Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౩౧౯] ౯. తిత్తిరజాతకవణ్ణనా
[319] 9. Tittirajātakavaṇṇanā
సుసుఖం వత జీవామీతి ఇదం సత్థా కోసమ్బియం నిస్సాయ బదరికారామే విహరన్తో రాహులత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు హేట్ఠా తిపల్లత్థజాతకే (జా॰ ౧.౧.౧౬) విత్థారితమేవ. భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘ఆవుసో, రాహులో సిక్ఖాకామో కుక్కుచ్చకో ఓవాదక్ఖమో’’తి. తస్సాయస్మతో గుణకథాయ సముట్ఠాపితాయ సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపి రాహులో సిక్ఖాకామో కుక్కుచ్చకో ఓవాదక్ఖమోయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Susukhaṃvata jīvāmīti idaṃ satthā kosambiyaṃ nissāya badarikārāme viharanto rāhulattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā tipallatthajātake (jā. 1.1.16) vitthāritameva. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamo’’ti. Tassāyasmato guṇakathāya samuṭṭhāpitāya satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలం గన్త్వా సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా నిక్ఖమ్మ హిమవన్తపదేసే ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా అభిఞ్ఞా చ సమాపత్తియో చ నిబ్బత్తేత్వా ఝానకీళం కీళన్తో రమణీయే వనసణ్డే వసిత్వా లోణమ్బిలసేవనత్థాయ అఞ్ఞతరం పచ్చన్తగామకం అగమాసి. తత్థ నం మనుస్సా దిస్వా పసన్నచిత్తా అఞ్ఞతరస్మిం అరఞ్ఞే పణ్ణసాలం కారేత్వా పచ్చయేహి ఉపట్ఠహన్తా వాసాపేసుం. తదా తస్మిం గామకే ఏకో సాకుణికో ఏకం దీపకతిత్తిరం గహేత్వా సుట్ఠు సిక్ఖాపేత్వా పఞ్జరే పక్ఖిపిత్వా పటిజగ్గతి. సో తం అరఞ్ఞం నేత్వా తస్స సద్దేన ఆగతాగతే తిత్తిరే గహేత్వా విక్కిణిత్వా జీవికం కప్పేసి. తిత్తిరో ‘‘మం ఏకం నిస్సాయ బహూ మమ ఞాతకా నస్సన్తి, మయ్హమేతం పాప’’న్తి నిస్సద్దో అహోసి. సో తస్స నిస్సద్దభావం ఞత్వా వేళుపేసికాయ నం సీసే పహరతి. తిత్తిరో దుక్ఖాతురతాయ సద్దం కరోతి. ఏవం సో సాకుణికో తం నిస్సాయ తిత్తిరే గహేత్వా జీవికం కప్పేసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā nikkhamma himavantapadese isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto ramaṇīye vanasaṇḍe vasitvā loṇambilasevanatthāya aññataraṃ paccantagāmakaṃ agamāsi. Tattha naṃ manussā disvā pasannacittā aññatarasmiṃ araññe paṇṇasālaṃ kāretvā paccayehi upaṭṭhahantā vāsāpesuṃ. Tadā tasmiṃ gāmake eko sākuṇiko ekaṃ dīpakatittiraṃ gahetvā suṭṭhu sikkhāpetvā pañjare pakkhipitvā paṭijaggati. So taṃ araññaṃ netvā tassa saddena āgatāgate tittire gahetvā vikkiṇitvā jīvikaṃ kappesi. Tittiro ‘‘maṃ ekaṃ nissāya bahū mama ñātakā nassanti, mayhametaṃ pāpa’’nti nissaddo ahosi. So tassa nissaddabhāvaṃ ñatvā veḷupesikāya naṃ sīse paharati. Tittiro dukkhāturatāya saddaṃ karoti. Evaṃ so sākuṇiko taṃ nissāya tittire gahetvā jīvikaṃ kappesi.
అథ సో తిత్తిరో చిన్తేసి ‘‘ఇమే మరన్తూతి మయ్హం చేతనా నత్థి, పటిచ్చకమ్మం పన మం ఫుసతి, మయి సద్దం అకరోన్తే ఏతే నాగచ్ఛన్తి, కరోన్తేయేవ ఆగచ్ఛన్తి, ఆగతాగతే అయం గహేత్వా జీవితక్ఖయం పాపేతి, అత్థి ను ఖో ఏత్థ మయ్హం పాపం, నత్థీ’’తి. సో తతో పట్ఠాయ ‘‘కో ను ఖో మే ఇమం కఙ్ఖం ఛిన్దేయ్యా’’తి తథారూపం పణ్డితం ఉపధారేన్తో చరతి. అథేకదివసం సో సాకుణికో బహూ తిత్తిరే గహేత్వా పచ్ఛిం పూరేత్వా ‘‘పానీయం పివిస్సామీ’’తి బోధిసత్తస్స అస్సమం గన్త్వా తం పఞ్జరం బోధిసత్తస్స సన్తికే ఠపేత్వా పానీయం పివిత్వా వాలుకాతలే నిపన్నో నిద్దం ఓక్కమి. తిత్తిరో తస్స నిద్దోక్కన్తభావం ఞత్వా ‘‘మమ కఙ్ఖం ఇమం తాపసం పుచ్ఛిస్సామి, జానన్తో మే కథేస్సతీ’’తి పఞ్జరే నిసిన్నోయేవ తం పుచ్ఛన్తో పఠమం గాథమాహ –
Atha so tittiro cintesi ‘‘ime marantūti mayhaṃ cetanā natthi, paṭiccakammaṃ pana maṃ phusati, mayi saddaṃ akaronte ete nāgacchanti, karonteyeva āgacchanti, āgatāgate ayaṃ gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpeti, atthi nu kho ettha mayhaṃ pāpaṃ, natthī’’ti. So tato paṭṭhāya ‘‘ko nu kho me imaṃ kaṅkhaṃ chindeyyā’’ti tathārūpaṃ paṇḍitaṃ upadhārento carati. Athekadivasaṃ so sākuṇiko bahū tittire gahetvā pacchiṃ pūretvā ‘‘pānīyaṃ pivissāmī’’ti bodhisattassa assamaṃ gantvā taṃ pañjaraṃ bodhisattassa santike ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā vālukātale nipanno niddaṃ okkami. Tittiro tassa niddokkantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama kaṅkhaṃ imaṃ tāpasaṃ pucchissāmi, jānanto me kathessatī’’ti pañjare nisinnoyeva taṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
౭౩.
73.
‘‘సుసుఖం వత జీవామి, లభామి చేవ భుఞ్జితుం;
‘‘Susukhaṃ vata jīvāmi, labhāmi ceva bhuñjituṃ;
పరిపన్థే చ తిట్ఠామి, కా ను భన్తే గతీ మమా’’తి.
Paripanthe ca tiṭṭhāmi, kā nu bhante gatī mamā’’ti.
తత్థ సుసుఖం వత జీవామీతి అహం, భన్తే, ఇమం సాకుణికం నిస్సాయ సుట్ఠు సుఖం జీవామి. లభామీతి యథారుచితం ఖాదనీయం భోజనీయం భుఞ్జితుమ్పి లభామి. పరిపన్థే చ తిట్ఠామీతి అపిచ ఖో యత్థ మమ ఞాతకా మమ సద్దేన ఆగతాగతా వినస్సన్తి, తస్మిం పరిపన్థే తిట్ఠామి. కా ను, భన్తే, గతీ మమాతి కా ను ఖో, భన్తే, మమ గతి, కా నిప్ఫత్తి భవిస్సతీతి పుచ్ఛి.
Tattha susukhaṃ vata jīvāmīti ahaṃ, bhante, imaṃ sākuṇikaṃ nissāya suṭṭhu sukhaṃ jīvāmi. Labhāmīti yathārucitaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ bhuñjitumpi labhāmi. Paripanthe ca tiṭṭhāmīti apica kho yattha mama ñātakā mama saddena āgatāgatā vinassanti, tasmiṃ paripanthe tiṭṭhāmi. Kā nu, bhante, gatī mamāti kā nu kho, bhante, mama gati, kā nipphatti bhavissatīti pucchi.
తస్స పఞ్హం విస్సజ్జేన్తో బోధిసత్తో దుతియం గాథమాహ –
Tassa pañhaṃ vissajjento bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
౭౪.
74.
‘‘మనో చే తే నప్పణమతి, పక్ఖి పాపస్స కమ్మునో;
‘‘Mano ce te nappaṇamati, pakkhi pāpassa kammuno;
అబ్యావటస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతీ’’తి.
Abyāvaṭassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
తత్థ పాపస్స కమ్మునోతి యది తవ మనో పాపకమ్మస్సత్థాయ న పణమతి, పాపకరణే తన్నిన్నో తప్పోణో తప్పబ్భారో న హోతి. అబ్యావటస్సాతి ఏవం సన్తే పాపకమ్మకరణత్థాయ అబ్యావటస్స ఉస్సుక్కం అనాపన్నస్స తవ భద్రస్స సుద్ధస్సేవ సతో పాపం న ఉపలిమ్పతి న అల్లీయతీతి.
Tattha pāpassa kammunoti yadi tava mano pāpakammassatthāya na paṇamati, pāpakaraṇe tanninno tappoṇo tappabbhāro na hoti. Abyāvaṭassāti evaṃ sante pāpakammakaraṇatthāya abyāvaṭassa ussukkaṃ anāpannassa tava bhadrassa suddhasseva sato pāpaṃ na upalimpati na allīyatīti.
తం సుత్వా తిత్తిరో తతియం గాథమాహ –
Taṃ sutvā tittiro tatiyaṃ gāthamāha –
౭౫.
75.
‘‘ఞాతకో నో నిసిన్నోతి, బహు ఆగచ్ఛతే జనో;
‘‘Ñātako no nisinnoti, bahu āgacchate jano;
పటిచ్చకమ్మం ఫుసతి, తస్మిం మే సఙ్కతే మనో’’తి.
Paṭiccakammaṃ phusati, tasmiṃ me saṅkate mano’’ti.
తస్సత్థో – భన్తే, సచాహం సద్దం న కరేయ్యం, అయం తిత్తిరజనో న ఆగచ్ఛేయ్య, మయి పన సద్దం కరోన్తే ‘‘ఞాతకో నో నిసిన్నో’’తి అయం బహు జనో ఆగచ్ఛతి , తం ఆగతాగతం లుద్దో గహేత్వా జీవితక్ఖయం పాపేన్తో మం పటిచ్చ నిస్సాయ ఏతం పాణాతిపాతకమ్మం ఫుసతి పటిలభతి విన్దతి , తస్మిం మం పటిచ్చ కతే పాపే మమ ను ఖో ఏతం పాపన్తి ఏవం మే మనో సఙ్కతే పరిసఙ్కతి కుక్కుచ్చం ఆపజ్జతీతి.
Tassattho – bhante, sacāhaṃ saddaṃ na kareyyaṃ, ayaṃ tittirajano na āgaccheyya, mayi pana saddaṃ karonte ‘‘ñātako no nisinno’’ti ayaṃ bahu jano āgacchati , taṃ āgatāgataṃ luddo gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpento maṃ paṭicca nissāya etaṃ pāṇātipātakammaṃ phusati paṭilabhati vindati , tasmiṃ maṃ paṭicca kate pāpe mama nu kho etaṃ pāpanti evaṃ me mano saṅkate parisaṅkati kukkuccaṃ āpajjatīti.
తం సుత్వా బోధిసత్తో చతుత్థం గాథమాహ –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
౭౬.
76.
‘‘న పటిచ్చకమ్మం ఫుసతి, మనో చే నప్పదుస్సతి;
‘‘Na paṭiccakammaṃ phusati, mano ce nappadussati;
అప్పోస్సుక్కస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతీ’’తి.
Appossukkassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
తస్సత్థో – యది తవ పాపకిరియాయ మనో న పదుస్సతి, తన్నిన్నో తప్పోనో తప్పబ్భారో న హోతి, ఏవం సన్తే లుద్దేన ఆయస్మన్తం పటిచ్చ కతమ్పి పాపకమ్మం తం న ఫుసతి న అల్లీయతి, పాపకిరియాయ హి అప్పోస్సుక్కస్స నిరాలయస్స భద్రస్స పరిసుద్ధస్సేవ సతో తవ పాణాతిపాతచేతనాయ అభావా తం పాపం న ఉపలిమ్పతి, తవ చిత్తం న అల్లీయతీతి.
Tassattho – yadi tava pāpakiriyāya mano na padussati, tanninno tappono tappabbhāro na hoti, evaṃ sante luddena āyasmantaṃ paṭicca katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati na allīyati, pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa parisuddhasseva sato tava pāṇātipātacetanāya abhāvā taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti.
ఏవం మహాసత్తో తిత్తిరం సఞ్ఞాపేసి, సోపి తం నిస్సాయ నిక్కుక్కుచ్చో అహోసి. లుద్దో పబుద్ధో బోధిసత్తం వన్దిత్వా పఞ్జరం ఆదాయ పక్కామి.
Evaṃ mahāsatto tittiraṃ saññāpesi, sopi taṃ nissāya nikkukkucco ahosi. Luddo pabuddho bodhisattaṃ vanditvā pañjaraṃ ādāya pakkāmi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా తిత్తిరో రాహులో అహోసి, తాపసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā tittiro rāhulo ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
తిత్తిరజాతకవణ్ణనా నవమా.
Tittirajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౧౯. తిత్తిరజాతకం • 319. Tittirajātakaṃ