Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    ೧೧೬. ಉಭತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಿಸಯೋ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋಯಂ, ಪುರಿಮಪದೇ ಚ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಅಥ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಉದಾಹು ದ್ವೇತಿ? ಏಕಮೇವ ‘‘ಯಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ನೋ। ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ನೋ’’ತಿ (ಯಮ॰ ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧೮೮) ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಇನ್ದ್ರಿಯದ್ವಯಸ್ಸ ಪಟಿಸಿದ್ಧತ್ತಾ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಯದಿ ಏವಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯಞ್ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ತಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ನ ತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಸದಾ ಅಭಾವತೋ। ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಹಿ ಯದಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಗುಳ್ಹಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಇತರಸ್ಸ ಇತರಂ। ಯದಿ ಚ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ದುತಿಯಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸದಾಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನದ್ವಯಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಮೇತಂ ‘‘ನ ತಸ್ಸ ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾರಣಂ, ಕಮ್ಮಸಹಾಯಂ ಪನ ರಾಗಚಿತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ।

    116.Ubhatobyañjanamassa atthīti ubhatobyañjanakoti iminā asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. Byañjananti cettha itthinimittaṃ purisanimittañca adhippetaṃ. Atha ubhatobyañjanakassa ekameva indriyaṃ, udāhu dveti? Ekameva ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti? No. Yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatīti? No’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) ekasmiṃ santāne indriyadvayassa paṭisiddhattā, tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyaṃ. Yadi evaṃ dutiyabyañjanakassa abhāvo āpajjati. Indriyañhi byañjanakāraṇaṃ vuttaṃ, tañca tassa natthīti? Vuccate – na tassa indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ. Kasmā? Sadā abhāvato. Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ. Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ, kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇa’’nti.

    ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ಸಯಂ ಪನ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯದಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ, ಯದಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗನ್ತಿ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಲಿಙ್ಗಸಬ್ಭಾವೋ ಕುರುನ್ದಿಯಂವುತ್ತೋ, ಸೋ ಚ ಅಯುತ್ತೋ। ಪವತ್ತಿಯಂಯೇವ ಹಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಪನ ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ। ನ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗನ್ತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಲಿಙ್ಗಾನಂ ಭಿನ್ನಸಭಾವತ್ತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬೩೨) –

    Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako paraṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhāti. Yadi paṭisandhiyaṃ purisaliṅgaṃ, yadi paṭisandhiyaṃ itthiliṅganti ca paṭisandhiyaṃ liṅgasabbhāvo kurundiyaṃvutto, so ca ayutto. Pavattiyaṃyeva hi itthiliṅgādīni samuṭṭhahanti, na paṭisandhiyaṃ. Paṭisandhiyaṃ pana indriyameva samuṭṭhāti, na liṅgādīni. Na ca indriyameva liṅganti sakkā vattuṃ indriyaliṅgānaṃ bhinnasabhāvattā. Vuttañhetaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 632) –

    ‘‘ಇತ್ಥತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಭಾವೋತಿ ಉಭಯಂ ಏಕತ್ಥಂ, ಇತ್ಥಿಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಕಮ್ಮಜೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಮುಟ್ಠಿತೋ। ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದಿ ಪನ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪವತ್ತೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಯಥಾ ಬೀಜೇ ಸತಿ ಬೀಜಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಬೀಜಪಚ್ಚಯಾ ರುಕ್ಖೋ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ಇತ್ಥಿಭಾವಸಙ್ಖಾತೇ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಬೀಜಂ ವಿಯ ಹಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಬೀಜಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಪವತ್ತೇ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿಪಿ ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿಪೀ’’ತಿ।

    ‘‘Itthattaṃ itthibhāvoti ubhayaṃ ekatthaṃ, itthisabhāvoti attho. Ayaṃ kammajo paṭisandhisamuṭṭhito. Itthiliṅgādi pana itthindriyaṃ paṭicca pavatte samuṭṭhitaṃ. Yathā bīje sati bījaṃ paṭicca bījapaccayā rukkho vaḍḍhitvā sākhāviṭapasampanno hutvā ākāsaṃ pūretvā tiṭṭhati, evameva itthibhāvasaṅkhāte itthindriye sati itthiliṅgādīni honti. Bījaṃ viya hi itthindriyaṃ, bījaṃ paṭicca vaḍḍhitvā ākāsaṃ pūretvā ṭhitarukkho viya itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīni pavatte samuṭṭhahanti. Tattha itthindriyaṃ na cakkhuviññeyyaṃ, manoviññeyyameva. Itthiliṅgādīni cakkhuviññeyyānipi manoviññeyyānipī’’ti.

    ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ವಿಚಾರಣಕ್ಕಮೋ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ।

    Tenevāha ‘‘tattha vicāraṇakkamo vitthārato aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya veditabbo’’ti.

    ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೫೪. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥು • 54. Ubhatobyañjanakavatthu

    ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾ • Ubhatobyañjanakavatthukathā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೫೪. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾ • 54. Ubhatobyañjanakavatthukathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact