| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथावण्णना
Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
११६. इत्थिउभतोब्यञ्जनकोति इत्थिन्द्रिययुत्तो, इतरो पन पुरिसिन्द्रिययुत्तो। एकस्स हि भावद्वयं सह नुप्पज्जति यमके (यम॰ ३.इन्द्रिययमक.१८८) पटिक्खित्तत्ता। दुतियब्यञ्जनं पन कम्मसहायेन अकुसलचित्तेनेव भावविरहितं उप्पज्जति। पकतित्थिपुरिसानम्पि कम्ममेव ब्यञ्जनलिङ्गानं कारणं, न भावो तस्स केनचि पच्चयेन पच्चयत्तस्स पट्ठाने अवुत्तत्ता। केवलं भावसहितानंयेव ब्यञ्जनलिङ्गानं पवत्तिदस्सनत्थं अट्ठकथासु ‘‘इत्थिन्द्रियं पटिच्च इत्थिलिङ्गादीनी’’तिआदिना (ध॰ स॰ अट्ठ॰ ६३२) इन्द्रियं ब्यञ्जनकआरणत्तेन वुत्तं, इध पन अकुसलबलेन इन्द्रियं विनापि ब्यञ्जनं उप्पज्जतीति वुत्तं। उभिन्नम्पि चेसं उभतोब्यञ्जनकानं यदा इत्थिया रागो उप्पज्जति, तदा पुरिसब्यञ्जनं पाकटं होति, इतरं पटिच्छन्नं। यदा पुरिसे रागो उप्पज्जति, तदा इत्थिब्यञ्जनं पाकटं होति, इतरं पटिच्छन्नं। तत्थ विचारणक्कमोति पटिसन्धिक्खणे एव इत्थिपुरिसलिङ्गानम्पि पातुभावप्पकासके कुरुन्दिवचने अयुत्ततापकासनत्थं अत्थविचारणक्कमो। अट्ठसालिनियञ्हि ‘‘इत्थिलिङ्गादीनि पन इत्थिन्द्रियं पटिच्च पवत्ते समुट्ठितानी’’तिआदि (ध॰ स॰ अट्ठ॰ ६३२) वुत्तं। नेवस्स पब्बज्जा अत्थीति योजना। यो च पटिक्खित्ते अभब्बे, भब्बे च पुग्गले ञत्वा पब्बाजेति, उपसम्पादेति वा, दुक्कटं। अजानन्तस्स सब्बत्थ अनापत्तीति वेदितब्बं।
116.Itthiubhatobyañjanakoti itthindriyayutto, itaro pana purisindriyayutto. Ekassa hi bhāvadvayaṃ saha nuppajjati yamake (yama. 3.indriyayamaka.188) paṭikkhittattā. Dutiyabyañjanaṃ pana kammasahāyena akusalacitteneva bhāvavirahitaṃ uppajjati. Pakatitthipurisānampi kammameva byañjanaliṅgānaṃ kāraṇaṃ, na bhāvo tassa kenaci paccayena paccayattassa paṭṭhāne avuttattā. Kevalaṃ bhāvasahitānaṃyeva byañjanaliṅgānaṃ pavattidassanatthaṃ aṭṭhakathāsu ‘‘itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīnī’’tiādinā (dha. sa. aṭṭha. 632) indriyaṃ byañjanakaāraṇattena vuttaṃ, idha pana akusalabalena indriyaṃ vināpi byañjanaṃ uppajjatīti vuttaṃ. Ubhinnampi cesaṃ ubhatobyañjanakānaṃ yadā itthiyā rāgo uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannaṃ. Yadā purise rāgo uppajjati, tadā itthibyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannaṃ. Tattha vicāraṇakkamoti paṭisandhikkhaṇe eva itthipurisaliṅgānampi pātubhāvappakāsake kurundivacane ayuttatāpakāsanatthaṃ atthavicāraṇakkamo. Aṭṭhasāliniyañhi ‘‘itthiliṅgādīni pana itthindriyaṃ paṭicca pavatte samuṭṭhitānī’’tiādi (dha. sa. aṭṭha. 632) vuttaṃ. Nevassa pabbajjā atthīti yojanā. Yo ca paṭikkhitte abhabbe, bhabbe ca puggale ñatvā pabbājeti, upasampādeti vā, dukkaṭaṃ. Ajānantassa sabbattha anāpattīti veditabbaṃ.
उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथावण्णना निट्ठिता।
Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ५४. उभतोब्यञ्जनकवत्थु • 54. Ubhatobyañjanakavatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथा • Ubhatobyañjanakavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथावण्णना • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथावण्णना • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ५४. उभतोब्यञ्जनकवत्थुकथा • 54. Ubhatobyañjanakavatthukathā
