| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೧೫೪. ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ
154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathā
೨೫೪. ಉಚ್ಚಂ ಆಸಯನಂ ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ। ಮಹನ್ತಂ ಆಸಯನಂ ಮಹಾಸಯನಂ। ಆಸನ್ದಿಆದೀಸು ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಸನನ್ತಿ ದೀಘಾಸನಂ। ತಞ್ಹಿ ಆಗಮ್ಮ ಸದತಿ ನಿಸೀದತೀತಿ ಏತ್ಥ, ಆಯತಂ ವಾ ಸುಟ್ಠುಂ ದದಾತೀತಿ ಆಸನ್ದೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಾಳರೂಪಾನೀತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿವಾಳರೂಪಾನಿ। ಪಾದೇಸು ವಾಳರೂಪಾನಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಙ್ಕೀಯತಿ ಲಕ್ಖೀಯತೀತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ। ಗೋನಕೋತಿ ಗವತಿ ದೀಘಲೋಮೇಹಿ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಗೋನಕೋ। ಕೋಜವೋತಿ ಕುಯಂ ಭೂಮಿಯಂ ಜವತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕೋಜವೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಗೋನಕಸ್ಸ। ಲೋಮಾನಿ ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ। ವಾನಚಿತ್ರಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋತಿ ವಾನೇನ ಸಿಬ್ಬನೇನ ಸಞ್ಜಾತಂ ಚಿತ್ರರೂಪಮೇತ್ಥಾತಿ ವಾನಚಿತ್ರಂ, ಉಣ್ಣಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಉಣ್ಣಾಮಯೋ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥರಣೋ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋ, ವಾನಚಿತ್ರಞ್ಚ ತಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋ ಚೇತಿ ವಾನಚಿತ್ರಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋ। ಸೇತತ್ಥರಣೋತಿ ಸೇತತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸೇವೀಯತೀತಿ ಸೋತೋ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ಥರಣೋ ಸೇತತ್ಥರಣೋ। ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಪಟತಿ ಸೇತಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಟಿಕಾತಿ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಕಾಸದ್ದೋಯಂ ಅಡ್ಢೇನ್ದುಪಾಸಾಣೇಪಿ ಪವತ್ತತಿ। ಘನಪುಪ್ಫಕೋತಿ ಘನಂ ಕಥಿನಂ ಪುಪ್ಫಮೇತ್ಥಾತಿ ಘನಪುಪ್ಫಕೋ। ಇಮಿನಾ ಘನಪುಪ್ಫಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಲಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಟಲಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋತಿ ಅತ್ಥರಣೋ। ಆಮಲಕಪಟೋತಿ ಆಮಲಕಪುಪ್ಫಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋ ಪಟೋ। ತೂಲಿಕಾತಿ ತೂಲಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕತಾ ತೂಲಿಕಾ। ವಿಕತಿಕಾತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿರೂಪೇಹಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೫) ವಿಚಿತ್ತಾಕಾರೇನ ಕರೀಯತೀತಿ ವಿಕತಿಕಾ। ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಉದ್ದಲೋಮೀತಿ ಉಭತೋದಸಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ। ಏಕನ್ತಲೋಮೀತಿ ಏಕತೋದಸಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ‘‘ಉದ್ದಲೋಮೀತಿ ಏಕತೋ ಉಗ್ಗತಲೋಮಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ, ಏಕನ್ತಲೋಮೀತಿ ಉಭತೋ ಉಗ್ಗತಲೋಮಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾನಯೇನ ವಚನತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಉಟ್ಠಿತಂ ದ್ವೀಹಿ ಪಕ್ಖೇಹಿ, ದ್ವೀಸು ವಾ ದಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಲೋಮಮೇತ್ಥಾತಿ ಉದ್ದಲೋಮೀ। ನಿಗ್ಗಹಿತಾಗಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಉನ್ದಲೋಮೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇ ದಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಲೋಮಮೇತ್ಥಾತಿ ಏಕನ್ತಲೋಮೀತಿ। ಕೋಸೇಯ್ಯಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕೋಸಿಯಸುತ್ತಂ। ಕಟ್ಟಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸನಾಮಕಂ ವಾಕಂ। ಇಮಿನಾ ಕೋಸೇಯ್ಯಞ್ಚ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಞ್ಚ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸಾನೀತಿ ವಿರೂಪೇಕಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸೇಹಿ ಪಕತಂ ಅತ್ಥರಣಂ ಕಟ್ಟಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸುದ್ಧಕೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ರತನಅಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಸುದ್ಧಕೋಸೇಯ್ಯಂ। ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
254. Uccaṃ āsayanaṃ uccāsayanaṃ. Mahantaṃ āsayanaṃ mahāsayanaṃ. Āsandiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Pamāṇātikkantāsananti dīghāsanaṃ. Tañhi āgamma sadati nisīdatīti ettha, āyataṃ vā suṭṭhuṃ dadātīti āsandīti vuccati. Vāḷarūpānīti sīhabyagghādivāḷarūpāni. Pādesu vāḷarūpāni paricchinditvā aṅkīyati lakkhīyatīti pallaṅko. Gonakoti gavati dīghalomehi uggacchati etthāti gonako. Kojavoti kuyaṃ bhūmiyaṃ javati gacchatīti kojavo. Tassāti gonakassa. Lomāni caturaṅgulādhikāni honti kirāti yojanā. Vānacitrauṇṇāmayattharaṇoti vānena sibbanena sañjātaṃ citrarūpametthāti vānacitraṃ, uṇṇāya nibbatto uṇṇāmayo, soyeva attharaṇo uṇṇāmayattharaṇo, vānacitrañca taṃ uṇṇāmayattharaṇo ceti vānacitrauṇṇāmayattharaṇo. Setattharaṇoti setatthikehi sevīyatīti soto, soyeva attharaṇo setattharaṇo. Iminā atthena paṭati setabhāvaṃ gacchatīti paṭikāti kātabbaṃ. Paṭikāsaddoyaṃ aḍḍhendupāsāṇepi pavattati. Ghanapupphakoti ghanaṃ kathinaṃ pupphametthāti ghanapupphako. Iminā ghanapupphasaṅkhātaṃ paṭalamettha atthīti paṭalikāti dasseti. Soti attharaṇo. Āmalakapaṭoti āmalakapupphaṃ dassetvā kato paṭo. Tūlikāti tūlaṃ pūretvā katā tūlikā. Vikatikāti sīhabyagghādirūpehi (dī. ni. aṭṭha. 1.15) vicittākārena karīyatīti vikatikā. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ ‘‘uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti vuttaṃ. Idha pana ‘‘uddalomīti ekato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ, ekantalomīti ubhato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti vuttaṃ. Tasmā dve aṭṭhakathāyo aññamaññaṃ visadisā honti. Ettha dīghanikāyaṭṭhakathānayena vacanatthaṃ karissāmi. Uṭṭhitaṃ dvīhi pakkhehi, dvīsu vā dasāsaṅkhātaṃ lomametthāti uddalomī. Niggahitāgamaṃ katvā ‘‘undalomī’’tipi pāṭho, ayamevattho. Ekasmiṃ ante dasāsaṅkhātaṃ lomametthāti ekantalomīti. Koseyyakaṭṭissamayanti ettha koseyyanti kosiyasuttaṃ. Kaṭṭissanti kaṭṭissanāmakaṃ vākaṃ. Iminā koseyyañca kaṭṭissañca kaṭṭissānīti virūpekasesaṃ katvā kaṭṭissehi pakataṃ attharaṇaṃ kaṭṭissanti atthaṃ dasseti. Suddhakoseyyanti ratanaaparisibbitaṃ suddhakoseyyaṃ. Iminā suddhakaṭṭissampi vaṭṭatīti dasseti.
ಸೋಳಸ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕುತ್ತಕನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋಳಸನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅಜಿನಚಮ್ಮೇಹೀತಿ ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮೇಹಿ, ಕತಇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪವೇಣೀತಿ ದುಪಟ್ಟತಿಪಟ್ಟಾದೀಹಿ ಪರಂಪರವಸೇನ ಕತತ್ತಾ ‘‘ಪವೇಣೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಜಿನಚಮ್ಮಾನಿ ಹಿ ಸುಖುಮತರಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಪಟ್ಟತಿಪಟ್ಟಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಪವೇಣಿವಸೇನ ಕತಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಜಿನಪವೇಣೀ’’ತಿ। ‘‘ಕದಲಿಮಿಗಚಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಚಮ್ಮಂ ಕದಲಿಮಿಗಇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಉತ್ತರಪದಲೋಪವಸೇನ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪವರಸದ್ದೋ ಉತ್ತಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತಮಪಚ್ಚತ್ಥರಣ’’ನ್ತಿ। ತನ್ತಿ ಕದಲಿಮಿಗಪವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ। ಸಉತ್ತರಚ್ಛದನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಾರೋ ಸಹಸದ್ದಕಾರಿಯೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಹ ಉತ್ತರಚ್ಛದೇನಾ’’ತಿ। ‘‘ಉಪರೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಸದ್ದಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಾದಯೋ ನಿವತ್ತೇತಿ। ‘‘ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಹಸದ್ದಸ್ಸ ತುಲ್ಯತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ‘‘ಸೇತ…ಪೇ॰… ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ರತ್ತವಿತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸತಿಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ । ಕಸ್ಮಾ? ರತ್ತವಿತಾನಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ। ಉಭತೋಲೋಹಿತಕೂಪಧಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಭಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೀಸೂಪಧಾನಞ್ಚ ಪಾದೂಪಧಾನಞ್ಚಾ’’ತಿ। ಸೀಸೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಧಾನಂ, ಉಪ ಭುಸಂ ವಾ ಸುಖಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಉಪಧಾನಂ, ಬಿಬ್ಬೋಹನಂ। ಸಚೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ, ತಂ ಉಪಧಾನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Soḷasa nāṭakitthiyo ṭhatvā naccaṃ karonti etthāti kuttakanti atthaṃ dassento āha ‘‘soḷasanna’’ntiādi. Ajinacammehīti ajinamigacammehi, kataiti sambandho. Paveṇīti dupaṭṭatipaṭṭādīhi paraṃparavasena katattā ‘‘paveṇī’’ti vuccati. Ajinacammāni hi sukhumatarāni, tasmā dupaṭṭatipaṭṭādīni katvā paveṇivasena katāni. Tasmā vuttaṃ ‘‘ajinapaveṇī’’ti. ‘‘Kadalimigacammaṃ nāmā’’ti iminā tassa cammaṃ kadalimigaiti gahetabbaṃ uttarapadalopavasena vā upacārena vāti dasseti. Pavarasaddo uttamatthoti āha ‘‘uttamapaccattharaṇa’’nti. Tanti kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ. Sauttaracchadanti ettha sakāro sahasaddakāriyoti dassento āha ‘‘saha uttaracchadenā’’ti. ‘‘Uparī’’ti iminā uttarasaddassa seṭṭhādayo nivatteti. ‘‘Saddhi’’nti iminā sahasaddassa tulyatthaṃ nivatteti. ‘‘Seta…pe… na vaṭṭatī’’ti iminā rattavitānaṃ heṭṭhā kappiyapaccattharaṇe satipi na vaṭṭatīti dasseti . Kasmā? Rattavitānassa akappiyattā. Ubhatolohitakūpadhānanti ettha ubhasarūpaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sīsūpadhānañca pādūpadhānañcā’’ti. Sīso upagantvā tiṭṭhati etthāti upadhānaṃ, upa bhusaṃ vā sukhaṃ dhāretīti upadhānaṃ, bibbohanaṃ. Sace pamāṇayuttaṃ, taṃ upadhānaṃ vaṭṭatīti yojanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೫೪. ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಯಾನಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Yānādipaṭikkhepakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಉಚ್ಚಾಸಯನಮಹಾಸಯನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಯಾನಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Yānādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಅಜ್ಝಾರಾಮೇಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ • Ajjhārāmeupāhanapaṭikkhepakathādivaṇṇanā
