| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(೭) ೨. ಮಹಾವಗ್ಗೋ
(7) 2. Mahāvaggo
೧. ತಿತ್ಥಾಯತನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā
೬೨. ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ತಿತ್ಥಾಯತನಾನೀತಿ ತಿತ್ಥಭೂತಾನಿ ಆಯತನಾನಿ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಾ ಆಯತನಾನಿ। ತತ್ಥ ತಿತ್ಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ತಿತ್ಥಕರಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ತಿತ್ಥಂ ನಾಮ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ। ತಿತ್ಥಿಕರಾ ನಾಮ ತಾಸಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಉಪ್ಪಾದಕಾ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ ಯೇಸಂ ತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ರುಚ್ಚನ್ತಿ ಖಮನ್ತಿ। ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ನಾಮ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ। ಆಯತನನ್ತಿ ‘‘ಕಮ್ಬೋಜೋ ಅಸ್ಸಾನಂ ಆಯತನಂ, ಗುನ್ನಂ ದಕ್ಖಿಣಾಪಥೋ ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಞ್ಜಾತಿಟ್ಠಾನಂ ಆಯತನಂ ನಾಮ।
62. Dutiyassa paṭhame titthāyatanānīti titthabhūtāni āyatanāni, titthiyānaṃ vā āyatanāni. Tattha titthaṃ jānitabbaṃ, titthakarā jānitabbā, titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Titthikarā nāma tāsaṃ diṭṭhīnaṃ uppādakā. Titthiyā nāma yesaṃ tā diṭṭhiyo ruccanti khamanti. Titthiyasāvakā nāma tesaṃ paccayadāyakā. Āyatananti ‘‘kambojo assānaṃ āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇāpatho āyatana’’nti ettha sañjātiṭṭhānaṃ āyatanaṃ nāma.
‘‘ಮನೋರಮೇ ಆಯತನೇ, ಸೇವನ್ತಿ ನಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ।
‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā;
ಛಾಯಂ ಛಾಯತ್ಥಿನೋ ಯನ್ತಿ, ಫಲತ್ಥಂ ಫಲಭೋಜಿನೋ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೩೮) –
Chāyaṃ chāyatthino yanti, phalatthaṃ phalabhojino’’ti. (a. ni. 5.38) –
ಏತ್ಥ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬) ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ। ತಂ ಇಧ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಸಞ್ಜಾಯಮಾನಾ ಇಮೇಸುಯೇವ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ, ಸಮೋಸರಣಮಾನಾಪಿ ಏತೇಸುಯೇವ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಭಾವೇ ಚ ನೇಸಂ ಏತಾನೇವ ತೀಣಿ ಕಾರಣಾನೀತಿ ತಿತ್ಥಭೂತಾನಿ ಸಞ್ಜಾತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಆಯತನಾನೀತಿಪಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಾನಿ। ತೇನೇವತ್ಥೇನ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಆಯತನಾನೀತಿಪಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಾನಿ। ಸಮನುಯುಞ್ಜಿಯಮಾನಾನೀತಿ ಕಾ ನಾಮೇತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಾನಿ। ಸಮನುಗಾಹಿಯಮಾನಾನೀತಿ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಏತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ ಅನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನಾನಿ। ಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಾನೀತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥ ಏತಾನಿ ಪಾಪಕಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನೀತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ ಅನುಸಾಸಿಯಮಾನಾನಿ। ಅಪಿಚ ತೀಣಿಪಿ ಏತಾನಿ ಅನುಯೋಗಪುಚ್ಛಾವೇವಚನಾನೇವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ – ‘‘ಸಮನುಯುಞ್ಜತೀತಿ ವಾ ಸಮನುಗ್ಗಾಹತೀತಿ ವಾ ಸಮನುಭಾಸತೀತಿ ವಾ ಏಸೇಸೇ ಏಕಟ್ಠೇ ಸಮೇ ಸಮಭಾಗೇ ತಜ್ಜಾತೇ ತಞ್ಞೇವಾ’’ತಿ।
Ettha samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, vimuttāyatanānī’’ti (a. ni. 5.26) ettha kāraṇaṃ. Taṃ idha sabbampi labbhati. Sabbepi hi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imesuyeva tīsu ṭhānesu sañjāyanti, samosaraṇamānāpi etesuyeva tīsu ṭhānesu samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ etāneva tīṇi kāraṇānīti titthabhūtāni sañjātiādinā atthena āyatanānītipi titthāyatanāni. Tenevatthena titthiyānaṃ āyatanānītipi titthāyatanāni. Samanuyuñjiyamānānīti kā nāmetā diṭṭhiyoti evaṃ pucchiyamānāni. Samanugāhiyamānānīti kiṃkāraṇā etā diṭṭhiyo uppannāti evaṃ sammā anuggāhiyamānāni. Samanubhāsiyamānānīti paṭinissajjetha etāni pāpakāni diṭṭhigatānīti evaṃ sammā anusāsiyamānāni. Apica tīṇipi etāni anuyogapucchāvevacanāneva. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘samanuyuñjatīti vā samanuggāhatīti vā samanubhāsatīti vā esese ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte taññevā’’ti.
ಪರಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾ ಲದ್ಧಿಪರಮ್ಪರಾ ಅತ್ತಭಾವಪರಮ್ಪರಾತಿ ಏತೇಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪರಮ್ಪರಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ। ಅಕಿರಿಯಾಯ ಸಣ್ಠಹನ್ತೀತಿ ಅಕಿರಿಯಮತ್ತೇ ಸಂತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಚರಿಯೋ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯೋ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದೀ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನವಾದೀ , ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಚರಿಯೋ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನವಾದೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯೋ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನವಾದೀ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯವಾದೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಚರಿಯೋ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯವಾದೀ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯೋ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯವಾದೀ’’ತಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಿ ಹಿ ಏತಾನಿ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಾಮ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಪುಬ್ಬೇಕತಲದ್ಧಿಕೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಚರಿಯೋ…ಪೇ॰… ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯೋ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯಲದ್ಧಿಕೋ’’ತಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಿ ಲದ್ಧಿಪರಮ್ಪರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಾಮ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತು, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಚರಿಯಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅಹೇತು ಅಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಿ ಅತ್ತಭಾವಪರಮ್ಪರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಪನ ಸುವಿದೂರಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಿ ಅಕಿರಿಯಮತ್ತೇಯೇವ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ, ಏಕೋಪಿ ಏತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ಕತ್ತಾ ವಾ ಕಾರೇತಾ ವಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ।
Parampigantvāti ācariyaparamparā laddhiparamparā attabhāvaparamparāti etesu yaṃkiñci paramparaṃ gantvāpi. Akiriyāya saṇṭhahantīti akiriyamatte saṃtiṭṭhanti. ‘‘Amhākaṃ ācariyo pubbekatavādī, amhākaṃ pācariyo pubbekatavādī, amhākaṃ ācariyapācariyo pubbekatavādī. Amhākaṃ ācariyo issaranimmānavādī , amhākaṃ pācariyo issaranimmānavādī, amhākaṃ ācariyapācariyo issaranimmānavādī. Amhākaṃ ācariyo ahetuapaccayavādī, amhākaṃ pācariyo ahetuapaccayavādī, amhākaṃ ācariyapācariyo ahetuapaccayavādī’’ti evaṃ gacchantāni hi etāni ācariyaparamparaṃ gacchanti nāma. ‘‘Amhākaṃ ācariyo pubbekataladdhiko, amhākaṃ pācariyo…pe… amhākaṃ ācariyapācariyo ahetuapaccayaladdhiko’’ti evaṃ gacchantāni laddhiparamparaṃ gacchanti nāma. ‘‘Amhākaṃ ācariyassa attabhāvo pubbekatahetu, amhākaṃ pācariyassa…pe… amhākaṃ ācariyapācariyassa attabhāvo ahetu apaccayo’’ti evaṃ gacchantāni attabhāvaparamparaṃ gacchanti nāma. Evaṃ pana suvidūrampi gacchantāni akiriyamatteyeva saṇṭhahanti, ekopi etesaṃ diṭṭhigatikānaṃ kattā vā kāretā vā na paññāyati.
ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಸತ್ತೋ। ಕಾಮಞ್ಚ ಪುರಿಸೋತಿಪಿ ವುತ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲೋತಿಪಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ತೋಯೇವ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ ನಾಮ ಯೋ ಯಥಾ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಜಾನಾತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ಕರೋತಿ, ಅನುಭವತಿ ವಾ। ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತೂತಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಕಾರಣಾ, ಪುಬ್ಬೇಕತಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನೇವ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮವೇದನಞ್ಚ ಕಿರಿಯವೇದನಞ್ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿಪಾಕವೇದನಮೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ। ಯೇ ವಾ ಇಮೇ ಪಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಆಬಾಧಾ ಸೇಮ್ಹಸಮುಟ್ಠಾನಾ ವಾತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಸನ್ನಿಪಾತಿಕಾ ಉತುಪರಿಣಾಮಜಾ ವಿಸಮಪರಿಹಾರಜಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ಆಬಾಧಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಆಬಾಧಾತಿ ಅಟ್ಠ ರೋಗಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಸತ್ತ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿಪಾಕವೇದನಂಯೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ। ಯೇಪಿಮೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಂ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯನ್ತಿ ತಯೋ ಕಮ್ಮರಾಸಯೋ ವುತ್ತಾ, ತೇಸುಪಿ ದ್ವೇ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಪರಪರಿಯಾಯಕಮ್ಮಂಯೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ। ಯೇಪಿಮೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯೋ ವಿಪಾಕೋ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯೋ ಅಪರಪರಿಯಾಯವೇದನೀಯೋತಿ ತಯೋ ವಿಪಾಕರಾಸಯೋ ವುತ್ತಾ, ತೇಸುಪಿ ದ್ವೇ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಪರಪರಿಯಾಯವಿಪಾಕಮೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ। ಯೇಪಿಮೇ ಕುಸಲಚೇತನಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ವಿಪಾಕಚೇತನಾ ಕಿರಿಯಚೇತನಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಚೇತನಾರಾಸಯೋ ವುತ್ತಾ, ತೇಸುಪಿ ತಯೋ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿಪಾಕಚೇತನಂಯೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ।
Purisapuggaloti satto. Kāmañca purisotipi vutte puggalotipi vutte sattoyeva vutto hoti, ayaṃ pana sammutikathā nāma yo yathā jānāti, tassa tathā vuccati. Paṭisaṃvedetīti attano santāne uppannaṃ jānāti paṭisaṃviditaṃ karoti, anubhavati vā. Pubbekatahetūti pubbekatakāraṇā, pubbekatakammapaccayeneva paṭisaṃvedetīti attho. Iminā kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchanti. Ye vā ime pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā vātasamuṭṭhānā sannipātikā utupariṇāmajā visamaparihārajā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhāti aṭṭha rogā vuttā, tesu satta paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanaṃyeva sampaṭicchanti. Yepime diṭṭhadhammavedanīyaṃ upapajjavedanīyaṃ aparapariyāyavedanīyanti tayo kammarāsayo vuttā, tesupi dve paṭibāhitvā ekaṃ aparapariyāyakammaṃyeva sampaṭicchanti. Yepime diṭṭhadhammavedanīyo vipāko upapajjavedanīyo aparapariyāyavedanīyoti tayo vipākarāsayo vuttā, tesupi dve paṭibāhitvā ekaṃ aparapariyāyavipākameva sampaṭicchanti. Yepime kusalacetanā akusalacetanā vipākacetanā kiriyacetanāti cattāro cetanārāsayo vuttā, tesupi tayo paṭibāhitvā ekaṃ vipākacetanaṃyeva sampaṭicchanti.
ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನಹೇತೂತಿ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನಕಾರಣಾ, ಇಸ್ಸರೇನ ನಿಮ್ಮಿತತ್ತಾ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಹಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತನಾ ಕತಮೂಲಕೇನ ವಾ ಆಣತ್ತಿಮೂಲಕೇನ ವಾ ಪುಬ್ಬೇಕತೇನ ವಾ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯಾ ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದಿತುಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನಕಾರಣಾಯೇವ ಪನ ಇಮಾ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ। ಏವಂವಾದಿನೋ ಪನೇತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ರೋಗೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ಚ ತೀಸು ಕಮ್ಮರಾಸೀಸು ತೀಸು ವಿಪಾಕರಾಸೀಸು ಚತೂಸು ಚೇತನಾರಾಸೀಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ।
Issaranimmānahetūti issaranimmānakāraṇā, issarena nimmitattā paṭisaṃvedetīti attho. Ayaṃ hi tesaṃ adhippāyo – imā tisso vedanā paccuppanne attanā katamūlakena vā āṇattimūlakena vā pubbekatena vā ahetuapaccayā vā paṭisaṃvedituṃ nāma na sakkā, issaranimmānakāraṇāyeva pana imā paṭisaṃvedetīti. Evaṃvādino panete heṭṭhā vuttesu aṭṭhasu rogesu ekampi asampaṭicchitvā sabbe paṭibāhanti, heṭṭhā vuttesu ca tīsu kammarāsīsu tīsu vipākarāsīsu catūsu cetanārāsīsu ekampi asampaṭicchitvā sabbepi paṭibāhanti.
ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯಾತಿ ಹೇತುಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ವಿನಾ, ಅಕಾರಣೇನೇವ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ನೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತನಾ ಕತಮೂಲಕೇನ ವಾ ಆಣತ್ತಿಮೂಲಕೇನ ವಾ ಪುಬ್ಬೇಕತೇನ ವಾ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನಹೇತುನಾ ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದಿತುಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯಾಯೇವ ಪನ ಇಮಾ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ। ಏವಂವಾದಿನೋ ಪನೇತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಸು ರೋಗಾದೀಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ।
Ahetuapaccayāti hetuñca paccayañca vinā, akāraṇeneva paṭisaṃvedetīti attho. Ayañhi nesaṃ adhippāyo – imā tisso vedanā paccuppanne attanā katamūlakena vā āṇattimūlakena vā pubbekatena vā issaranimmānahetunā vā paṭisaṃvedituṃ nāma na sakkā, ahetuapaccayāyeva pana imā paṭisaṃvedetīti. Evaṃvādino panete heṭṭhā vuttesu rogādīsu ekampi asampaṭicchitvā sabbaṃ paṭibāhanti.
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂ ವದಾಮೀತಿ ಲದ್ಧಿಪತಿಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಏವಂ ವದಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಲದ್ಧಿಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಲದ್ಧಿತೋ ಲದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಭೋ ಗೋತಮ, ನ ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದಂ ವದಾಮಾತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ। ಲದ್ಧಿಯಾ ಪನ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾಯ ಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಸುನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇತಿ ನೇಸಂ ಲದ್ಧಿಪತಿಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಏವಂ ವದಾಮೀತಿ ಆಹ। ತೇನಹಾಯಸ್ಮನ್ತೋತಿ ತೇನ ಹಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯದಿ ಏತಂ ಸಚ್ಚಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇನ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತೂತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಲೋಕೇ ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತು ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ನ ಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಂ ಅತ್ತನಾ ಕತಮೂಲಕೇನ ನ ಆಣತ್ತಿಮೂಲಕೇನ ನ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನಹೇತುನಾ ನ ಅಹೇತುಅಪಚ್ಚಯಾ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಸಂವೇದೇತುಂ, ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತುಯೇವ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ಅಯಂ ವೋ ಲದ್ಧಿ। ಯಥಾ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋ, ಏವಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮನ್ತಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತುಯೇವ ವಿರಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ತೇಸಂಯೇವ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅದಿನ್ನಾದಾಯಿನೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Evaṃ satthā mātikaṃ nikkhipitvā idāni taṃ vibhajitvā dassetuṃ tatra, bhikkhavetiādimāha. Tattha evaṃ vadāmīti laddhipatiṭṭhāpanatthaṃ evaṃ vadāmīti dasseti. Laddhiñhi appatiṭṭhāpetvā niggayhamānā laddhito laddhiṃ saṅkamanti, bho gotama, na mayaṃ pubbekatavādaṃ vadāmātiādīni vadanti. Laddhiyā pana patiṭṭhāpitāya saṅkamituṃ alabhantā suniggahitā honti, iti nesaṃ laddhipatiṭṭhāpanatthaṃ evaṃ vadāmīti āha. Tenahāyasmantoti tena hi āyasmanto. Kiṃ vuttaṃ hoti – yadi etaṃ saccaṃ, evaṃ sante tena tumhākaṃ vādena. Pāṇātipātino bhavissanti pubbekatahetūti ye keci loke pāṇaṃ atipātenti, sabbe te pubbekatahetu pāṇātipātino bhavissanti. Kiṃkāraṇā? Na hi pāṇātipātakammaṃ attanā katamūlakena na āṇattimūlakena na issaranimmānahetunā na ahetuapaccayā sakkā paṭisaṃvedetuṃ, pubbekatahetuyeva paṭisaṃvedetīti ayaṃ vo laddhi. Yathā ca pāṇātipātino, evaṃ pāṇātipātā viramantāpi pubbekatahetuyeva viramissantīti. Iti bhagavā tesaṃyeva laddhiṃ gahetvā tesaṃ niggahaṃ āropeti. Iminā nayena adinnādāyinotiādīsupi yojanā veditabbā.
ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತನ್ತಿ ಸಾರಭಾವೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ। ಛನ್ದೋತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ। ಇದಂ ವಾ ಕರಣೀಯಂ ಇದಂ ವಾ ಅಕರಣೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಇದಂ ವಾ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಕರಣತ್ಥಾಯ, ಇದಂ ವಾ ಅಕರಣೀಯನ್ತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ವಾ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ। ಛನ್ದವಾಯಾಮೇಸು ವಾ ಅಸನ್ತೇಸು ‘‘ಇದಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಪಿ ‘‘ಇದಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಪಿ ನ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಕರಣೀಯಾಕರಣೀಯೇ ಖೋ ಪನ ಸಚ್ಚತೋ ಥೇತತೋ ಅನುಪಲಬ್ಭಿಯಮಾನೇತಿ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಚ ಅಕತ್ತಬ್ಬೇ ಚ ಭೂತತೋ ಥಿರತೋ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನೇ। ಯದಿ ಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಾತುಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ ಚ ವಿರಮಿತುಂ ಲಭೇಯ್ಯ, ಕರಣೀಯಾಕರಣೀಯಂ ಸಚ್ಚತೋ ಥೇತತೋ ಉಪಲಬ್ಭೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ತಂ ಏಸ ನುಪಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಸಚ್ಚತೋ ಥೇತತೋ ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಚ ಅನುಪಲಬ್ಭಿಯಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀನನ್ತಿ ನಟ್ಠಸ್ಸತೀನಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸ್ಸತೀನಂ। ಅನಾರಕ್ಖಾನಂ ವಿಹರತನ್ತಿ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ನಿರಾರಕ್ಖಾನಂ ವಿಹರನ್ತಾನಂ। ನ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ಸಮಣವಾದೋತಿ ಏವಂ ಭೂತಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಮಯಂ ಸಮಣಾತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಸಕಾರಣೋ ಸಮಣವಾದೋ ನ ಹೋತಿ ನ ಇಜ್ಝತಿ। ಸಮಣಾಪಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಕಾರಣಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಅಸ್ಸಮಣಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇಕತಕಾರಣಾಯೇವಾತಿ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ಸಕಾರಣೋ। ನಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ಮಮ ನಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಪನ ನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ।
Sāratopaccāgacchatanti sārabhāvena gaṇhantānaṃ. Chandoti kattukamyatāchando. Idaṃ vā karaṇīyaṃidaṃ vā akaraṇīyanti ettha ayaṃ adhippāyo – idaṃ vā karaṇīyanti kattabbassa karaṇatthāya, idaṃ vā akaraṇīyanti akattabbassa akaraṇatthāya kattukamyatā vā paccattapurisakāro vā na hoti. Chandavāyāmesu vā asantesu ‘‘idaṃ kattabba’’ntipi ‘‘idaṃ na kattabba’’ntipi na hoti. Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāneti evaṃ kattabbe ca akattabbe ca bhūtato thirato apaññāyamāne alabbhamāne. Yadi hi kattabbaṃ kātuṃ akattabbato ca viramituṃ labheyya, karaṇīyākaraṇīyaṃ saccato thetato upalabbheyya. Yasmā pana ubhayampi taṃ esa nupalabbhati, tasmā taṃ saccato thetato na upalabbhati, evaṃ tasmiṃ ca anupalabbhiyamāneti attho. Muṭṭhassatīnanti naṭṭhassatīnaṃ vissaṭṭhassatīnaṃ. Anārakkhānaṃ viharatanti chasu dvāresu nirārakkhānaṃ viharantānaṃ. Na hoti paccattaṃ sahadhammiko samaṇavādoti evaṃ bhūtānaṃ tumhākaṃ vā aññesaṃ vā mayaṃ samaṇāti paccattaṃ sakāraṇo samaṇavādo na hoti na ijjhati. Samaṇāpi hi pubbekatakāraṇāyeva honti, assamaṇāpi pubbekatakāraṇāyevāti. Sahadhammikoti sakāraṇo. Niggahohotīti mama niggaho hoti, te pana niggahitā hontīti.
ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದಿನೋ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಾನವಾದಿನೋ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಪುಬ್ಬೇಕತವಾದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತಥಾ ಅಹೇತುಕವಾದೇಪಿ।
Evaṃ pubbekatavādino niggahetvā idāni issaranimmānavādino niggahetuṃ tatra, bhikkhavetiādimāha. Tassattho pubbekatavāde vuttanayeneva veditabbo, tathā ahetukavādepi.
ಏವಂ ಇಮೇಸಂ ತಿತ್ಥಾಯತನಾನಂ ಪರಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಕಿರಿಯಾಯ ಸಣ್ಠಹನಭಾವೇನ ತುಚ್ಛಭಾವಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಂ, ಅಸಾರಭಾವೇನ ಥುಸಕೋಟ್ಟನಸದಿಸತಂ ಆಪಜ್ಜನಭಾವೇನ ಅಗ್ಗಿಸಞ್ಞಾಯ ಧಮಮಾನಖಜ್ಜುಪನಕಸರಿಕ್ಖತಂ ತಂದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಪುರಿಮಸ್ಸಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸಪಿ ಅತ್ಥದಸ್ಸನತಾಯ ಅಭಾವೇನ ಅನ್ಧವೇಣೂಪಮತಂ ಸದ್ದಮತ್ತೇನೇವ ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾರದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿತಸ್ಸ ಬೇಲುವಪಕ್ಕಸ್ಸ ದದ್ದಭಾಯಿತಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪಥವೀ ಸಂವಟ್ಟಮಾನಾ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಲಾಯನ್ತೇನ ಸಸಕೇನ ಸರಿಕ್ಖಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ದೇಸಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾರಭಾವಞ್ಚೇವ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೋತಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ, ‘‘ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪವತ್ತೇಹಿಪಿ ತಥಾ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ಅನುಪವಜ್ಜೋತಿ ಉಪವಾದವಿನಿಮುತ್ತೋ। ಅಪ್ಪಟಿಕುಟ್ಠೋತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಹರಥ ನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿತೋ , ಅನುಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ ವಾ। ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ। ಅಪಣ್ಡಿತಾನಞ್ಹಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ವಚನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ ಆಹ।
Evaṃ imesaṃ titthāyatanānaṃ parampi gantvā akiriyāya saṇṭhahanabhāvena tucchabhāvaṃ aniyyānikabhāvaṃ, asārabhāvena thusakoṭṭanasadisataṃ āpajjanabhāvena aggisaññāya dhamamānakhajjupanakasarikkhataṃ taṃdiṭṭhikānaṃ purimassapi majjhimassapi pacchimassapi atthadassanatāya abhāvena andhaveṇūpamataṃ saddamatteneva tāni gahetvā sāradiṭṭhikānaṃ pathaviyaṃ patitassa beluvapakkassa daddabhāyitasaddaṃ sutvā ‘‘pathavī saṃvaṭṭamānā āgacchatī’’ti saññāya palāyantena sasakena sarikkhabhāvañca dassetvā idāni attanā desitassa dhammassa sārabhāvañceva niyyānikabhāvañca dassetuṃ ayaṃkho pana, bhikkhavetiādimāha. Tattha aniggahitoti aññehi aniggahito niggahetuṃ asakkuṇeyyo. Asaṃkiliṭṭhoti nikkileso parisuddho, ‘‘saṃkiliṭṭhaṃ naṃ karissāmā’’ti pavattehipi tathā kātuṃ asakkuṇeyyo. Anupavajjoti upavādavinimutto. Appaṭikuṭṭhoti ‘‘kiṃ iminā haratha na’’nti evaṃ appaṭibāhito , anupakkuṭṭho vā. Viññūhīti paṇḍitehi. Apaṇḍitānañhi ajānitvā kathentānaṃ vacanaṃ appamāṇaṃ. Tasmā viññūhīti āha.
ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕತಮೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾ ಛ ಧಾತುಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಥಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪುನ ಇಮಾ ಛ ಧಾತುಯೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಧಾತುಯೋತಿ ಸಭಾವಾ। ನಿಜ್ಜೀವನಿಸ್ಸತ್ತಭಾವಪ್ಪಕಾಸಕೋ ಹಿ ಸಭಾವಟ್ಠೋ ಧಾತ್ವಟ್ಠೋ ನಾಮ। ಫಸ್ಸಾಯತನಾನೀತಿ ವಿಪಾಕಫಸ್ಸಾನಂ ಆಕರಟ್ಠೇನ ಆಯತನಾನಿ। ಮನೋಪವಿಚಾರಾತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪಾದೇಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಠಾನೇಸು ಮನಸ್ಸ ಉಪವಿಚಾರಾ।
Idāni tassa dhammassa dassanatthaṃ ‘‘katamo ca, bhikkhave’’ti pañhaṃ pucchitvā ‘‘imā cha dhātuyo’’tiādinā nayena mātikaṃ nikkhipitvā yathāpaṭipāṭiyā vibhajitvā dassento puna imā cha dhātuyotiādimāha. Tattha dhātuyoti sabhāvā. Nijjīvanissattabhāvappakāsako hi sabhāvaṭṭho dhātvaṭṭho nāma. Phassāyatanānīti vipākaphassānaṃ ākaraṭṭhena āyatanāni. Manopavicārāti vitakkavicārapādehi aṭṭhārasasu ṭhānesu manassa upavicārā.
ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಧಾತು। ಆಪೋಧಾತೂತಿ ಆಬನ್ಧನಧಾತು। ತೇಜೋಧಾತೂತಿ ಪರಿಪಾಚನಧಾತು। ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಧಾತು। ಆಕಾಸಧಾತೂತಿ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಧಾತು। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ವಿಜಾನನಧಾತು। ಏವಮಿದಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ। ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋವ ವಟ್ಟತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ತಿತ್ಥಾಯತನಸುತ್ತೇ ಇದಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಛಧಾತುವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ। ತಂ ಉಭಯಥಾಪಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Pathavīdhātūti patiṭṭhādhātu. Āpodhātūti ābandhanadhātu. Tejodhātūti paripācanadhātu. Vāyodhātūti vitthambhanadhātu. Ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātu. Viññāṇadhātūti vijānanadhātu. Evamidaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ āgataṃ. Taṃ kho panetaṃ saṅkhepato āgataṭṭhāne saṅkhepatopi vitthāratopi kathetuṃ vaṭṭati. Vitthārato āgataṭṭhāne saṅkhepato kathetuṃ na vaṭṭati, vitthāratova vaṭṭati. Imasmiṃ pana titthāyatanasutte idaṃ saṅkhepato chadhātuvasena kammaṭṭhānaṃ āgataṃ. Taṃ ubhayathāpi kathetuṃ vaṭṭati.
ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಛಧಾತುವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ – ಪಥವೀಧಾತು ಆಪೋಧಾತು ತೇಜೋಧಾತು ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ಆಕಾಸಧಾತು ಉಪಾದಾರೂಪಂ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚ ಉಪಾದಾರೂಪೇ ದಿಟ್ಠೇ ಸೇಸಾನಿ ತೇವೀಸತಿ ದಿಟ್ಠಾನೇವಾತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಫಸ್ಸೋ ಚ ಚೇತನಾ ಚ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ನಾಮ। ಚತ್ತಾರಿ ಪನ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ನಾಮಂ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪನ್ತಿ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸತ್ತೋ ವಾ ಜೀವೋ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಛಧಾತುವಸೇನ ಅರಹತ್ತಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Saṅkhepato chadhātuvasena kammaṭṭhānaṃ pariggaṇhantopi evaṃ pariggaṇhāti – pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātūti imāni cattāri mahābhūtāni, ākāsadhātu upādārūpaṃ. Ekasmiṃ ca upādārūpe diṭṭhe sesāni tevīsati diṭṭhānevāti sallakkhetabbāni. Viññāṇadhātūti cittaṃ viññāṇakkhandho hoti, tena sahajātā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandhoti ime cattāro arūpakkhandhā nāma. Cattāri pana mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādārūpaṃ rūpakkhandho nāma. Tattha cattāro arūpakkhandhā nāmaṃ, rūpakkhandho rūpanti nāmañca rūpañcāti dveyeva dhammā honti, tato uddhaṃ satto vā jīvo vā natthīti evaṃ ekassa bhikkhuno saṅkhepato chadhātuvasena arahattasampāpakaṃ kammaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಧಾತುಪರಿಗ್ಗಹಾನುಸಾರೇನ ತೇವೀಸತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪುನ ಚತ್ತಾರೇವ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸು ಪಥವೀಧಾತು ವೀಸತಿಕೋಟ್ಠಾಸಾ, ಆಪೋಧಾತು ದ್ವಾದಸ, ತೇಜೋಧಾತು ಚತ್ತಾರೋ, ವಾಯೋಧಾತು ಛಕೋಟ್ಠಾಸಾತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಚ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತೇಸು ತೇವೀಸತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿ ರೂಪಾನಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ। ತಾನಿ ಚ ವತ್ಥುರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಛಸಟ್ಠಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಛಸಟ್ಠಿ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಪನ ಲೋಕಿಯಚಿತ್ತವಸೇನ ಏಕಾಸೀತಿ ಚಿತ್ತಾನಿ। ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇಹಿ ಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾದಯೋಪಿ ತತ್ತಕಾಯೇವಾತಿ ಏಕಾಸೀತಿ ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕಾಸೀತಿ ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕಾಸೀತಿ ಚೇತನಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ತೇಭೂಮಕವಸೇನ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಚತುವೀಸಾಧಿಕಾನಿ ತೀಣಿ ಧಮ್ಮಸತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇತಿ ಇಮೇ ಚ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ಛಸಟ್ಠಿ ಚ ರೂಪಧಮ್ಮಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇವ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸತ್ತೋ ವಾ ಜೀವೋ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ನಾಮರೂಪವಸೇನ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತೀತೇಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಇದಂ ವಟ್ಟಂ ಪವತ್ತಿತ್ಥ, ಅನಾಗತೇಪಿ ಏತೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏತರಹಿಪಿ ಏತೇಹಿಯೇವ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಕಙ್ಖಂ ವಿತರಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಛಧಾತುವಸೇನ ಅರಹತ್ತಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Vitthārato pariggaṇhanto pana cattāri mahābhūtāni pariggaṇhitvā ākāsadhātupariggahānusārena tevīsati upādārūpāni pariggaṇhāti. Atha nesaṃ paccayaṃ upaparikkhanto puna cattāreva mahābhūtāni disvā tesu pathavīdhātu vīsatikoṭṭhāsā, āpodhātu dvādasa, tejodhātu cattāro, vāyodhātu chakoṭṭhāsāti koṭṭhāsavasena samodhānetvā dvācattālīsa mahābhūtāni ca vavatthapetvā tesu tevīsati upādārūpāni pakkhipitvā pañcasaṭṭhi rūpāni vavatthapeti. Tāni ca vatthurūpena saddhiṃ chasaṭṭhi hontīti chasaṭṭhi rūpāni passati. Viññāṇadhātu pana lokiyacittavasena ekāsīti cittāni. Tāni sabbānipi viññāṇakkhandho nāma hoti. Tehi sahajātā vedanādayopi tattakāyevāti ekāsīti vedanā vedanākkhandho, ekāsīti saññā saññākkhandho, ekāsīti cetanā saṅkhārakkhandhoti ime cattāro arūpakkhandhā tebhūmakavasena gayhamānā catuvīsādhikāni tīṇi dhammasatāni hontīti iti ime ca arūpadhammā chasaṭṭhi ca rūpadhammāti sabbepi samodhānetvā nāmañca rūpañcāti dveva dhammā honti, tato uddhaṃ satto vā jīvo vā natthīti nāmarūpavasena pañcakkhandhe vavatthapetvā tesaṃ paccayaṃ pariyesanto avijjāpaccayā taṇhāpaccayā kammapaccayā āhārapaccayāti evaṃ paccayaṃ disvā ‘‘atītepi imehi paccayehi idaṃ vaṭṭaṃ pavattittha, anāgatepi etehi paccayehi pavattissati, etarahipi etehiyeva pavattatī’’ti tīsu kālesu kaṅkhaṃ vitaritvā anukkamena paṭipajjamāno arahattaṃ pāpuṇāti. Evaṃ vitthāratopi chadhātuvasena arahattasampāpakaṃ kammaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ಚಕ್ಖು ಫಸ್ಸಾಯತನನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಾದೀನಂ ಸುವಣ್ಣಾದಿಆಕರೋ ವಿಯ ದ್ವೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ದ್ವೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಾನಿ ತೀಣಿ ಸನ್ತೀರಣಾನೀತಿ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ಸಹಜಾತಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಫಸ್ಸಾನಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಕರೋತಿ ಆಯತನಂ। ಸೋತಂ ಫಸ್ಸಾಯತನನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮನೋ ಫಸ್ಸಾಯತನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವಾವೀಸತಿ ವಿಪಾಕಫಸ್ಸಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಇತಿ ಹಿದಂ ಛಫಸ್ಸಾಯತನಾನಂ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ। ತಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತಾವ – ಏತ್ಥ ಹಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಆಯತನಾನಿ ಉಪಾದಾರೂಪಂ, ತೇಸು ದಿಟ್ಠೇಸು ಅವಸೇಸಂ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಹೋತಿ। ಛಟ್ಠಂ ಆಯತನಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾದಯೋ ಸೇಸಾ ತಯೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅರಹತ್ತಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Cakkhu phassāyatananti suvaṇṇādīnaṃ suvaṇṇādiākaro viya dve cakkhuviññāṇāni dve sampaṭicchanāni tīṇi santīraṇānīti imehi sattahi viññāṇehi sahajātānaṃ sattannaṃ phassānaṃ samuṭṭhānaṭṭhena ākaroti āyatanaṃ. Sotaṃ phassāyatanantiādīsupi eseva nayo. Mano phassāyatananti ettha pana dvāvīsati vipākaphassā yojetabbā. Iti hidaṃ chaphassāyatanānaṃ vasena kammaṭṭhānaṃ āgataṃ. Taṃ saṅkhepatopi vitthāratopi kathetabbaṃ. Saṅkhepato tāva – ettha hi purimāni pañca āyatanāni upādārūpaṃ, tesu diṭṭhesu avasesaṃ upādārūpaṃ diṭṭhameva hoti. Chaṭṭhaṃ āyatanaṃ cittaṃ, taṃ viññāṇakkhandho hoti, tena sahajātā vedanādayo sesā tayo arūpakkhandhāti heṭṭhā vuttanayeneva saṅkhepato ca vitthārato ca arahattasampāpakaṃ kammaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ। ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನಿಯನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ। ಉಪವಿಚರತೀತಿ ತತ್ಥ ಮನಂ ಚಾರೇನ್ತೋ ಉಪವಿಚರತಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ । ಏತ್ಥ ಚ ಇಟ್ಠಂ ವಾ ಹೋತು ಅನಿಟ್ಠಂ ವಾ, ಯಂ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನಿಯಂ ನಾಮ। ಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ದೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನಿಯಂ ನಾಮ। ಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಟ್ಠಾನಿಯಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸದ್ದಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ। ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ತಿತ್ಥಾಯತನಸುತ್ತೇ ಇದಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಮನೋಪವಿಚಾರವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ। ತಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvā. Somanassaṭṭhāniyanti somanassassa kāraṇabhūtaṃ. Upavicaratīti tattha manaṃ cārento upavicarati. Sesapadesupi eseva nayo . Ettha ca iṭṭhaṃ vā hotu aniṭṭhaṃ vā, yaṃ rūpaṃ disvā somanassaṃ uppajjati, taṃ somanassaṭṭhāniyaṃ nāma. Yaṃ disvā domanassaṃ uppajjati, taṃ domanassaṭṭhāniyaṃ nāma. Yaṃ disvā upekkhā uppajjati, taṃ upekkhāṭṭhāniyaṃ nāmāti veditabbaṃ. Saddādīsupi eseva nayo. Iti idaṃ saṅkhepato kammaṭṭhānaṃ āgataṃ. Taṃ kho panetaṃ saṅkhepato āgataṭṭhāne saṅkhepatopi vitthāratopi kathetuṃ vaṭṭati. Vitthārato āgataṭṭhāne saṅkhepato kathetuṃ na vaṭṭati. Imasmiṃ pana titthāyatanasutte idaṃ saṅkhepato aṭṭhārasamanopavicāravasena kammaṭṭhānaṃ āgataṃ. Taṃ saṅkhepatopi vitthāratopi kathetuṃ vaṭṭati.
ತತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತಾವ – ಚಕ್ಖು ಸೋತಂ ಘಾನಂ ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ, ರೂಪಂ ಸದ್ದೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋತಿ ಇಮಾನಿ ನವ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ, ತೇಸು ದಿಟ್ಠೇಸು ಸೇಸಂ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಹೋತಿ। ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ತೀಣಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠೇಹಿ ಚತುತ್ಥಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಹೋತಿ। ಮನೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ತೇನ ಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾದಯೋ ತಯೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅರಹತ್ತಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tattha saṅkhepato tāva – cakkhu sotaṃ ghānaṃ jivhā kāyo, rūpaṃ saddo gandho rasoti imāni nava upādārūpāni, tesu diṭṭhesu sesaṃ upādārūpaṃ diṭṭhameva hoti. Phoṭṭhabbaṃ tīṇi mahābhūtāni, tehi diṭṭhehi catutthaṃ diṭṭhameva hoti. Mano viññāṇakkhandho, tena sahajātā vedanādayo tayo arūpakkhandhāti heṭṭhā vuttanayeneva saṅkhepato ca vitthārato ca arahattasampāpakaṃ kammaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಅರಿಯಭಾವಕರಾನಿ, ಅರಿಯಪಟಿವಿದ್ಧಾನಿ ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ಪದಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೫೨೯) ಪಕಾಸಿತಂ। ಛನ್ನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಾತೂನನ್ತಿ ಇದಂ ಕಿಮತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ? ಸುಖಾವಬೋಧನತ್ಥಂ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ತಥಾಗತೋ ದ್ವಾದಸಪದಂ ಪಚ್ಚಯಾವಟ್ಟಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ ವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಹಿ ದಸ್ಸಿತೇ ಕಥೇತುಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ಹೋತಿ ಪರಂ ಅವಬೋಧೇ ಉತುಮ್ಪೀತಿ ಸುಖಾವಬೋಧನತ್ಥಂ ಇದಮಾರದ್ಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಛನ್ನಂ ಧಾತೂನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಂಯೇವ ಪಥವೀಧಾತುಆದೀನಂ। ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಪಟಿಚ್ಚ। ಏತೇನ ಪಚ್ಚಯಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಛಧಾತುಪಚ್ಚಯಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಕಸ್ಸ ಛನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಪಚ್ಚಯೇನ, ಕಿಂ ಮಾತು, ಉದಾಹು ಪಿತೂತಿ? ನ ಮಾತು ನ ಪಿತು, ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಣ್ಹನಕಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಪನ ಛನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಪಚ್ಚಯೇನ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಗಬ್ಭೋ ಚ ನಾಮೇಸ ನಿರಯಗಬ್ಭೋ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಗಬ್ಭೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಗಬ್ಭೋ ಮನುಸ್ಸಗಬ್ಭೋ ದೇವಗಬ್ಭೋತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೋ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಮನುಸ್ಸಗಬ್ಭೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಓಕ್ಕನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಹೋತೀತಿ? ತಿಣ್ಣಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇನ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Ariyasaccānīti ariyabhāvakarāni, ariyapaṭividdhāni vā saccāni. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ padaṃ visuddhimagge (visuddhi. 2.529) pakāsitaṃ. Channaṃ, bhikkhave, dhātūnanti idaṃ kimatthaṃ āraddhaṃ? Sukhāvabodhanatthaṃ. Yassa hi tathāgato dvādasapadaṃ paccayāvaṭṭaṃ kathetukāmo hoti, tassa gabbhāvakkanti vaṭṭaṃ dasseti. Gabbhāvakkanti vaṭṭasmiṃ hi dassite kathetumpi sukhaṃ hoti paraṃ avabodhe utumpīti sukhāvabodhanatthaṃ idamāraddhanti veditabbaṃ. Tattha channaṃ dhātūnanti heṭṭhā vuttānaṃyeva pathavīdhātuādīnaṃ. Upādāyāti paṭicca. Etena paccayamattaṃ dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘chadhātupaccayā gabbhassāvakkanti hotī’’ti. Kassa channaṃ dhātūnaṃ paccayena, kiṃ mātu, udāhu pitūti? Na mātu na pitu, paṭisandhiggaṇhanakasattasseva pana channaṃ dhātūnaṃ paccayena gabbhassāvakkanti nāma hoti. Gabbho ca nāmesa nirayagabbho tiracchānayonigabbho pettivisayagabbho manussagabbho devagabbhoti nānappakāro hoti. Imasmiṃ pana ṭhāne manussagabbho adhippeto. Avakkanti hotīti okkanti nibbatti pātubhāvo hoti, kathaṃ hotīti? Tiṇṇaṃ sannipātena. Vuttañhetaṃ –
‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸನ್ನಿಪಾತಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತಿ। ಕತಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ? ಇಧ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಾತಾ ಚ ನ ಉತುನೀ ಹೋತಿ, ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ಚ ನ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ನೇವ ತಾವ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತಿ। ಇಧ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಾತಾ ಚ ಉತುನೀ ಹೋತಿ, ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ಚ ನ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತಿ। ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಾತಾ ಚ ಉತುನೀ ಹೋತಿ, ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ಚ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೦೮)।
‘‘Tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, sannipātā gabbhassāvakkanti hoti. Katamesaṃ tiṇṇaṃ ? Idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca na utunī hoti, gandhabbo ca na paccupaṭṭhito hoti. Neva tāva gabbhassāvakkanti hoti. Idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo ca na paccupaṭṭhito hoti, neva tāva gabbhassāvakkanti hoti. Yato ca kho, bhikkhave, mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo ca paccupaṭṭhito hoti. Evaṃ tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassāvakkanti hotī’’ti (ma. ni. 1.408).
ಓಕ್ಕನ್ತಿಯಾ ಸತಿ ನಾಮರೂಪನ್ತಿ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವತ್ಥುದಸಕಂ ಕಾಯದಸಕಂ ಭಾವದಸಕಂ ತಯೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾತಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಗಹಿತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ‘‘ಓಕ್ಕನ್ತಿಯಾ ಸತಿ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಚತುತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನನ್ತಿಆದೀಹಿ ಯಥೇವ ಓಕ್ಕನ್ತಿಯಾ ಸತಿ ನಾಮರೂಪಪಾತುಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಏವಂ ನಾಮರೂಪೇ ಸತಿ ಸಳಾಯತನಪಾತುಭಾವೋ, ಸಳಾಯತನೇ ಸತಿ ಫಸ್ಸಪಾತುಭಾವೋ, ಫಸ್ಸೇ ಸತಿ ವೇದನಾಪಾತುಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Okkantiyāsati nāmarūpanti ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti vuttaṭṭhāne vatthudasakaṃ kāyadasakaṃ bhāvadasakaṃ tayo arūpino khandhāti tettiṃsa dhammā gahitā, imasmiṃ pana ‘‘okkantiyā sati nāmarūpa’’nti vuttaṭṭhāne viññāṇakkhandhampi pakkhipitvā gabbhaseyyakānaṃ paṭisandhikkhaṇe catuttiṃsa dhammā gahitāti veditabbā. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanantiādīhi yatheva okkantiyā sati nāmarūpapātubhāvo dassito, evaṃ nāmarūpe sati saḷāyatanapātubhāvo, saḷāyatane sati phassapātubhāvo, phasse sati vedanāpātubhāvo dassito.
ವೇದಿಯಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ವೇದನಂ ಅನುಭವನ್ತೋಪಿ ವೇದಿಯಮಾನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ। ‘‘ವೇದಿಯಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ವೇದಿಯತೀತಿ ಮಂ ಸಙ್ಘೋ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೦೨) ಏತ್ಥ ಹಿ ಅನುಭವನ್ತೋ ವೇದಿಯಮಾನೋ ನಾಮ, ‘‘ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯಮಾನೋ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೦; ವಿಭ॰ ೩೬೩) ಏತ್ಥ ಜಾನನ್ತೋ। ಇಧಾಪಿ ಜಾನನ್ತೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪಞ್ಞಪೇಮೀತಿ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ನತ್ಥಿ ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞಪೇಮಿ ಬೋಧೇಮಿ ಜಾನಾಪೇಮಿ। ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Vediyamānassāti ettha vedanaṃ anubhavantopi vediyamānoti vuccati jānantopi. ‘‘Vediyāmahaṃ, bhante, vediyatīti maṃ saṅgho dhāretū’’ti (cūḷava. aṭṭha. 102) ettha hi anubhavanto vediyamāno nāma, ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātī’’ti (ma. ni. 1.113; dī. ni. 2.380; vibha. 363) ettha jānanto. Idhāpi jānantova adhippeto. Idaṃ dukkhanti paññapemīti evaṃ jānantassa sattassa ‘‘idaṃ dukkhaṃ ettakaṃ dukkhaṃ, natthi ito uddhaṃ dukkha’’nti paññapemi bodhemi jānāpemi. Ayaṃ dukkhasamudayotiādīsupi eseva nayo.
ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಾದೀಸು ಅಯಂ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕಥಾ – ಠಪೇತ್ವಾ ಹಿ ತಣ್ಹಂ ತೇಭೂಮಕಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ, ತಸ್ಸೇವ ಪಭಾವಿಕಾ ಪುಬ್ಬತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ ನಾಮ, ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಾನಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿನಿರೋಧೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ ನಾಮ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ನಾಮ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಓಕ್ಕನ್ತಿಯಾ ಸತಿ ನಾಮರೂಪನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ವೇದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಜಾನಮಾನಸ್ಸೇವ ಕಥೇಸಿ, ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ, ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯಾ ಫಸ್ಸೋತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ, ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ, ವೇದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪಞ್ಞಪೇಮೀತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ , ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋತಿ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಪಞ್ಞಪೇಮೀತಿ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ವೇದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಜಾನಮಾನಸ್ಸೇವ ಕಥೇಸಿ।
Tattha dukkhādīsu ayaṃ sanniṭṭhānakathā – ṭhapetvā hi taṇhaṃ tebhūmakā pañcakkhandhā dukkhaṃ nāma, tasseva pabhāvikā pubbataṇhā dukkhasamudayo nāma, tesaṃ dvinnampi saccānaṃ anuppattinirodho dukkhanirodho nāma, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā nāma. Iti bhagavā okkantiyā sati nāmarūpanti kathentopi vediyamānassa jānamānasseva kathesi, nāmarūpapaccayā saḷāyatananti kathentopi, saḷāyatanapaccayā phassoti kathentopi, phassapaccayā vedanāti kathentopi, vediyamānassa kho panāhaṃ, bhikkhave, idaṃ dukkhanti paññapemīti kathentopi , ayaṃ dukkhasamudayoti, ayaṃ dukkhanirodhoti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti paññapemīti kathentopi vediyamānassa jānamānasseva kathesi.
ಇದಾನಿ ತಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಕತಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೫೩೭) ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ತತ್ಥ ‘‘ದುಕ್ಖಸಮುದಯಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ಯಾಯಂ ತಣ್ಹಾ ಪೋನೋಬ್ಭವಿಕಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦೦; ವಿಭ॰ ೨೦೩) ಇಮಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ಆಗತಂ, ಇಧ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಸೇನ। ತತ್ಥ ಚ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ‘‘ಯೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ತಣ್ಹಾಯ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೪; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦೧; ವಿಭ॰ ೨೦೪) ಇಮಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ಆಗತಂ, ಇಧ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರನಿರೋಧವಸೇನ।
Idāni tāni paṭipāṭiyā ṭhapitāni saccāni vitthārento katamañca, bhikkhavetiādimāha. Taṃ sabbaṃ sabbākārena visuddhimagge (visuddhi. 2.537) vitthāritameva. Tattha vuttanayeneva veditabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – tattha ‘‘dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā’’ti (ma. ni. 1.133; dī. ni. 2.400; vibha. 203) imāya tantiyā āgataṃ, idha ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti paccayākāravasena. Tattha ca dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ ‘‘yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho’’ti (ma. ni. 1.134; dī. ni. 2.401; vibha. 204) imāya tantiyā āgataṃ, idha ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’ti paccayākāranirodhavasena.
ತತ್ಥ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿ ಅಸೇಸವಿರಾಗೇನ ಚ ಅಸೇಸನಿರೋಧೇನ ಚ। ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಮೇವ। ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಪದೇಹಿ ಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ಅತ್ಥತೋ ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧೋತಿಪಿ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿಪಿ ಏವಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ನಿರೋಧನಾಮೇನ ಕಥೀಯತಿ। ಕೇವಲಸ್ಸಾತಿ ಸಕಲಸ್ಸ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸ। ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ನಿರೋಧೋ ನಾಮ ಖೀಣಾಕಾರೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅರಹತ್ತಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಖೀಣಾಕಾರದಸ್ಸನವಸೇನ ದ್ವಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಅರಹತ್ತಂ, ದ್ವಾದಸಸುಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಇದನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋತಿ ನ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ವಿನಿಮುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಪನ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ತೂರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗಮತ್ತಮೇವ ತೂರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮತ್ತಮೇವ ಮಗ್ಗೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ನ ನಿಗ್ಗಹಿತೋ। ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಹಿ ಹಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಾ ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ವಾ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ‘‘ನ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಹಾಪೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಪಞ್ಚ ವಾ ಛ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ನ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಅಞ್ಞಾನೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ನಾಮ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
Tattha asesavirāganirodhāti asesavirāgena ca asesanirodhena ca. Ubhayampetaṃ aññamaññavevacanameva. Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppattinirodho hoti. Sesapadesupi eseva nayo. Imehi pana padehi yaṃ āgamma avijjādayo nirujjhanti, atthato taṃ nibbānaṃ dīpitaṃ hoti. Nibbānañhi avijjānirodhotipi saṅkhāranirodhotipi evaṃ tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ nirodhanāmena kathīyati. Kevalassāti sakalassa. Dukkhakkhandhassāti vaṭṭadukkharāsissa. Nirodho hotīti appavatti hoti. Tattha yasmā avijjādīnaṃ nirodho nāma khīṇākāropi vuccati arahattampi nibbānampi, tasmā idha khīṇākāradassanavasena dvādasasu ṭhānesu arahattaṃ, dvādasasuyeva nibbānaṃ kathitanti veditabbaṃ. Idaṃ vuccatīti ettha nibbānameva sandhāya idanti vuttaṃ. Aṭṭhaṅgikoti na aṭṭhahi aṅgehi vinimutto añño maggo nāma atthi. Yathā pana pañcaṅgikaṃ tūriyanti vutte pañcaṅgamattameva tūriyanti vuttaṃ hoti, evamidhāpi aṭṭhaṅgikamattameva maggo hotīti veditabbo. Aniggahitoti na niggahito. Niggaṇhanto hi hāpetvā vā dasseti vaḍḍhetvā vā taṃ parivattetvā vā. Tattha yasmā cattāri ariyasaccāni ‘‘na imāni cattāri, dve vā tīṇi vā’’ti evaṃ hāpetvāpi ‘‘pañca vā cha vā’’ti evaṃ vaḍḍhetvāpi ‘‘na imāni cattāri ariyasaccāni, aññāneva cattāri ariyasaccānī’’ti dassetuṃ na sakkā. Tasmā ayaṃ dhammo aniggahito nāma. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧. ತಿತ್ಥಾಯತನಾದಿಸುತ್ತಂ • 1. Titthāyatanādisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧. ತಿತ್ಥಾಯತನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā
