุปจฺจคุํ;
‘‘Tisse sikkhassu sikkhāya, mā taṃ yogā upaccaguṃ;
สพฺพโยควิสํยุตฺตา, จร โลเก อนาสวา’’ติฯ – คาถํ อภาสิ;
Sabbayogavisaṃyuttā, cara loke anāsavā’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ตตฺถ ติเสฺสติ ตสฺสา อาลปนํฯ สิกฺขสฺสุ สิกฺขายาติ อธิสีลสิกฺขาทิกาย ติวิธาย สิกฺขาย สิกฺข, มคฺคสมฺปยุตฺตา ติโสฺส สิกฺขาโย สมฺปาเทหีติ อโตฺถฯ อิทานิ ตาสํ สมฺปาทเน การณมาห ‘‘มา ตํ โยคา อุปจฺจคุ’’นฺติ มนุสฺสตฺตํ, อินฺทฺริยาเวกลฺลํ, พุทฺธุปฺปาโท, สทฺธาปฎิลาโภติ อิเม โยคา สมยา ทุลฺลภกฺขณา ตํ มา อติกฺกมุํฯ กามโยคาทโย เอว วา จตฺตาโร โยคา ตํ มา อุปจฺจคุํ มา อภิภเวยฺยุํฯ สพฺพโยควิสํยุตฺตาติ สเพฺพหิ กามโยคาทีหิ โยเคหิ วิมุตฺตา ตโต เอว อนาสวา หุตฺวา โลเก จร, ทิฎฺฐสุขวิหาเรน วิหราหีติ อโตฺถฯ
Tattha tisseti tassā ālapanaṃ. Sikkhassu sikkhāyāti adhisīlasikkhādikāya tividhāya sikkhāya sikkha, maggasampayuttā tisso sikkhāyo sampādehīti attho. Idāni tāsaṃ sampādane kāraṇamāha ‘‘mā taṃ yogā upaccagu’’nti manussattaṃ, indriyāvekallaṃ, buddhuppādo, saddhāpaṭilābhoti ime yogā samayā dullabhakkhaṇā taṃ mā atikkamuṃ. Kāmayogādayo eva vā cattāro yogā taṃ mā upaccaguṃ mā abhibhaveyyuṃ. Sabbayogavisaṃyuttāti sabbehi kāmayogādīhi yogehi vimuttā tato eva anāsavā hutvā loke cara, diṭṭhasukhavihārena viharāhīti attho.
สา ตํ คาถํ สุตฺวา วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณีติ อาทินโย เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตโพฺพฯ
Sā taṃ gāthaṃ sutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti ādinayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
ติสฺสาเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Tissātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi / ๔. ติสฺสาเถรีคาถา • 4. Tissātherīgāthā
