| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
උච්‌චාසයනමහාසයනපටික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
254. වාළරූපානීති ආහරිමානි වාළරූපානි. ‘‘අකප්‌පියරූපාකුලො අකප්‌පියමඤ්‌චො පල්‌ලඞ්‌කො’’ති සාරසමාසෙ වුත්‌තං. ‘‘දීඝලොමකො මහාකොජවොති චතුරඞ්‌ගුලාධිකලොමො කාළකොජවො. ‘‘චතුරඞ්‌ගුලාධිකානි කිර තස්‌ස ලොමානී’’ති වචනතො චතුරඞ්‌ගුලතො හෙට්‌ඨා වට්‌ටතීති වදන්‌ති. වානචිත්‍රො උණ්‌ණාමයත්‌ථරණොති භිත්‌තිච්‌ඡෙදාදිවසෙන විචිත්‍රො උණ්‌ණාමයත්‌ථරණො. ඝනපුප්‌ඵකො උණ්‌ණාමයත්‌ථරණොති උණ්‌ණාමයලොහිතත්‌ථරණො. පකතිතූලිකාති රුක්‌ඛතූලලතාතූලපොටකීතූලසඞ්‌ඛාතානං තිණ්‌ණං තූලානං අඤ්‌ඤතරපුණ්‌ණා තූලිකා. ‘‘උද්‌දලොමීති උභතොදසං උණ්‌ණාමයත්‌ථරණං. එකන්‌තලොමීති එකතොදසං උණ්‌ණාමයත්‌ථරණ’’න්‌ති දීඝනිකායට්‌ඨකථායං (දී. නි. අට්‌ඨ. 1.15) වුත්‌තං, සාරසමාසෙ පන ‘‘උද්‌දලොමීති එකතො උග්‌ගතපුප්‌ඵං. එකන්‌තලොමීති උභතො උග්‌ගතපුප්‌ඵ’’න්‌ති වුත්‌තං. ‘‘කොසෙය්‍යකට්‌ටිස්‌සමයන්‌ති කොසෙය්‍යකසටමය’’න්‌ති ආචරියධම්‌මපාලත්‌ථෙරෙන වුත්‌තං. සුද්‌ධකොසෙය්‍යන්‌ති රතනපරිසිබ්‌බනරහිතං. දීඝනිකායට්‌ඨකථායං පනෙත්‌ථ ‘‘ඨපෙත්‌වා තූලිකං සබ්‌බානෙව ගොනකාදීනි රතනපරිසිබ්‌බිතානි වට්‌ටන්‌තී’’ති වුත්‌තං. තත්‌ථ ‘‘ඨපෙත්‌වා තූලික’’න්‌ති එතෙන රතනපරිසිබ්‌බනරහිතාපි තූලිකා න වට්‌ටතීති දීපෙති. ‘‘රතනපරිසිබ්‌බිතානි වට්‌ටන්‌තී’’ති ඉමිනා පන යානි රතනපරිසිබ්‌බිතානි, තානි භූමත්‌ථරණවසෙන යථානුරූපං මඤ්‌චාදීසු ච උපනෙතුං වට්‌ටතීති දීපිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. එත්‌ථ ච විනයපරියායං පත්‌වා ගරුකෙ ඨාතබ්‌බත්‌තා ඉධ වුත්‌තනයෙනෙවෙත්‌ථ විනිච්‌ඡයො වෙදිතබ්‌බො. සුත්‌තන්‌තිකදෙසනායං පන ගහට්‌ඨානම්‌පි වසෙන වුත්‌තත්‌තා තෙසං සඞ්‌ගණ්‌හනත්‌ථං ‘‘ඨපෙත්‌වා තූලිකං…පෙ.… වට්‌ටන්‌තී’’ති වුත්‌තන්‌ති අපරෙ.
254.Vāḷarūpānīti āharimāni vāḷarūpāni. ‘‘Akappiyarūpākulo akappiyamañco pallaṅko’’ti sārasamāse vuttaṃ. ‘‘Dīghalomako mahākojavoti caturaṅgulādhikalomo kāḷakojavo. ‘‘Caturaṅgulādhikāni kira tassa lomānī’’ti vacanato caturaṅgulato heṭṭhā vaṭṭatīti vadanti. Vānacitro uṇṇāmayattharaṇoti bhitticchedādivasena vicitro uṇṇāmayattharaṇo. Ghanapupphako uṇṇāmayattharaṇoti uṇṇāmayalohitattharaṇo. Pakatitūlikāti rukkhatūlalatātūlapoṭakītūlasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā. ‘‘Uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.15) vuttaṃ, sārasamāse pana ‘‘uddalomīti ekato uggatapupphaṃ. Ekantalomīti ubhato uggatapuppha’’nti vuttaṃ. ‘‘Koseyyakaṭṭissamayanti koseyyakasaṭamaya’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ. Suddhakoseyyanti ratanaparisibbanarahitaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ panettha ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ sabbāneva gonakādīni ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti vuttaṃ. Tattha ‘‘ṭhapetvā tūlika’’nti etena ratanaparisibbanarahitāpi tūlikā na vaṭṭatīti dīpeti. ‘‘Ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti iminā pana yāni ratanaparisibbitāni, tāni bhūmattharaṇavasena yathānurūpaṃ mañcādīsu ca upanetuṃ vaṭṭatīti dīpitanti veditabbaṃ. Ettha ca vinayapariyāyaṃ patvā garuke ṭhātabbattā idha vuttanayenevettha vinicchayo veditabbo. Suttantikadesanāyaṃ pana gahaṭṭhānampi vasena vuttattā tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ…pe… vaṭṭantī’’ti vuttanti apare.
අජිනචම්‌මෙහීති අජිනමිගචම්‌මෙහි. තානි කිර චම්‌මානි සුඛුමතරානි, තස්‌මා දුපට්‌ටතිපට්‌ටානි කත්‌වා සිබ්‌බන්‌ති. තෙන වුත්‌තං ‘‘අජිනපවෙණී’’ති. උත්‌තරං උපරිභාගං ඡාදෙතීති උත්‌තරච්‌ඡදො, විතානං, තඤ්‌ච ලොහිතවිතානං ඉධාධිප්‌පෙතන්‌ති ආහ ‘‘උපරිබද්‌ධෙන රත්‌තවිතානෙනා’’ති. ‘‘රත්‌තවිතානෙසු ච කාසාවං වට්‌ටති, කුසුම්‌භාදිරත්‌තමෙව න වට්‌ටතී’’ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. මහාඋපධානන්‌ති පමාණාතික්‌කන්‌තං උපධානං. එත්‌ථ ච කිඤ්‌චාපි දීඝනිකායට්‌ඨකථායං (දී. නි අට්‌ඨ. 1.15) ‘‘අලොහිතකානි ද්‌වෙපි වට්‌ටන්‌තියෙව, තතො උත්‌තරි ලභිත්‌වා අඤ්‌ඤෙසං දාතබ්‌බානි, දාතුං අසක්‌කොන්‌තො මඤ්‌චෙ තිරියං අත්‌ථරිත්‌වා උපරි පච්‌චත්‌ථරණං දත්‌වා නිපජ්‌ජිතුම්‌පි ලභතී’’ති අවිසෙසෙන වුත්‌තං, සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනායං (චූළව. අට්‌ඨ. 297) පන ‘‘අගිලානස්‌ස සීසුපධානඤ්‌ච පාදුපධානඤ්‌චාති ද්‌වයමෙව වට්‌ටති, ගිලානස්‌ස බිම්‌බොහනානි සන්‌ථරිත්‌වා උපරි පච්‌චත්‌ථරණං දත්‌වා නිපජ්‌ජිතුම්‌පි වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තත්‌තා ගිලානොයෙව මඤ්‌චෙ තිරියං අත්‌ථරිත්‌වා නිපජ්‌ජිතුං ලභතීති වෙදිතබ්‌බං.
Ajinacammehīti ajinamigacammehi. Tāni kira cammāni sukhumatarāni, tasmā dupaṭṭatipaṭṭāni katvā sibbanti. Tena vuttaṃ ‘‘ajinapaveṇī’’ti. Uttaraṃ uparibhāgaṃ chādetīti uttaracchado, vitānaṃ, tañca lohitavitānaṃ idhādhippetanti āha ‘‘uparibaddhena rattavitānenā’’ti. ‘‘Rattavitānesu ca kāsāvaṃ vaṭṭati, kusumbhādirattameva na vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Mahāupadhānanti pamāṇātikkantaṃ upadhānaṃ. Ettha ca kiñcāpi dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni aṭṭha. 1.15) ‘‘alohitakāni dvepi vaṭṭantiyeva, tato uttari labhitvā aññesaṃ dātabbāni, dātuṃ asakkonto mañce tiriyaṃ attharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi labhatī’’ti avisesena vuttaṃ, senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 297) pana ‘‘agilānassa sīsupadhānañca pādupadhānañcāti dvayameva vaṭṭati, gilānassa bimbohanāni santharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi vaṭṭatī’’ti vuttattā gilānoyeva mañce tiriyaṃ attharitvā nipajjituṃ labhatīti veditabbaṃ.
උච්‌චාසයනමහාසයනපටික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 154. උච්‌චාසයනමහාසයනපටික්‌ඛෙපො • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / යානාදිපටික්‌ඛෙපකථා • Yānādipaṭikkhepakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / යානාදිපටික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා • Yānādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / අජ්‌ඣාරාමෙඋපාහනපටික්‌ඛෙපකථාදිවණ්‌ණනා • Ajjhārāmeupāhanapaṭikkhepakathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 154. උච්‌චාසයනමහාසයනපටික්‌ඛෙපකථා • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathā
