| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
੨੫੪. વਾਲ਼ਰੂਪਾਨੀਤਿ ਆਹਰਿਮਾਨਿ વਾਲ਼ਰੂਪਾਨਿ। ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਰੂਪਾਕੁਲੋ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮਞ੍ਚੋ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੋ’’ਤਿ ਸਾਰਸਮਾਸੇ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਦੀਘਲੋਮਕੋ ਮਹਾਕੋਜવੋਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਾਧਿਕਲੋਮੋ ਕਾਲ਼ਕੋਜવੋ। ‘‘ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਾਧਿਕਾਨਿ ਕਿਰ ਤਸ੍ਸ ਲੋਮਾਨੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। વਾਨਚਿਤ੍ਰੋ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋਤਿ ਭਿਤ੍ਤਿਚ੍ਛੇਦਾਦਿવਸੇਨ વਿਚਿਤ੍ਰੋ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋ। ਘਨਪੁਪ੍ਫਕੋ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣੋਤਿ ਉਣ੍ਣਾਮਯਲੋਹਿਤਤ੍ਥਰਣੋ। ਪਕਤਿਤੂਲਿਕਾਤਿ ਰੁਕ੍ਖਤੂਲਲਤਾਤੂਲਪੋਟਕੀਤੂਲਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਤੂਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਪੁਣ੍ਣਾ ਤੂਲਿਕਾ। ‘‘ਉਦ੍ਦਲੋਮੀਤਿ ਉਭਤੋਦਸਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣਂ। ਏਕਨ੍ਤਲੋਮੀਤਿ ਏਕਤੋਦਸਂ ਉਣ੍ਣਾਮਯਤ੍ਥਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੫) વੁਤ੍ਤਂ, ਸਾਰਸਮਾਸੇ ਪਨ ‘‘ਉਦ੍ਦਲੋਮੀਤਿ ਏਕਤੋ ਉਗ੍ਗਤਪੁਪ੍ਫਂ। ਏਕਨ੍ਤਲੋਮੀਤਿ ਉਭਤੋ ਉਗ੍ਗਤਪੁਪ੍ਫ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਕੋਸੇਯ੍ਯਕਟ੍ਟਿਸ੍ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਕੋਸੇਯ੍ਯਕਸਟਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਦ੍ਧਕੋਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਨਰਹਿਤਂ। ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੂਲਿਕਂ ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਗੋਨਕਾਦੀਨਿ ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਾਨਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੂਲਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਨਰਹਿਤਾਪਿ ਤੂਲਿਕਾ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ‘‘ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਾਨਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਯਾਨਿ ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਭੂਮਤ੍ਥਰਣવਸੇਨ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਮਞ੍ਚਾਦੀਸੁ ਚ ਉਪਨੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਨਯਪਰਿਯਾਯਂ ਪਤ੍વਾ ਗਰੁਕੇ ਠਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਧ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવੇਤ੍ਥ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੇਸਨਾਯਂ ਪਨ ਗਹਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੂਲਿਕਂ…ਪੇ॰… વਟ੍ਟਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ।
254.Vāḷarūpānīti āharimāni vāḷarūpāni. ‘‘Akappiyarūpākulo akappiyamañco pallaṅko’’ti sārasamāse vuttaṃ. ‘‘Dīghalomako mahākojavoti caturaṅgulādhikalomo kāḷakojavo. ‘‘Caturaṅgulādhikāni kira tassa lomānī’’ti vacanato caturaṅgulato heṭṭhā vaṭṭatīti vadanti. Vānacitro uṇṇāmayattharaṇoti bhitticchedādivasena vicitro uṇṇāmayattharaṇo. Ghanapupphako uṇṇāmayattharaṇoti uṇṇāmayalohitattharaṇo. Pakatitūlikāti rukkhatūlalatātūlapoṭakītūlasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā. ‘‘Uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇa’’nti dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.15) vuttaṃ, sārasamāse pana ‘‘uddalomīti ekato uggatapupphaṃ. Ekantalomīti ubhato uggatapuppha’’nti vuttaṃ. ‘‘Koseyyakaṭṭissamayanti koseyyakasaṭamaya’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ. Suddhakoseyyanti ratanaparisibbanarahitaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ panettha ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ sabbāneva gonakādīni ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti vuttaṃ. Tattha ‘‘ṭhapetvā tūlika’’nti etena ratanaparisibbanarahitāpi tūlikā na vaṭṭatīti dīpeti. ‘‘Ratanaparisibbitāni vaṭṭantī’’ti iminā pana yāni ratanaparisibbitāni, tāni bhūmattharaṇavasena yathānurūpaṃ mañcādīsu ca upanetuṃ vaṭṭatīti dīpitanti veditabbaṃ. Ettha ca vinayapariyāyaṃ patvā garuke ṭhātabbattā idha vuttanayenevettha vinicchayo veditabbo. Suttantikadesanāyaṃ pana gahaṭṭhānampi vasena vuttattā tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ…pe… vaṭṭantī’’ti vuttanti apare.
ਅਜਿਨਚਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਅਜਿਨਮਿਗਚਮ੍ਮੇਹਿ। ਤਾਨਿ ਕਿਰ ਚਮ੍ਮਾਨਿ ਸੁਖੁਮਤਰਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਪਟ੍ਟਤਿਪਟ੍ਟਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਜਿਨਪવੇਣੀ’’ਤਿ। ਉਤ੍ਤਰਂ ਉਪਰਿਭਾਗਂ ਛਾਦੇਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਰਚ੍ਛਦੋ, વਿਤਾਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਲੋਹਿਤવਿਤਾਨਂ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਰਿਬਦ੍ਧੇਨ ਰਤ੍ਤવਿਤਾਨੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਰਤ੍ਤવਿਤਾਨੇਸੁ ਚ ਕਾਸਾવਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਕੁਸੁਮ੍ਭਾਦਿਰਤ੍ਤਮੇવ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇਸੁ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਹਾਉਪਧਾਨਨ੍ਤਿ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਉਪਧਾਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਦੀ॰ ਨਿ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੫) ‘‘ਅਲੋਹਿਤਕਾਨਿ ਦ੍વੇਪਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿਯੇવ, ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਦਾਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮਞ੍ਚੇ ਤਿਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਮ੍ਪਿ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਸੇਨਾਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧਕવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੯੭) ਪਨ ‘‘ਅਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਸੀਸੁਪਧਾਨਞ੍ਚ ਪਾਦੁਪਧਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વਯਮੇવ વਟ੍ਟਤਿ, ਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਾਨਿ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਗਿਲਾਨੋਯੇવ ਮਞ੍ਚੇ ਤਿਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਲਭਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Ajinacammehīti ajinamigacammehi. Tāni kira cammāni sukhumatarāni, tasmā dupaṭṭatipaṭṭāni katvā sibbanti. Tena vuttaṃ ‘‘ajinapaveṇī’’ti. Uttaraṃ uparibhāgaṃ chādetīti uttaracchado, vitānaṃ, tañca lohitavitānaṃ idhādhippetanti āha ‘‘uparibaddhena rattavitānenā’’ti. ‘‘Rattavitānesu ca kāsāvaṃ vaṭṭati, kusumbhādirattameva na vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Mahāupadhānanti pamāṇātikkantaṃ upadhānaṃ. Ettha ca kiñcāpi dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni aṭṭha. 1.15) ‘‘alohitakāni dvepi vaṭṭantiyeva, tato uttari labhitvā aññesaṃ dātabbāni, dātuṃ asakkonto mañce tiriyaṃ attharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi labhatī’’ti avisesena vuttaṃ, senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 297) pana ‘‘agilānassa sīsupadhānañca pādupadhānañcāti dvayameva vaṭṭati, gilānassa bimbohanāni santharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi vaṭṭatī’’ti vuttattā gilānoyeva mañce tiriyaṃ attharitvā nipajjituṃ labhatīti veditabbaṃ.
ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੧੫੪. ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਯਾਨਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ • Yānādipaṭikkhepakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਯਾਨਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Yānādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਅਜ੍ਝਾਰਾਮੇਉਪਾਹਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Ajjhārāmeupāhanapaṭikkhepakathādivaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੧੫੪. ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ • 154. Uccāsayanamahāsayanapaṭikkhepakathā
