| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੧੫੪. ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ
154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathā
੨੫੪. ਉਚ੍ਚਂ ਆਸਯਨਂ ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਂ। ਮਹਨ੍ਤਂ ਆਸਯਨਂ ਮਹਾਸਯਨਂ। ਆਸਨ੍ਦਿਆਦੀਸੁ ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਸਨਨ੍ਤਿ ਦੀਘਾਸਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਆਗਮ੍ਮ ਸਦਤਿ ਨਿਸੀਦਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਆਯਤਂ વਾ ਸੁਟ੍ਠੁਂ ਦਦਾਤੀਤਿ ਆਸਨ੍ਦੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਾਲ਼ਰੂਪਾਨੀਤਿ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿવਾਲ਼ਰੂਪਾਨਿ। ਪਾਦੇਸੁ વਾਲ਼ਰੂਪਾਨਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਕੀਯਤਿ ਲਕ੍ਖੀਯਤੀਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੋ। ਗੋਨਕੋਤਿ ਗવਤਿ ਦੀਘਲੋਮੇਹਿ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਗੋਨਕੋ। ਕੋਜવੋਤਿ ਕੁਯਂ ਭੂਮਿਯਂ ਜવਤਿ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕੋਜવੋ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗੋਨਕਸ੍ਸ। ਲੋਮਾਨਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਾਧਿਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕਿਰਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। વਾਨਚਿਤ੍ਰਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋਤਿ વਾਨੇਨ ਸਿਬ੍ਬਨੇਨ ਸਞ੍ਜਾਤਂ ਚਿਤ੍ਰਰੂਪਮੇਤ੍ਥਾਤਿ વਾਨਚਿਤ੍ਰਂ, ਉਣ੍ਣਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਉਣ੍ਣਾਮਯੋ, ਸੋਯੇવ ਅਤ੍ਥਰਣੋ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋ, વਾਨਚਿਤ੍ਰਞ੍ਚ ਤਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋ ਚੇਤਿ વਾਨਚਿਤ੍ਰਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋ। ਸੇਤਤ੍ਥਰਣੋਤਿ ਸੇਤਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਸੇવੀਯਤੀਤਿ ਸੋਤੋ, ਸੋਯੇવ ਅਤ੍ਥਰਣੋ ਸੇਤਤ੍ਥਰਣੋ। ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਪਟਤਿ ਸੇਤਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਟਿਕਾਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਕਾਸਦ੍ਦੋਯਂ ਅਡ੍ਢੇਨ੍ਦੁਪਾਸਾਣੇਪਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਘਨਪੁਪ੍ਫਕੋਤਿ ਘਨਂ ਕਥਿਨਂ ਪੁਪ੍ਫਮੇਤ੍ਥਾਤਿ ਘਨਪੁਪ੍ਫਕੋ। ਇਮਿਨਾ ਘਨਪੁਪ੍ਫਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਟਲਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪਟਲਿਕਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥਰਣੋ। ਆਮਲਕਪਟੋਤਿ ਆਮਲਕਪੁਪ੍ਫਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤੋ ਪਟੋ। ਤੂਲਿਕਾਤਿ ਤੂਲਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਕਤਾ ਤੂਲਿਕਾ। વਿਕਤਿਕਾਤਿ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿਰੂਪੇਹਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੫) વਿਚਿਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਕਰੀਯਤੀਤਿ વਿਕਤਿਕਾ। ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਉਦ੍ਦਲੋਮੀਤਿ ਉਭਤੋਦਸਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣਂ। ਏਕਨ੍ਤਲੋਮੀਤਿ ਏਕਤੋਦਸਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਉਦ੍ਦਲੋਮੀਤਿ ਏਕਤੋ ਉਗ੍ਗਤਲੋਮਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣਂ, ਏਕਨ੍ਤਲੋਮੀਤਿ ਉਭਤੋ ਉਗ੍ਗਤਲੋਮਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਦ੍વੇ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਨਯੇਨ વਚਨਤ੍ਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਟ੍ਠਿਤਂ ਦ੍વੀਹਿ ਪਕ੍ਖੇਹਿ, ਦ੍વੀਸੁ વਾ ਦਸਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਲੋਮਮੇਤ੍ਥਾਤਿ ਉਦ੍ਦਲੋਮੀ। ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਾਗਮਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਉਨ੍ਦਲੋਮੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤੇ ਦਸਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਲੋਮਮੇਤ੍ਥਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤਲੋਮੀਤਿ। ਕੋਸੇਯ੍ਯਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੋਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਕੋਸਿਯਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਨਾਮਕਂ વਾਕਂ। ਇਮਿਨਾ ਕੋਸੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਞ੍ਚ ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਾਨੀਤਿ વਿਰੂਪੇਕਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸੇਹਿ ਪਕਤਂ ਅਤ੍ਥਰਣਂ ਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੁਦ੍ਧਕੋਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਰਤਨਅਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਂ ਸੁਦ੍ਧਕੋਸੇਯ੍ਯਂ। ਇਮਿਨਾ ਸੁਦ੍ਧਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
254. Uccaṃ āsayanaṃ uccāsayanaṃ. Mahantaṃ āsayanaṃ mahāsayanaṃ. Āsandiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Pamāṇātikkantāsananti dīghāsanaṃ. Tañhi āgamma sadati nisīdatīti ettha, āyataṃ vā suṭṭhuṃ dadātīti āsandīti vuccati. Vāḷarūpānīti sīhabyagghādivāḷarūpāni. Pādesu vāḷarūpāni paricchinditvā aṅkīyati lakkhīyatīti pallaṅko. Gonakoti gavati dīghalomehi uggacchati etthāti gonako. Kojavoti kuyaṃ bhūmiyaṃ javati gacchatīti kojavo. Tassāti gonakassa. Lomāni caturaṅgulādhikāni honti kirāti yojanā. Vānacitrauṇṇāmayattharaṇoti vānena sibbanena sañjātaṃ citrarūpametthāti vānacitraṃ, uṇṇāya nibbatto uṇṇāmayo, soyeva attharaṇo uṇṇāmayattharaṇo, vānacitrañca taṃ uṇṇāmayattharaṇo ceti vānacitrauṇṇāmayattharaṇo. Setattharaṇoti setatthikehi sevīyatīti soto, soyeva attharaṇo setattharaṇo. Iminā atthena paṭati setabhāvaṃ gacchatīti paṭikāti kātabbaṃ. Paṭikāsaddoyaṃ aḍḍhendupāsāṇepi pavattati. Ghanapupphakoti ghanaṃ kathinaṃ pupphametthāti ghanapupphako. Iminā ghanapupphasaṅkhātaṃ paṭalamettha atthīti paṭalikāti dasseti. Soti attharaṇo. Āmalakapaṭoti āmalakapupphaṃ dassetvā kato paṭo. Tūlikāti tūlaṃ pūretvā katā tūlikā. Vikatikāti sīhabyagghādirūpehi (dī. ni. aṭṭha. 1.15) vicittākārena karīyatīti vikatikā. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ ‘‘uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti vuttaṃ. Idha pana ‘‘uddalomīti ekato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ, ekantalomīti ubhato uggatalomaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti vuttaṃ. Tasmā dve aṭṭhakathāyo aññamaññaṃ visadisā honti. Ettha dīghanikāyaṭṭhakathānayena vacanatthaṃ karissāmi. Uṭṭhitaṃ dvīhi pakkhehi, dvīsu vā dasāsaṅkhātaṃ lomametthāti uddalomī. Niggahitāgamaṃ katvā ‘‘undalomī’’tipi pāṭho, ayamevattho. Ekasmiṃ ante dasāsaṅkhātaṃ lomametthāti ekantalomīti. Koseyyakaṭṭissamayanti ettha koseyyanti kosiyasuttaṃ. Kaṭṭissanti kaṭṭissanāmakaṃ vākaṃ. Iminā koseyyañca kaṭṭissañca kaṭṭissānīti virūpekasesaṃ katvā kaṭṭissehi pakataṃ attharaṇaṃ kaṭṭissanti atthaṃ dasseti. Suddhakoseyyanti ratanaaparisibbitaṃ suddhakoseyyaṃ. Iminā suddhakaṭṭissampi vaṭṭatīti dasseti.
ਸੋਲ਼ਸ ਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਯੋ ਠਤ੍વਾ ਨਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕੁਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਜਿਨਚਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਅਜਿਨਮਿਗਚਮ੍ਮੇਹਿ, ਕਤਇਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪવੇਣੀਤਿ ਦੁਪਟ੍ਟਤਿਪਟ੍ਟਾਦੀਹਿ ਪਰਂਪਰવਸੇਨ ਕਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪવੇਣੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਾਨਿ ਹਿ ਸੁਖੁਮਤਰਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਪਟ੍ਟਤਿਪਟ੍ਟਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਪવੇਣਿવਸੇਨ ਕਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਜਿਨਪવੇਣੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਦਲਿਮਿਗਚਮ੍ਮਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਚਮ੍ਮਂ ਕਦਲਿਮਿਗਇਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪવਸੇਨ વਾ ਉਪਚਾਰੇਨ વਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪવਰਸਦ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਮਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਕਦਲਿਮਿਗਪવਰਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਂ। ਸਉਤ੍ਤਰਚ੍ਛਦਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਕਾਰੋ ਸਹਸਦ੍ਦਕਾਰਿਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਸਹ ਉਤ੍ਤਰਚ੍ਛਦੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਉਪਰੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਾਦਯੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ‘‘ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਹਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਤੁਲ੍ਯਤ੍ਥਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ‘‘ਸੇਤ…ਪੇ॰… ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਰਤ੍ਤવਿਤਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਪ੍ਪਿਯਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣੇ ਸਤਿਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ਕਸ੍ਮਾ? ਰਤ੍ਤવਿਤਾਨਸ੍ਸ ਅਕਪ੍ਪਿਯਤ੍ਤਾ। ਉਭਤੋਲੋਹਿਤਕੂਪਧਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਭਸਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੀਸੂਪਧਾਨਞ੍ਚ ਪਾਦੂਪਧਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਸੀਸੋ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਉਪਧਾਨਂ, ਉਪ ਭੁਸਂ વਾ ਸੁਖਂ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਉਪਧਾਨਂ, ਬਿਬ੍ਬੋਹਨਂ। ਸਚੇ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਉਪਧਾਨਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Soḷasa nāṭakitthiyo ṭhatvā naccaṃ karonti etthāti kuttakanti atthaṃ dassento āha ‘‘soḷasanna’’ntiādi. Ajinacammehīti ajinamigacammehi, kataiti sambandho. Paveṇīti dupaṭṭatipaṭṭādīhi paraṃparavasena katattā ‘‘paveṇī’’ti vuccati. Ajinacammāni hi sukhumatarāni, tasmā dupaṭṭatipaṭṭādīni katvā paveṇivasena katāni. Tasmā vuttaṃ ‘‘ajinapaveṇī’’ti. ‘‘Kadalimigacammaṃ nāmā’’ti iminā tassa cammaṃ kadalimigaiti gahetabbaṃ uttarapadalopavasena vā upacārena vāti dasseti. Pavarasaddo uttamatthoti āha ‘‘uttamapaccattharaṇa’’nti. Tanti kadalimigapavarapaccattharaṇaṃ. Sauttaracchadanti ettha sakāro sahasaddakāriyoti dassento āha ‘‘saha uttaracchadenā’’ti. ‘‘Uparī’’ti iminā uttarasaddassa seṭṭhādayo nivatteti. ‘‘Saddhi’’nti iminā sahasaddassa tulyatthaṃ nivatteti. ‘‘Seta…pe… na vaṭṭatī’’ti iminā rattavitānaṃ heṭṭhā kappiyapaccattharaṇe satipi na vaṭṭatīti dasseti . Kasmā? Rattavitānassa akappiyattā. Ubhatolohitakūpadhānanti ettha ubhasarūpaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sīsūpadhānañca pādūpadhānañcā’’ti. Sīso upagantvā tiṭṭhati etthāti upadhānaṃ, upa bhusaṃ vā sukhaṃ dhāretīti upadhānaṃ, bibbohanaṃ. Sace pamāṇayuttaṃ, taṃ upadhānaṃ vaṭṭatīti yojanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੧੫੪. ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਯਾਨਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ • Yānādipaṭikkhepakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਯਾਨਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Yānādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਅਜ੍ਝਾਰਾਮੇਉਪਾਹਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Ajjhārāmeupāhanapaṭikkhepakathādivaṇṇanā
