Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ఉచ్చాసయనమహాసయనపటిక్ఖేపకథావణ్ణనా
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
౨౫౪. వాళరూపానీతి ఆహరిమాని వాళరూపాని. ‘‘అకప్పియరూపాకులో అకప్పియమఞ్చో పల్లఙ్కో’’తి సారసమాసే వుత్తం. ‘‘దీఘలోమకో మహాకోజవోతి చతురఙ్గులాధికలోమో కాళకోజవో. ‘‘చతురఙ్గులాధికాని కిర తస్స లోమానీ’’తి వచనతో చతురఙ్గులతో హేట్ఠా వట్టతీతి వదన్తి. వానచిత్రో ఉణ్ణామయత్థరణోతి భిత్తిచ్ఛేదాదివసేన విచిత్రో ఉణ్ణామయత్థరణో. ఘనపుప్ఫకో ఉణ్ణామయత్థరణోతి ఉణ్ణామయలోహితత్థరణో. పకతితూలికాతి రుక్ఖతూలలతాతూలపోటకీతూలసఙ్ఖాతానం తిణ్ణం తూలానం అఞ్ఞతరపుణ్ణా తూలికా. ‘‘ఉద్దలోమీతి ఉభతోదసం ఉణ్ణామయత్థరణం. ఏకన్తలోమీతి ఏకతోదసం ఉణ్ణామయత్థరణ’’న్తి దీఘనికాయట్ఠకథాయం (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౫) వుత్తం, సారసమాసే పన ‘‘ఉద్దలోమీతి ఏకతో ఉగ్గతపుప్ఫం. ఏకన్తలోమీతి ఉభతో ఉగ్గతపుప్ఫ’’న్తి వుత్తం. ‘‘కోసేయ్యకట్టిస్సమయన్తి కోసేయ్యకసటమయ’’న్తి ఆచరియధమ్మపాలత్థేరేన వుత్తం. సుద్ధకోసేయ్యన్తి రతనపరిసిబ్బనరహితం. దీఘనికాయట్ఠకథాయం పనేత్థ ‘‘ఠపేత్వా తూలికం సబ్బానేవ గోనకాదీని రతనపరిసిబ్బితాని వట్టన్తీ’’తి వుత్తం. తత్థ ‘‘ఠపేత్వా తూలిక’’న్తి ఏతేన రతనపరిసిబ్బనరహితాపి తూలికా న వట్టతీతి దీపేతి. ‘‘రతనపరిసిబ్బితాని వట్టన్తీ’’తి ఇమినా పన యాని రతనపరిసిబ్బితాని, తాని భూమత్థరణవసేన యథానురూపం మఞ్చాదీసు చ ఉపనేతుం వట్టతీతి దీపితన్తి వేదితబ్బం. ఏత్థ చ వినయపరియాయం పత్వా గరుకే ఠాతబ్బత్తా ఇధ వుత్తనయేనేవేత్థ వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. సుత్తన్తికదేసనాయం పన గహట్ఠానమ్పి వసేన వుత్తత్తా తేసం సఙ్గణ్హనత్థం ‘‘ఠపేత్వా తూలికం…పే॰… వట్టన్తీ’’తి వుత్తన్తి అపరే.
254.Vāḷarūpānīti āharimāni vāḷarūpāni. ‘‘Akappiyarūpākulo akappiyamañco pallaṅko’’ti sārasamāse vuttaṃ. ‘‘Dīghalomako mahākojavoti caturaṅgulādhikalomo kāḷakojavo. ‘‘Caturaṅgulādhikāni kira tassa lomānī’’ti vacanato caturaṅgulato heṭṭhā vaṭṭatīti vadanti. Vānacitro uṇṇāmayattharaṇoti bhitticchedādivasena vicitro uṇṇāmayattharaṇo. Ghanapupphako uṇṇāmayattharaṇoti uṇṇāmayalohitattharaṇo. Pakatitūlikāti rukkhatūlalatātūlapoṭakītūlasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā. ‘‘Uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.15) vuttaṃ, sārasamāse pana ‘‘uddalomīti ekato uggatapupphaṃ. Ekantalomīti ubhato uggatapuppha’’nti vuttaṃ. ‘‘Koseyyakaṭṭissamayanti koseyyakasaṭamaya’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ. Suddhakoseyyanti ratanaparisibbanarahitaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ panettha ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ sabbāneva gonakādīni ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti vuttaṃ. Tattha ‘‘ṭhapetvā tūlika’’nti etena ratanaparisibbanarahitāpi tūlikā na vaṭṭatīti dīpeti. ‘‘Ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti iminā pana yāni ratanaparisibbitāni, tāni bhūmattharaṇavasena yathānurūpaṃ mañcādīsu ca upanetuṃ vaṭṭatīti dīpitanti veditabbaṃ. Ettha ca vinayapariyāyaṃ patvā garuke ṭhātabbattā idha vuttanayenevettha vinicchayo veditabbo. Suttantikadesanāyaṃ pana gahaṭṭhānampi vasena vuttattā tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ…pe… vaṭṭantī’’ti vuttanti apare.
అజినచమ్మేహీతి అజినమిగచమ్మేహి. తాని కిర చమ్మాని సుఖుమతరాని, తస్మా దుపట్టతిపట్టాని కత్వా సిబ్బన్తి. తేన వుత్తం ‘‘అజినపవేణీ’’తి. ఉత్తరం ఉపరిభాగం ఛాదేతీతి ఉత్తరచ్ఛదో, వితానం, తఞ్చ లోహితవితానం ఇధాధిప్పేతన్తి ఆహ ‘‘ఉపరిబద్ధేన రత్తవితానేనా’’తి. ‘‘రత్తవితానేసు చ కాసావం వట్టతి, కుసుమ్భాదిరత్తమేవ న వట్టతీ’’తి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. మహాఉపధానన్తి పమాణాతిక్కన్తం ఉపధానం. ఏత్థ చ కిఞ్చాపి దీఘనికాయట్ఠకథాయం (దీ॰ ని అట్ఠ॰ ౧.౧౫) ‘‘అలోహితకాని ద్వేపి వట్టన్తియేవ, తతో ఉత్తరి లభిత్వా అఞ్ఞేసం దాతబ్బాని, దాతుం అసక్కోన్తో మఞ్చే తిరియం అత్థరిత్వా ఉపరి పచ్చత్థరణం దత్వా నిపజ్జితుమ్పి లభతీ’’తి అవిసేసేన వుత్తం, సేనాసనక్ఖన్ధకవణ్ణనాయం (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౨౯౭) పన ‘‘అగిలానస్స సీసుపధానఞ్చ పాదుపధానఞ్చాతి ద్వయమేవ వట్టతి, గిలానస్స బిమ్బోహనాని సన్థరిత్వా ఉపరి పచ్చత్థరణం దత్వా నిపజ్జితుమ్పి వట్టతీ’’తి వుత్తత్తా గిలానోయేవ మఞ్చే తిరియం అత్థరిత్వా నిపజ్జితుం లభతీతి వేదితబ్బం.
Ajinacammehīti ajinamigacammehi. Tāni kira cammāni sukhumatarāni, tasmā dupaṭṭatipaṭṭāni katvā sibbanti. Tena vuttaṃ ‘‘ajinapaveṇī’’ti. Uttaraṃ uparibhāgaṃ chādetīti uttaracchado, vitānaṃ, tañca lohitavitānaṃ idhādhippetanti āha ‘‘uparibaddhena rattavitānenā’’ti. ‘‘Rattavitānesu ca kāsāvaṃ vaṭṭati, kusumbhādirattameva na vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Mahāupadhānanti pamāṇātikkantaṃ upadhānaṃ. Ettha ca kiñcāpi dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni aṭṭha. 1.15) ‘‘alohitakāni dvepi vaṭṭantiyeva, tato uttari labhitvā aññesaṃ dātabbāni, dātuṃ asakkonto mañce tiriyaṃ attharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi labhatī’’ti avisesena vuttaṃ, senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 297) pana ‘‘agilānassa sīsupadhānañca pādupadhānañcāti dvayameva vaṭṭati, gilānassa bimbohanāni santharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi vaṭṭatī’’ti vuttattā gilānoyeva mañce tiriyaṃ attharitvā nipajjituṃ labhatīti veditabbaṃ.
ఉచ్చాసయనమహాసయనపటిక్ఖేపకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi / ౧౫౪. ఉచ్చాసయనమహాసయనపటిక్ఖేపో • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepo
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / యానాదిపటిక్ఖేపకథా • Yānādipaṭikkhepakathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / యానాదిపటిక్ఖేపకథావణ్ణనా • Yānādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / అజ్ఝారామేఉపాహనపటిక్ఖేపకథాదివణ్ణనా • Ajjhārāmeupāhanapaṭikkhepakathādivaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౧౫౪. ఉచ్చాసయనమహాసయనపటిక్ఖేపకథా • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathā