Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[១៣៩] ៩. ឧភតោភដ្ឋជាតកវណ្ណនា
[139] 9. Ubhatobhaṭṭhajātakavaṇṇanā
អក្ខី ភិន្នា បដោ នដ្ឋោតិ ឥទំ សត្ថា វេឡុវនេ វិហរន្តោ ទេវទត្តំ អារព្ភ កថេសិ។ តទា កិរ ធម្មសភាយំ ភិក្ខូ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, សេយ្យថាបិ នាម ឆវាលាតំ ឧភតោបទិត្តំ មជ្ឈេ គូថគតំ នេវារញ្ញេ កដ្ឋត្ថំ ផរតិ, ន គាមេ កដ្ឋត្ថំ ផរតិ, ឯវមេវ ទេវទត្តោ ឯវរូបេ និយ្យានិកសាសនេ បព្ពជិត្វា ឧភតោ ភដ្ឋោ ឧភតោ បរិពាហិរោ ជាតោ, គិហិបរិភោគា ច បរិហីនោ, សាមញ្ញត្ថញ្ច ន បរិបូរេតី’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ទេវទត្តោ ឥទានេវ ឧភតោ ភដ្ឋោ ហោតិ, អតីតេបិ ឧភតោ ភដ្ឋោ អហោសិយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Akkhī bhinnā paṭo naṭṭhoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, seyyathāpi nāma chavālātaṃ ubhatopadittaṃ majjhe gūthagataṃ nevāraññe kaṭṭhatthaṃ pharati, na gāme kaṭṭhatthaṃ pharati, evameva devadatto evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ubhato bhaṭṭho ubhato paribāhiro jāto, gihiparibhogā ca parihīno, sāmaññatthañca na paripūretī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva ubhato bhaṭṭho hoti, atītepi ubhato bhaṭṭho ahosiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ រុក្ខទេវតា ហុត្វា និព្ពត្តិ។ តទា ឯកស្មិំ គាមកេ ពាឡិសិកា វសន្តិ។ អថេកោ ពាឡិសិកោ ពឡិសំ អាទាយ ទហរេន បុត្តេន សទ្ធិំ យស្មិំ សោព្ភេ បកតិយាបិ ពាឡិសិកា មច្ឆេ គណ្ហន្តិ, តត្ថ គន្ត្វា ពឡិសំ ខិបិ។ ពឡិសោ ឧទកបដិច្ឆន្នេ ឯកស្មិំ ខាណុកេ លគ្គិ។ ពាឡិសិកោ តំ អាកឌ្ឍិតុំ អសក្កោន្តោ ចិន្តេសិ ‘‘អយំ ពឡិសោ មហាមច្ឆេ លគ្គោ ភវិស្សតិ, បុត្តកំ មាតុ សន្តិកំ បេសេត្វា បដិវិស្សកេហិ សទ្ធិំ កលហំ ការាបេមិ, ឯវំ ឥតោ ន កោចិ កោដ្ឋាសំ បច្ចាសីសិស្សតី’’តិ។ សោ បុត្តំ អាហ ‘‘គច្ឆ, តាត, អម្ហេហិ មហាមច្ឆស្ស លទ្ធភាវំ មាតុ អាចិក្ខាហិ, ‘បដិវិស្សកេហិ កិរ សទ្ធិំ កលហំ ករោហី’តិ វទេហី’’តិ។ សោ បុត្តំ បេសេត្វា ពឡិសំ អាកឌ្ឍិតុំ អសក្កោន្តោ រជ្ជុច្ឆេទនភយេន ឧត្តរិសាដកំ ថលេ ឋបេត្វា ឧទកំ ឱតរិត្វា មច្ឆលោភេន មច្ឆំ ឧបធារេន្តោ ខាណុកេហិ បហរិត្វា ទ្វេបិ អក្ខីនិ ភិន្ទិ។ ថលេ ឋបិតសាដកំបិស្ស ចោរោ ហរិ។ សោ វេទនាប្បត្តោ ហុត្វា ហត្ថេន អក្ខីនិ ឧប្បីឡយមានោ គហេត្វា ឧទកា ឧត្តរិត្វា កម្បមានោ សាដកំ បរិយេសតិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tadā ekasmiṃ gāmake bāḷisikā vasanti. Atheko bāḷisiko baḷisaṃ ādāya daharena puttena saddhiṃ yasmiṃ sobbhe pakatiyāpi bāḷisikā macche gaṇhanti, tattha gantvā baḷisaṃ khipi. Baḷiso udakapaṭicchanne ekasmiṃ khāṇuke laggi. Bāḷisiko taṃ ākaḍḍhituṃ asakkonto cintesi ‘‘ayaṃ baḷiso mahāmacche laggo bhavissati, puttakaṃ mātu santikaṃ pesetvā paṭivissakehi saddhiṃ kalahaṃ kārāpemi, evaṃ ito na koci koṭṭhāsaṃ paccāsīsissatī’’ti. So puttaṃ āha ‘‘gaccha, tāta, amhehi mahāmacchassa laddhabhāvaṃ mātu ācikkhāhi, ‘paṭivissakehi kira saddhiṃ kalahaṃ karohī’ti vadehī’’ti. So puttaṃ pesetvā baḷisaṃ ākaḍḍhituṃ asakkonto rajjucchedanabhayena uttarisāṭakaṃ thale ṭhapetvā udakaṃ otaritvā macchalobhena macchaṃ upadhārento khāṇukehi paharitvā dvepi akkhīni bhindi. Thale ṭhapitasāṭakaṃpissa coro hari. So vedanāppatto hutvā hatthena akkhīni uppīḷayamāno gahetvā udakā uttaritvā kampamāno sāṭakaṃ pariyesati.
សាបិស្ស ភរិយា ‘‘កលហំ កត្វា កស្សចិ អបច្ចាសីសនភាវំ ករិស្សាមី’’តិ ឯកស្មិំយេវ កណ្ណេ តាលបណ្ណំ បិឡន្ធិត្វា ឯកំ អក្ខិំ ឧក្ខលិមសិយា អញ្ជេត្វា កុក្កុរំ អង្កេនាទាយ បដិវិស្សកឃរំ អគមាសិ។ អថ នំ ឯកា សហាយិកា ឯវមាហ ‘‘ឯកស្មិំយេវ តេ កណ្ណេ តាលបណ្ណំ បិឡន្ធិតំ, ឯកំ អក្ខិ អញ្ជិតំ, បិយបុត្តំ វិយ កុក្កុរំ អង្កេនាទាយ ឃរតោ ឃរំ គច្ឆសិ, កិំ ឧម្មត្តិកាសិ ជាតា’’តិ។ ‘‘នាហំ ឧម្មត្តិកា, ត្វំ បន មំ អការណេន អក្កោសសិ បរិភាសសិ, ឥទានិ តំ គាមភោជកស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា អដ្ឋ កហាបណេ ទណ្ឌាបេស្សាមី’’តិ ឯវំ កលហំ កត្វា ឧភោបិ គាមភោជកស្ស សន្តិកំ អគមំសុ។ កលហេ វិសោធិយមានេ តស្សាយេវ មត្ថកេ ទណ្ឌោ បតិ។ អថ នំ ពន្ធិត្វា ‘‘ទណ្ឌំ ទេហី’’តិ បោថេតុំ អារភិំសុ។
Sāpissa bhariyā ‘‘kalahaṃ katvā kassaci apaccāsīsanabhāvaṃ karissāmī’’ti ekasmiṃyeva kaṇṇe tālapaṇṇaṃ piḷandhitvā ekaṃ akkhiṃ ukkhalimasiyā añjetvā kukkuraṃ aṅkenādāya paṭivissakagharaṃ agamāsi. Atha naṃ ekā sahāyikā evamāha ‘‘ekasmiṃyeva te kaṇṇe tālapaṇṇaṃ piḷandhitaṃ, ekaṃ akkhi añjitaṃ, piyaputtaṃ viya kukkuraṃ aṅkenādāya gharato gharaṃ gacchasi, kiṃ ummattikāsi jātā’’ti. ‘‘Nāhaṃ ummattikā, tvaṃ pana maṃ akāraṇena akkosasi paribhāsasi, idāni taṃ gāmabhojakassa santikaṃ gantvā aṭṭha kahāpaṇe daṇḍāpessāmī’’ti evaṃ kalahaṃ katvā ubhopi gāmabhojakassa santikaṃ agamaṃsu. Kalahe visodhiyamāne tassāyeva matthake daṇḍo pati. Atha naṃ bandhitvā ‘‘daṇḍaṃ dehī’’ti pothetuṃ ārabhiṃsu.
រុក្ខទេវតា គាមេ តស្សា ឥមំ បវត្តិំ, អរញ្ញេ ចស្សា បតិនោ តំ ព្យសនំ ទិស្វា ខន្ធន្តរេ ឋិតា ‘‘ភោ បុរិស, តុយ្ហំ ឧទកេបិ កម្មន្តោ បទុដ្ឋោ ថលេបិ, ឧភតោភដ្ឋោ ជាតោ’’តិ វត្វា ឥមំ គាថមាហ –
Rukkhadevatā gāme tassā imaṃ pavattiṃ, araññe cassā patino taṃ byasanaṃ disvā khandhantare ṭhitā ‘‘bho purisa, tuyhaṃ udakepi kammanto paduṭṭho thalepi, ubhatobhaṭṭho jāto’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
១៣៩.
139.
‘‘អក្ខី ភិន្នា បដោ នដ្ឋោ, សខិគេហេ ច ភណ្ឌនំ;
‘‘Akkhī bhinnā paṭo naṭṭho, sakhigehe ca bhaṇḍanaṃ;
ឧភតោ បទុដ្ឋា កម្មន្តា, ឧទកម្ហិ ថលម្ហិ ចា’’តិ។
Ubhato paduṭṭhā kammantā, udakamhi thalamhi cā’’ti.
តត្ថ សខិគេហេ ច ភណ្ឌនន្តិ សខី នាម សហាយិកា, តស្សា ច គេហេ តវ ភរិយាយ ភណ្ឌនំ កតំ, ភណ្ឌនំ កត្វា ពន្ធិត្វា បោថេត្វា ទណ្ឌំ ទាបិយតិ។ ឧភតោ បទុដ្ឋា កម្មន្តាតិ ឯវំ តវ ទ្វីសុបិ ឋានេសុ កម្មន្តា បទុដ្ឋាយេវ ភិន្នាយេវ។ កតរេសុ ទ្វីសុ? ឧទកម្ហិ ថលម្ហិ ចាតិ, អក្ខិភេទេន បដនាសេន ច ឧទកេ កម្មន្តា បទុដ្ឋា, សខិគេហេ ភណ្ឌនេន ថលេ កម្មន្តា បទុដ្ឋាតិ។
Tattha sakhigehe ca bhaṇḍananti sakhī nāma sahāyikā, tassā ca gehe tava bhariyāya bhaṇḍanaṃ kataṃ, bhaṇḍanaṃ katvā bandhitvā pothetvā daṇḍaṃ dāpiyati. Ubhato paduṭṭhā kammantāti evaṃ tava dvīsupi ṭhānesu kammantā paduṭṭhāyeva bhinnāyeva. Kataresu dvīsu? Udakamhi thalamhi cāti, akkhibhedena paṭanāsena ca udake kammantā paduṭṭhā, sakhigehe bhaṇḍanena thale kammantā paduṭṭhāti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ ‘‘តទា ពាឡិសិកោ ទេវទត្តោ អហោសិ, រុក្ខទេវតា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā bāḷisiko devadatto ahosi, rukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
ឧភតោភដ្ឋជាតកវណ្ណនា នវមា។
Ubhatobhaṭṭhajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៣៩. ឧភតោភដ្ឋជាតកំ • 139. Ubhatobhaṭṭhajātakaṃ