| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
५. उच्छुपेतवत्थुवण्णना
5. Ucchupetavatthuvaṇṇanā
इदं मम उच्छुवनं महन्तन्ति इदं उच्छुपेतवत्थु। तस्स का उप्पत्ति? भगवति वेळुवने विहरन्ते अञ्ञतरो पुरिसो उच्छुकलापं खन्धे कत्वा एकं उच्छुं खादन्तो गच्छति। अथ अञ्ञतरो उपासको सीलवा कल्याणधम्मो बालदारकेन सद्धिं तस्स पिट्ठितो पिट्ठितो गच्छति। दारको उच्छुं पस्सित्वा ‘‘देही’’ति परोदति। उपासको दारकं परोदन्तं दिस्वा तं पुरिसं सङ्गण्हन्तो तेन सद्धिं सल्लापमकासि। सो पन पुरिसो तेन सद्धिं न किञ्चि आलपि, दारकस्स उच्छुखण्डम्पि नादासि। उपासको तं दारकं दस्सेत्वा ‘‘अयं दारको अतिविय रोदति, इमस्स एकं उच्छुखण्डं देही’’ति आह। तं सुत्वा सो पुरिसो असहन्तो पटिहतचित्तं उपट्ठपेत्वा अनादरवसेन एकं उच्छुलट्ठिं पिट्ठितो खिपि।
Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantanti idaṃ ucchupetavatthu. Tassa kā uppatti? Bhagavati veḷuvane viharante aññataro puriso ucchukalāpaṃ khandhe katvā ekaṃ ucchuṃ khādanto gacchati. Atha aññataro upāsako sīlavā kalyāṇadhammo bāladārakena saddhiṃ tassa piṭṭhito piṭṭhito gacchati. Dārako ucchuṃ passitvā ‘‘dehī’’ti parodati. Upāsako dārakaṃ parodantaṃ disvā taṃ purisaṃ saṅgaṇhanto tena saddhiṃ sallāpamakāsi. So pana puriso tena saddhiṃ na kiñci ālapi, dārakassa ucchukhaṇḍampi nādāsi. Upāsako taṃ dārakaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ dārako ativiya rodati, imassa ekaṃ ucchukhaṇḍaṃ dehī’’ti āha. Taṃ sutvā so puriso asahanto paṭihatacittaṃ upaṭṭhapetvā anādaravasena ekaṃ ucchulaṭṭhiṃ piṭṭhito khipi.
सो अपरेन समयेन कालं कत्वा चिरं परिभावितस्स लोभस्स वसेन पेतेसु निब्बत्ति, तस्स फलं नाम सककम्मसरिक्खकं होतीति अट्ठकरीसमत्तं ठानं अवत्थरन्तं अञ्जनवण्णं मुसलदण्डपरिमाणेहि उच्छूहि घनसञ्छन्नं महन्तं उच्छुवनं निब्बत्ति। तस्मिं खादितुकामताय ‘‘उच्छुं गहेस्सामी’’ति उपगतमत्ते तं उच्छू अभिहनन्ति, सो तेन पुच्छितो पतति।
So aparena samayena kālaṃ katvā ciraṃ paribhāvitassa lobhassa vasena petesu nibbatti, tassa phalaṃ nāma sakakammasarikkhakaṃ hotīti aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ avattharantaṃ añjanavaṇṇaṃ musaladaṇḍaparimāṇehi ucchūhi ghanasañchannaṃ mahantaṃ ucchuvanaṃ nibbatti. Tasmiṃ khāditukāmatāya ‘‘ucchuṃ gahessāmī’’ti upagatamatte taṃ ucchū abhihananti, so tena pucchito patati.
अथेकदिवसं आयस्मा महामोग्गल्लानो राजगहं पिण्डाय गच्छन्तो अन्तरामग्गे तं पेतं अद्दस। सो थेरं दिस्वा अत्तना कतकम्मं पुच्छि –
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno rājagahaṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge taṃ petaṃ addasa. So theraṃ disvā attanā katakammaṃ pucchi –
७३७.
737.
‘‘इदं मम उच्छुवनं महन्तं, निब्बत्तति पुञ्ञफलं अनप्पकं।
‘‘Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantaṃ, nibbattati puññaphalaṃ anappakaṃ;
तं दानि मे न परिभोगमेति, आचिक्ख भन्ते किस्स अयं विपाको॥
Taṃ dāni me na paribhogameti, ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
७३८.
738.
‘‘हञ्ञामि खज्जामि च वायमामि, परिसक्कामि परिभुञ्जितुं किञ्चि।
‘‘Haññāmi khajjāmi ca vāyamāmi, parisakkāmi paribhuñjituṃ kiñci;
स्वाहं छिन्नथामो कपणो लालपामि, किस्स कम्मस्स अयं विपाको॥
Svāhaṃ chinnathāmo kapaṇo lālapāmi, kissa kammassa ayaṃ vipāko.
७३९.
739.
‘‘विघातो चाहं परिपतामि छमायं,
‘‘Vighāto cāhaṃ paripatāmi chamāyaṃ,
परिवत्तामि वारिचरोव घम्मे।
Parivattāmi vāricarova ghamme;
रुदतो च मे अस्सुका निग्गलन्ति,
Rudato ca me assukā niggalanti,
आचिक्ख भन्ते किस्स अयं विपाको॥
Ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
७४०.
740.
‘‘छातो किलन्तो च पिपासितो च, सन्तस्सितो सातसुखं न विन्दे।
‘‘Chāto kilanto ca pipāsito ca, santassito sātasukhaṃ na vinde;
पुच्छामि तं एतमत्थं भदन्ते, कथं नु उच्छुपरिभोगं लभेय्य’’न्ति॥
Pucchāmi taṃ etamatthaṃ bhadante, kathaṃ nu ucchuparibhogaṃ labheyya’’nti.
७४१.
741.
‘‘पुरे तुवं कम्ममकासि अत्तना, मनुस्सभूतो पुरिमाय जातिया।
‘‘Pure tuvaṃ kammamakāsi attanā, manussabhūto purimāya jātiyā;
अहञ्च तं एतमत्थं वदामि, सुत्वान त्वं एतमत्थं विजान॥
Ahañca taṃ etamatthaṃ vadāmi, sutvāna tvaṃ etamatthaṃ vijāna.
७४२.
742.
‘‘उच्छुं तुवं खादमानो पयातो, पुरिसो च ते पिट्ठितो अन्वगच्छि।
‘‘Ucchuṃ tuvaṃ khādamāno payāto, puriso ca te piṭṭhito anvagacchi;
सो च तं पच्चासन्तो कथेसि, तस्स तुवं न किञ्चि आलपित्थ॥
So ca taṃ paccāsanto kathesi, tassa tuvaṃ na kiñci ālapittha.
७४३.
743.
‘‘सो च तं अभणन्तं अयाचि, देहय्य उच्छुन्ति च तं अवोच।
‘‘So ca taṃ abhaṇantaṃ ayāci, dehayya ucchunti ca taṃ avoca;
तस्स तुवं पिट्ठितो उच्छुं अदासि, तस्सेतं कम्मस्स अयं विपाको॥
Tassa tuvaṃ piṭṭhito ucchuṃ adāsi, tassetaṃ kammassa ayaṃ vipāko.
७४४.
744.
‘‘इङ्घ त्वं गन्त्वान पिट्ठितो गण्हेय्यासि, गहेत्वान तं खादस्सु यावदत्थं।
‘‘Iṅgha tvaṃ gantvāna piṭṭhito gaṇheyyāsi, gahetvāna taṃ khādassu yāvadatthaṃ;
तेनेव त्वं अत्तमनो भविस्ससि, हट्ठो चुदग्गो च पमोदितो चाति॥
Teneva tvaṃ attamano bhavissasi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cāti.
७४५.
745.
‘‘गन्त्वान सो पिट्ठितो अग्गहेसि, गहेत्वान तं खादि यावदत्थं।
‘‘Gantvāna so piṭṭhito aggahesi, gahetvāna taṃ khādi yāvadatthaṃ;
तेनेव सो अत्तमनो अहोसि, हट्ठो चुदग्गो च पमोदितो चा’’ति॥ –
Teneva so attamano ahosi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cā’’ti. –
वचनपटिवचनगाथा पेतेन थेरेन च वुत्ता।
Vacanapaṭivacanagāthā petena therena ca vuttā.
७३७-८. तत्थ किस्साति कीदिसस्स, कम्मस्साति अधिप्पायो। हञ्ञामीति विहञ्ञामि विघातं आपज्जामि। विहञ्ञामीति वा विबाधियामि, विसेसतो पीळियामीति अत्थो। खज्जामीति खादियामि, असिपत्तसदिसेहि निसितेहि खादन्तेहि विय उच्छुपत्तेहि कन्तियामीति अत्थो। वायमामीति उच्छुं खादितुं वायामं करोमि। परिसक्कामीति पयोगं करोमि। परिभुञ्जितुन्ति उच्छुरसं परिभुञ्जितुं, उच्छुं खादितुन्ति अत्थो। छिन्नथामोति छिन्नसहो उपच्छिन्नथामो, परिक्खीणबलोति अत्थो। कपणोति दीनो। लालपामीति दुक्खेन अट्टितो अतिविय विलपामि।
737-8. Tattha kissāti kīdisassa, kammassāti adhippāyo. Haññāmīti vihaññāmi vighātaṃ āpajjāmi. Vihaññāmīti vā vibādhiyāmi, visesato pīḷiyāmīti attho. Khajjāmīti khādiyāmi, asipattasadisehi nisitehi khādantehi viya ucchupattehi kantiyāmīti attho. Vāyamāmīti ucchuṃ khādituṃ vāyāmaṃ karomi. Parisakkāmīti payogaṃ karomi. Paribhuñjitunti ucchurasaṃ paribhuñjituṃ, ucchuṃ khāditunti attho. Chinnathāmoti chinnasaho upacchinnathāmo, parikkhīṇabaloti attho. Kapaṇoti dīno. Lālapāmīti dukkhena aṭṭito ativiya vilapāmi.
७३९. विघातोति विघातवा, विहतबलो वा। परिपतामि छमायन्ति ठातुं असक्कोन्तो भूमियं पपतामि। परिवत्तामीति परिब्भमामि। वारिचरोवाति मच्छो विय। घम्मेति घम्मसन्तत्ते थले।
739.Vighātoti vighātavā, vihatabalo vā. Paripatāmi chamāyanti ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ papatāmi. Parivattāmīti paribbhamāmi. Vāricarovāti maccho viya. Ghammeti ghammasantatte thale.
७४०-४. सन्तस्सितोति ओट्ठकण्ठतालूनं सोसप्पत्तिया सुट्ठु तसितो। सातसुखन्ति सातभूतं सुखं। न विन्देति न लभामि। तन्ति तुवं। विजानाति विजानाहि। पयातोति गन्तुं आरद्धो। अन्वगच्छीति अनुबन्धि। पच्चासन्तोति पच्चासीसमानो। तस्सेतं कम्मस्साति एत्थ एतन्ति निपातमत्तं, तस्स कम्मस्साति अत्थो। पिट्ठितो गण्हेय्यासीति अत्तनो पिट्ठिपस्सेनेव उच्छुं गण्हेय्यासि। पमोदितोति पमुदितो।
740-4.Santassitoti oṭṭhakaṇṭhatālūnaṃ sosappattiyā suṭṭhu tasito. Sātasukhanti sātabhūtaṃ sukhaṃ. Na vindeti na labhāmi. Tanti tuvaṃ. Vijānāti vijānāhi. Payātoti gantuṃ āraddho. Anvagacchīti anubandhi. Paccāsantoti paccāsīsamāno. Tassetaṃ kammassāti ettha etanti nipātamattaṃ, tassa kammassāti attho. Piṭṭhito gaṇheyyāsīti attano piṭṭhipasseneva ucchuṃ gaṇheyyāsi. Pamoditoti pamudito.
७४५. गहेत्वान तं खादि यावदत्थन्ति थेरेन आणत्तिनियामेन उच्छुं गहेत्वा यथारुचि खादित्वा महन्तं उच्छुकलापं गहेत्वा थेरस्स उपनेसि, थेरो तं अनुग्गण्हन्तो तेनेव तं उच्छुकलापं गाहापेत्वा वेळुवनं गन्त्वा भगवतो अदासि, भगवा भिक्खुसङ्घेन सद्धिं तं परिभुञ्जित्वा अनुमोदनं अकासि, पेतो पसन्नचित्तो वन्दित्वा गतो, ततो पट्ठाय यथासुखं उच्छुं परिभुञ्जि।
745.Gahetvāna taṃ khādi yāvadatthanti therena āṇattiniyāmena ucchuṃ gahetvā yathāruci khāditvā mahantaṃ ucchukalāpaṃ gahetvā therassa upanesi, thero taṃ anuggaṇhanto teneva taṃ ucchukalāpaṃ gāhāpetvā veḷuvanaṃ gantvā bhagavato adāsi, bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ akāsi, peto pasannacitto vanditvā gato, tato paṭṭhāya yathāsukhaṃ ucchuṃ paribhuñji.
सो अपरेन समयेन कालं कत्वा तावतिंसेसु उप्पज्जि। सा पनेसा पेतस्स पवत्ति मनुस्सलोके पाकटा अहोसि। अथ मनुस्सा सत्थारं उपसङ्कमित्वा तं पवत्तिं पुच्छिंसु। सत्था तेसं तमत्थं वित्थारतो कथेत्वा धम्मं देसेसि, तं सुत्वा मनुस्सा मच्छेरमलतो पटिविरता अहेसुन्ति।
So aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji. Sā panesā petassa pavatti manussaloke pākaṭā ahosi. Atha manussā satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ pucchiṃsu. Satthā tesaṃ tamatthaṃ vitthārato kathetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā manussā maccheramalato paṭiviratā ahesunti.
उच्छुपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Ucchupetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ५. उच्छुपेतवत्थु • 5. Ucchupetavatthu
