Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၃၁၉] ၉. တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ
[319] 9. Tittirajātakavaṇṇanā
သုသုခံ ဝတ ဇီဝာမီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကောသမ္ဗိယံ နိသ္သာယ ဗဒရိကာရာမေ ဝိဟရန္တော ရာဟုလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ တိပလ္လတ္ထဇာတကေ (ဇာ. ၁.၁.၁၆) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝာဒက္ခမော’’တိ။ တသ္သာယသ္မတော ဂုဏကထာယ သမုဋ္ဌာပိတာယ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝာဒက္ခမောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Susukhaṃvata jīvāmīti idaṃ satthā kosambiyaṃ nissāya badarikārāme viharanto rāhulattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā tipallatthajātake (jā. 1.1.16) vitthāritameva. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamo’’ti. Tassāyasmato guṇakathāya samuṭṭhāpitāya satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi rāhulo sikkhākāmo kukkuccako ovādakkhamoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ နိက္ခမ္မ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသိတ္ဝာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ အညတရံ ပစ္စန္တဂာမကံ အဂမာသိ။ တတ္ထ နံ မနုသ္သာ ဒိသ္ဝာ ပသန္နစိတ္တာ အညတရသ္မိံ အရညေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတ္ဝာ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝာသာပေသုံ။ တဒာ တသ္မိံ ဂာမကေ ဧကော သာကုဏိကော ဧကံ ဒီပကတိတ္တိရံ ဂဟေတ္ဝာ သုဋ္ဌု သိက္ခာပေတ္ဝာ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတ္ဝာ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ သော တံ အရညံ နေတ္ဝာ တသ္သ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတေ တိတ္တိရေ ဂဟေတ္ဝာ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တိတ္တိရော ‘‘မံ ဧကံ နိသ္သာယ ဗဟူ မမ ဉာတကာ နသ္သန္တိ, မယ္ဟမေတံ ပာပ’’န္တိ နိသ္သဒ္ဒော အဟောသိ။ သော တသ္သ နိသ္သဒ္ဒဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဝေဠုပေသိကာယ နံ သီသေ ပဟရတိ။ တိတ္တိရော ဒုက္ခာတုရတာယ သဒ္ဒံ ကရောတိ။ ဧဝံ သော သာကုဏိကော တံ နိသ္သာယ တိတ္တိရေ ဂဟေတ္ဝာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā nikkhamma himavantapadese isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto ramaṇīye vanasaṇḍe vasitvā loṇambilasevanatthāya aññataraṃ paccantagāmakaṃ agamāsi. Tattha naṃ manussā disvā pasannacittā aññatarasmiṃ araññe paṇṇasālaṃ kāretvā paccayehi upaṭṭhahantā vāsāpesuṃ. Tadā tasmiṃ gāmake eko sākuṇiko ekaṃ dīpakatittiraṃ gahetvā suṭṭhu sikkhāpetvā pañjare pakkhipitvā paṭijaggati. So taṃ araññaṃ netvā tassa saddena āgatāgate tittire gahetvā vikkiṇitvā jīvikaṃ kappesi. Tittiro ‘‘maṃ ekaṃ nissāya bahū mama ñātakā nassanti, mayhametaṃ pāpa’’nti nissaddo ahosi. So tassa nissaddabhāvaṃ ñatvā veḷupesikāya naṃ sīse paharati. Tittiro dukkhāturatāya saddaṃ karoti. Evaṃ so sākuṇiko taṃ nissāya tittire gahetvā jīvikaṃ kappesi.
အထ သော တိတ္တိရော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ မရန္တူတိ မယ္ဟံ စေတနာ နတ္ထိ, ပဋိစ္စကမ္မံ ပန မံ ဖုသတိ, မယိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေ ဧတေ နာဂစ္ဆန္တိ, ကရောန္တေယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ, အာဂတာဂတေ အယံ ဂဟေတ္ဝာ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပေတိ, အတ္ထိ နု ခော ဧတ္ထ မယ္ဟံ ပာပံ, နတ္ထီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ကော နု ခော မေ ဣမံ ကင္ခံ ဆိန္ဒေယ္ယာ’’တိ တထာရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဥပဓာရေန္တော စရတိ။ အထေကဒိဝသံ သော သာကုဏိကော ဗဟူ တိတ္တိရေ ဂဟေတ္ဝာ ပစ္ဆိံ ပူရေတ္ဝာ ‘‘ပာနီယံ ပိဝိသ္သာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တသ္သ အသ္သမံ ဂန္တ္ဝာ တံ ပဉ္ဇရံ ဗောဓိသတ္တသ္သ သန္တိကေ ဌပေတ္ဝာ ပာနီယံ ပိဝိတ္ဝာ ဝာလုကာတလေ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တိတ္တိရော တသ္သ နိဒ္ဒောက္ကန္တဘာဝံ ဉတ္ဝာ ‘‘မမ ကင္ခံ ဣမံ တာပသံ ပုစ္ဆိသ္သာမိ, ဇာနန္တော မေ ကထေသ္သတီ’’တိ ပဉ္ဇရေ နိသိန္နောယေဝ တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Atha so tittiro cintesi ‘‘ime marantūti mayhaṃ cetanā natthi, paṭiccakammaṃ pana maṃ phusati, mayi saddaṃ akaronte ete nāgacchanti, karonteyeva āgacchanti, āgatāgate ayaṃ gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpeti, atthi nu kho ettha mayhaṃ pāpaṃ, natthī’’ti. So tato paṭṭhāya ‘‘ko nu kho me imaṃ kaṅkhaṃ chindeyyā’’ti tathārūpaṃ paṇḍitaṃ upadhārento carati. Athekadivasaṃ so sākuṇiko bahū tittire gahetvā pacchiṃ pūretvā ‘‘pānīyaṃ pivissāmī’’ti bodhisattassa assamaṃ gantvā taṃ pañjaraṃ bodhisattassa santike ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā vālukātale nipanno niddaṃ okkami. Tittiro tassa niddokkantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama kaṅkhaṃ imaṃ tāpasaṃ pucchissāmi, jānanto me kathessatī’’ti pañjare nisinnoyeva taṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
၇၃.
73.
‘‘သုသုခံ ဝတ ဇီဝာမိ၊ လဘာမိ စေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ။
‘‘Susukhaṃ vata jīvāmi, labhāmi ceva bhuñjituṃ;
ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမိ၊ ကာ နု ဘန္တေ ဂတီ မမာ’’တိ။
Paripanthe ca tiṭṭhāmi, kā nu bhante gatī mamā’’ti.
တတ္ထ သုသုခံ ဝတ ဇီဝာမီတိ အဟံ, ဘန္တေ, ဣမံ သာကုဏိကံ နိသ္သာယ သုဋ္ဌု သုခံ ဇီဝာမိ။ လဘာမီတိ ယထာရုစိတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ လဘာမိ။ ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမီတိ အပိစ ခော ယတ္ထ မမ ဉာတကာ မမ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတာ ဝိနသ္သန္တိ, တသ္မိံ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌာမိ။ ကာ နု, ဘန္တေ, ဂတီ မမာတိ ကာ နု ခော, ဘန္တေ, မမ ဂတိ, ကာ နိပ္ဖတ္တိ ဘဝိသ္သတီတိ ပုစ္ဆိ။
Tattha susukhaṃ vata jīvāmīti ahaṃ, bhante, imaṃ sākuṇikaṃ nissāya suṭṭhu sukhaṃ jīvāmi. Labhāmīti yathārucitaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ bhuñjitumpi labhāmi. Paripanthe ca tiṭṭhāmīti apica kho yattha mama ñātakā mama saddena āgatāgatā vinassanti, tasmiṃ paripanthe tiṭṭhāmi. Kā nu, bhante, gatī mamāti kā nu kho, bhante, mama gati, kā nipphatti bhavissatīti pucchi.
တသ္သ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –
Tassa pañhaṃ vissajjento bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
၇၄.
74.
‘‘မနော စေ တေ နပ္ပဏမတိ၊ ပက္ခိ ပာပသ္သ ကမ္မုနော။
‘‘Mano ce te nappaṇamati, pakkhi pāpassa kammuno;
အဗ္ယာဝဋသ္သ ဘဒ္ရသ္သ၊ န ပာပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။
Abyāvaṭassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
တတ္ထ ပာပသ္သ ကမ္မုနောတိ ယဒိ တဝ မနော ပာပကမ္မသ္သတ္ထာယ န ပဏမတိ, ပာပကရဏေ တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ။ အဗ္ယာဝဋသ္သာတိ ဧဝံ သန္တေ ပာပကမ္မကရဏတ္ထာယ အဗ္ယာဝဋသ္သ ဥသ္သုက္ကံ အနာပန္နသ္သ တဝ ဘဒ္ရသ္သ သုဒ္ဓသ္သေဝ သတော ပာပံ န ဥပလိမ္ပတိ န အလ္လီယတီတိ။
Tattha pāpassa kammunoti yadi tava mano pāpakammassatthāya na paṇamati, pāpakaraṇe tanninno tappoṇo tappabbhāro na hoti. Abyāvaṭassāti evaṃ sante pāpakammakaraṇatthāya abyāvaṭassa ussukkaṃ anāpannassa tava bhadrassa suddhasseva sato pāpaṃ na upalimpati na allīyatīti.
တံ သုတ္ဝာ တိတ္တိရော တတိယံ ဂာထမာဟ –
Taṃ sutvā tittiro tatiyaṃ gāthamāha –
၇၅.
75.
‘‘ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတေ ဇနော။
‘‘Ñātako no nisinnoti, bahu āgacchate jano;
ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင္ကတေ မနော’’တိ။
Paṭiccakammaṃ phusati, tasmiṃ me saṅkate mano’’ti.
တသ္သတ္ထော – ဘန္တေ, သစာဟံ သဒ္ဒံ န ကရေယ္ယံ, အယံ တိတ္တိရဇနော န အာဂစ္ဆေယ္ယ, မယိ ပန သဒ္ဒံ ကရောန္တေ ‘‘ဉာတကော နော နိသိန္နော’’တိ အယံ ဗဟု ဇနော အာဂစ္ဆတိ , တံ အာဂတာဂတံ လုဒ္ဒော ဂဟေတ္ဝာ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပေန္တော မံ ပဋိစ္စ နိသ္သာယ ဧတံ ပာဏာတိပာတကမ္မံ ဖုသတိ ပဋိလဘတိ ဝိန္ဒတိ , တသ္မိံ မံ ပဋိစ္စ ကတေ ပာပေ မမ နု ခော ဧတံ ပာပန္တိ ဧဝံ မေ မနော သင္ကတေ ပရိသင္ကတိ ကုက္ကုစ္စံ အာပဇ္ဇတီတိ။
Tassattho – bhante, sacāhaṃ saddaṃ na kareyyaṃ, ayaṃ tittirajano na āgaccheyya, mayi pana saddaṃ karonte ‘‘ñātako no nisinno’’ti ayaṃ bahu jano āgacchati , taṃ āgatāgataṃ luddo gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpento maṃ paṭicca nissāya etaṃ pāṇātipātakammaṃ phusati paṭilabhati vindati , tasmiṃ maṃ paṭicca kate pāpe mama nu kho etaṃ pāpanti evaṃ me mano saṅkate parisaṅkati kukkuccaṃ āpajjatīti.
တံ သုတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂာထမာဟ –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
၇၆.
76.
‘‘န ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုသ္သတိ။
‘‘Na paṭiccakammaṃ phusati, mano ce nappadussati;
အပ္ပောသ္သုက္ကသ္သ ဘဒ္ရသ္သ၊ န ပာပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။
Appossukkassa bhadrassa, na pāpamupalimpatī’’ti.
တသ္သတ္ထော – ယဒိ တဝ ပာပကိရိယာယ မနော န ပဒုသ္သတိ, တန္နိန္နော တပ္ပောနော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ လုဒ္ဒေန အာယသ္မန္တံ ပဋိစ္စ ကတမ္ပိ ပာပကမ္မံ တံ န ဖုသတိ န အလ္လီယတိ, ပာပကိရိယာယ ဟိ အပ္ပောသ္သုက္ကသ္သ နိရာလယသ္သ ဘဒ္ရသ္သ ပရိသုဒ္ဓသ္သေဝ သတော တဝ ပာဏာတိပာတစေတနာယ အဘာဝာ တံ ပာပံ န ဥပလိမ္ပတိ, တဝ စိတ္တံ န အလ္လီယတီတိ။
Tassattho – yadi tava pāpakiriyāya mano na padussati, tanninno tappono tappabbhāro na hoti, evaṃ sante luddena āyasmantaṃ paṭicca katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati na allīyati, pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa parisuddhasseva sato tava pāṇātipātacetanāya abhāvā taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti.
ဧဝံ မဟာသတ္တော တိတ္တိရံ သညာပေသိ, သောပိ တံ နိသ္သာယ နိက္ကုက္ကုစ္စော အဟောသိ။ လုဒ္ဒော ပဗုဒ္ဓော ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ပဉ္ဇရံ အာဒာယ ပက္ကာမိ။
Evaṃ mahāsatto tittiraṃ saññāpesi, sopi taṃ nissāya nikkukkucco ahosi. Luddo pabuddho bodhisattaṃ vanditvā pañjaraṃ ādāya pakkāmi.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ တိတ္တိရော ရာဟုလော အဟောသိ, တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā tittiro rāhulo ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။
Tittirajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၃၁၉. တိတ္တိရဇာတကံ • 319. Tittirajātakaṃ