Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథావణ్ణనా

    Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    ౧౧౬. ఉభతో బ్యఞ్జనమస్స అత్థీతి ఉభతోబ్యఞ్జనకోతి ఇమినా అసమానాధికరణవిసయో బాహిరత్థసమాసోయం, పురిమపదే చ విభత్తిఅలోపోతి దస్సేతి. బ్యఞ్జనన్తి చేత్థ ఇత్థినిమిత్తం పురిసనిమిత్తఞ్చ అధిప్పేతం. అథ ఉభతోబ్యఞ్జనకస్స ఏకమేవ ఇన్ద్రియం, ఉదాహు ద్వేతి? ఏకమేవ ‘‘యస్స ఇత్థిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి, తస్స పురిసిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతీతి? నో. యస్స వా పన పురిసిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి, తస్స ఇత్థిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతీతి? నో’’తి (యమ॰ ౩.ఇన్ద్రియయమక.౧౮౮) ఏకస్మిం సన్తానే ఇన్ద్రియద్వయస్స పటిసిద్ధత్తా, తఞ్చ ఖో ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స ఇత్థిన్ద్రియం, పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకస్స పురిసిన్ద్రియం. యది ఏవం దుతియబ్యఞ్జనకస్స అభావో ఆపజ్జతి. ఇన్ద్రియఞ్హి బ్యఞ్జనకారణం వుత్తం, తఞ్చ తస్స నత్థీతి? వుచ్చతే – న తస్స ఇన్ద్రియం దుతియబ్యఞ్జనకారణం. కస్మా? సదా అభావతో. ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స హి యదా ఇత్థియా రాగచిత్తం ఉప్పజ్జతి, తదా పురిసబ్యఞ్జనం పాకటం హోతి, ఇత్థిబ్యఞ్జనం పటిచ్ఛన్నం గుళ్హం హోతి, తథా ఇతరస్స ఇతరం. యది చ తేసం ఇన్ద్రియం దుతియబ్యఞ్జనకారణం భవేయ్య, సదాపి బ్యఞ్జనద్వయం తిట్ఠేయ్య, న పన తిట్ఠతి, తస్మా వేదితబ్బమేతం ‘‘న తస్స తం బ్యఞ్జనకారణం, కమ్మసహాయం పన రాగచిత్తమేవేత్థ కారణ’’న్తి.

    116.Ubhatobyañjanamassa atthīti ubhatobyañjanakoti iminā asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. Byañjananti cettha itthinimittaṃ purisanimittañca adhippetaṃ. Atha ubhatobyañjanakassa ekameva indriyaṃ, udāhu dveti? Ekameva ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti? No. Yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatīti? No’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) ekasmiṃ santāne indriyadvayassa paṭisiddhattā, tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyaṃ. Yadi evaṃ dutiyabyañjanakassa abhāvo āpajjati. Indriyañhi byañjanakāraṇaṃ vuttaṃ, tañca tassa natthīti? Vuccate – na tassa indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ. Kasmā? Sadā abhāvato. Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ. Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ, kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇa’’nti.

    యస్మా చస్స ఏకమేవ ఇన్ద్రియం హోతి, తస్మా ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకో సయమ్పి గబ్భం గణ్హాతి, పరమ్పి గణ్హాపేతి. పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకో పరం గణ్హాపేతి, సయం పన న గణ్హాతి. యది పటిసన్ధియం పురిసలిఙ్గం, యది పటిసన్ధియం ఇత్థిలిఙ్గన్తి చ పటిసన్ధియం లిఙ్గసబ్భావో కురున్దియంవుత్తో, సో చ అయుత్తో. పవత్తియంయేవ హి ఇత్థిలిఙ్గాదీని సముట్ఠహన్తి, న పటిసన్ధియం. పటిసన్ధియం పన ఇన్ద్రియమేవ సముట్ఠాతి, న లిఙ్గాదీని. న చ ఇన్ద్రియమేవ లిఙ్గన్తి సక్కా వత్తుం ఇన్ద్రియలిఙ్గానం భిన్నసభావత్తా. వుత్తఞ్హేతం అట్ఠసాలినియం (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౬౩౨) –

    Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako paraṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhāti. Yadi paṭisandhiyaṃ purisaliṅgaṃ, yadi paṭisandhiyaṃ itthiliṅganti ca paṭisandhiyaṃ liṅgasabbhāvo kurundiyaṃvutto, so ca ayutto. Pavattiyaṃyeva hi itthiliṅgādīni samuṭṭhahanti, na paṭisandhiyaṃ. Paṭisandhiyaṃ pana indriyameva samuṭṭhāti, na liṅgādīni. Na ca indriyameva liṅganti sakkā vattuṃ indriyaliṅgānaṃ bhinnasabhāvattā. Vuttañhetaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 632) –

    ‘‘ఇత్థత్తం ఇత్థిభావోతి ఉభయం ఏకత్థం, ఇత్థిసభావోతి అత్థో. అయం కమ్మజో పటిసన్ధిసముట్ఠితో. ఇత్థిలిఙ్గాది పన ఇత్థిన్ద్రియం పటిచ్చ పవత్తే సముట్ఠితం. యథా బీజే సతి బీజం పటిచ్చ బీజపచ్చయా రుక్ఖో వడ్ఢిత్వా సాఖావిటపసమ్పన్నో హుత్వా ఆకాసం పూరేత్వా తిట్ఠతి, ఏవమేవ ఇత్థిభావసఙ్ఖాతే ఇత్థిన్ద్రియే సతి ఇత్థిలిఙ్గాదీని హోన్తి. బీజం వియ హి ఇత్థిన్ద్రియం, బీజం పటిచ్చ వడ్ఢిత్వా ఆకాసం పూరేత్వా ఠితరుక్ఖో వియ ఇత్థిన్ద్రియం పటిచ్చ ఇత్థిలిఙ్గాదీని పవత్తే సముట్ఠహన్తి. తత్థ ఇత్థిన్ద్రియం న చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యం, మనోవిఞ్ఞేయ్యమేవ. ఇత్థిలిఙ్గాదీని చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యానిపి మనోవిఞ్ఞేయ్యానిపీ’’తి.

    ‘‘Itthattaṃ itthibhāvoti ubhayaṃ ekatthaṃ, itthisabhāvoti attho. Ayaṃ kammajo paṭisandhisamuṭṭhito. Itthiliṅgādi pana itthindriyaṃ paṭicca pavatte samuṭṭhitaṃ. Yathā bīje sati bījaṃ paṭicca bījapaccayā rukkho vaḍḍhitvā sākhāviṭapasampanno hutvā ākāsaṃ pūretvā tiṭṭhati, evameva itthibhāvasaṅkhāte itthindriye sati itthiliṅgādīni honti. Bījaṃ viya hi itthindriyaṃ, bījaṃ paṭicca vaḍḍhitvā ākāsaṃ pūretvā ṭhitarukkho viya itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīni pavatte samuṭṭhahanti. Tattha itthindriyaṃ na cakkhuviññeyyaṃ, manoviññeyyameva. Itthiliṅgādīni cakkhuviññeyyānipi manoviññeyyānipī’’ti.

    తేనేవాహ ‘‘తత్థ విచారణక్కమో విత్థారతో అట్ఠసాలినియా ధమ్మసఙ్గహట్ఠకథాయ వేదితబ్బో’’తి.

    Tenevāha ‘‘tattha vicāraṇakkamo vitthārato aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya veditabbo’’ti.

    ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi / ౫౪. ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థు • 54. Ubhatobyañjanakavatthu

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథా • Ubhatobyañjanakavatthukathā

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథావణ్ణనా • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథావణ్ణనా • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౫౪. ఉభతోబ్యఞ్జనకవత్థుకథా • 54. Ubhatobyañjanakavatthukathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact