| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๕๔. อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถา
54. Ubhatobyañjanakavatthukathā
๑๑๖. อุภโตพฺยญฺชนโกติ เอตฺถ พาหิรตฺถสมาสํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อิตฺถินิมิตฺตุปฺปาทนกมฺมโต จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘อิตฺถิ…เป.… กมฺมโต จา’’ติ อิมินา อุภยสรูปํ ทเสฺสติฯ อุภโต กมฺมโต ปวตฺตนฺติ ปาฐเสโส โยเชตโพฺพฯ พฺยญฺชนนฺติ นิมิตฺตํฯ อสฺสาติ ชนสฺสฯ กโรติปิ กาเรติปีติ เอตฺถ กรธาตุยา สุทฺธกมฺมการิตกมฺมานิ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปุริสนิมิเตฺตนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘วีติกฺกม’’นฺติ อิมินา สุทฺธกมฺมํ ทเสฺสติ, ‘‘ปร’’นฺติ อิมินา การิตกมฺมํ ทเสฺสติฯ สมาทเปตฺวาติ อุโยฺยเชตฺวาฯ ตสฺส ทุวิธภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ทุวิโธ’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิตฺถิภาเวน ลกฺขิโต อุภโตพฺยญฺชนโก อิตฺถิอุภโตพฺยญฺชนโกฯ เอส นโย อิตรตฺถาปิฯ
116.Ubhatobyañjanakoti ettha bāhiratthasamāsaṃ dassento āha ‘‘itthinimittuppādanakammato cā’’tiādi. Tattha ‘‘itthi…pe… kammato cā’’ti iminā ubhayasarūpaṃ dasseti. Ubhato kammato pavattanti pāṭhaseso yojetabbo. Byañjananti nimittaṃ. Assāti janassa. Karotipi kāretipīti ettha karadhātuyā suddhakammakāritakammāni dassento āha ‘‘purisanimittenā’’tiādi. Tattha ‘‘vītikkama’’nti iminā suddhakammaṃ dasseti, ‘‘para’’nti iminā kāritakammaṃ dasseti. Samādapetvāti uyyojetvā. Tassa duvidhabhāvaṃ dassento āha ‘‘duvidho’’tiādi. Tattha itthibhāvena lakkhito ubhatobyañjanako itthiubhatobyañjanako. Esa nayo itaratthāpi.
ตตฺถาติ ทุวิเธสุ อุภโตพฺยญฺชนเกสุฯ อิตฺถินิมิตฺตนฺติ อิตฺถิยา องฺคชาตํฯ เอเสว นโย ‘‘ปุริสนิมิตฺต’’นฺติ เอตฺถาปิฯ ปากฎํ ปฎิจฺฉนฺนนฺติ สภาวโต ปากฎํ ปฎิจฺฉนฺนํฯ ปุน ปฎิจฺฉนฺนํ ปากฎนฺติ ราควเสน ปฎิจฺฉนฺนํ ปากฎํฯ ปรํ คณฺหาเปตีติ ปรเมว คณฺหาเปตีติ อโตฺถฯ อิทนฺติ การณํฯ เอเตสนฺติ ทฺวินฺนํ อุภโตพฺยญฺชนกานํฯ กุรุนฺทิยํ ปน วุตฺตํ, กิํ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ตตฺถาติ อุภโตพฺยญฺชนเกฯ วิจารณกฺกโมติ วีมํสนานุกฺกโมฯ ‘‘ตตฺถ วิจารกฺกโม’’ติปิ ปาโฐฯ วิจารณกฺกโม ธมฺมสงฺคหฎฺฐกถาย เวทิตโพฺพ, อิธ ปน กิํ เวทิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อิทมิธ เวทิตพฺพ’’นฺติฯ ตตฺถ อิทนฺติ นปพฺพชฺชูปสมฺปทการณํฯ อิธาติ อิมิสฺสํ วินยฎฺฐกถายํฯ
Tatthāti duvidhesu ubhatobyañjanakesu. Itthinimittanti itthiyā aṅgajātaṃ. Eseva nayo ‘‘purisanimitta’’nti etthāpi. Pākaṭaṃ paṭicchannanti sabhāvato pākaṭaṃ paṭicchannaṃ. Puna paṭicchannaṃ pākaṭanti rāgavasena paṭicchannaṃ pākaṭaṃ. Paraṃ gaṇhāpetīti parameva gaṇhāpetīti attho. Idanti kāraṇaṃ. Etesanti dvinnaṃ ubhatobyañjanakānaṃ. Kurundiyaṃ pana vuttaṃ, kiṃ vuttanti yojanā. Tatthāti ubhatobyañjanake. Vicāraṇakkamoti vīmaṃsanānukkamo. ‘‘Tattha vicārakkamo’’tipi pāṭho. Vicāraṇakkamo dhammasaṅgahaṭṭhakathāya veditabbo, idha pana kiṃ veditabbanti āha ‘‘idamidha veditabba’’nti. Tattha idanti napabbajjūpasampadakāraṇaṃ. Idhāti imissaṃ vinayaṭṭhakathāyaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๕๔. อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุ • 54. Ubhatobyañjanakavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถา • Ubhatobyañjanakavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถาวณฺณนา • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถาวณฺณนา • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อุภโตพฺยญฺชนกวตฺถุกถาวณฺณนา • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
