Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣១៩] ៩. តិត្តិរជាតកវណ្ណនា
[319] 9. Tittirajātakavaṇṇanā
សុសុខំ វត ជីវាមីតិ ឥទំ សត្ថា កោសម្ពិយំ និស្សាយ ពទរិការាមេ វិហរន្តោ រាហុលត្ថេរំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ហេដ្ឋា តិបល្លត្ថជាតកេ (ជា. ១.១.១៦) វិត្ថារិតមេវ។ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, រាហុលោ សិក្ខាកាមោ កុក្កុច្ចកោ ឱវាទក្ខមោ’’តិ។ តស្សាយស្មតោ គុណកថាយ សមុដ្ឋាបិតាយ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបិ រាហុលោ សិក្ខាកាមោ កុក្កុច្ចកោ ឱវាទក្ខមោយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Susukhaṃvata jīvāmīti idaṃ satthā kosambiyaṃ nissāya badarikārāme viharanto rāhulattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā tipallatthajātake (jā. 1.1.16) vitthāritameva. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamo’’ti. Tassāyasmato guṇakathāya samuṭṭhāpitāya satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ តក្កសិលំ គន្ត្វា សព្ពសិប្បានិ ឧគ្គណ្ហិត្វា និក្ខម្ម ហិមវន្តបទេសេ ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា អភិញ្ញា ច សមាបត្តិយោ ច និព្ពត្តេត្វា ឈានកីឡំ កីឡន្តោ រមណីយេ វនសណ្ឌេ វសិត្វា លោណម្ពិលសេវនត្ថាយ អញ្ញតរំ បច្ចន្តគាមកំ អគមាសិ។ តត្ថ នំ មនុស្សា ទិស្វា បសន្នចិត្តា អញ្ញតរស្មិំ អរញ្ញេ បណ្ណសាលំ ការេត្វា បច្ចយេហិ ឧបដ្ឋហន្តា វាសាបេសុំ។ តទា តស្មិំ គាមកេ ឯកោ សាកុណិកោ ឯកំ ទីបកតិត្តិរំ គហេត្វា សុដ្ឋុ សិក្ខាបេត្វា បញ្ជរេ បក្ខិបិត្វា បដិជគ្គតិ។ សោ តំ អរញ្ញំ នេត្វា តស្ស សទ្ទេន អាគតាគតេ តិត្តិរេ គហេត្វា វិក្កិណិត្វា ជីវិកំ កប្បេសិ។ តិត្តិរោ ‘‘មំ ឯកំ និស្សាយ ពហូ មម ញាតកា នស្សន្តិ, មយ្ហមេតំ បាប’’ន្តិ និស្សទ្ទោ អហោសិ។ សោ តស្ស និស្សទ្ទភាវំ ញត្វា វេឡុបេសិកាយ នំ សីសេ បហរតិ។ តិត្តិរោ ទុក្ខាតុរតាយ សទ្ទំ ករោតិ។ ឯវំ សោ សាកុណិកោ តំ និស្សាយ តិត្តិរេ គហេត្វា ជីវិកំ កប្បេសិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā nikkhamma himavantapadese isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto ramaṇīye vanasaṇḍe vasitvā loṇambilasevanatthāya aññataraṃ paccantagāmakaṃ agamāsi. Tattha naṃ manussā disvā pasannacittā aññatarasmiṃ araññe paṇṇasālaṃ kāretvā paccayehi upaṭṭhahantā vāsāpesuṃ. Tadā tasmiṃ gāmake eko sākuṇiko ekaṃ dīpakatittiraṃ gahetvā suṭṭhu sikkhāpetvā pañjare pakkhipitvā paṭijaggati. So taṃ araññaṃ netvā tassa saddena āgatāgate tittire gahetvā vikkiṇitvā jīvikaṃ kappesi. Tittiro ‘‘maṃ ekaṃ nissāya bahū mama ñātakā nassanti, mayhametaṃ pāpa’’nti nissaddo ahosi. So tassa nissaddabhāvaṃ ñatvā veḷupesikāya naṃ sīse paharati. Tittiro dukkhāturatāya saddaṃ karoti. Evaṃ so sākuṇiko taṃ nissāya tittire gahetvā jīvikaṃ kappesi.
អថ សោ តិត្តិរោ ចិន្តេសិ ‘‘ឥមេ មរន្តូតិ មយ្ហំ ចេតនា នត្ថិ, បដិច្ចកម្មំ បន មំ ផុសតិ, មយិ សទ្ទំ អករោន្តេ ឯតេ នាគច្ឆន្តិ, ករោន្តេយេវ អាគច្ឆន្តិ, អាគតាគតេ អយំ គហេត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបេតិ, អត្ថិ នុ ខោ ឯត្ថ មយ្ហំ បាបំ, នត្ថី’’តិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ ‘‘កោ នុ ខោ មេ ឥមំ កង្ខំ ឆិន្ទេយ្យា’’តិ តថារូបំ បណ្ឌិតំ ឧបធារេន្តោ ចរតិ។ អថេកទិវសំ សោ សាកុណិកោ ពហូ តិត្តិរេ គហេត្វា បច្ឆិំ បូរេត្វា ‘‘បានីយំ បិវិស្សាមី’’តិ ពោធិសត្តស្ស អស្សមំ គន្ត្វា តំ បញ្ជរំ ពោធិសត្តស្ស សន្តិកេ ឋបេត្វា បានីយំ បិវិត្វា វាលុកាតលេ និបន្នោ និទ្ទំ ឱក្កមិ។ តិត្តិរោ តស្ស និទ្ទោក្កន្តភាវំ ញត្វា ‘‘មម កង្ខំ ឥមំ តាបសំ បុច្ឆិស្សាមិ, ជានន្តោ មេ កថេស្សតី’’តិ បញ្ជរេ និសិន្នោយេវ តំ បុច្ឆន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Atha so tittiro cintesi ‘‘ime marantūti mayhaṃ cetanā natthi, paṭiccakammaṃ pana maṃ phusati, mayi saddaṃ akaronte ete nāgacchanti, karonteyeva āgacchanti, āgatāgate ayaṃ gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpeti, atthi nu kho ettha mayhaṃ pāpaṃ, natthī’’ti. So tato paṭṭhāya ‘‘ko nu kho me imaṃ kaṅkhaṃ chindeyyā’’ti tathārūpaṃ paṇḍitaṃ upadhārento carati. Athekadivasaṃ so sākuṇiko bahū tittire gahetvā pacchiṃ pūretvā ‘‘pānīyaṃ pivissāmī’’ti bodhisattassa assamaṃ gantvā taṃ pañjaraṃ bodhisattassa santike ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā vālukātale nipanno niddaṃ okkami. Tittiro tassa niddokkantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama kaṅkhaṃ imaṃ tāpasaṃ pucchissāmi, jānanto me kathessatī’’ti pañjare nisinnoyeva taṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
៧៣.
73.
‘‘សុសុខំ វត ជីវាមិ, លភាមិ ចេវ ភុញ្ជិតុំ;
‘‘Susukhaṃ vata jīvāmi, labhāmi ceva bhuñjituṃ;
បរិបន្ថេ ច តិដ្ឋាមិ, កា នុ ភន្តេ គតី មមា’’តិ។
Paripanthe ca tiṭṭhāmi, kā nu bhante gatī mamā’’ti.
តត្ថ សុសុខំ វត ជីវាមីតិ អហំ, ភន្តេ, ឥមំ សាកុណិកំ និស្សាយ សុដ្ឋុ សុខំ ជីវាមិ។ លភាមីតិ យថារុចិតំ ខាទនីយំ ភោជនីយំ ភុញ្ជិតុម្បិ លភាមិ។ បរិបន្ថេ ច តិដ្ឋាមីតិ អបិច ខោ យត្ថ មម ញាតកា មម សទ្ទេន អាគតាគតា វិនស្សន្តិ, តស្មិំ បរិបន្ថេ តិដ្ឋាមិ។ កា នុ, ភន្តេ, គតី មមាតិ កា នុ ខោ, ភន្តេ, មម គតិ, កា និប្ផត្តិ ភវិស្សតីតិ បុច្ឆិ។
Tattha susukhaṃ vata jīvāmīti ahaṃ, bhante, imaṃ sākuṇikaṃ nissāya suṭṭhu sukhaṃ jīvāmi. Labhāmīti yathārucitaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ bhuñjitumpi labhāmi. Paripanthe ca tiṭṭhāmīti apica kho yattha mama ñātakā mama saddena āgatāgatā vinassanti, tasmiṃ paripanthe tiṭṭhāmi. Kā nu, bhante, gatī mamāti kā nu kho, bhante, mama gati, kā nipphatti bhavissatīti pucchi.
តស្ស បញ្ហំ វិស្សជ្ជេន្តោ ពោធិសត្តោ ទុតិយំ គាថមាហ –
Tassa pañhaṃ vissajjento bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
៧៤.
74.
‘‘មនោ ចេ តេ នប្បណមតិ, បក្ខិ បាបស្ស កម្មុនោ;
‘‘Mano ce te nappaṇamati, pakkhi pāpassa kammuno;
អព្យាវដស្ស ភទ្រស្ស, ន បាបមុបលិម្បតី’’តិ។
Abyāvaṭassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
តត្ថ បាបស្ស កម្មុនោតិ យទិ តវ មនោ បាបកម្មស្សត្ថាយ ន បណមតិ, បាបករណេ តន្និន្នោ តប្បោណោ តប្បព្ភារោ ន ហោតិ។ អព្យាវដស្សាតិ ឯវំ សន្តេ បាបកម្មករណត្ថាយ អព្យាវដស្ស ឧស្សុក្កំ អនាបន្នស្ស តវ ភទ្រស្ស សុទ្ធស្សេវ សតោ បាបំ ន ឧបលិម្បតិ ន អល្លីយតីតិ។
Tattha pāpassa kammunoti yadi tava mano pāpakammassatthāya na paṇamati, pāpakaraṇe tanninno tappoṇo tappabbhāro na hoti. Abyāvaṭassāti evaṃ sante pāpakammakaraṇatthāya abyāvaṭassa ussukkaṃ anāpannassa tava bhadrassa suddhasseva sato pāpaṃ na upalimpati na allīyatīti.
តំ សុត្វា តិត្តិរោ តតិយំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā tittiro tatiyaṃ gāthamāha –
៧៥.
75.
‘‘ញាតកោ នោ និសិន្នោតិ, ពហុ អាគច្ឆតេ ជនោ;
‘‘Ñātako no nisinnoti, bahu āgacchate jano;
បដិច្ចកម្មំ ផុសតិ, តស្មិំ មេ សង្កតេ មនោ’’តិ។
Paṭiccakammaṃ phusati, tasmiṃ me saṅkate mano’’ti.
តស្សត្ថោ – ភន្តេ, សចាហំ សទ្ទំ ន ករេយ្យំ, អយំ តិត្តិរជនោ ន អាគច្ឆេយ្យ, មយិ បន សទ្ទំ ករោន្តេ ‘‘ញាតកោ នោ និសិន្នោ’’តិ អយំ ពហុ ជនោ អាគច្ឆតិ , តំ អាគតាគតំ លុទ្ទោ គហេត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបេន្តោ មំ បដិច្ច និស្សាយ ឯតំ បាណាតិបាតកម្មំ ផុសតិ បដិលភតិ វិន្ទតិ , តស្មិំ មំ បដិច្ច កតេ បាបេ មម នុ ខោ ឯតំ បាបន្តិ ឯវំ មេ មនោ សង្កតេ បរិសង្កតិ កុក្កុច្ចំ អាបជ្ជតីតិ។
Tassattho – bhante, sacāhaṃ saddaṃ na kareyyaṃ, ayaṃ tittirajano na āgaccheyya, mayi pana saddaṃ karonte ‘‘ñātako no nisinno’’ti ayaṃ bahu jano āgacchati , taṃ āgatāgataṃ luddo gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpento maṃ paṭicca nissāya etaṃ pāṇātipātakammaṃ phusati paṭilabhati vindati , tasmiṃ maṃ paṭicca kate pāpe mama nu kho etaṃ pāpanti evaṃ me mano saṅkate parisaṅkati kukkuccaṃ āpajjatīti.
តំ សុត្វា ពោធិសត្តោ ចតុត្ថំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
៧៦.
76.
‘‘ន បដិច្ចកម្មំ ផុសតិ, មនោ ចេ នប្បទុស្សតិ;
‘‘Na paṭiccakammaṃ phusati, mano ce nappadussati;
អប្បោស្សុក្កស្ស ភទ្រស្ស, ន បាបមុបលិម្បតី’’តិ។
Appossukkassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
តស្សត្ថោ – យទិ តវ បាបកិរិយាយ មនោ ន បទុស្សតិ, តន្និន្នោ តប្បោនោ តប្បព្ភារោ ន ហោតិ, ឯវំ សន្តេ លុទ្ទេន អាយស្មន្តំ បដិច្ច កតម្បិ បាបកម្មំ តំ ន ផុសតិ ន អល្លីយតិ, បាបកិរិយាយ ហិ អប្បោស្សុក្កស្ស និរាលយស្ស ភទ្រស្ស បរិសុទ្ធស្សេវ សតោ តវ បាណាតិបាតចេតនាយ អភាវា តំ បាបំ ន ឧបលិម្បតិ, តវ ចិត្តំ ន អល្លីយតីតិ។
Tassattho – yadi tava pāpakiriyāya mano na padussati, tanninno tappono tappabbhāro na hoti, evaṃ sante luddena āyasmantaṃ paṭicca katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati na allīyati, pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa parisuddhasseva sato tava pāṇātipātacetanāya abhāvā taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti.
ឯវំ មហាសត្តោ តិត្តិរំ សញ្ញាបេសិ, សោបិ តំ និស្សាយ និក្កុក្កុច្ចោ អហោសិ។ លុទ្ទោ បពុទ្ធោ ពោធិសត្តំ វន្ទិត្វា បញ្ជរំ អាទាយ បក្កាមិ។
Evaṃ mahāsatto tittiraṃ saññāpesi, sopi taṃ nissāya nikkukkucco ahosi. Luddo pabuddho bodhisattaṃ vanditvā pañjaraṃ ādāya pakkāmi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា តិត្តិរោ រាហុលោ អហោសិ, តាបសោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā tittiro rāhulo ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
តិត្តិរជាតកវណ្ណនា នវមា។
Tittirajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣១៩. តិត្តិរជាតកំ • 319. Tittirajātakaṃ