| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
තිවිධරූපසඞ්‌ගහවණ්‌ණනා
Tividharūpasaṅgahavaṇṇanā
585. විඤ්‌ඤත්‌තිදුකො චාති ච-සද්‌දෙන චිත්‌තසහභුචිත්‌තානුපරිවත්‌තිදුකාපි සඞ්‌ගහිතාති වෙදිතබ්‌බා. සක්‌කා හි එතෙන නයෙන…පෙ.… විඤ්‌ඤාතුන්‌ති එත්‌ථ පඤ්‌චවීසාය තාව වත්‌ථුදුකෙසු පඨමදුකපඤ්‌චකාදයො චුද්‌දසහිපි පකිණ්‌ණකදුකෙහි අවසිට්‌ඨෙහි වත්‌ථුදුකෙහි පඤ්‌චවීසාය ආරම්‌මණදුකෙහි පඤ්‌චහි බාහිරායතනදුකෙහි රූපධාතුදුකාදීහි පඤ්‌චහි ධාතුදුකෙහි පච්‌ඡිමකෙහි තීහි ඉන්‌ද්‍රියදුකෙහි ද්‌වාදසහිපි සුඛුමරූපදුකෙහි පඨමාදිවජ්‌ජෙහි අවසිට්‌ඨෙහි ආයතනධාතුඉන්‌ද්‍රියදුකෙහි ච යොජනං ගච්‌ඡන්‌ති. පඤ්‌චවීසාය පන ආරම්‌මණදුකෙසු පුරිමකො දුකපඤ්‌චකො උපාදින්‌නඋපාදින්‌නුපාදානියසනිදස්‌සනචිත්‌තසමුට්‌ඨානචිත්‌තසහභුචිත්‌තානුපරිවත්‌තිදුකවජ්‌ජෙහි පකිණ්‌ණකදුකෙහි සබ්‌බෙහිපි වත්‌ථුදුකෙහි රූපායතනරූපධාතුදුකවජ්‌ජෙහි ආයතනධාතුදුකෙහි සබ්‌බෙහිපි ඉන්‌ද්‍රියදුකසුඛුමරූපදුකෙහි යොජනං ගච්‌ඡති. දුතියදුකපඤ්‌චකාදීසු යථාක්‌කමං සද්‌දායතනසද්‌දධාතුදුකාදයො යොජනං න ගච්‌ඡන්‌ති, රූපායතනරූපධාතුදුකාදයො ගච්‌ඡන්‌ති. පකිණ්‌ණකදුකෙසු සනිදස්‌සනදුකඤ්‌චාති අයමෙව විසෙසො. යථා ච වත්‌ථුදුකෙසු, එවං චක්‌ඛායතනචක්‌ඛුධාතුචක්‌ඛුන්‌ද්‍රියාදිදුකපඤ්‌චකෙසු. යථා ච ආරම්‌මණදුකෙසු, එවං රූපායතනරූපධාතුආදිදුකපඤ්‌චකෙසු තිකයොජනා. ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියපුරිසින්‌ද්‍රියජීවිතින්‌ද්‍රියදුකා සුඛුමරූපදුකා ච සබ්‌බෙහිපි දුකෙහි යොජනං ගච්‌ඡන්‌තීති එවං තාව තිකයොජනා වෙදිතබ්‌බා. නනු චායම්‌පි යොජනා භගවතා න දෙසිතාති න කාතබ්‌බාති? නයිදං එකන්‌තිකං. කස්‌මා? භගවතා දින්‌නනයෙන යොජනාපි භගවතොයෙව දෙසනා. තථා හි වුත්‌තං මාතිකාවණ්‌ණනායං (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1-6) ‘‘හෙතූ චෙව ධම්‌මා අහෙතුකා චාති ඉදම්‌පි සම්‌භවතී’’තිආදි. සම්‌භවො හි ගහණස්‌ස කාරණන්‌ති ච.
585. Viññattidukocāti ca-saddena cittasahabhucittānuparivattidukāpi saṅgahitāti veditabbā. Sakkā hi etena nayena…pe… viññātunti ettha pañcavīsāya tāva vatthudukesu paṭhamadukapañcakādayo cuddasahipi pakiṇṇakadukehi avasiṭṭhehi vatthudukehi pañcavīsāya ārammaṇadukehi pañcahi bāhirāyatanadukehi rūpadhātudukādīhi pañcahi dhātudukehi pacchimakehi tīhi indriyadukehi dvādasahipi sukhumarūpadukehi paṭhamādivajjehi avasiṭṭhehi āyatanadhātuindriyadukehi ca yojanaṃ gacchanti. Pañcavīsāya pana ārammaṇadukesu purimako dukapañcako upādinnaupādinnupādāniyasanidassanacittasamuṭṭhānacittasahabhucittānuparivattidukavajjehi pakiṇṇakadukehi sabbehipi vatthudukehi rūpāyatanarūpadhātudukavajjehi āyatanadhātudukehi sabbehipi indriyadukasukhumarūpadukehi yojanaṃ gacchati. Dutiyadukapañcakādīsu yathākkamaṃ saddāyatanasaddadhātudukādayo yojanaṃ na gacchanti, rūpāyatanarūpadhātudukādayo gacchanti. Pakiṇṇakadukesu sanidassanadukañcāti ayameva viseso. Yathā ca vatthudukesu, evaṃ cakkhāyatanacakkhudhātucakkhundriyādidukapañcakesu. Yathā ca ārammaṇadukesu, evaṃ rūpāyatanarūpadhātuādidukapañcakesu tikayojanā. Itthindriyapurisindriyajīvitindriyadukā sukhumarūpadukā ca sabbehipi dukehi yojanaṃ gacchantīti evaṃ tāva tikayojanā veditabbā. Nanu cāyampi yojanā bhagavatā na desitāti na kātabbāti? Nayidaṃ ekantikaṃ. Kasmā? Bhagavatā dinnanayena yojanāpi bhagavatoyeva desanā. Tathā hi vuttaṃ mātikāvaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1-6) ‘‘hetū ceva dhammā ahetukā cāti idampi sambhavatī’’tiādi. Sambhavo hi gahaṇassa kāraṇanti ca.
තිවිධරූපසඞ්‌ගහවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tividharūpasaṅgahavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / මාතිකා • Mātikā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / තිවිධරූපසඞ්‌ගහො • Tividharūpasaṅgaho
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / තිවිධරූපසඞ්‌ගහවණ්‌ණනා • Tividharūpasaṅgahavaṇṇanā
