| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
भिक्खुनीविभङ्गवण्णना
Bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā
१. पाराजिककण्डं
1. Pārājikakaṇḍaṃ
१. उब्भजाणुमण्डलिकसिक्खापदवण्णना
1. Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā
६५६. भिक्खुनीविभङ्गे मिगारमातुयाति मिगारमातु, विसाखायाति अत्थो। पाळियं ‘‘एहि भिक्खुनीति भिक्खुनी, तीहि सरणगमनेहि उपसम्पन्नाति भिक्खुनी’’ति इदं भिक्खुविभङ्गपाळिया समदस्सनत्थं अट्ठगरुधम्मप्पटिग्गहणेन लद्धूपसम्पदं महापजापतिगोतमिञ्चेव ताय सह निक्खन्ता भगवतो आणाय भिक्खूनञ्ञेव सन्तिके एकतोउपसम्पन्ना पञ्चसतसाकियानियो च सन्धाय वुत्तं। ता हि भगवता आनन्दत्थेरस्स याचनाय पब्बज्जं अनुजानन्तेन ‘‘एथ भिक्खुनियो, मम सासने तुम्हेपि पविसथा’’ति वुत्ता विय जाता। साकियानियो एव सरणसीलानि दत्वा कम्मवाचाय उपसम्पादितत्ता ‘‘तीहि सरणगमनेहि उपसम्पन्ना’’ति वुत्ता। न हि एताहि अञ्ञा एहिभिक्खुनिभावादिना उपसम्पन्ना नाम सन्ति। यं पन थेरीगाथासु भद्दाय कुण्डलकेसिया –
656. Bhikkhunīvibhaṅge migāramātuyāti migāramātu, visākhāyāti attho. Pāḷiyaṃ ‘‘ehi bhikkhunīti bhikkhunī, tīhi saraṇagamanehi upasampannāti bhikkhunī’’ti idaṃ bhikkhuvibhaṅgapāḷiyā samadassanatthaṃ aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇena laddhūpasampadaṃ mahāpajāpatigotamiñceva tāya saha nikkhantā bhagavato āṇāya bhikkhūnaññeva santike ekatoupasampannā pañcasatasākiyāniyo ca sandhāya vuttaṃ. Tā hi bhagavatā ānandattherassa yācanāya pabbajjaṃ anujānantena ‘‘etha bhikkhuniyo, mama sāsane tumhepi pavisathā’’ti vuttā viya jātā. Sākiyāniyo eva saraṇasīlāni datvā kammavācāya upasampāditattā ‘‘tīhi saraṇagamanehi upasampannā’’ti vuttā. Na hi etāhi aññā ehibhikkhunibhāvādinā upasampannā nāma santi. Yaṃ pana therīgāthāsu bhaddāya kuṇḍalakesiyā –
‘‘निहच्च जाणुं वन्दित्वा, सम्मुखा अञ्जलिं अकं।
‘‘Nihacca jāṇuṃ vanditvā, sammukhā añjaliṃ akaṃ;
‘एहि भद्दे’ति मं अवोच, सा मे आसूपसम्पदा’’ति॥ (थेरीगा॰ १०९) –
‘Ehi bhadde’ti maṃ avoca, sā me āsūpasampadā’’ti. (therīgā. 109) –
वुत्तं। यञ्च अपदानेपि –
Vuttaṃ. Yañca apadānepi –
‘‘आयाचितो तदा आह, ‘एहि भद्दे’ति नायको।
‘‘Āyācito tadā āha, ‘ehi bhadde’ti nāyako;
तदाहं उपसम्पन्ना, परित्तं तोयमद्दस’’न्ति॥ (अप॰ थेरी २.३.४४) –
Tadāhaṃ upasampannā, parittaṃ toyamaddasa’’nti. (apa. therī 2.3.44) –
वुत्तं। तम्पि ‘‘एहि त्वं भिक्खुनीनं सन्तिके पब्बज्जं, उपसम्पदञ्च गण्हाही’’ति भगवतो आणा उपसम्पदाय कारणत्ता उपसम्पदा अहोसीति इममत्थं सन्धाय वुत्तं। तथा हि वुत्तं थेरीगाथाट्ठकथायं ‘‘एहि भद्दे, भिक्खुनुपस्सयं गन्त्वा भिक्खुनीनं सन्तिके पब्बज्ज उपसम्पज्जस्सूति मं अवच आणापेसि, सा सत्थु आणा मय्हं उपसम्पदाय कारणत्ता उपसम्पदा आसि अहोसी’’ति (थेरीगा॰ अट्ठ॰ १११)।
Vuttaṃ. Tampi ‘‘ehi tvaṃ bhikkhunīnaṃ santike pabbajjaṃ, upasampadañca gaṇhāhī’’ti bhagavato āṇā upasampadāya kāraṇattā upasampadā ahosīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ therīgāthāṭṭhakathāyaṃ ‘‘ehi bhadde, bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbajja upasampajjassūti maṃ avaca āṇāpesi, sā satthu āṇā mayhaṃ upasampadāya kāraṇattā upasampadā āsi ahosī’’ti (therīgā. aṭṭha. 111).
६५७. साधारणपाराजिकेहीति मेथुनादीहि चतूहि। तानि, पन अञ्ञानि च साधारणसिक्खापदानि यस्मा भिक्खुविभङ्गे वुत्तनिदानवत्थादीसु एव साधारणवसेन पञ्ञत्तानि, पच्छा पन तानि भिक्खुनीनं पातिमोक्खुद्देसं अनुजानन्तेन भगवता तासं सिक्खापच्चक्खानाभावेन ‘‘या पन भिक्खुनी छन्दसो मेथुनं धम्मं पटिसेवेय्या’’तिआदिना तदनुरूपवसेन परिवत्तेत्वा असाधारणसिक्खापदेहि सद्धिं संसन्देत्वा भिक्खुनिपातिमोक्खुद्देसवसेन एकतो सङ्गहितानि। यस्मा च नेसं भिक्खुविभङ्गे (पारा॰ ४४ आदयो) वुत्तनयेनेव सब्बोपि विनिच्छयो सक्का ञातुं, तस्मा तानि वज्जेत्वा असाधारणानं एव इध विभङ्गो वुत्तोति वेदितब्बं।
657.Sādhāraṇapārājikehīti methunādīhi catūhi. Tāni, pana aññāni ca sādhāraṇasikkhāpadāni yasmā bhikkhuvibhaṅge vuttanidānavatthādīsu eva sādhāraṇavasena paññattāni, pacchā pana tāni bhikkhunīnaṃ pātimokkhuddesaṃ anujānantena bhagavatā tāsaṃ sikkhāpaccakkhānābhāvena ‘‘yā pana bhikkhunī chandaso methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’tiādinā tadanurūpavasena parivattetvā asādhāraṇasikkhāpadehi saddhiṃ saṃsandetvā bhikkhunipātimokkhuddesavasena ekato saṅgahitāni. Yasmā ca nesaṃ bhikkhuvibhaṅge (pārā. 44 ādayo) vuttanayeneva sabbopi vinicchayo sakkā ñātuṃ, tasmā tāni vajjetvā asādhāraṇānaṃ eva idha vibhaṅgo vuttoti veditabbaṃ.
६५९. भिक्खूनं ‘‘कायसंसग्गं सादियेय्या’’ति अवत्वा ‘‘समापज्जेय्या’’ति वुत्तत्ता ‘‘भिक्खु आपत्तिया न कारेतब्बो’’ति वुत्तं। तब्बहुलनयेनाति किरियासमुट्ठानस्सेव बहुलभावतो, एतेन अकिरियासमुट्ठानापि अयं आपत्ति होतीति दस्सेति। किञ्चापि दस्सेति, मयं पनेत्थ एवं तक्कयाम ‘‘कायसंसग्गक्खणे सादियन्तिया किरियाय अभावेपि ततो पुब्बे पवत्तितानं पटिच्छन्नट्ठानगमनइङ्गिताकारदस्सनादिकिरियानं वसेनेव किरियासमउट्ठानमेव, परेहि मग्गे करियमानुपक्कमेन निच्चलस्स सादियतो सुक्कविस्सट्ठि विय पुब्बपयोगाभावेपि वा तस्मिञ्ञेव खणे परूपक्कमेन जनियमानाय अत्तनो कायचलनादिसङ्खाताय किरियाय, सा हि सादियमानेन तस्सा चित्तेनापि समुट्ठिता किरिया नाम होति अवायमित्वा परूपक्कमेन मेथुनसादियने विय, भिक्खूनं पन परूपक्कमजनितं किरियं अब्बोहारिकं कत्वा अत्तना करियमानपयोगवसेनेव ‘कायसंसग्गं समापज्जेय्या’ति एवं विसेसेत्वाव सिक्खापदस्स पञ्ञत्तत्ता सादियमानेपि न दोसो। इतरथा हि तब्बहुलनयेनेत्थ किरियत्ते गय्हमाने अञ्ञेसम्पि किरियाकिरियसिक्खापदानं किरियत्तग्गहणप्पसङ्गो सिया’’ति। तस्मा वीमंसित्वा गहेतब्बं। साति किरियासमुट्ठानता। तथेवाति कायसंसग्गरागी एव।
659. Bhikkhūnaṃ ‘‘kāyasaṃsaggaṃ sādiyeyyā’’ti avatvā ‘‘samāpajjeyyā’’ti vuttattā ‘‘bhikkhu āpattiyā na kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tabbahulanayenāti kiriyāsamuṭṭhānasseva bahulabhāvato, etena akiriyāsamuṭṭhānāpi ayaṃ āpatti hotīti dasseti. Kiñcāpi dasseti, mayaṃ panettha evaṃ takkayāma ‘‘kāyasaṃsaggakkhaṇe sādiyantiyā kiriyāya abhāvepi tato pubbe pavattitānaṃ paṭicchannaṭṭhānagamanaiṅgitākāradassanādikiriyānaṃ vaseneva kiriyāsamauṭṭhānameva, parehi magge kariyamānupakkamena niccalassa sādiyato sukkavissaṭṭhi viya pubbapayogābhāvepi vā tasmiññeva khaṇe parūpakkamena janiyamānāya attano kāyacalanādisaṅkhātāya kiriyāya, sā hi sādiyamānena tassā cittenāpi samuṭṭhitā kiriyā nāma hoti avāyamitvā parūpakkamena methunasādiyane viya, bhikkhūnaṃ pana parūpakkamajanitaṃ kiriyaṃ abbohārikaṃ katvā attanā kariyamānapayogavaseneva ‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’ti evaṃ visesetvāva sikkhāpadassa paññattattā sādiyamānepi na doso. Itarathā hi tabbahulanayenettha kiriyatte gayhamāne aññesampi kiriyākiriyasikkhāpadānaṃ kiriyattaggahaṇappasaṅgo siyā’’ti. Tasmā vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Sāti kiriyāsamuṭṭhānatā. Tathevāti kāyasaṃsaggarāgī eva.
उब्भजाणुमण्डलिकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / १. पठमपाराजिकं • 1. Paṭhamapārājikaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. पठमपाराजिकसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. पठमपाराजिकसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १. पठमपाराजिकसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १. पठमपाराजिकसिक्खापदं • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ
