១. តិត្ថាយតនសុត្តវណ្ណនា

1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā

៦២. ទុតិយស្ស បឋមេ តិត្ថំ នាម ទ្វាសដ្ឋិ ទិដ្ឋិយោ តព្ពិនិមុត្តស្ស កស្សចិ ទិដ្ឋិវិប្ផន្ទិតស្ស អភាវតោ។ ឯត្ថ ហិ សត្តា តរន្តិ ឧប្បិលវន្តិ ឧម្មុជ្ជនិមុជ្ជំ ករោន្តិ, តស្មា ‘‘តិត្ថ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ បារគមនសង្ខាតញ្ហិ តរណំ ទិដ្ឋិគតិកានំ នត្ថិ, តត្ថេវ អបរាបរំ និមុជ្ជនុម្មុជ្ជនវសេន បិលវនមេវ តេសំ តរណំ នាម។ ឧប្បាទកាតិ បូរណកស្សបាទយោ។ តិត្ថេ ជាតា តិត្ថិយា, យថាវុត្តំ វា ទិដ្ឋិគតសង្ខាតំ តិត្ថំ ឯតេសំ អត្ថីតិ តិត្ថិកា, តិត្ថិកា ឯវ តិត្ថិយា។ មនោរមេតិ សាទុផលភរិតតាយ អភយទិសតាយ ច មនោរមេ។ ឥមេសុយេវ តីសុ ឋានេសូតិ យថាវុត្តេសុ តិត្ថាយតនេសុ។

62. Dutiyassa paṭhame titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo tabbinimuttassa kassaci diṭṭhivipphanditassa abhāvato. Ettha hi sattā taranti uppilavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā ‘‘tittha’’nti vuccati. Pāragamanasaṅkhātañhi taraṇaṃ diṭṭhigatikānaṃ natthi, tattheva aparāparaṃ nimujjanummujjanavasena pilavanameva tesaṃ taraṇaṃ nāma. Uppādakāti pūraṇakassapādayo. Titthe jātā titthiyā, yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā, titthikā eva titthiyā. Manorameti sāduphalabharitatāya abhayadisatāya ca manorame. Imesuyeva tīsu ṭhānesūti yathāvuttesu titthāyatanesu.

យោ យថា ជានាតិ, តស្ស តថា វុច្ចតីតិ ឥមិនា បុគ្គលជ្ឈាសយវសេន តថា វុត្តន្តិ ទស្សេតិ។ បុគ្គល-សទ្ទោ ច តិស្សន្នម្បិ បកតីនំ សាធារណោ, តស្មា បុរិសគ្គហណេន តតោ វិសេសនំ យថា ‘‘អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា’’តិ។ បដិសំវិទិតំ ករោតីតិ កេវលំ ជាននវសេន វិទិតំ ករោតិ។ អនុភវតិ វាតិ វិបាកលក្ខណប្បត្តំ អនុភវតិ។ បុព្ពេកតហេតូតិ អន្តោគធាវធារណំ បទន្តិ អាហ ‘‘បុព្ពេកតកម្មបច្ចយេនេវា’’តិ។ ឥមិនាតិ ‘‘សព្ពំ តំ បុព្ពេកតហេតូ’’តិ ឥមិនា វចនេន។ កម្មវេទនន្តិ កុសលាកុសលកម្មសហជំ វេទនំ។ កិរិយវេទនន្តិ ‘‘នេវ កុសលាកុសលា ន ច កម្មវិបាកា’’តិ ឯវំ វុត្តំ កិរិយចិត្តសហជំ វេទនំ។ ន កេវលញ្ច តេ កម្មកិរិយវេទនា ឯវ បដិក្ខិបន្តិ, អថ ខោ សាសនេ លោកេ ច បាកដេ វាតាពាធាទិរោគេ ច បដិក្ខិបន្តិ ឯវាតិ ទស្សេតុំ ‘‘យេ វា ឥមេ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ បិត្តសមុដ្ឋានាតិ បិត្តវិការាធិកសម្ភូតា ។ អនន្តរទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ សន្និបាតិកាតិ បិត្តាទីនំ តិណ្ណម្បិ វិការានំ សន្និបាតតោ ជាតា។ ឧតុបរិណាមជាតិ សីតាទិឧតុនោ វិបរិណាមតោ វិសមបរិវុត្តិតោ ជាតា។ វិសមបរិហារជាតិ អសប្បាយាហារយោគបដិសេវនវសេន កាយស្ស វិសមំ បរិហរណតោ ជាតា។ ឱបក្កមិកាតិ ឧបក្កមតោ និព្ពត្តា។ កម្មវិបាកជាតិ កម្មស្ស វិបាកភូតក្ខន្ធតោ ជាតា។ វិរោធិបច្ចយសមុដ្ឋានា ធាតូនំ វិការាវត្ថា, តប្បច្ចយា វា ទុក្ខា វេទនា អាពាធនដ្ឋេន អាពាធោ, សោ ឯវ រុជ្ជនដ្ឋេន រោគោ។ តត្ថ ‘‘យោ យាប្យលក្ខណោ, សោ រោគោ, ឥតរោ អាពាធោ’’តិ វទន្តិ។ សព្ពេសញ្ច នេសំ តំតំធាតូនំ វិសមំ អាសន្នការណំ, ន តថា ឥតរានិ។ តត្ថាបិ ច បកោបាវត្ថា ធាតុយោ អាសន្នការណំ, ន តថា បរបច្ចយាវត្ថាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ អដ្ឋមំយេវ កម្មវិបាកជំ អាពាធំ សម្បដិច្ឆន្តិ ‘‘សព្ពំ តំ បុព្ពេកតហេតូ’’តិ វិបល្លាសគ្គាហេន។ ‘‘បុព្ពេ’’តិ បុរាតនស្សេវ កម្មស្ស គហិតត្តា ឧបបជ្ជវេទនីយម្បិ តេ បដិក្ខិបន្តីតិ វុត្តំ ‘‘ទ្វេ បដិពាហិត្វា’’តិ។ សម្បដិច្ឆន្តីតិ អនុជានន្តិ។

Yo yathā jānāti, tassa tathā vuccatīti iminā puggalajjhāsayavasena tathā vuttanti dasseti. Puggala-saddo ca tissannampi pakatīnaṃ sādhāraṇo, tasmā purisaggahaṇena tato visesanaṃ yathā ‘‘aṭṭha purisapuggalā’’ti. Paṭisaṃviditaṃ karotīti kevalaṃ jānanavasena viditaṃ karoti. Anubhavati vāti vipākalakkhaṇappattaṃ anubhavati. Pubbekatahetūti antogadhāvadhāraṇaṃ padanti āha ‘‘pubbekatakammapaccayenevā’’ti. Imināti ‘‘sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’’ti iminā vacanena. Kammavedananti kusalākusalakammasahajaṃ vedanaṃ. Kiriyavedananti ‘‘neva kusalākusalā na ca kammavipākā’’ti evaṃ vuttaṃ kiriyacittasahajaṃ vedanaṃ. Na kevalañca te kammakiriyavedanā eva paṭikkhipanti, atha kho sāsane loke ca pākaṭe vātābādhādiroge ca paṭikkhipanti evāti dassetuṃ ‘‘ye vā ime’’tiādimāha. Tattha pittasamuṭṭhānāti pittavikārādhikasambhūtā . Anantaradvayepi eseva nayo. Sannipātikāti pittādīnaṃ tiṇṇampi vikārānaṃ sannipātato jātā. Utupariṇāmajāti sītādiutuno vipariṇāmato visamaparivuttito jātā. Visamaparihārajāti asappāyāhārayogapaṭisevanavasena kāyassa visamaṃ pariharaṇato jātā. Opakkamikāti upakkamato nibbattā. Kammavipākajāti kammassa vipākabhūtakkhandhato jātā. Virodhipaccayasamuṭṭhānā dhātūnaṃ vikārāvatthā, tappaccayā vā dukkhā vedanā ābādhanaṭṭhena ābādho, so eva rujjanaṭṭhena rogo. Tattha ‘‘yo yāpyalakkhaṇo, so rogo, itaro ābādho’’ti vadanti. Sabbesañca nesaṃ taṃtaṃdhātūnaṃ visamaṃ āsannakāraṇaṃ, na tathā itarāni. Tatthāpi ca pakopāvatthā dhātuyo āsannakāraṇaṃ, na tathā parapaccayāvatthāti daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhamaṃyeva kammavipākajaṃ ābādhaṃ sampaṭicchanti ‘‘sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’’ti vipallāsaggāhena. ‘‘Pubbe’’ti purātanasseva kammassa gahitattā upapajjavedanīyampi te paṭikkhipantīti vuttaṃ ‘‘dve paṭibāhitvā’’ti. Sampaṭicchantīti anujānanti.

អត្តនា កតមូលកេនាតិ សាហត្ថិកកម្មហេតុ។ អាណត្តិមូលកេនាតិ បរស្ស អាណាបនវសេន កតកម្មហេតុ។ ឥមាតិ តិស្សោ វេទនា។ សព្ពេ បដិពាហន្តីតិ សព្ពេ រោគេ បដិសេធេន្តិ សព្ពេសម្បិ តេសំ ឯកេន ឥស្សរេនេវ និម្មិតត្តា តព្ភាវីភាវាសម្ភវតោ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ សព្ពំ បដិពាហន្តីតិ ហេតុបច្ចយបដិសេធនតោ សព្ពំ និសេធេន្តិ។

Attanā katamūlakenāti sāhatthikakammahetu. Āṇattimūlakenāti parassa āṇāpanavasena katakammahetu. Imāti tisso vedanā. Sabbe paṭibāhantīti sabbe roge paṭisedhenti sabbesampi tesaṃ ekena issareneva nimmitattā tabbhāvībhāvāsambhavato. Esa nayo sesesupi. Sabbaṃ paṭibāhantīti hetupaccayapaṭisedhanato sabbaṃ nisedhenti.

មាតិកំ និក្ខិបិត្វាតិ តិណ្ណម្បិ វេទានំ អសារភាវទស្សនត្ថំ ឧទ្ទេសំ កត្វា។ តន្តិ តំ មាតិកំ។ វិភជិត្វា ទស្សេតុន្តិ ទោសទស្សនវសេនេវ វិភាគតោ ទស្សេតុំ។ លទ្ធិបតិដ្ឋាបនត្ថន្តិ អត្តនោ លទ្ធិយា បដិជានាបនត្ថំ។ លទ្ធិតោ លទ្ធិំ សង្កមន្តីតិ មូលលទ្ធិតោ អញ្ញលទ្ធិំ ឧបគច្ឆន្តិ បដិជានន្តិ។ បុព្ពេកតហេតុយេវ បដិសំវេទេតីតិ កម្មវេទនម្បិ វិបាកវេទនំ កត្វា វទន្តិ។ ទិដ្ឋិគតិកា ហិ ព្យាមូឡ្ហចិត្តា កម្មន្តរវិបាកន្តរាទីនិ អាលោឡេន្តិ, អសង្ករតោ សញ្ញាបេតុំ ន សក្កោន្តិ។ យថា ច អកុសលកម្មេ, ឯវំ កុសលកម្មេបីតិ ទស្សេតុំ ‘‘ឯវំ បាណាតិបាតា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ឯវន្តិ យថា បុព្ពេកតហេតុ ឯវ បាណាតិបាតិនោ នាម ហោន្តិ, ន ឥទានិ សយំកតការណា, ឯវំ បាណាតិបាតា វិរមណម្បិ បុព្ពេកតហេតុ ឯវាតិ វិចារិយមានោ បុព្ពេកតវាទោ អកិរិយវាទោ ឯវ សម្បជ្ជតិ។

Mātikaṃ nikkhipitvāti tiṇṇampi vedānaṃ asārabhāvadassanatthaṃ uddesaṃ katvā. Tanti taṃ mātikaṃ. Vibhajitvā dassetunti dosadassanavaseneva vibhāgato dassetuṃ. Laddhipatiṭṭhāpanatthanti attano laddhiyā paṭijānāpanatthaṃ. Laddhito laddhiṃ saṅkamantīti mūlaladdhito aññaladdhiṃ upagacchanti paṭijānanti. Pubbekatahetuyeva paṭisaṃvedetīti kammavedanampi vipākavedanaṃ katvā vadanti. Diṭṭhigatikā hi byāmūḷhacittā kammantaravipākantarādīni āloḷenti, asaṅkarato saññāpetuṃ na sakkonti. Yathā ca akusalakamme, evaṃ kusalakammepīti dassetuṃ ‘‘evaṃ pāṇātipātā’’tiādi vuttaṃ. Tattha evanti yathā pubbekatahetu eva pāṇātipātino nāma honti, na idāni sayaṃkatakāraṇā, evaṃ pāṇātipātā viramaṇampi pubbekatahetu evāti vicāriyamāno pubbekatavādo akiriyavādo eva sampajjati.

កត្តុកម្យតាឆន្ទោ ន តណ្ហាឆន្ទោ។ កត្តុកម្យតាតិ កាតុមិច្ឆា។ បច្ចត្តបុរិសការោតិ តេន តេន បុរិសេន កត្តព្ពកិច្ចំ ន ហោតិ បុព្ពេកតហេតុ ឯវ សិជ្ឈនតោ។ ឧភយម្បិ តំ ឯស ន លព្ភតីតិ កត្តព្ពករណំ សុចរិតបូរណំ, អកត្តព្ពអករណំ ទុច្ចរិតវិរតីតិ ឥទំ ឧភយម្បិ ឯស ន លភតិ។ សមណាបិ ហិ បុព្ពេកតការណាយេវ ហោន្តីតិ បុព្ពេកតការណាយេវ សមណាបិ ហោន្តិ, ន ឥទានិ សំវរសមាទានាទិនា។ អស្សមណាបិ បុព្ពេកតការណាយេវាតិ បុព្ពេកតការណាយេវ អស្សមណាបិ ហោន្តិ, ន សំវរភេទេន។

Kattukamyatāchando na taṇhāchando. Kattukamyatāti kātumicchā. Paccattapurisakāroti tena tena purisena kattabbakiccaṃ na hoti pubbekatahetu eva sijjhanato. Ubhayampi taṃ esa na labbhatīti kattabbakaraṇaṃ sucaritapūraṇaṃ, akattabbaakaraṇaṃ duccaritaviratīti idaṃ ubhayampi esa na labhati. Samaṇāpi hi pubbekatakāraṇāyeva hontīti pubbekatakāraṇāyeva samaṇāpi honti, na idāni saṃvarasamādānādinā. Assamaṇāpi pubbekatakāraṇāyevāti pubbekatakāraṇāyeva assamaṇāpi honti, na saṃvarabhedena.

យថា បុព្ពេកតវាទេ ឆន្ទវាយាមានំ អសម្ភវតោ បច្ចត្តបុរិសការានំ អភាវោ, ឯវំ ឥស្សរនិម្មានវាទេបិ ឥស្សរេនេវ សព្ពស្ស និម្មិតភាវានុជាននតោតិ វុត្តំ ‘‘បុព្ពេកតវាទេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ’’តិ។ ឯស នយោ អហេតុកវាទេបីតិ អាហ ‘‘តថា អហេតុកវាទេបី’’តិ។

Yathā pubbekatavāde chandavāyāmānaṃ asambhavato paccattapurisakārānaṃ abhāvo, evaṃ issaranimmānavādepi issareneva sabbassa nimmitabhāvānujānanatoti vuttaṃ ‘‘pubbekatavāde vuttanayeneva veditabbo’’ti. Esa nayo ahetukavādepīti āha ‘‘tathā ahetukavādepī’’ti.

ឥមេសន្តិអាទិនា ឥមេសំ តិត្ថាយតនានំ តុច្ឆាសារតាយ ថុសកោដ្ដនេន កុណ្ឌកមត្តស្សបិ អលាភោ វិយ បរមត្ថលេសស្សបិ អភាវោ, តថា ខជ្ជោបនកោភាសតោ តេជសោ ផុលិង្គមត្តស្សបិ អភាវោ វិយ អន្ធវេណិកស្សបិ មគ្គស្ស អប្បដិលាភោ វិយ សទ្ទមត្តំ និស្សាយ មិច្ឆាភាគេន វិបល្លត្ថតាយ ទទ្ទរជាតកេ (ជា. ១.២.៤៣-៤៣) សសកសទិសតា ច វិភាវិតា ហោតិ។ សារភាវន្តិ សីលសារាទិសម្បត្តិយា សារសព្ភាវំ។ និយ្យានិកភាវន្តិ ឯកន្តេនេវ វដ្ដតោ និយ្យានាវហភាវំ។ អនិគ្គហិតោតិ ន និគ្គហេតព្ពោ។ តេនាហ ‘‘និគ្គហេតុំ អសក្កុណេយ្យោ’’តិ។ អសំកិលិដ្ឋោតិ សំកិលេសវិរហិតោ។ តេនាហ ‘‘និក្កិលេសោ’’តិអាទិ។ អនុបវជ្ជោតិ ធម្មតោ ន ឧបវទិតព្ពោ។ អប្បដិកុដ្ឋោ នាម អប្បដិសេធនំ វា សិយា អនក្កោសនំ វាតិ តទុភយំ ទស្សេន្តោ ‘‘អប្បដិពាហិតោ អនុបក្កុដ្ឋោ’’តិ អាហ។

Imesantiādinā imesaṃ titthāyatanānaṃ tucchāsāratāya thusakoṭṭanena kuṇḍakamattassapi alābho viya paramatthalesassapi abhāvo, tathā khajjopanakobhāsato tejaso phuliṅgamattassapi abhāvo viya andhaveṇikassapi maggassa appaṭilābho viya saddamattaṃ nissāya micchābhāgena vipallatthatāya daddarajātake (jā. 1.2.43-43) sasakasadisatā ca vibhāvitā hoti. Sārabhāvanti sīlasārādisampattiyā sārasabbhāvaṃ. Niyyānikabhāvanti ekanteneva vaṭṭato niyyānāvahabhāvaṃ. Aniggahitoti na niggahetabbo. Tenāha ‘‘niggahetuṃ asakkuṇeyyo’’ti. Asaṃkiliṭṭhoti saṃkilesavirahito. Tenāha ‘‘nikkileso’’tiādi. Anupavajjoti dhammato na upavaditabbo. Appaṭikuṭṭho nāma appaṭisedhanaṃ vā siyā anakkosanaṃ vāti tadubhayaṃ dassento ‘‘appaṭibāhito anupakkuṭṭho’’ti āha.

តស្ស ធម្មស្សាតិ ‘‘អយំ ខោ បន, ភិក្ខវេ’’តិអាទិនា ឧទ្ធដស្ស ធម្មស្ស។ បញ្ហំ បុច្ឆិត្វាតិ កថេតុកម្យតាវសេន បញ្ហំ បុច្ឆិត្វា។ យថាបដិបាដិយាតិ មាតិកាយ យថានិក្ខិត្តប្បដិបាដិយា។ ធាតុយោតិ សភាវធារណដ្ឋេន ធាតុយោ។ តា បន យស្មា តណ្ហាទិដ្ឋិកប្បនាបរិកប្បិតអត្តសុភសុខសស្សតាទិបកតិអាទិធុវាទិជីវាទិកាយាទិកា វិយ ន ឥច្ឆាសភាវា ទិដ្ឋិអាទិរហិតេហិ វិមុច្ចមានឧទុម្ពរបុប្ផាទិលោកវោហារវត្ថូនិ វិយ ច វាចាវត្ថុមត្តា, អថ ខោ សច្ចបរមត្ថភូតាតិ អាហ ‘‘សភាវា’’តិ, សច្ចសភាវាតិ អត្ថោ។ អត្តនោ សភាវំ ធារេន្តីតិ ហិ ធាតុយោ។ និជ្ជីវនិស្សត្តភាវប្បកាសកោតិ ពាហិរបរិកប្បិតជីវាភាវប្បកាសកោ លោកិយមហាជនសំកប្បិតសត្តាភាវប្បកាសកោ ច។ អាករដ្ឋេនាតិ ឧប្បជ្ជនដ្ឋានភាវេន។ ឧប្បត្តិដ្ឋានម្បិ ហិ អាករោ អាយតនន្តិ វុច្ចតិ យថា ‘‘កម្ពោជោ អស្សានំ អាយតន’’ន្តិ។ មនោបវិចារាតិ តំ តំ អារម្មណំ ឧបេច្ច មនសោ វិវិធចរណាការោ។ កេហិ កត្ថាតិ អាហ ‘‘វិតក្កវិចារបាទេហី’’តិអាទិ។ អដ្ឋារសសុ ឋានេសូតិ ឆ សោមនស្សដ្ឋានិយានិ , ឆ ទោមនស្សដ្ឋានិយានិ, ឆ ឧបេក្ខាដ្ឋានិយានីតិ ឯវំ អដ្ឋារសសុ ឋានេសុ។

Tassa dhammassāti ‘‘ayaṃ kho pana, bhikkhave’’tiādinā uddhaṭassa dhammassa. Pañhaṃ pucchitvāti kathetukamyatāvasena pañhaṃ pucchitvā. Yathāpaṭipāṭiyāti mātikāya yathānikkhittappaṭipāṭiyā. Dhātuyoti sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātuyo. Tā pana yasmā taṇhādiṭṭhikappanāparikappitaattasubhasukhasassatādipakatiādidhuvādijīvādikāyādikā viya na icchāsabhāvā diṭṭhiādirahitehi vimuccamānaudumbarapupphādilokavohāravatthūni viya ca vācāvatthumattā, atha kho saccaparamatthabhūtāti āha ‘‘sabhāvā’’ti, saccasabhāvāti attho. Attano sabhāvaṃ dhārentīti hi dhātuyo. Nijjīvanissattabhāvappakāsakoti bāhiraparikappitajīvābhāvappakāsako lokiyamahājanasaṃkappitasattābhāvappakāsako ca. Ākaraṭṭhenāti uppajjanaṭṭhānabhāvena. Uppattiṭṭhānampi hi ākaro āyatananti vuccati yathā ‘‘kambojo assānaṃ āyatana’’nti. Manopavicārāti taṃ taṃ ārammaṇaṃ upecca manaso vividhacaraṇākāro. Kehi katthāti āha ‘‘vitakkavicārapādehī’’tiādi. Aṭṭhārasasu ṭhānesūti cha somanassaṭṭhāniyāni , cha domanassaṭṭhāniyāni, cha upekkhāṭṭhāniyānīti evaṃ aṭṭhārasasu ṭhānesu.

បតិដ្ឋាធាតូតិ សេសភូតត្តយស្ស ចេវ សព្ពូបាទារូបានញ្ច បតិដ្ឋាសភាវា ធាតុ។ ឥមិនា នយេន អាពន្ធនធាតូតិអាទីសុបិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ អបិច កក្ខឡភាវសិទ្ធោ សហជាតធម្មានំ អាធារភាវោ បតិដ្ឋាភាវោ។ ទ្រវភាវសិទ្ធំ សម្បិណ្ឌនំ អាពន្ធនំ។ ឧណ្ហភាវសិទ្ធំ មុទុតាបក្កតាវហំ បរិបាចនំ។ ថទ្ធភាវាវហំ ឧទ្ធុមាតនំ វិត្ថម្ភនំ។ រូបវិវិត្តោ រូបបរិយន្តោ អាកាសោតិ យេសំ សោ បរិច្ឆេទោ, តេហិ សោ អសម្ផុដ្ឋោវាតិ វុត្តំ ‘‘អាកាសធាតូតិ អសម្ផុដ្ឋធាតូ’’តិ។ សញ្ជាននវិធុរា អារម្មណូបលទ្ធិ វិជាននធាតុ។ វិត្ថារតោបិ កថេតុំ វដ្ដតិ សង្ខេបន្តោគធត្តា វិត្ថារស្ស។ សង្ខេបតោ កថេតុំ ន វដ្ដតិ កថេតព្ពស្ស អត្ថស្ស អនវសេសបរិយាទានាភាវតោ។ តេនាហ ‘‘វិត្ថារតោវ វដ្ដតី’’តិ។ ឧភយថាតិ សង្ខេបតោ វិត្ថារតោ ច។

Patiṭṭhādhātūti sesabhūtattayassa ceva sabbūpādārūpānañca patiṭṭhāsabhāvā dhātu. Iminā nayena ābandhanadhātūtiādīsupi attho veditabbo. Apica kakkhaḷabhāvasiddho sahajātadhammānaṃ ādhārabhāvo patiṭṭhābhāvo. Dravabhāvasiddhaṃ sampiṇḍanaṃ ābandhanaṃ. Uṇhabhāvasiddhaṃ mudutāpakkatāvahaṃ paripācanaṃ. Thaddhabhāvāvahaṃ uddhumātanaṃ vitthambhanaṃ. Rūpavivitto rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ so paricchedo, tehi so asamphuṭṭhovāti vuttaṃ ‘‘ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātū’’ti. Sañjānanavidhurā ārammaṇūpaladdhi vijānanadhātu. Vitthāratopi kathetuṃ vaṭṭati saṅkhepantogadhattā vitthārassa. Saṅkhepato kathetuṃ na vaṭṭati kathetabbassa atthassa anavasesapariyādānābhāvato. Tenāha ‘‘vitthāratova vaṭṭatī’’ti. Ubhayathāti saṅkhepato vitthārato ca.

អនិប្ផន្នាបិ អាកាសធាតុ ភូតានិ ឧបាទាយ គហេតព្ពតាមត្តេន ‘‘ឧបាទារូប’’ន្តេវ វុច្ចតិ។ ទិដ្ឋានេវាតិ សល្លក្ខេតព្ពានិ ឧបាទារូបភាវសាមញ្ញតោ។ តេន សហជាតា វេទនា វេទនាក្ខន្ធោ សមុទាយេ បវត្តវោហារស្ស អវយវេបិ ទិស្សនតោ យថា ‘‘វត្ថេកទេសេ ទឌ្ឍេ វត្ថំ ទឌ្ឍ’’ន្តិ។ ‘‘ផស្សោ ច ចេតនា ច សង្ខារក្ខន្ធោ’’តិ វុត្តំ មហាភូមកត្តា តេសំ តប្បធានត្តា ច សង្ខារក្ខន្ធស្ស។ អរូបក្ខន្ធា នាមំ អារម្មណាភិមុខំ នមនតោ នាមាធីនគ្គហណតោ ច។ រូបក្ខន្ធោ រូបំ បរិព្យត្តំ រុប្បនដ្ឋេន។ បច្ចយន្តិ និស្សយភូតំ បច្ចយំ។ វិភាគេន ទ្វាចត្តាលីស។ ឯកាសីតិ ចិត្តានិ ‘‘សម្មសនចារោយ’’ន្តិ កត្វា។ អនុក្កមេន បដិបជ្ជមានោតិ ឯវំ កង្ខាវិតរណវិសុទ្ធិយំ ឋិតោ ឧបរិមេន តិស្សន្នំ វិសុទ្ធីនំ សម្បាទនវសេន វិសុទ្ធិភាវនំ ឧស្សុក្កាបេន្តោ។

Anipphannāpi ākāsadhātu bhūtāni upādāya gahetabbatāmattena ‘‘upādārūpa’’nteva vuccati. Diṭṭhānevāti sallakkhetabbāni upādārūpabhāvasāmaññato. Tena sahajātā vedanā vedanākkhandho samudāye pavattavohārassa avayavepi dissanato yathā ‘‘vatthekadese daḍḍhe vatthaṃ daḍḍha’’nti. ‘‘Phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandho’’ti vuttaṃ mahābhūmakattā tesaṃ tappadhānattā ca saṅkhārakkhandhassa. Arūpakkhandhā nāmaṃ ārammaṇābhimukhaṃ namanato nāmādhīnaggahaṇato ca. Rūpakkhandho rūpaṃ paribyattaṃ ruppanaṭṭhena. Paccayanti nissayabhūtaṃ paccayaṃ. Vibhāgena dvācattālīsa. Ekāsīticittāni ‘‘sammasanacāroya’’nti katvā. Anukkamena paṭipajjamānoti evaṃ kaṅkhāvitaraṇavisuddhiyaṃ ṭhito uparimena tissannaṃ visuddhīnaṃ sampādanavasena visuddhibhāvanaṃ ussukkāpento.

ផស្សាយតនន្តិ ផស្សស្ស ឧប្បត្តិដ្ឋានំ។ សុវណ្ណាទីនន្តិ សុវណ្ណមណិវជិរាទីនំ។ អាកិណ្ណំ វិយ ហុត្វា ឧប្បជ្ជន្តិ ឯត្ថាតិ អាករោ។ យថា ចក្ខុ វិបាកផស្សស្ស វិសេសបច្ចយោ, ន តថា ឥតរេសន្តិ កត្វា វុត្តំ ‘‘ទ្វេ ចក្ខុវិញ្ញាណានី’’តិអាទិ។ ឯស នយោ សេសវារេសុបិ។ ទ្វត្តិំសាយ វិបាកផស្សេសុ ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណសហគតផស្សេ ឋបេត្វា សេសា ទ្វាវីសតិ វិបាកផស្សា វេទិតព្ពា។ ទិដ្ឋមេវ ហោតិ តេន សមានយោគក្ខមត្តា។ ‘‘សង្ខេបតោ តាវា’’តិ សង្ខេបកថំ អារភិត្វាបិ វិត្ថារកថាបេត្ថ វុត្តនយត្តា សុវិញ្ញេយ្យាវាតិ វុត្តំ ‘‘ហេដ្ឋា…បេ.… វេទិតព្ព’’ន្តិ។

Phassāyatananti phassassa uppattiṭṭhānaṃ. Suvaṇṇādīnanti suvaṇṇamaṇivajirādīnaṃ. Ākiṇṇaṃ viya hutvā uppajjanti etthāti ākaro. Yathā cakkhu vipākaphassassa visesapaccayo, na tathā itaresanti katvā vuttaṃ ‘‘dve cakkhuviññāṇānī’’tiādi. Esa nayo sesavāresupi. Dvattiṃsāya vipākaphassesu dvipañcaviññāṇasahagataphasse ṭhapetvā sesā dvāvīsati vipākaphassā veditabbā. Diṭṭhameva hoti tena samānayogakkhamattā. ‘‘Saṅkhepato tāvā’’ti saṅkhepakathaṃ ārabhitvāpi vitthārakathāpettha vuttanayattā suviññeyyāvāti vuttaṃ ‘‘heṭṭhā…pe… veditabba’’nti.

សោមនស្សស្ស ឧប្បត្តិដ្ឋានភូតំ សោមនស្សដ្ឋានិយំ។ តេនាហ ‘‘សោមនស្សស្ស ការណភូត’’ន្តិ។ ឧបវិចរតីតិ ឧបេច្ច បវត្តតិ។ សភាវតោ សង្កប្បតោ ច សោមនស្សាទិឧប្បត្តិហេតុកា សោមនស្សដ្ឋានិយាទិតាតិ អាហ ‘‘ឥដ្ឋំ វា ហោតូ’’តិអាទិ។ ចតុត្ថំ ទិដ្ឋមេវ ហោតិ តទវិនាភាវតោ។

Somanassassa uppattiṭṭhānabhūtaṃ somanassaṭṭhāniyaṃ. Tenāha ‘‘somanassassa kāraṇabhūta’’nti. Upavicaratīti upecca pavattati. Sabhāvato saṅkappato ca somanassādiuppattihetukā somanassaṭṭhāniyāditāti āha ‘‘iṭṭhaṃ vā hotū’’tiādi. Catutthaṃ diṭṭhameva hoti tadavinābhāvato.

អរិយសច្ចានីតិ បុរិមបទេ ឧត្តរបទលោបេនាយំ និទ្ទេសោតិ អាហ ‘‘អរិយភាវករានី’’តិអាទិ។ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ២.៥៣១) បកាសិតំ, តស្មា ន ឥធ បកាសេតព្ពន្តិ អធិប្បាយោ។ សុខាវពោធនត្ថន្តិ ទេសិយមានាយ វដ្ដកថាយ សុខេន អវពោធនត្ថំ។ តេនាហ ‘‘យស្ស ហី’’តិអាទិ។ ទ្វាទសបទន្តិ អវិជ្ជាទីហិ បទេហិ ទ្វាទសបទំ។ បច្ចយវដ្ដន្តិ បច្ចយប្បពន្ធំ។ កថេតុកាមោ ហោតិ បច្ចយាការមុខេន សច្ចានិ ទស្សេតុកាមតាយ។ គព្ភាវក្កន្តិវដ្ដន្តិ គព្ភោក្កន្តិមុខេន វិបាកវដ្ដំ ទស្សេតិ ‘‘គព្ភស្សាវក្កន្តិ ហោតី’’តិអាទិនា។ តស្មា បនេត្ថ គព្ភាវក្កន្តិវសេនេវ វដ្ដំ ទស្សិតន្តិ អាហ ‘‘គព្ភាវក្កន្តិវដ្ដស្មិំ ហី’’តិអាទិ។ គព្ភាវក្កន្តិវដ្ដស្មិន្តិ មាតុកុច្ឆិម្ហិ និព្ពត្តនវសេន បវត្តធម្មប្បពន្ធេ។ ទស្សិតេតិ ទេសនាវសេន ទស្សិតេ។ បុរិមា ទ្វេ យោនិយោ ឥតរាហិ ឱឡារិកតាយ បរិព្យត្តតរាតិ វុត្តំ ‘‘គព្ភាវក្កន្តិ…បេ.… អវពោធេតុម្បី’’តិ។

Ariyasaccānīti purimapade uttarapadalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘ariyabhāvakarānī’’tiādi. Visuddhimagge (visuddhi. 2.531) pakāsitaṃ, tasmā na idha pakāsetabbanti adhippāyo. Sukhāvabodhanatthanti desiyamānāya vaṭṭakathāya sukhena avabodhanatthaṃ. Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi. Dvādasapadanti avijjādīhi padehi dvādasapadaṃ. Paccayavaṭṭanti paccayappabandhaṃ. Kathetukāmo hoti paccayākāramukhena saccāni dassetukāmatāya. Gabbhāvakkantivaṭṭanti gabbhokkantimukhena vipākavaṭṭaṃ dasseti ‘‘gabbhassāvakkanti hotī’’tiādinā. Tasmā panettha gabbhāvakkantivaseneva vaṭṭaṃ dassitanti āha ‘‘gabbhāvakkantivaṭṭasmiṃ hī’’tiādi. Gabbhāvakkantivaṭṭasminti mātukucchimhi nibbattanavasena pavattadhammappabandhe. Dassiteti desanāvasena dassite. Purimā dve yoniyo itarāhi oḷārikatāya paribyattatarāti vuttaṃ ‘‘gabbhāvakkanti…pe… avabodhetumpī’’ti.

បច្ចយមត្តន្តិ ឆន្នំ ធាតូនំ សាធារណំ បច្ចយភាវមត្តំ, ន តេហិ ភាគសោ និប្ផាទិយមានំ បច្ចយវិសេសំ ‘‘កុតោ បនេតំ ឆន្នំ ធាតូន’’ន្តិ អវិភាគេន វុត្តត្តា។ តេនាហ ‘‘ឥទំ វុត្តំ ហោតី’’តិអាទិ។ ន មាតុ ន បិតុ តាសំ ធាតូនំ ឥមស្ស សត្តស្ស ពាហិរភាវតោ។ គព្ភស្សាតិ ឯត្ថ គព្ភតិ អត្តភាវភាវេន វត្តតីតិ គព្ភោ, កលលាទិអវត្ថោ ធម្មប្បពន្ធោ។ តន្និស្សិតត្តា បន សត្តសន្តានោ គព្ភោតិ វុត្តោ យថា មញ្ចនិស្សិតា ‘‘មញ្ចា ឧក្កុដ្ឋិំ ករោន្តី’’តិ។ តន្និស្សយភាវតោ មាតុកុច្ឆិ គព្ភោតិ វុច្ចតិ ‘‘គព្ភេ វសតិ មាណវោ’’តិអាទីសុ (ជា. ១.១៥.៣៦៣)។ គព្ភោ វិយាតិ វា គព្ភោ។ យថា ហិ និវាសដ្ឋានតាយ សត្តានំ ឱវរកោ ‘‘គព្ភោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវំ គព្ភសេយ្យកានំ សត្តានំ យាវ អភិជាតិ និវាសដ្ឋានតាយ មាតុកុច្ឆិ ‘‘គព្ភោ’’តិ វុច្ចតិ។ ឥធ បន បឋមំ វុត្តអត្ថេនេវ គព្ភោតិ វេទិតព្ពោ។ តេនាហ ‘‘គព្ភោ ច នាមា’’តិអាទិ។

Paccayamattanti channaṃ dhātūnaṃ sādhāraṇaṃ paccayabhāvamattaṃ, na tehi bhāgaso nipphādiyamānaṃ paccayavisesaṃ ‘‘kuto panetaṃ channaṃ dhātūna’’nti avibhāgena vuttattā. Tenāha ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi. Na mātu na pitu tāsaṃ dhātūnaṃ imassa sattassa bāhirabhāvato. Gabbhassāti ettha gabbhati attabhāvabhāvena vattatīti gabbho, kalalādiavattho dhammappabandho. Tannissitattā pana sattasantāno gabbhoti vutto yathā mañcanissitā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Tannissayabhāvato mātukucchi gabbhoti vuccati ‘‘gabbhe vasati māṇavo’’tiādīsu (jā. 1.15.363). Gabbho viyāti vā gabbho. Yathā hi nivāsaṭṭhānatāya sattānaṃ ovarako ‘‘gabbho’’ti vuccati, evaṃ gabbhaseyyakānaṃ sattānaṃ yāva abhijāti nivāsaṭṭhānatāya mātukucchi ‘‘gabbho’’ti vuccati. Idha pana paṭhamaṃ vuttaattheneva gabbhoti veditabbo. Tenāha ‘‘gabbho ca nāmā’’tiādi.

និរតិអត្ថេន និរយោ ច សោ យថាវុត្តេន អត្ថេន គព្ភោ ចាតិ និរយគព្ភោ។ ឯស នយោ សេសបទេសុបិ។ អយំ បន វិសេសោ – ទេវមនុជាទយោ វិយ ឧទ្ធំ ទីឃា អហុត្វា តិរិយំ អញ្ចិតា ទីឃាតិ តិរច្ឆានា។ តេ ឯវ ខន្ធកោដ្ឋាសភាវេន យោនិ ច សោ វុត្តនយេន គព្ភោ ចាតិ តិរច្ឆានយោនិគព្ភោ។ បកដ្ឋតោ សុខតោ អបេតំ អបគមោ បេតភាវោ, តំ បត្តានំ វិសយោតិ បេត្តិវិសយោ, បេតយោនិ។ មនស្ស ឧស្សន្នតាយ សូរភាវាទិគុណេហិ ឧបចិតមានសតាយ ឧក្កដ្ឋគុណចិត្តតាយ មនុស្សា។ ទិព្ពន្តិ កាមគុណាទីហិ កីឡន្តិ លឡន្តិ ជោតន្តីតិ ទេវា។ គព្ភសទ្ទោ វុត្តនយោ ឯវ។ នានប្បការោតិ យថាវុត្តេន តទនន្តរភេទេន ច នានប្បការកោ។ មនុស្សគព្ភោ អធិប្បេតោ សុបាកដតាយ បច្ចក្ខភាវតោ។ ឱក្កន្តិ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កមិត្វា វិយ ឧប្បតិត្វាតិ កត្វា។ និព្ពត្តនំ និព្ពត្តិ។ បាតុភាវោ ឧប្បត្តិប្បកាសកោ ច។

Niratiatthena nirayo ca so yathāvuttena atthena gabbho cāti nirayagabbho. Esa nayo sesapadesupi. Ayaṃ pana viseso – devamanujādayo viya uddhaṃ dīghā ahutvā tiriyaṃ añcitā dīghāti tiracchānā. Te eva khandhakoṭṭhāsabhāvena yoni ca so vuttanayena gabbho cāti tiracchānayonigabbho. Pakaṭṭhato sukhato apetaṃ apagamo petabhāvo, taṃ pattānaṃ visayoti pettivisayo, petayoni. Manassa ussannatāya sūrabhāvādiguṇehi upacitamānasatāya ukkaṭṭhaguṇacittatāya manussā. Dibbanti kāmaguṇādīhi kīḷanti laḷanti jotantīti devā. Gabbhasaddo vuttanayo eva. Nānappakāroti yathāvuttena tadanantarabhedena ca nānappakārako. Manussagabbho adhippeto supākaṭatāya paccakkhabhāvato. Okkanti mātukucchiṃ okkamitvā viya uppatitvāti katvā. Nibbattanaṃ nibbatti. Pātubhāvo uppattippakāsako ca.

សន្និបាតោ នាម អវេកល្លជាតិហីនវេកល្លេតិ ទស្សេតុំ ‘‘ឥធ មាតាបិតរោ’’តិអាទិ វុត្តំ។ ឥធាតិ ឥមស្មិំ សត្តលោកេ។ សន្និបតិតាតិ សមោធានភាវតោ សន្និបតិតា សមាគតា សំសិលិដ្ឋា។ ឧតុនីតិ ឧតុមតី សញ្ជាតបុប្ផា។ ឥទញ្ច ឧតុសមយំ សន្ធាយ វុត្តំ, ន លោកសមញ្ញាករជស្ស លគ្គនទិវសមត្តំ។ មាតុគាមស្ស ហិ យស្មិំ គព្ភាសហសញ្ញិតេ ឱកាសេ ទារកោ និព្ពត្តតិ, តត្ថ មហតី លោហិតបីឡកា សណ្ឋហិត្វា អគ្គហិតបុព្ពា ឯវ ភិជ្ជិត្វា បគ្ឃរតិ, វត្ថុ សុទ្ធំ ហោតិ បគ្ឃរិតលោហិតត្តា អនាមយត្តា ច។ វិសុទ្ធេ វត្ថុម្ហិ មាតាបិតូសុ ឯកវារំ សន្និបតិតេសុ យាវ សត្ត ទិវសានិ ខេត្តមេវ ហោតិ។ សុទ្ធំ វត្ថុ នហានតោ បរម្បិ កតិបយានិ ទិវសានិ គព្ភសណ្ឋហនតាយ ខេត្តមេវ ហោតិ បរិត្តស្ស លោហិតលេសស្ស វិជ្ជមានត្តា។ តស្មិំ សមយេ ហត្ថគ្គាហវេណិគ្គាហាទិនា អង្គបរាមសនេនបិ ទារកោ និព្ពត្តតិយេវ។ ឥត្ថិសន្តានេបិ ហិ សត្តបិ ធាតូ លព្ភន្តេវ។ តថា ហិ បារិកាយ នាភិបរាមសនេន សាមស្ស ពោធិសត្តស្ស, ទិដ្ឋមង្គលិកាយ នាភិបរាមសនេន (ជា. អដ្ឋ. ៤.១៥.មាតង្គជាតកវណ្ណនា; ម. និ. អដ្ឋ. ២.៦៥) មណ្ឌព្យស្ស និព្ពត្តិ អហោសិ។ គន្ធនតោ ឧប្បន្នគតិយា និមិត្តូបដ្ឋានេន សូចនតោ ទីបនតោ គន្ធោតិ លទ្ធនាមេន ភវគាមិកម្មុនា អព្ពតិ បវត្តតីតិ គន្ធព្ពោ, តត្ថ ឧប្បជ្ជមានកសត្តោ។ បច្ចុបដ្ឋិតោ ហោតីតិ ន មាតាបិតូនំ សន្និបាតំ ឱលោកយមានោ សមីបេ ឋិតោ បច្ចុបដ្ឋិតោ នាម ហោតិ, កម្មយន្តយន្តិតោ បន ឯកោ សត្តោ តស្មិំ ឱកាសេ និព្ពត្តនកោ ហោតីតិ អយមេត្ថ អធិប្បាយោ។ តទា ហិ តត្រូបគសត្តោ តត្រូបបត្តិអាវហន្តកម្មសង្ខាតេន បេល្លកយន្តេន តថត្ថាយ បេល្លិតោ ឧបនីតោ វិយ ហោតិ។

Sannipāto nāma avekallajātihīnavekalleti dassetuṃ ‘‘idha mātāpitaro’’tiādi vuttaṃ. Idhāti imasmiṃ sattaloke. Sannipatitāti samodhānabhāvato sannipatitā samāgatā saṃsiliṭṭhā. Utunīti utumatī sañjātapupphā. Idañca utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ, na lokasamaññākarajassa lagganadivasamattaṃ. Mātugāmassa hi yasmiṃ gabbhāsahasaññite okāse dārako nibbattati, tattha mahatī lohitapīḷakā saṇṭhahitvā aggahitapubbā eva bhijjitvā paggharati, vatthu suddhaṃ hoti paggharitalohitattā anāmayattā ca. Visuddhe vatthumhi mātāpitūsu ekavāraṃ sannipatitesu yāva satta divasāni khettameva hoti. Suddhaṃ vatthu nahānato parampi katipayāni divasāni gabbhasaṇṭhahanatāya khettameva hoti parittassa lohitalesassa vijjamānattā. Tasmiṃ samaye hatthaggāhaveṇiggāhādinā aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyeva. Itthisantānepi hi sattapi dhātū labbhanteva. Tathā hi pārikāya nābhiparāmasanena sāmassa bodhisattassa, diṭṭhamaṅgalikāya nābhiparāmasanena (jā. aṭṭha. 4.15.mātaṅgajātakavaṇṇanā; ma. ni. aṭṭha. 2.65) maṇḍabyassa nibbatti ahosi. Gandhanato uppannagatiyā nimittūpaṭṭhānena sūcanato dīpanato gandhoti laddhanāmena bhavagāmikammunā abbati pavattatīti gandhabbo, tattha uppajjamānakasatto. Paccupaṭṭhito hotīti na mātāpitūnaṃ sannipātaṃ olokayamāno samīpe ṭhito paccupaṭṭhito nāma hoti, kammayantayantito pana eko satto tasmiṃ okāse nibbattanako hotīti ayamettha adhippāyo. Tadā hi tatrūpagasatto tatrūpapattiāvahantakammasaṅkhātena pellakayantena tathatthāya pellito upanīto viya hoti.

វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបន្តិ ឯត្ថ វិញ្ញាណស្ស បច្ចយភាវេន គហិតត្តា ‘‘តយោ អរូបិនោ ខន្ធា’’តិ វុត្តំ។ ឥធ បន វិញ្ញាណំ បច្ចយភាវេន អគ្គហេត្វា គព្ភោក្កន្តិយា ឯវ បច្ចយភាវេន គហិតត្តា ‘‘វិញ្ញាណក្ខន្ធម្បិ បក្ខិបិត្វា’’តិ វុត្តំ។ ឥធ បន មនុស្សគព្ភស្ស ឱក្កន្តិយា អធិប្បេតត្តា ‘‘គព្ភសេយ្យកានំ បដិសន្ធិក្ខណេ’’តិ វុត្តំ។

Viññāṇapaccayā nāmarūpanti ettha viññāṇassa paccayabhāvena gahitattā ‘‘tayo arūpino khandhā’’ti vuttaṃ. Idha pana viññāṇaṃ paccayabhāvena aggahetvā gabbhokkantiyā eva paccayabhāvena gahitattā ‘‘viññāṇakkhandhampi pakkhipitvā’’ti vuttaṃ. Idha pana manussagabbhassa okkantiyā adhippetattā ‘‘gabbhaseyyakānaṃ paṭisandhikkhaṇe’’ti vuttaṃ.

តណ្ហាយ សមុទយសច្ចភាវេន គហិតត្តា ‘‘ឋបេត្វា តណ្ហ’’ន្តិ វុត្តំ។ តស្សេវ បភាវិកាតិ តស្សេវ យថាវុត្តស្ស ទុក្ខសច្ចស្ស ឧប្បាទិកា។ ទុក្ខនិរោធោតិ ឯត្ថ ទុក្ខគ្គហណេន តណ្ហាបិ គហិតាតិ អាហ ‘‘តេសំ ទ្វិន្នម្បិ…បេ.… ទុក្ខនិរោធោ’’តិ។ អវិសេសេន ហិ តេភូមកវដ្ដំ ឥធ ទុក្ខន្តិ អធិប្បេតំ។ អថ វា ទុក្ខស្ស អនុប្បត្តិនិរោធោ តព្ភាវិកាយ តណ្ហាយ អនុប្បត្តិនិរោធេន វិនា ន ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘តេសំ ទ្វិន្នម្បិ…បេ.… ទុក្ខនិរោធោ’’តិ។ អនុប្បត្តិនិរោធោតិ ច អនុប្បត្តិនិរោធនិមិត្តំ និព្ពានំ ទស្សេតិ។

Taṇhāya samudayasaccabhāvena gahitattā ‘‘ṭhapetvā taṇha’’nti vuttaṃ. Tasseva pabhāvikāti tasseva yathāvuttassa dukkhasaccassa uppādikā. Dukkhanirodhoti ettha dukkhaggahaṇena taṇhāpi gahitāti āha ‘‘tesaṃ dvinnampi…pe… dukkhanirodho’’ti. Avisesena hi tebhūmakavaṭṭaṃ idha dukkhanti adhippetaṃ. Atha vā dukkhassa anuppattinirodho tabbhāvikāya taṇhāya anuppattinirodhena vinā na hotīti vuttaṃ ‘‘tesaṃ dvinnampi…pe… dukkhanirodho’’ti. Anuppattinirodhoti ca anuppattinirodhanimittaṃ nibbānaṃ dasseti.

‘‘តត្ថ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ព’’ន្តិ វត្វា ឧភយត្ថ បាឡិយា បវត្តិអាការភេទំ ទស្សេតុំ ‘‘អយំ បន វិសេសោ’’តិ អាហ។ តត្ថាតិ វិសទ្ធិមគ្គេ។ ឥធាតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ។ អវិជ្ជាយ ត្វេវាតិ អវិជ្ជាយ តុ ឯវ។ អសេសវិរាគនិរោធាតិ ឯត្ថ អច្ចន្តមេវ សង្ខារេ វិរជ្ជតិ ឯតេនាតិ វិរាគោ, មគ្គោ, តស្មា វិរាគសង្ខាតេន មគ្គេន អសេសនិរោធា អសេសេត្វា និរោធា សមុច្ឆិន្ទនាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។

‘‘Tattha vuttanayeneva veditabba’’nti vatvā ubhayattha pāḷiyā pavattiākārabhedaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ pana viseso’’ti āha. Tatthāti visaddhimagge. Idhāti imasmiṃ sutte. Avijjāya tvevāti avijjāya tu eva. Asesavirāganirodhāti ettha accantameva saṅkhāre virajjati etenāti virāgo, maggo, tasmā virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā asesetvā nirodhā samucchindanāti evamettha attho daṭṭhabbo.

សកលស្សាតិ អនវសេសស្ស។ កេវលស្សាតិ វា សុទ្ធស្ស, បរបរិកប្បិតសត្តជីវាទិវិរហិតស្សាតិ អត្ថោ។ ខីណាការោបិ វុច្ចតិ ‘‘និរុជ្ឈនំ និរោធោ’’តិ ឥមិនា អត្ថេន។ អរហត្តម្បិ និរោធោតិ វុច្ចតិ និរោធន្តេ ឧប្បន្នត្តា។ និព្ពានម្បិ និរោធោតិ វុច្ចតិ អវិជ្ជាទីនំ និរោធស្ស និមិត្តភាវតោ អវិជ្ជាទយោ និរុជ្ឈន្តិ ឯត្ថាតិ និរោធោតិ កត្វា។ ខីណាការទស្សនវសេនាតិ អវិជ្ជាទីនំ អនុប្បត្តិនិរោធេន និរុជ្ឈនាការទស្សនវសេន។ និព្ពានមេវ សន្ធាយ, ន បន អរហត្តន្តិ អធិប្បាយោ។ សភាវធម្មានំ និគ្គហោ នាម យថាវុត្តធម្មបរិច្ឆេទតោ ឩនាធិកភាវប្បកាសនេន អត្តសភាវវិភាវនេនេវ ហោតីតិ អាហ ‘‘និគ្គណ្ហន្តោ ហី’’តិអាទិ។

Sakalassāti anavasesassa. Kevalassāti vā suddhassa, paraparikappitasattajīvādivirahitassāti attho. Khīṇākāropi vuccati ‘‘nirujjhanaṃ nirodho’’ti iminā atthena. Arahattampi nirodhoti vuccati nirodhante uppannattā. Nibbānampi nirodhoti vuccati avijjādīnaṃ nirodhassa nimittabhāvato avijjādayo nirujjhanti etthāti nirodhoti katvā. Khīṇākāradassanavasenāti avijjādīnaṃ anuppattinirodhena nirujjhanākāradassanavasena. Nibbānameva sandhāya, na pana arahattanti adhippāyo. Sabhāvadhammānaṃ niggaho nāma yathāvuttadhammaparicchedato ūnādhikabhāvappakāsanena attasabhāvavibhāvaneneva hotīti āha ‘‘niggaṇhanto hī’’tiādi.

តិត្ថាយតនសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។

Titthāyatanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ២. ភយសុត្តវណ្ណនា • 2. Bhayasuttavaṇṇanā

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. តិត្ថាយតនាទិសុត្តំ • 1. Titthāyatanādisuttaṃ

អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. តិត្ថាយតនសុត្តវណ្ណនា • 1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact