Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ
Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
൧൧൬. ഉഭതോ ബ്യഞ്ജനമസ്സ അത്ഥീതി ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോതി ഇമിനാ അസമാനാധികരണവിസയോ ബാഹിരത്ഥസമാസോയം, പുരിമപദേ ച വിഭത്തിഅലോപോതി ദസ്സേതി. ബ്യഞ്ജനന്തി ചേത്ഥ ഇത്ഥിനിമിത്തം പുരിസനിമിത്തഞ്ച അധിപ്പേതം. അഥ ഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഏകമേവ ഇന്ദ്രിയം, ഉദാഹു ദ്വേതി? ഏകമേവ ‘‘യസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ പുരിസിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതീതി? നോ. യസ്സ വാ പന പുരിസിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതീതി? നോ’’തി (യമ॰ ൩.ഇന്ദ്രിയയമക.൧൮൮) ഏകസ്മിം സന്താനേ ഇന്ദ്രിയദ്വയസ്സ പടിസിദ്ധത്താ, തഞ്ച ഖോ ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം, പുരിസഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ പുരിസിന്ദ്രിയം. യദി ഏവം ദുതിയബ്യഞ്ജനകസ്സ അഭാവോ ആപജ്ജതി. ഇന്ദ്രിയഞ്ഹി ബ്യഞ്ജനകാരണം വുത്തം, തഞ്ച തസ്സ നത്ഥീതി? വുച്ചതേ – ന തസ്സ ഇന്ദ്രിയം ദുതിയബ്യഞ്ജനകാരണം. കസ്മാ? സദാ അഭാവതോ. ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഹി യദാ ഇത്ഥിയാ രാഗചിത്തം ഉപ്പജ്ജതി, തദാ പുരിസബ്യഞ്ജനം പാകടം ഹോതി, ഇത്ഥിബ്യഞ്ജനം പടിച്ഛന്നം ഗുള്ഹം ഹോതി, തഥാ ഇതരസ്സ ഇതരം. യദി ച തേസം ഇന്ദ്രിയം ദുതിയബ്യഞ്ജനകാരണം ഭവേയ്യ, സദാപി ബ്യഞ്ജനദ്വയം തിട്ഠേയ്യ, ന പന തിട്ഠതി, തസ്മാ വേദിതബ്ബമേതം ‘‘ന തസ്സ തം ബ്യഞ്ജനകാരണം, കമ്മസഹായം പന രാഗചിത്തമേവേത്ഥ കാരണ’’ന്തി.
116.Ubhatobyañjanamassa atthīti ubhatobyañjanakoti iminā asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. Byañjananti cettha itthinimittaṃ purisanimittañca adhippetaṃ. Atha ubhatobyañjanakassa ekameva indriyaṃ, udāhu dveti? Ekameva ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti? No. Yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatīti? No’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) ekasmiṃ santāne indriyadvayassa paṭisiddhattā, tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyaṃ. Yadi evaṃ dutiyabyañjanakassa abhāvo āpajjati. Indriyañhi byañjanakāraṇaṃ vuttaṃ, tañca tassa natthīti? Vuccate – na tassa indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ. Kasmā? Sadā abhāvato. Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ. Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ, kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇa’’nti.
യസ്മാ ചസ്സ ഏകമേവ ഇന്ദ്രിയം ഹോതി, തസ്മാ ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ സയമ്പി ഗബ്ഭം ഗണ്ഹാതി, പരമ്പി ഗണ്ഹാപേതി. പുരിസഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പരം ഗണ്ഹാപേതി, സയം പന ന ഗണ്ഹാതി. യദി പടിസന്ധിയം പുരിസലിങ്ഗം, യദി പടിസന്ധിയം ഇത്ഥിലിങ്ഗന്തി ച പടിസന്ധിയം ലിങ്ഗസബ്ഭാവോ കുരുന്ദിയംവുത്തോ, സോ ച അയുത്തോ. പവത്തിയംയേവ ഹി ഇത്ഥിലിങ്ഗാദീനി സമുട്ഠഹന്തി, ന പടിസന്ധിയം. പടിസന്ധിയം പന ഇന്ദ്രിയമേവ സമുട്ഠാതി, ന ലിങ്ഗാദീനി. ന ച ഇന്ദ്രിയമേവ ലിങ്ഗന്തി സക്കാ വത്തും ഇന്ദ്രിയലിങ്ഗാനം ഭിന്നസഭാവത്താ. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠസാലിനിയം (ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ ൬൩൨) –
Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako paraṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhāti. Yadi paṭisandhiyaṃ purisaliṅgaṃ, yadi paṭisandhiyaṃ itthiliṅganti ca paṭisandhiyaṃ liṅgasabbhāvo kurundiyaṃvutto, so ca ayutto. Pavattiyaṃyeva hi itthiliṅgādīni samuṭṭhahanti, na paṭisandhiyaṃ. Paṭisandhiyaṃ pana indriyameva samuṭṭhāti, na liṅgādīni. Na ca indriyameva liṅganti sakkā vattuṃ indriyaliṅgānaṃ bhinnasabhāvattā. Vuttañhetaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 632) –
‘‘ഇത്ഥത്തം ഇത്ഥിഭാവോതി ഉഭയം ഏകത്ഥം, ഇത്ഥിസഭാവോതി അത്ഥോ. അയം കമ്മജോ പടിസന്ധിസമുട്ഠിതോ. ഇത്ഥിലിങ്ഗാദി പന ഇത്ഥിന്ദ്രിയം പടിച്ച പവത്തേ സമുട്ഠിതം. യഥാ ബീജേ സതി ബീജം പടിച്ച ബീജപച്ചയാ രുക്ഖോ വഡ്ഢിത്വാ സാഖാവിടപസമ്പന്നോ ഹുത്വാ ആകാസം പൂരേത്വാ തിട്ഠതി, ഏവമേവ ഇത്ഥിഭാവസങ്ഖാതേ ഇത്ഥിന്ദ്രിയേ സതി ഇത്ഥിലിങ്ഗാദീനി ഹോന്തി. ബീജം വിയ ഹി ഇത്ഥിന്ദ്രിയം, ബീജം പടിച്ച വഡ്ഢിത്വാ ആകാസം പൂരേത്വാ ഠിതരുക്ഖോ വിയ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം പടിച്ച ഇത്ഥിലിങ്ഗാദീനി പവത്തേ സമുട്ഠഹന്തി. തത്ഥ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം ന ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം, മനോവിഞ്ഞേയ്യമേവ. ഇത്ഥിലിങ്ഗാദീനി ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാനിപി മനോവിഞ്ഞേയ്യാനിപീ’’തി.
‘‘Itthattaṃ itthibhāvoti ubhayaṃ ekatthaṃ, itthisabhāvoti attho. Ayaṃ kammajo paṭisandhisamuṭṭhito. Itthiliṅgādi pana itthindriyaṃ paṭicca pavatte samuṭṭhitaṃ. Yathā bīje sati bījaṃ paṭicca bījapaccayā rukkho vaḍḍhitvā sākhāviṭapasampanno hutvā ākāsaṃ pūretvā tiṭṭhati, evameva itthibhāvasaṅkhāte itthindriye sati itthiliṅgādīni honti. Bījaṃ viya hi itthindriyaṃ, bījaṃ paṭicca vaḍḍhitvā ākāsaṃ pūretvā ṭhitarukkho viya itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīni pavatte samuṭṭhahanti. Tattha itthindriyaṃ na cakkhuviññeyyaṃ, manoviññeyyameva. Itthiliṅgādīni cakkhuviññeyyānipi manoviññeyyānipī’’ti.
തേനേവാഹ ‘‘തത്ഥ വിചാരണക്കമോ വിത്ഥാരതോ അട്ഠസാലിനിയാ ധമ്മസങ്ഗഹട്ഠകഥായ വേദിതബ്ബോ’’തി.
Tenevāha ‘‘tattha vicāraṇakkamo vitthārato aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya veditabbo’’ti.
ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൫൪. ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥു • 54. Ubhatobyañjanakavatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാ • Ubhatobyañjanakavatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Ubhatobyañjanakavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൫൪. ഉഭതോബ്യഞ്ജനകവത്ഥുകഥാ • 54. Ubhatobyañjanakavatthukathā