Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. തിസ്സത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Tissattheragāthāvaṇṇanā
ബഹൂ സപത്തേ ലഭതീതി ആയസ്മതോ തിസ്സത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം പുഞ്ഞം ഉപചിനന്തോ പിയദസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സിപ്പേസു നിപ്ഫത്തിം ഗന്ത്വാ കാമേസു ആദീനവം ദിസ്വാ ഘരാവാസം പഹായ താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ അരഞ്ഞായതനേ സാലവനേ അസ്സമം കാരേത്വാ വസതി. ഭഗവാ തസ്സ അനുഗ്ഗണ്ഹനത്ഥം അസ്സമസ്സ അവിദൂരേ സാലവനേ നിരോധം സമാപജ്ജിത്വാ നിസീദി. സോ അസ്സമതോ നിക്ഖമിത്വാ ഫലാഫലത്ഥായ ഗച്ഛന്തോ ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ ചത്താരോ ദണ്ഡേ ഠപേത്വാ ഭഗവതോ ഉപരി പുപ്ഫിതാഹി സാലസാഖാഹി സാഖാമണ്ഡപം കത്വാ സത്താഹം നവനവേഹി സാലപുപ്ഫേഹി ഭഗവന്തം പൂജേന്തോ അട്ഠാസി ബുദ്ധാരമ്മണം പീതിം അവിജഹന്തോ. സത്ഥാ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന നിരോധതോ വുട്ഠഹിത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ചിന്തേസി. താവദേവ സതസഹസ്സമത്താ ഖീണാസവാ സത്ഥാരം പരിവാരേസും. ഭഗവാ തസ്സ ഭാവിനിം സമ്പത്തിം വിഭാവേന്തോ അനുമോദനം വത്വാ പക്കാമി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ അപരാപരം സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രാജഗഹേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ തിസ്സോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ തിണ്ണം വേദാനം പാരഗൂ ഹുത്വാ പഞ്ചമത്താനി മാണവകസതാനി മന്തേ വാചേന്തോ ലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പത്തോ ഹുത്വാ സത്ഥു രാജഗഹഗമനേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൯.൧൯൦-൨൨൦) –
Bahūsapatte labhatīti āyasmato tissattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto piyadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto sippesu nipphattiṃ gantvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane sālavane assamaṃ kāretvā vasati. Bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ assamassa avidūre sālavane nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi. So assamato nikkhamitvā phalāphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso cattāro daṇḍe ṭhapetvā bhagavato upari pupphitāhi sālasākhāhi sākhāmaṇḍapaṃ katvā sattāhaṃ navanavehi sālapupphehi bhagavantaṃ pūjento aṭṭhāsi buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto. Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhahitvā bhikkhusaṅghaṃ cintesi. Tāvadeva satasahassamattā khīṇāsavā satthāraṃ parivāresuṃ. Bhagavā tassa bhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento anumodanaṃ vatvā pakkāmi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā tissoti laddhanāmo vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā pañcamattāni māṇavakasatāni mante vācento lābhaggayasaggappatto hutvā satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –
‘‘അജ്ഝോഗാഹേത്വാ സാലവനം, സുകതോ അസ്സമോ മമ;
‘‘Ajjhogāhetvā sālavanaṃ, sukato assamo mama;
സാലപുപ്ഫേഹി സഞ്ഛന്നോ, വസാമി വിപിനേ തദാ.
Sālapupphehi sañchanno, vasāmi vipine tadā.
‘‘പിയദസ്സീ ച ഭഗവാ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, sayambhū aggapuggalo;
വിവേകകാമോ സമ്ബുദ്ധോ, സാലവനമുപാഗമി.
Vivekakāmo sambuddho, sālavanamupāgami.
‘‘അസ്സമാ അഭിനിക്ഖമ്മ, പവനം അഗമാസഹം;
‘‘Assamā abhinikkhamma, pavanaṃ agamāsahaṃ;
മൂലഫലം ഗവേസന്തോ, ആഹിണ്ഡാമി വനേ തദാ.
Mūlaphalaṃ gavesanto, āhiṇḍāmi vane tadā.
‘‘തത്ഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, പിയദസ്സിം മഹായസം;
‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;
സുനിസിന്നം സമാപന്നം, വിരോചന്തം മഹാവനേ.
Sunisinnaṃ samāpannaṃ, virocantaṃ mahāvane.
‘‘ചതുദണ്ഡേ ഠപേത്വാന, ബുദ്ധസ്സ ഉപരീ അഹം;
‘‘Catudaṇḍe ṭhapetvāna, buddhassa uparī ahaṃ;
മണ്ഡപം സുകതം കത്വാ, സാലപുപ്ഫേഹി ഛാദയിം.
Maṇḍapaṃ sukataṃ katvā, sālapupphehi chādayiṃ.
‘‘സത്താഹം ധാരയിത്വാന, മണ്ഡപം സാലഛാദിതം;
‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, maṇḍapaṃ sālachāditaṃ;
തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, ബുദ്ധസേട്ഠമവന്ദഹം.
Tattha cittaṃ pasādetvā, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.
‘‘ഭഗവാ തമ്ഹി സമയേ, വുട്ഠഹിത്വാ സമാധിതോ;
‘‘Bhagavā tamhi samaye, vuṭṭhahitvā samādhito;
യുഗമത്തം പേക്ഖമാനോ, നിസീദി പുരിസുത്തമോ.
Yugamattaṃ pekkhamāno, nisīdi purisuttamo.
‘‘സാവകോ വരുണോ നാമ, പിയദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Sāvako varuṇo nāma, piyadassissa satthuno;
വസീസതസഹസ്സേഹി, ഉപഗച്ഛി വിനായകം.
Vasīsatasahassehi, upagacchi vināyakaṃ.
‘‘പിയദസ്സീ ച ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;
‘‘Piyadassī ca bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാന, സിതം പാതുകരീ ജിനോ.
Bhikkhusaṅghe nisīditvāna, sitaṃ pātukarī jino.
‘‘അനുരുദ്ധോ ഉപട്ഠാകോ, പിയദസ്സിസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Anuruddho upaṭṭhāko, piyadassissa satthuno;
ഏകംസം ചീവരം കത്വാ, അപുച്ഛിത്ഥ മഹാമുനിം.
Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchittha mahāmuniṃ.
‘‘കോ നു ഖോ ഭഗവാ ഹേതു, സിതകമ്മസ്സ സത്ഥുനോ;
‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;
കാരണേ വിജ്ജമാനമ്ഹി, സത്ഥാ പാതുകരേ സിതം.
Kāraṇe vijjamānamhi, satthā pātukare sitaṃ.
‘‘സത്താഹം സാലച്ഛദനം, യോ മേ ധാരേസി മാണവോ;
‘‘Sattāhaṃ sālacchadanaṃ, yo me dhāresi māṇavo;
തസ്സ കമ്മം സരിത്വാന, സിതം പാതുകരിം അഹം.
Tassa kammaṃ saritvāna, sitaṃ pātukariṃ ahaṃ.
‘‘അനോകാസം ന പസ്സാമി, യത്ഥ പുഞ്ഞം വിപച്ചതി;
‘‘Anokāsaṃ na passāmi, yattha puññaṃ vipaccati;
ദേവലോകേ മനുസ്സേ വാ, ഓകാസോവ ന സമ്മതി.
Devaloke manusse vā, okāsova na sammati.
‘‘ദേവലോകേ വസന്തസ്സ, പുഞ്ഞകമ്മസമങ്ഗിനോ;
‘‘Devaloke vasantassa, puññakammasamaṅgino;
യാവതാ പരിസാ തസ്സ, സാലച്ഛന്നാ ഭവിസ്സതി.
Yāvatā parisā tassa, sālacchannā bhavissati.
‘‘തത്ഥ ദിബ്ബേഹി നച്ചേഹി, ഗീതേഹി വാദിതേഹി ച;
‘‘Tattha dibbehi naccehi, gītehi vāditehi ca;
രമിസ്സതി സദാ സന്തോ, പുഞ്ഞകമ്മസമാഹിതോ.
Ramissati sadā santo, puññakammasamāhito.
‘‘യാവതാ പരിസാ തസ്സ, ഗന്ധഗന്ധീ ഭവിസ്സതി;
‘‘Yāvatā parisā tassa, gandhagandhī bhavissati;
സാലസ്സ പുപ്ഫവസ്സോ ച, പവസ്സിസ്സതി താവദേ.
Sālassa pupphavasso ca, pavassissati tāvade.
‘‘തതോ ചുതോയം മനുജോ, മാനുസം ആഗമിസ്സതി;
‘‘Tato cutoyaṃ manujo, mānusaṃ āgamissati;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, സബ്ബകാലം ധരിസ്സതി.
Idhāpi sālacchadanaṃ, sabbakālaṃ dharissati.
‘‘ഇധ നച്ചഞ്ച ഗീതഞ്ച, സമ്മതാളസമാഹിതം;
‘‘Idha naccañca gītañca, sammatāḷasamāhitaṃ;
പരിവാരേസ്സന്തി മം നിച്ചം, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Parivāressanti maṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ഉഗ്ഗച്ഛന്തേ ച സൂരിയേ, സാലവസ്സം പവസ്സതി;
‘‘Uggacchante ca sūriye, sālavassaṃ pavassati;
പുഞ്ഞകമ്മേന സംയുത്തം, വസ്സതേ സബ്ബകാലികം.
Puññakammena saṃyuttaṃ, vassate sabbakālikaṃ.
‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, okkākakulasambhavo;
ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ധമ്മം അഭിസമേന്തസ്സ, സാലച്ഛന്നം ഭവിസ്സതി;
‘‘Dhammaṃ abhisamentassa, sālacchannaṃ bhavissati;
ചിതകേ ഝായമാനസ്സ, ഛദനം തത്ഥ ഹേസ്സതി.
Citake jhāyamānassa, chadanaṃ tattha hessati.
‘‘വിപാകം കിത്തയിത്വാന, പിയദസ്സീ മഹാമുനി;
‘‘Vipākaṃ kittayitvāna, piyadassī mahāmuni;
പരിസായ ധമ്മം ദേസേസി, തപ്പേന്തോ ധമ്മവുട്ഠിയാ.
Parisāya dhammaṃ desesi, tappento dhammavuṭṭhiyā.
‘‘തിംസകപ്പാനി ദേവേസു, ദേവരജ്ജമകാരയിം;
‘‘Tiṃsakappāni devesu, devarajjamakārayiṃ;
സട്ഠി ച സത്തക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം.
Saṭṭhi ca sattakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘ദേവലോകാ ഇധാഗന്ത്വാ, ലഭാമി വിപുലം സുഖം;
‘‘Devalokā idhāgantvā, labhāmi vipulaṃ sukhaṃ;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, മണ്ഡപസ്സ ഇദം ഫലം.
Idhāpi sālacchadanaṃ, maṇḍapassa idaṃ phalaṃ.
‘‘അയം പച്ഛിമകോ മയ്ഹം, ചരിമോ വത്തതേ ഭവോ;
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ഇധാപി സാലച്ഛദനം, ഹേസ്സതി സബ്ബകാലികം.
Idhāpi sālacchadanaṃ, hessati sabbakālikaṃ.
‘‘മഹാമുനിം തോസയിത്വാ, ഗോതമം സക്യപുങ്ഗവം;
‘‘Mahāmuniṃ tosayitvā, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഹിത്വാ ജയപരാജയം.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, യം ബുദ്ധമഭിപൂജയിം;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
സോ അരഹത്തം പന പത്വാ വിസേസതോ ലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പത്തോ അഹോസി. തത്ഥ കേചി പുഥുജ്ജനഭിക്ഖൂ ഥേരസ്സ ലാഭസക്കാരം ദിസ്വാ ബാലഭാവേന അസഹനാകാരം പവേദേസും. ഥേരോ തം ഞത്വാ ലാഭസക്കാരേ ആദീനവം തത്ഥ അത്തനോ അലഗ്ഗഭാവഞ്ച പകാസേന്തോ –
So arahattaṃ pana patvā visesato lābhaggayasaggappatto ahosi. Tattha keci puthujjanabhikkhū therassa lābhasakkāraṃ disvā bālabhāvena asahanākāraṃ pavedesuṃ. Thero taṃ ñatvā lābhasakkāre ādīnavaṃ tattha attano alaggabhāvañca pakāsento –
൧൫൩.
153.
‘‘ബഹൂ സപത്തേ ലഭതി, മുണ്ഡോ സങ്ഘാടിപാരുതോ;
‘‘Bahū sapatte labhati, muṇḍo saṅghāṭipāruto;
ലാഭീ അന്നസ്സ പാനസ്സ, വത്ഥസ്സ സയനസ്സ ച.
Lābhī annassa pānassa, vatthassa sayanassa ca.
൧൫൪.
154.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, സക്കാരേസു മഹബ്ഭയം;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, sakkāresu mahabbhayaṃ;
അപ്പലാഭോ അനവസ്സുതോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി. –
Appalābho anavassuto, sato bhikkhu paribbaje’’ti. –
ഗാഥാദ്വയം അഭാസി.
Gāthādvayaṃ abhāsi.
തസ്സത്ഥോ – സിഖമ്പി അസേസേത്വാ മുണ്ഡിതകേസതായ മുണ്ഡോ, ഛിന്ദിത്വാ സങ്ഘാടിതകാസാവധാരിതായ സങ്ഘാടിപാരുതോ, ഏവം വേവണ്ണിയം അജ്ഝുപഗതോ പരായത്തവുത്തികോ പബ്ബജിതോ സചേ അന്നപാനാദീനം ലാഭീ ഹോതി, സോപി ബഹൂ സപത്തേ ലഭതി, തസ്സ ഉസൂയന്താ ബഹൂ സമ്ഭവന്തി. തസ്മാ ഏതം ഏവരൂപം ലാഭസക്കാരേസു മഹബ്ഭയം വിപുലഭയം ആദീനവം ദോസം വിദിത്വാ അപ്പിച്ഛതം സന്തോസഞ്ച ഹദയേ ഠപേത്വാ അനവജ്ജുപ്പാദസ്സാപി ഉപ്പന്നസ്സ ലാഭസ്സ പരിവജ്ജനേന അപ്പലാഭോ, തതോ ഏവ തത്ഥ തണ്ഹാവസ്സുതാഭാവേന അനവസ്സുതോ, സംസാരേ ഭയസ്സ ഇക്ഖനതോ ഭിന്നകിലേസതായ വാ ഭിക്ഖു സന്തുട്ഠിട്ഠാനീയസ്സ സതിസമ്പജഞ്ഞസ്സ വസേന സതോ ഹുത്വാ പരിബ്ബജേ ചരേയ്യ വിഹരേയ്യാതി. തം സുത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ താവദേവ ഥേരം ഖമാപേസും.
Tassattho – sikhampi asesetvā muṇḍitakesatāya muṇḍo, chinditvā saṅghāṭitakāsāvadhāritāya saṅghāṭipāruto, evaṃ vevaṇṇiyaṃ ajjhupagato parāyattavuttiko pabbajito sace annapānādīnaṃ lābhī hoti, sopi bahū sapatte labhati, tassa usūyantā bahū sambhavanti. Tasmā etaṃ evarūpaṃ lābhasakkāresumahabbhayaṃ vipulabhayaṃ ādīnavaṃ dosaṃ viditvā appicchataṃ santosañca hadaye ṭhapetvā anavajjuppādassāpi uppannassa lābhassa parivajjanena appalābho, tato eva tattha taṇhāvassutābhāvena anavassuto, saṃsāre bhayassa ikkhanato bhinnakilesatāya vā bhikkhu santuṭṭhiṭṭhānīyassa satisampajaññassa vasena sato hutvā paribbaje careyya vihareyyāti. Taṃ sutvā te bhikkhū tāvadeva theraṃ khamāpesuṃ.
തിസ്സത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tissattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. തിസ്സത്ഥേരഗാഥാ • 7. Tissattheragāthā