| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(੭) ੨. ਮਹਾવਗ੍ਗੋ
(7) 2. Mahāvaggo
੧. ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā
੬੨. ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਤਿਤ੍ਥਂ ਨਾਮ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਤਬ੍ਬਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਤਰਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਿਲવਨ੍ਤਿ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਿਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਾਰਗਮਨਸਙ੍ਖਾਤਞ੍ਹਿ ਤਰਣਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥੇવ ਅਪਰਾਪਰਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਨੁਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਪਿਲવਨਮੇવ ਤੇਸਂ ਤਰਣਂ ਨਾਮ। ਉਪ੍ਪਾਦਕਾਤਿ ਪੂਰਣਕਸ੍ਸਪਾਦਯੋ। ਤਿਤ੍ਥੇ ਜਾਤਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਿਤ੍ਥਂ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਿਤ੍ਥਿਕਾ, ਤਿਤ੍ਥਿਕਾ ਏવ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ। ਮਨੋਰਮੇਤਿ ਸਾਦੁਫਲਭਰਿਤਤਾਯ ਅਭਯਦਿਸਤਾਯ ਚ ਮਨੋਰਮੇ। ਇਮੇਸੁਯੇવ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨੇਸੁ।
62. Dutiyassa paṭhame titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo tabbinimuttassa kassaci diṭṭhivipphanditassa abhāvato. Ettha hi sattā taranti uppilavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā ‘‘tittha’’nti vuccati. Pāragamanasaṅkhātañhi taraṇaṃ diṭṭhigatikānaṃ natthi, tattheva aparāparaṃ nimujjanummujjanavasena pilavanameva tesaṃ taraṇaṃ nāma. Uppādakāti pūraṇakassapādayo. Titthe jātā titthiyā, yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā, titthikā eva titthiyā. Manorameti sāduphalabharitatāya abhayadisatāya ca manorame. Imesuyeva tīsu ṭhānesūti yathāvuttesu titthāyatanesu.
ਯੋ ਯਥਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੁਗ੍ਗਲ-ਸਦ੍ਦੋ ਚ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਕਤੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤਤੋ વਿਸੇਸਨਂ ਯਥਾ ‘‘ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਾ’’ਤਿ। ਪਟਿਸਂવਿਦਿਤਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਕੇવਲਂ ਜਾਨਨવਸੇਨ વਿਦਿਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਨੁਭવਤਿ વਾਤਿ વਿਪਾਕਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਨੁਭવਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੂਤਿ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾવਧਾਰਣਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨੇવਾ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੂ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਚਨੇਨ। ਕਮ੍ਮવੇਦਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸਹਜਂ વੇਦਨਂ। ਕਿਰਿਯવੇਦਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਨੇવ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਨ ਚ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਰਿਯਚਿਤ੍ਤਸਹਜਂ વੇਦਨਂ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਤੇ ਕਮ੍ਮਕਿਰਿਯવੇਦਨਾ ਏવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਸਾਸਨੇ ਲੋਕੇ ਚ ਪਾਕਟੇ વਾਤਾਬਾਧਾਦਿਰੋਗੇ ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ ਏવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ વਾ ਇਮੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਪਿਤ੍ਤવਿਕਾਰਾਧਿਕਸਮ੍ਭੂਤਾ । ਅਨਨ੍ਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਿਕਾਤਿ ਪਿਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ વਿਕਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਤੋ ਜਾਤਾ। ਉਤੁਪਰਿਣਾਮਜਾਤਿ ਸੀਤਾਦਿਉਤੁਨੋ વਿਪਰਿਣਾਮਤੋ વਿਸਮਪਰਿવੁਤ੍ਤਿਤੋ ਜਾਤਾ। વਿਸਮਪਰਿਹਾਰਜਾਤਿ ਅਸਪ੍ਪਾਯਾਹਾਰਯੋਗਪਟਿਸੇવਨવਸੇਨ ਕਾਯਸ੍ਸ વਿਸਮਂ ਪਰਿਹਰਣਤੋ ਜਾਤਾ। ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾਤਿ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਭੂਤਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਜਾਤਾ। વਿਰੋਧਿਪਚ੍ਚਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਧਾਤੂਨਂ વਿਕਾਰਾવਤ੍ਥਾ, ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ વਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਆਬਾਧਨਟ੍ਠੇਨ ਆਬਾਧੋ, ਸੋ ਏવ ਰੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਰੋਗੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯੋ ਯਾਪ੍ਯਲਕ੍ਖਣੋ, ਸੋ ਰੋਗੋ, ਇਤਰੋ ਆਬਾਧੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਚ ਨੇਸਂ ਤਂਤਂਧਾਤੂਨਂ વਿਸਮਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ, ਨ ਤਥਾ ਇਤਰਾਨਿ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਚ ਪਕੋਪਾવਤ੍ਥਾ ਧਾਤੁਯੋ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ, ਨ ਤਥਾ ਪਰਪਚ੍ਚਯਾવਤ੍ਥਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਟ੍ਠਮਂਯੇવ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜਂ ਆਬਾਧਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੂ’’ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਾਹੇਨ। ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਪੁਰਾਤਨਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪਪਜ੍ਜવੇਦਨੀਯਮ੍ਪਿ ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦ੍વੇ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਜਾਨਨ੍ਤਿ।
Yo yathā jānāti, tassa tathā vuccatīti iminā puggalajjhāsayavasena tathā vuttanti dasseti. Puggala-saddo ca tissannampi pakatīnaṃ sādhāraṇo, tasmā purisaggahaṇena tato visesanaṃ yathā ‘‘aṭṭha purisapuggalā’’ti. Paṭisaṃviditaṃ karotīti kevalaṃ jānanavasena viditaṃ karoti. Anubhavati vāti vipākalakkhaṇappattaṃ anubhavati. Pubbekatahetūti antogadhāvadhāraṇaṃ padanti āha ‘‘pubbekatakammapaccayenevā’’ti. Imināti ‘‘sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’’ti iminā vacanena. Kammavedananti kusalākusalakammasahajaṃ vedanaṃ. Kiriyavedananti ‘‘neva kusalākusalā na ca kammavipākā’’ti evaṃ vuttaṃ kiriyacittasahajaṃ vedanaṃ. Na kevalañca te kammakiriyavedanā eva paṭikkhipanti, atha kho sāsane loke ca pākaṭe vātābādhādiroge ca paṭikkhipanti evāti dassetuṃ ‘‘ye vā ime’’tiādimāha. Tattha pittasamuṭṭhānāti pittavikārādhikasambhūtā . Anantaradvayepi eseva nayo. Sannipātikāti pittādīnaṃ tiṇṇampi vikārānaṃ sannipātato jātā. Utupariṇāmajāti sītādiutuno vipariṇāmato visamaparivuttito jātā. Visamaparihārajāti asappāyāhārayogapaṭisevanavasena kāyassa visamaṃ pariharaṇato jātā. Opakkamikāti upakkamato nibbattā. Kammavipākajāti kammassa vipākabhūtakkhandhato jātā. Virodhipaccayasamuṭṭhānā dhātūnaṃ vikārāvatthā, tappaccayā vā dukkhā vedanā ābādhanaṭṭhena ābādho, so eva rujjanaṭṭhena rogo. Tattha ‘‘yo yāpyalakkhaṇo, so rogo, itaro ābādho’’ti vadanti. Sabbesañca nesaṃ taṃtaṃdhātūnaṃ visamaṃ āsannakāraṇaṃ, na tathā itarāni. Tatthāpi ca pakopāvatthā dhātuyo āsannakāraṇaṃ, na tathā parapaccayāvatthāti daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhamaṃyeva kammavipākajaṃ ābādhaṃ sampaṭicchanti ‘‘sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’’ti vipallāsaggāhena. ‘‘Pubbe’’ti purātanasseva kammassa gahitattā upapajjavedanīyampi te paṭikkhipantīti vuttaṃ ‘‘dve paṭibāhitvā’’ti. Sampaṭicchantīti anujānanti.
ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਮੂਲਕੇਨਾਤਿ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਕਮ੍ਮਹੇਤੁ। ਆਣਤ੍ਤਿਮੂਲਕੇਨਾਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਆਣਾਪਨવਸੇਨ ਕਤਕਮ੍ਮਹੇਤੁ। ਇਮਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ। ਸਬ੍ਬੇ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਰੋਗੇ ਪਟਿਸੇਧੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਏਕੇਨ ਇਸ੍ਸਰੇਨੇવ ਨਿਮ੍ਮਿਤਤ੍ਤਾ ਤਬ੍ਭਾવੀਭਾવਾਸਮ੍ਭવਤੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤੀਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇਧਨਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਸੇਧੇਨ੍ਤਿ।
Attanā katamūlakenāti sāhatthikakammahetu. Āṇattimūlakenāti parassa āṇāpanavasena katakammahetu. Imāti tisso vedanā. Sabbe paṭibāhantīti sabbe roge paṭisedhenti sabbesampi tesaṃ ekena issareneva nimmitattā tabbhāvībhāvāsambhavato. Esa nayo sesesupi. Sabbaṃ paṭibāhantīti hetupaccayapaṭisedhanato sabbaṃ nisedhenti.
ਮਾਤਿਕਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ વੇਦਾਨਂ ਅਸਾਰਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਕਤ੍વਾ। ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਮਾਤਿਕਂ। વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਦੋਸਦਸ੍ਸਨવਸੇਨੇવ વਿਭਾਗਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ। ਲਦ੍ਧਿਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਲਦ੍ਧਿਯਾ ਪਟਿਜਾਨਾਪਨਤ੍ਥਂ। ਲਦ੍ਧਿਤੋ ਲਦ੍ਧਿਂ ਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ ਮੂਲਲਦ੍ਧਿਤੋ ਅਞ੍ਞਲਦ੍ਧਿਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੁਯੇવ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ ਕਮ੍ਮવੇਦਨਮ੍ਪਿ વਿਪਾਕવੇਦਨਂ ਕਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਹਿ ਬ੍ਯਾਮੂਲ਼੍ਹਚਿਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਰવਿਪਾਕਨ੍ਤਰਾਦੀਨਿ ਆਲੋਲ਼ੇਨ੍ਤਿ, ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇ, ਏવਂ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏવਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੁ ਏવ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਿਨੋ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਇਦਾਨਿ ਸਯਂਕਤਕਾਰਣਾ, ਏવਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਮਣਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੁ ਏવਾਤਿ વਿਚਾਰਿਯਮਾਨੋ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤવਾਦੋ ਅਕਿਰਿਯવਾਦੋ ਏવ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
Mātikaṃ nikkhipitvāti tiṇṇampi vedānaṃ asārabhāvadassanatthaṃ uddesaṃ katvā. Tanti taṃ mātikaṃ. Vibhajitvā dassetunti dosadassanavaseneva vibhāgato dassetuṃ. Laddhipatiṭṭhāpanatthanti attano laddhiyā paṭijānāpanatthaṃ. Laddhito laddhiṃ saṅkamantīti mūlaladdhito aññaladdhiṃ upagacchanti paṭijānanti. Pubbekatahetuyeva paṭisaṃvedetīti kammavedanampi vipākavedanaṃ katvā vadanti. Diṭṭhigatikā hi byāmūḷhacittā kammantaravipākantarādīni āloḷenti, asaṅkarato saññāpetuṃ na sakkonti. Yathā ca akusalakamme, evaṃ kusalakammepīti dassetuṃ ‘‘evaṃ pāṇātipātā’’tiādi vuttaṃ. Tattha evanti yathā pubbekatahetu eva pāṇātipātino nāma honti, na idāni sayaṃkatakāraṇā, evaṃ pāṇātipātā viramaṇampi pubbekatahetu evāti vicāriyamāno pubbekatavādo akiriyavādo eva sampajjati.
ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਛਨ੍ਦੋ ਨ ਤਣ੍ਹਾਛਨ੍ਦੋ। ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਕਾਤੁਮਿਚ੍ਛਾ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਪੁਰਿਸਕਾਰੋਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਪੁਰਿਸੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਹੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਹੇਤੁ ਏવ ਸਿਜ੍ਝਨਤੋ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਤਂ ਏਸ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਰਣਂ ਸੁਚਰਿਤਪੂਰਣਂ, ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬਅਕਰਣਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤવਿਰਤੀਤਿ ਇਦਂ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਏਸ ਨ ਲਭਤਿ। ਸਮਣਾਪਿ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਾਰਣਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਾਰਣਾਯੇવ ਸਮਣਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਇਦਾਨਿ ਸਂવਰਸਮਾਦਾਨਾਦਿਨਾ। ਅਸ੍ਸਮਣਾਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਾਰਣਾਯੇવਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਕਾਰਣਾਯੇવ ਅਸ੍ਸਮਣਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਂવਰਭੇਦੇਨ।
Kattukamyatāchando na taṇhāchando. Kattukamyatāti kātumicchā. Paccattapurisakāroti tena tena purisena kattabbakiccaṃ na hoti pubbekatahetu eva sijjhanato. Ubhayampi taṃ esa na labbhatīti kattabbakaraṇaṃ sucaritapūraṇaṃ, akattabbaakaraṇaṃ duccaritaviratīti idaṃ ubhayampi esa na labhati. Samaṇāpi hi pubbekatakāraṇāyeva hontīti pubbekatakāraṇāyeva samaṇāpi honti, na idāni saṃvarasamādānādinā. Assamaṇāpi pubbekatakāraṇāyevāti pubbekatakāraṇāyeva assamaṇāpi honti, na saṃvarabhedena.
ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇਕਤવਾਦੇ ਛਨ੍ਦવਾਯਾਮਾਨਂ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਪੁਰਿਸਕਾਰਾਨਂ ਅਭਾવੋ, ਏવਂ ਇਸ੍ਸਰਨਿਮ੍ਮਾਨવਾਦੇਪਿ ਇਸ੍ਸਰੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਭਾવਾਨੁਜਾਨਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਕਤવਾਦੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਅਹੇਤੁਕવਾਦੇਪੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਥਾ ਅਹੇਤੁਕવਾਦੇਪੀ’’ਤਿ।
Yathā pubbekatavāde chandavāyāmānaṃ asambhavato paccattapurisakārānaṃ abhāvo, evaṃ issaranimmānavādepi issareneva sabbassa nimmitabhāvānujānanatoti vuttaṃ ‘‘pubbekatavāde vuttanayeneva veditabbo’’ti. Esa nayo ahetukavādepīti āha ‘‘tathā ahetukavādepī’’ti.
ਇਮੇਸਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਇਮੇਸਂ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਾਨਂ ਤੁਚ੍ਛਾਸਾਰਤਾਯ ਥੁਸਕੋਟ੍ਟਨੇਨ ਕੁਣ੍ਡਕਮਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਲਾਭੋ વਿਯ ਪਰਮਤ੍ਥਲੇਸਸ੍ਸਪਿ ਅਭਾવੋ, ਤਥਾ ਖਜ੍ਜੋਪਨਕੋਭਾਸਤੋ ਤੇਜਸੋ ਫੁਲਿਙ੍ਗਮਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਭਾવੋ વਿਯ ਅਨ੍ਧવੇਣਿਕਸ੍ਸਪਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਲਾਭੋ વਿਯ ਸਦ੍ਦਮਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਿਚ੍ਛਾਭਾਗੇਨ વਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਤਾਯ ਦਦ੍ਦਰਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੨.੪੩-੪੩) ਸਸਕਸਦਿਸਤਾ ਚ વਿਭਾવਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਸਾਰਭਾવਨ੍ਤਿ ਸੀਲਸਾਰਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਰਸਬ੍ਭਾવਂ। ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਭਾવਨ੍ਤਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ વਟ੍ਟਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਾવਹਭਾવਂ। ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਨ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ। ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੋਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸવਿਰਹਿਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਨ ਉਪવਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪ੍ਪਟਿਕੁਟ੍ਠੋ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਟਿਸੇਧਨਂ વਾ ਸਿਯਾ ਅਨਕ੍ਕੋਸਨਂ વਾਤਿ ਤਦੁਭਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਿਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਆਹ।
Imesantiādinā imesaṃ titthāyatanānaṃ tucchāsāratāya thusakoṭṭanena kuṇḍakamattassapi alābho viya paramatthalesassapi abhāvo, tathā khajjopanakobhāsato tejaso phuliṅgamattassapi abhāvo viya andhaveṇikassapi maggassa appaṭilābho viya saddamattaṃ nissāya micchābhāgena vipallatthatāya daddarajātake (jā. 1.2.43-43) sasakasadisatā ca vibhāvitā hoti. Sārabhāvanti sīlasārādisampattiyā sārasabbhāvaṃ. Niyyānikabhāvanti ekanteneva vaṭṭato niyyānāvahabhāvaṃ. Aniggahitoti na niggahetabbo. Tenāha ‘‘niggahetuṃ asakkuṇeyyo’’ti. Asaṃkiliṭṭhoti saṃkilesavirahito. Tenāha ‘‘nikkileso’’tiādi. Anupavajjoti dhammato na upavaditabbo. Appaṭikuṭṭho nāma appaṭisedhanaṃ vā siyā anakkosanaṃ vāti tadubhayaṃ dassento ‘‘appaṭibāhito anupakkuṭṭho’’ti āha.
ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਉਦ੍ਧਟਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾਤਿ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ। ਯਥਾਪਟਿਪਾਟਿਯਾਤਿ ਮਾਤਿਕਾਯ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ। ਧਾਤੁਯੋਤਿ ਸਭਾવਧਾਰਣਟ੍ਠੇਨ ਧਾਤੁਯੋ। ਤਾ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਕਪ੍ਪਨਾਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਅਤ੍ਤਸੁਭਸੁਖਸਸ੍ਸਤਾਦਿਪਕਤਿਆਦਿਧੁવਾਦਿਜੀવਾਦਿਕਾਯਾਦਿਕਾ વਿਯ ਨ ਇਚ੍ਛਾਸਭਾવਾ ਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਰਹਿਤੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਉਦੁਮ੍ਬਰਪੁਪ੍ਫਾਦਿਲੋਕવੋਹਾਰવਤ੍ਥੂਨਿ વਿਯ ਚ વਾਚਾવਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਾ, ਅਥ ਖੋ ਸਚ੍ਚਪਰਮਤ੍ਥਭੂਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਭਾવਾ’’ਤਿ, ਸਚ੍ਚਸਭਾવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਾવਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਹਿ ਧਾਤੁਯੋ। ਨਿਜ੍ਜੀવਨਿਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਕੋਤਿ ਬਾਹਿਰਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਜੀવਾਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਕੋ ਲੋਕਿਯਮਹਾਜਨਸਂਕਪ੍ਪਿਤਸਤ੍ਤਾਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਕੋ ਚ। ਆਕਰਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ। ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਆਕਰੋ ਆਯਤਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਕਮ੍ਬੋਜੋ ਅਸ੍ਸਾਨਂ ਆਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਨੋਪવਿਚਾਰਾਤਿ ਤਂ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਉਪੇਚ੍ਚ ਮਨਸੋ વਿવਿਧਚਰਣਾਕਾਰੋ। ਕੇਹਿ ਕਤ੍ਥਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਪਾਦੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਛ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਿਯਾਨਿ , ਛ ਦੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਿਯਾਨਿ, ਛ ਉਪੇਕ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨਿਯਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ।
Tassa dhammassāti ‘‘ayaṃ kho pana, bhikkhave’’tiādinā uddhaṭassa dhammassa. Pañhaṃ pucchitvāti kathetukamyatāvasena pañhaṃ pucchitvā. Yathāpaṭipāṭiyāti mātikāya yathānikkhittappaṭipāṭiyā. Dhātuyoti sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātuyo. Tā pana yasmā taṇhādiṭṭhikappanāparikappitaattasubhasukhasassatādipakatiādidhuvādijīvādikāyādikā viya na icchāsabhāvā diṭṭhiādirahitehi vimuccamānaudumbarapupphādilokavohāravatthūni viya ca vācāvatthumattā, atha kho saccaparamatthabhūtāti āha ‘‘sabhāvā’’ti, saccasabhāvāti attho. Attano sabhāvaṃ dhārentīti hi dhātuyo. Nijjīvanissattabhāvappakāsakoti bāhiraparikappitajīvābhāvappakāsako lokiyamahājanasaṃkappitasattābhāvappakāsako ca. Ākaraṭṭhenāti uppajjanaṭṭhānabhāvena. Uppattiṭṭhānampi hi ākaro āyatananti vuccati yathā ‘‘kambojo assānaṃ āyatana’’nti. Manopavicārāti taṃ taṃ ārammaṇaṃ upecca manaso vividhacaraṇākāro. Kehi katthāti āha ‘‘vitakkavicārapādehī’’tiādi. Aṭṭhārasasu ṭhānesūti cha somanassaṭṭhāniyāni , cha domanassaṭṭhāniyāni, cha upekkhāṭṭhāniyānīti evaṃ aṭṭhārasasu ṭhānesu.
ਪਤਿਟ੍ਠਾਧਾਤੂਤਿ ਸੇਸਭੂਤਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਚੇવ ਸਬ੍ਬੂਪਾਦਾਰੂਪਾਨਞ੍ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਭਾવਾ ਧਾਤੁ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਬਨ੍ਧਨਧਾਤੂਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚ ਕਕ੍ਖਲ਼ਭਾવਸਿਦ੍ਧੋ ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਧਾਰਭਾવੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવੋ। ਦ੍ਰવਭਾવਸਿਦ੍ਧਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਂ ਆਬਨ੍ਧਨਂ। ਉਣ੍ਹਭਾવਸਿਦ੍ਧਂ ਮੁਦੁਤਾਪਕ੍ਕਤਾવਹਂ ਪਰਿਪਾਚਨਂ। ਥਦ੍ਧਭਾવਾવਹਂ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਨਂ વਿਤ੍ਥਮ੍ਭਨਂ। ਰੂਪવਿવਿਤ੍ਤੋ ਰੂਪਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋਤਿ ਯੇਸਂ ਸੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ, ਤੇਹਿ ਸੋ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠੋવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਕਾਸਧਾਤੂਤਿ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠਧਾਤੂ’’ਤਿ। ਸਞ੍ਜਾਨਨવਿਧੁਰਾ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਲਦ੍ਧਿ વਿਜਾਨਨਧਾਤੁ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋਪਿ ਕਥੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ વਿਤ੍ਥਾਰਸ੍ਸ। ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਕਥੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ ਕਥੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਾਭਾવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰਤੋવ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਉਭਯਥਾਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਚ।
Patiṭṭhādhātūti sesabhūtattayassa ceva sabbūpādārūpānañca patiṭṭhāsabhāvā dhātu. Iminā nayena ābandhanadhātūtiādīsupi attho veditabbo. Apica kakkhaḷabhāvasiddho sahajātadhammānaṃ ādhārabhāvo patiṭṭhābhāvo. Dravabhāvasiddhaṃ sampiṇḍanaṃ ābandhanaṃ. Uṇhabhāvasiddhaṃ mudutāpakkatāvahaṃ paripācanaṃ. Thaddhabhāvāvahaṃ uddhumātanaṃ vitthambhanaṃ. Rūpavivitto rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ so paricchedo, tehi so asamphuṭṭhovāti vuttaṃ ‘‘ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātū’’ti. Sañjānanavidhurā ārammaṇūpaladdhi vijānanadhātu. Vitthāratopi kathetuṃ vaṭṭati saṅkhepantogadhattā vitthārassa. Saṅkhepato kathetuṃ na vaṭṭati kathetabbassa atthassa anavasesapariyādānābhāvato. Tenāha ‘‘vitthāratova vaṭṭatī’’ti. Ubhayathāti saṅkhepato vitthārato ca.
ਅਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਾਪਿ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਭੂਤਾਨਿ ਉਪਾਦਾਯ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤਾਮਤ੍ਤੇਨ ‘‘ਉਪਾਦਾਰੂਪ’’ਨ੍ਤੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਾਨੇવਾਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾਨਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਭਾવਸਾਮਞ੍ਞਤੋ। ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਾ વੇਦਨਾ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਮੁਦਾਯੇ ਪવਤ੍ਤવੋਹਾਰਸ੍ਸ ਅવਯવੇਪਿ ਦਿਸ੍ਸਨਤੋ ਯਥਾ ‘‘વਤ੍ਥੇਕਦੇਸੇ ਦਡ੍ਢੇ વਤ੍ਥਂ ਦਡ੍ਢ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਚ ਚੇਤਨਾ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਮਹਾਭੂਮਕਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਤਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ। ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਨਾਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਭਿਮੁਖਂ ਨਮਨਤੋ ਨਾਮਾਧੀਨਗ੍ਗਹਣਤੋ ਚ। ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਰੂਪਂ ਪਰਿਬ੍ਯਤ੍ਤਂ ਰੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ। ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਂ ਪਚ੍ਚਯਂ। વਿਭਾਗੇਨ ਦ੍વਾਚਤ੍ਤਾਲੀਸ। ਏਕਾਸੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਸਮ੍ਮਸਨਚਾਰੋਯ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਏવਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਂ ਠਿਤੋ ਉਪਰਿਮੇਨ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧੀਨਂ ਸਮ੍ਪਾਦਨવਸੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਨ੍ਤੋ।
Anipphannāpi ākāsadhātu bhūtāni upādāya gahetabbatāmattena ‘‘upādārūpa’’nteva vuccati. Diṭṭhānevāti sallakkhetabbāni upādārūpabhāvasāmaññato. Tena sahajātā vedanā vedanākkhandho samudāye pavattavohārassa avayavepi dissanato yathā ‘‘vatthekadese daḍḍhe vatthaṃ daḍḍha’’nti. ‘‘Phasso ca cetanā ca saṅkhārakkhandho’’ti vuttaṃ mahābhūmakattā tesaṃ tappadhānattā ca saṅkhārakkhandhassa. Arūpakkhandhā nāmaṃ ārammaṇābhimukhaṃ namanato nāmādhīnaggahaṇato ca. Rūpakkhandho rūpaṃ paribyattaṃ ruppanaṭṭhena. Paccayanti nissayabhūtaṃ paccayaṃ. Vibhāgena dvācattālīsa. Ekāsīticittāni ‘‘sammasanacāroya’’nti katvā. Anukkamena paṭipajjamānoti evaṃ kaṅkhāvitaraṇavisuddhiyaṃ ṭhito uparimena tissannaṃ visuddhīnaṃ sampādanavasena visuddhibhāvanaṃ ussukkāpento.
ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੁવਣ੍ਣਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਣਿવਜਿਰਾਦੀਨਂ। ਆਕਿਣ੍ਣਂ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਕਰੋ। ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁ વਿਪਾਕਫਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋ, ਨ ਤਥਾ ਇਤਰੇਸਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦ੍વੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ વਿਪਾਕਫਸ੍ਸੇਸੁ ਦ੍વਿਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤਫਸ੍ਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ વਿਪਾਕਫਸ੍ਸਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦਿਟ੍ਠਮੇવ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ਸਮਾਨਯੋਗਕ੍ਖਮਤ੍ਤਾ। ‘‘ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਤਾવਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਕਥਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾਪਿ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਪੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾ…ਪੇ॰… વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Phassāyatananti phassassa uppattiṭṭhānaṃ. Suvaṇṇādīnanti suvaṇṇamaṇivajirādīnaṃ. Ākiṇṇaṃ viya hutvā uppajjanti etthāti ākaro. Yathā cakkhu vipākaphassassa visesapaccayo, na tathā itaresanti katvā vuttaṃ ‘‘dve cakkhuviññāṇānī’’tiādi. Esa nayo sesavāresupi. Dvattiṃsāya vipākaphassesu dvipañcaviññāṇasahagataphasse ṭhapetvā sesā dvāvīsati vipākaphassā veditabbā. Diṭṭhameva hoti tena samānayogakkhamattā. ‘‘Saṅkhepato tāvā’’ti saṅkhepakathaṃ ārabhitvāpi vitthārakathāpettha vuttanayattā suviññeyyāvāti vuttaṃ ‘‘heṭṭhā…pe… veditabba’’nti.
ਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਿਯਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਪવਿਚਰਤੀਤਿ ਉਪੇਚ੍ਚ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਸਭਾવਤੋ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤੋ ਚ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਦਿਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਕਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਿਯਾਦਿਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਟ੍ਠਂ વਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਦਿਟ੍ਠਮੇવ ਹੋਤਿ ਤਦવਿਨਾਭਾવਤੋ।
Somanassassa uppattiṭṭhānabhūtaṃ somanassaṭṭhāniyaṃ. Tenāha ‘‘somanassassa kāraṇabhūta’’nti. Upavicaratīti upecca pavattati. Sabhāvato saṅkappato ca somanassādiuppattihetukā somanassaṭṭhāniyāditāti āha ‘‘iṭṭhaṃ vā hotū’’tiādi. Catutthaṃ diṭṭhameva hoti tadavinābhāvato.
ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਪੁਰਿਮਪਦੇ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਰਿਯਭਾવਕਰਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੫੩੧) ਪਕਾਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਇਧ ਪਕਾਸੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸੁਖਾવਬੋਧਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦੇਸਿਯਮਾਨਾਯ વਟ੍ਟਕਥਾਯ ਸੁਖੇਨ ਅવਬੋਧਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਦ੍વਾਦਸਪਦਨ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸਪਦਂ। ਪਚ੍ਚਯવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪਬਨ੍ਧਂ। ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਮੁਖੇਨ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯ। ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਮੁਖੇਨ વਿਪਾਕવਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਗਬ੍ਭਸ੍ਸਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿવਸੇਨੇવ વਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿવਟ੍ਟਸ੍ਮਿਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿવਟ੍ਟਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਧਮ੍ਮਪ੍ਪਬਨ੍ਧੇ। ਦਸ੍ਸਿਤੇਤਿ ਦੇਸਨਾવਸੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੇ। ਪੁਰਿਮਾ ਦ੍વੇ ਯੋਨਿਯੋ ਇਤਰਾਹਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਤਾਯ ਪਰਿਬ੍ਯਤ੍ਤਤਰਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅવਬੋਧੇਤੁਮ੍ਪੀ’’ਤਿ।
Ariyasaccānīti purimapade uttarapadalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘ariyabhāvakarānī’’tiādi. Visuddhimagge (visuddhi. 2.531) pakāsitaṃ, tasmā na idha pakāsetabbanti adhippāyo. Sukhāvabodhanatthanti desiyamānāya vaṭṭakathāya sukhena avabodhanatthaṃ. Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi. Dvādasapadanti avijjādīhi padehi dvādasapadaṃ. Paccayavaṭṭanti paccayappabandhaṃ. Kathetukāmo hoti paccayākāramukhena saccāni dassetukāmatāya. Gabbhāvakkantivaṭṭanti gabbhokkantimukhena vipākavaṭṭaṃ dasseti ‘‘gabbhassāvakkanti hotī’’tiādinā. Tasmā panettha gabbhāvakkantivaseneva vaṭṭaṃ dassitanti āha ‘‘gabbhāvakkantivaṭṭasmiṃ hī’’tiādi. Gabbhāvakkantivaṭṭasminti mātukucchimhi nibbattanavasena pavattadhammappabandhe. Dassiteti desanāvasena dassite. Purimā dve yoniyo itarāhi oḷārikatāya paribyattatarāti vuttaṃ ‘‘gabbhāvakkanti…pe… avabodhetumpī’’ti.
ਪਚ੍ਚਯਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਸਾਧਾਰਣਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਮਤ੍ਤਂ, ਨ ਤੇਹਿ ਭਾਗਸੋ ਨਿਪ੍ਫਾਦਿਯਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਂ ‘‘ਕੁਤੋ ਪਨੇਤਂ ਛਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਿਭਾਗੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਨ ਮਾਤੁ ਨ ਪਿਤੁ ਤਾਸਂ ਧਾਤੂਨਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬਾਹਿਰਭਾવਤੋ। ਗਬ੍ਭਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗਬ੍ਭਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਗਬ੍ਭੋ, ਕਲਲਾਦਿਅવਤ੍ਥੋ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਬਨ੍ਧੋ। ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ ਗਬ੍ਭੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਮਞ੍ਚਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ‘‘ਮਞ੍ਚਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਤੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿ ਗਬ੍ਭੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਗਬ੍ਭੇ વਸਤਿ ਮਾਣવੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੧.੧੫.੩੬੩)। ਗਬ੍ਭੋ વਿਯਾਤਿ વਾ ਗਬ੍ਭੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਰਕੋ ‘‘ਗਬ੍ਭੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਯਾવ ਅਭਿਜਾਤਿ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਗਬ੍ਭੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥੇਨੇવ ਗਬ੍ਭੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗਬ੍ਭੋ ਚ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Paccayamattanti channaṃ dhātūnaṃ sādhāraṇaṃ paccayabhāvamattaṃ, na tehi bhāgaso nipphādiyamānaṃ paccayavisesaṃ ‘‘kuto panetaṃ channaṃ dhātūna’’nti avibhāgena vuttattā. Tenāha ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādi. Na mātu na pitu tāsaṃ dhātūnaṃ imassa sattassa bāhirabhāvato. Gabbhassāti ettha gabbhati attabhāvabhāvena vattatīti gabbho, kalalādiavattho dhammappabandho. Tannissitattā pana sattasantāno gabbhoti vutto yathā mañcanissitā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Tannissayabhāvato mātukucchi gabbhoti vuccati ‘‘gabbhe vasati māṇavo’’tiādīsu (jā. 1.15.363). Gabbho viyāti vā gabbho. Yathā hi nivāsaṭṭhānatāya sattānaṃ ovarako ‘‘gabbho’’ti vuccati, evaṃ gabbhaseyyakānaṃ sattānaṃ yāva abhijāti nivāsaṭṭhānatāya mātukucchi ‘‘gabbho’’ti vuccati. Idha pana paṭhamaṃ vuttaattheneva gabbhoti veditabbo. Tenāha ‘‘gabbho ca nāmā’’tiādi.
ਨਿਰਤਿਅਤ੍ਥੇਨ ਨਿਰਯੋ ਚ ਸੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਗਬ੍ਭੋ ਚਾਤਿ ਨਿਰਯਗਬ੍ਭੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਦੇવਮਨੁਜਾਦਯੋ વਿਯ ਉਦ੍ਧਂ ਦੀਘਾ ਅਹੁਤ੍વਾ ਤਿਰਿਯਂ ਅਞ੍ਚਿਤਾ ਦੀਘਾਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾ। ਤੇ ਏવ ਖਨ੍ਧਕੋਟ੍ਠਾਸਭਾવੇਨ ਯੋਨਿ ਚ ਸੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਗਬ੍ਭੋ ਚਾਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਗਬ੍ਭੋ। ਪਕਟ੍ਠਤੋ ਸੁਖਤੋ ਅਪੇਤਂ ਅਪਗਮੋ ਪੇਤਭਾવੋ, ਤਂ ਪਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸਯੋਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ, ਪੇਤਯੋਨਿ। ਮਨਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤਾਯ ਸੂਰਭਾવਾਦਿਗੁਣੇਹਿ ਉਪਚਿਤਮਾਨਸਤਾਯ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਗੁਣਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਦਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਾਮਗੁਣਾਦੀਹਿ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਿ ਲਲ਼ਨ੍ਤਿ ਜੋਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇવਾ। ਗਬ੍ਭਸਦ੍ਦੋ વੁਤ੍ਤਨਯੋ ਏવ। ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੋਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਤਦਨਨ੍ਤਰਭੇਦੇਨ ਚ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਗਬ੍ਭੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਸੁਪਾਕਟਤਾਯ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવਤੋ। ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਿਯ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਪਾਤੁਭਾવੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਾਸਕੋ ਚ।
Niratiatthena nirayo ca so yathāvuttena atthena gabbho cāti nirayagabbho. Esa nayo sesapadesupi. Ayaṃ pana viseso – devamanujādayo viya uddhaṃ dīghā ahutvā tiriyaṃ añcitā dīghāti tiracchānā. Te eva khandhakoṭṭhāsabhāvena yoni ca so vuttanayena gabbho cāti tiracchānayonigabbho. Pakaṭṭhato sukhato apetaṃ apagamo petabhāvo, taṃ pattānaṃ visayoti pettivisayo, petayoni. Manassa ussannatāya sūrabhāvādiguṇehi upacitamānasatāya ukkaṭṭhaguṇacittatāya manussā. Dibbanti kāmaguṇādīhi kīḷanti laḷanti jotantīti devā. Gabbhasaddo vuttanayo eva. Nānappakāroti yathāvuttena tadanantarabhedena ca nānappakārako. Manussagabbho adhippeto supākaṭatāya paccakkhabhāvato. Okkanti mātukucchiṃ okkamitvā viya uppatitvāti katvā. Nibbattanaṃ nibbatti. Pātubhāvo uppattippakāsako ca.
ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਨਾਮ ਅવੇਕਲ੍ਲਜਾਤਿਹੀਨવੇਕਲ੍ਲੇਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਧ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ। ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਤਿ ਸਮੋਧਾਨਭਾવਤੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਸਮਾਗਤਾ ਸਂਸਿਲਿਟ੍ਠਾ। ਉਤੁਨੀਤਿ ਉਤੁਮਤੀ ਸਞ੍ਜਾਤਪੁਪ੍ਫਾ। ਇਦਞ੍ਚ ਉਤੁਸਮਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਲੋਕਸਮਞ੍ਞਾਕਰਜਸ੍ਸ ਲਗ੍ਗਨਦਿવਸਮਤ੍ਤਂ। ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਹਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਗਬ੍ਭਾਸਹਸਞ੍ਞਿਤੇ ਓਕਾਸੇ ਦਾਰਕੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਹਤੀ ਲੋਹਿਤਪੀਲ਼ਕਾ ਸਣ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਪੁਬ੍ਬਾ ਏવ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਗ੍ਘਰਤਿ, વਤ੍ਥੁ ਸੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ ਪਗ੍ਘਰਿਤਲੋਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਾਮਯਤ੍ਤਾ ਚ। વਿਸੁਦ੍ਧੇ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਸੁ ਏਕવਾਰਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇਸੁ ਯਾવ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸਾਨਿ ਖੇਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਸੁਦ੍ਧਂ વਤ੍ਥੁ ਨਹਾਨਤੋ ਪਰਮ੍ਪਿ ਕਤਿਪਯਾਨਿ ਦਿવਸਾਨਿ ਗਬ੍ਭਸਣ੍ਠਹਨਤਾਯ ਖੇਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲੋਹਿਤਲੇਸਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਾਹવੇਣਿਗ੍ਗਾਹਾਦਿਨਾ ਅਙ੍ਗਪਰਾਮਸਨੇਨਪਿ ਦਾਰਕੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿਯੇવ। ਇਤ੍ਥਿਸਨ੍ਤਾਨੇਪਿ ਹਿ ਸਤ੍ਤਪਿ ਧਾਤੂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੇવ। ਤਥਾ ਹਿ ਪਾਰਿਕਾਯ ਨਾਭਿਪਰਾਮਸਨੇਨ ਸਾਮਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਦਿਟ੍ਠਮਙ੍ਗਲਿਕਾਯ ਨਾਭਿਪਰਾਮਸਨੇਨ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੪.੧੫.ਮਾਤਙ੍ਗਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੬੫) ਮਣ੍ਡਬ੍ਯਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸਿ। ਗਨ੍ਧਨਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਗਤਿਯਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤੂਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸੂਚਨਤੋ ਦੀਪਨਤੋ ਗਨ੍ਧੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੇਨ ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮੁਨਾ ਅਬ੍ਬਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ, ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਕਸਤ੍ਤੋ। ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਨ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨੋ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਕਮ੍ਮਯਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿਤੋ ਪਨ ਏਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਦਾ ਹਿ ਤਤ੍ਰੂਪਗਸਤ੍ਤੋ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿਆવਹਨ੍ਤਕਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪੇਲ੍ਲਕਯਨ੍ਤੇਨ ਤਥਤ੍ਥਾਯ ਪੇਲ੍ਲਿਤੋ ਉਪਨੀਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ।
Sannipāto nāma avekallajātihīnavekalleti dassetuṃ ‘‘idha mātāpitaro’’tiādi vuttaṃ. Idhāti imasmiṃ sattaloke. Sannipatitāti samodhānabhāvato sannipatitā samāgatā saṃsiliṭṭhā. Utunīti utumatī sañjātapupphā. Idañca utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ, na lokasamaññākarajassa lagganadivasamattaṃ. Mātugāmassa hi yasmiṃ gabbhāsahasaññite okāse dārako nibbattati, tattha mahatī lohitapīḷakā saṇṭhahitvā aggahitapubbā eva bhijjitvā paggharati, vatthu suddhaṃ hoti paggharitalohitattā anāmayattā ca. Visuddhe vatthumhi mātāpitūsu ekavāraṃ sannipatitesu yāva satta divasāni khettameva hoti. Suddhaṃ vatthu nahānato parampi katipayāni divasāni gabbhasaṇṭhahanatāya khettameva hoti parittassa lohitalesassa vijjamānattā. Tasmiṃ samaye hatthaggāhaveṇiggāhādinā aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyeva. Itthisantānepi hi sattapi dhātū labbhanteva. Tathā hi pārikāya nābhiparāmasanena sāmassa bodhisattassa, diṭṭhamaṅgalikāya nābhiparāmasanena (jā. aṭṭha. 4.15.mātaṅgajātakavaṇṇanā; ma. ni. aṭṭha. 2.65) maṇḍabyassa nibbatti ahosi. Gandhanato uppannagatiyā nimittūpaṭṭhānena sūcanato dīpanato gandhoti laddhanāmena bhavagāmikammunā abbati pavattatīti gandhabbo, tattha uppajjamānakasatto. Paccupaṭṭhito hotīti na mātāpitūnaṃ sannipātaṃ olokayamāno samīpe ṭhito paccupaṭṭhito nāma hoti, kammayantayantito pana eko satto tasmiṃ okāse nibbattanako hotīti ayamettha adhippāyo. Tadā hi tatrūpagasatto tatrūpapattiāvahantakammasaṅkhātena pellakayantena tathatthāya pellito upanīto viya hoti.
વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਯੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾ ਏવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਾਨਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Viññāṇapaccayā nāmarūpanti ettha viññāṇassa paccayabhāvena gahitattā ‘‘tayo arūpino khandhā’’ti vuttaṃ. Idha pana viññāṇaṃ paccayabhāvena aggahetvā gabbhokkantiyā eva paccayabhāvena gahitattā ‘‘viññāṇakkhandhampi pakkhipitvā’’ti vuttaṃ. Idha pana manussagabbhassa okkantiyā adhippetattā ‘‘gabbhaseyyakānaṃ paṭisandhikkhaṇe’’ti vuttaṃ.
ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸੇવ ਪਭਾવਿਕਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਿਕਾ। ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤਣ੍ਹਾਪਿ ਗਹਿਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ। ਅવਿਸੇਸੇਨ ਹਿ ਤੇਭੂਮਕવਟ੍ਟਂ ਇਧ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਅਥ વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧੋ ਤਬ੍ਭਾવਿਕਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧੇਨ વਿਨਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ। ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧੋਤਿ ਚ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Taṇhāya samudayasaccabhāvena gahitattā ‘‘ṭhapetvā taṇha’’nti vuttaṃ. Tasseva pabhāvikāti tasseva yathāvuttassa dukkhasaccassa uppādikā. Dukkhanirodhoti ettha dukkhaggahaṇena taṇhāpi gahitāti āha ‘‘tesaṃ dvinnampi…pe… dukkhanirodho’’ti. Avisesena hi tebhūmakavaṭṭaṃ idha dukkhanti adhippetaṃ. Atha vā dukkhassa anuppattinirodho tabbhāvikāya taṇhāya anuppattinirodhena vinā na hotīti vuttaṃ ‘‘tesaṃ dvinnampi…pe… dukkhanirodho’’ti. Anuppattinirodhoti ca anuppattinirodhanimittaṃ nibbānaṃ dasseti.
‘‘ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਭਯਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਿਸਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ। ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવਾਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤੁ ਏવ। ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸਙ੍ਖਾਰੇ વਿਰਜ੍ਜਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਰਾਗੋ, ਮਗ੍ਗੋ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸੇਸਨਿਰੋਧਾ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਨਿਰੋਧਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
‘‘Tattha vuttanayeneva veditabba’’nti vatvā ubhayattha pāḷiyā pavattiākārabhedaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ pana viseso’’ti āha. Tatthāti visaddhimagge. Idhāti imasmiṃ sutte. Avijjāya tvevāti avijjāya tu eva. Asesavirāganirodhāti ettha accantameva saṅkhāre virajjati etenāti virāgo, maggo, tasmā virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā asesetvā nirodhā samucchindanāti evamettha attho daṭṭhabbo.
ਸਕਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਸ੍ਸ। ਕੇવਲਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਪਰਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਸਤ੍ਤਜੀવਾਦਿવਿਰਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖੀਣਾਕਾਰੋਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ। ਅਰਹਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਿਰੋਧਨ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਮ੍ਪਿ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਯੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਖੀਣਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਰੋਧੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ, ਨ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਭਾવਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਗ੍ਗਹੋ ਨਾਮ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਊਨਾਧਿਕਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨੇਨ ਅਤ੍ਤਸਭਾવવਿਭਾવਨੇਨੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Sakalassāti anavasesassa. Kevalassāti vā suddhassa, paraparikappitasattajīvādivirahitassāti attho. Khīṇākāropi vuccati ‘‘nirujjhanaṃ nirodho’’ti iminā atthena. Arahattampi nirodhoti vuccati nirodhante uppannattā. Nibbānampi nirodhoti vuccati avijjādīnaṃ nirodhassa nimittabhāvato avijjādayo nirujjhanti etthāti nirodhoti katvā. Khīṇākāradassanavasenāti avijjādīnaṃ anuppattinirodhena nirujjhanākāradassanavasena. Nibbānameva sandhāya, na pana arahattanti adhippāyo. Sabhāvadhammānaṃ niggaho nāma yathāvuttadhammaparicchedato ūnādhikabhāvappakāsanena attasabhāvavibhāvaneneva hotīti āha ‘‘niggaṇhanto hī’’tiādi.
ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Titthāyatanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧. ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਾਦਿਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Titthāyatanādisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā
