| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เปตวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Petavatthu-aṭṭhakathā |
๕. อุจฺฉุเปตวตฺถุวณฺณนา
5. Ucchupetavatthuvaṇṇanā
อิทํ มม อุจฺฉุวนํ มหนฺตนฺติ อิทํ อุจฺฉุเปตวตฺถุฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ เวฬุวเน วิหรเนฺต อญฺญตโร ปุริโส อุจฺฉุกลาปํ ขเนฺธ กตฺวา เอกํ อุจฺฉุํ ขาทโนฺต คจฺฉติฯ อถ อญฺญตโร อุปาสโก สีลวา กลฺยาณธโมฺม พาลทารเกน สทฺธิํ ตสฺส ปิฎฺฐิโต ปิฎฺฐิโต คจฺฉติฯ ทารโก อุจฺฉุํ ปสฺสิตฺวา ‘‘เทหี’’ติ ปโรทติฯ อุปาสโก ทารกํ ปโรทนฺตํ ทิสฺวา ตํ ปุริสํ สงฺคณฺหโนฺต เตน สทฺธิํ สลฺลาปมกาสิฯ โส ปน ปุริโส เตน สทฺธิํ น กิญฺจิ อาลปิ, ทารกสฺส อุจฺฉุขณฺฑมฺปิ นาทาสิฯ อุปาสโก ตํ ทารกํ ทเสฺสตฺวา ‘‘อยํ ทารโก อติวิย โรทติ, อิมสฺส เอกํ อุจฺฉุขณฺฑํ เทหี’’ติ อาหฯ ตํ สุตฺวา โส ปุริโส อสหโนฺต ปฎิหตจิตฺตํ อุปฎฺฐเปตฺวา อนาทรวเสน เอกํ อุจฺฉุลฎฺฐิํ ปิฎฺฐิโต ขิปิฯ
Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantanti idaṃ ucchupetavatthu. Tassa kā uppatti? Bhagavati veḷuvane viharante aññataro puriso ucchukalāpaṃ khandhe katvā ekaṃ ucchuṃ khādanto gacchati. Atha aññataro upāsako sīlavā kalyāṇadhammo bāladārakena saddhiṃ tassa piṭṭhito piṭṭhito gacchati. Dārako ucchuṃ passitvā ‘‘dehī’’ti parodati. Upāsako dārakaṃ parodantaṃ disvā taṃ purisaṃ saṅgaṇhanto tena saddhiṃ sallāpamakāsi. So pana puriso tena saddhiṃ na kiñci ālapi, dārakassa ucchukhaṇḍampi nādāsi. Upāsako taṃ dārakaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ dārako ativiya rodati, imassa ekaṃ ucchukhaṇḍaṃ dehī’’ti āha. Taṃ sutvā so puriso asahanto paṭihatacittaṃ upaṭṭhapetvā anādaravasena ekaṃ ucchulaṭṭhiṃ piṭṭhito khipi.
โส อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา จิรํ ปริภาวิตสฺส โลภสฺส วเสน เปเตสุ นิพฺพตฺติ, ตสฺส ผลํ นาม สกกมฺมสริกฺขกํ โหตีติ อฎฺฐกรีสมตฺตํ ฐานํ อวตฺถรนฺตํ อญฺชนวณฺณํ มุสลทณฺฑปริมาเณหิ อุจฺฉูหิ ฆนสญฺฉนฺนํ มหนฺตํ อุจฺฉุวนํ นิพฺพตฺติฯ ตสฺมิํ ขาทิตุกามตาย ‘‘อุจฺฉุํ คเหสฺสามี’’ติ อุปคตมเตฺต ตํ อุจฺฉู อภิหนนฺติ, โส เตน ปุจฺฉิโต ปตติฯ
So aparena samayena kālaṃ katvā ciraṃ paribhāvitassa lobhassa vasena petesu nibbatti, tassa phalaṃ nāma sakakammasarikkhakaṃ hotīti aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ avattharantaṃ añjanavaṇṇaṃ musaladaṇḍaparimāṇehi ucchūhi ghanasañchannaṃ mahantaṃ ucchuvanaṃ nibbatti. Tasmiṃ khāditukāmatāya ‘‘ucchuṃ gahessāmī’’ti upagatamatte taṃ ucchū abhihananti, so tena pucchito patati.
อเถกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ราชคหํ ปิณฺฑาย คจฺฉโนฺต อนฺตรามเคฺค ตํ เปตํ อทฺทสฯ โส เถรํ ทิสฺวา อตฺตนา กตกมฺมํ ปุจฺฉิ –
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno rājagahaṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge taṃ petaṃ addasa. So theraṃ disvā attanā katakammaṃ pucchi –
๗๓๗.
737.
‘‘อิทํ มม อุจฺฉุวนํ มหนฺตํ, นิพฺพตฺตติ ปุญฺญผลํ อนปฺปกํ;
‘‘Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantaṃ, nibbattati puññaphalaṃ anappakaṃ;
ตํ ทานิ เม น ปริโภคเมติ, อาจิกฺข ภเนฺต กิสฺส อยํ วิปาโกฯ
Taṃ dāni me na paribhogameti, ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
๗๓๘.
738.
‘‘หญฺญามิ ขชฺชามิ จ วายมามิ, ปริสกฺกามิ ปริภุญฺชิตุํ กิญฺจิ;
‘‘Haññāmi khajjāmi ca vāyamāmi, parisakkāmi paribhuñjituṃ kiñci;
สฺวาหํ ฉินฺนถาโม กปโณ ลาลปามิ, กิสฺส กมฺมสฺส อยํ วิปาโกฯ
Svāhaṃ chinnathāmo kapaṇo lālapāmi, kissa kammassa ayaṃ vipāko.
๗๓๙.
739.
‘‘วิฆาโต จาหํ ปริปตามิ ฉมายํ,
‘‘Vighāto cāhaṃ paripatāmi chamāyaṃ,
ปริวตฺตามิ วาริจโรว ฆเมฺม;
Parivattāmi vāricarova ghamme;
รุทโต จ เม อสฺสุกา นิคฺคลนฺติ,
Rudato ca me assukā niggalanti,
อาจิกฺข ภเนฺต กิสฺส อยํ วิปาโกฯ
Ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
๗๔๐.
740.
‘‘ฉาโต กิลโนฺต จ ปิปาสิโต จ, สนฺตสฺสิโต สาตสุขํ น วิเนฺท;
‘‘Chāto kilanto ca pipāsito ca, santassito sātasukhaṃ na vinde;
ปุจฺฉามิ ตํ เอตมตฺถํ ภทเนฺต, กถํ นุ อุจฺฉุปริโภคํ ลเภยฺย’’นฺติฯ
Pucchāmi taṃ etamatthaṃ bhadante, kathaṃ nu ucchuparibhogaṃ labheyya’’nti.
๗๔๑.
741.
‘‘ปุเร ตุวํ กมฺมมกาสิ อตฺตนา, มนุสฺสภูโต ปุริมาย ชาติยา;
‘‘Pure tuvaṃ kammamakāsi attanā, manussabhūto purimāya jātiyā;
อหญฺจ ตํ เอตมตฺถํ วทามิ, สุตฺวาน ตฺวํ เอตมตฺถํ วิชานฯ
Ahañca taṃ etamatthaṃ vadāmi, sutvāna tvaṃ etamatthaṃ vijāna.
๗๔๒.
742.
‘‘อุจฺฉุํ ตุวํ ขาทมาโน ปยาโต, ปุริโส จ เต ปิฎฺฐิโต อนฺวคจฺฉิ;
‘‘Ucchuṃ tuvaṃ khādamāno payāto, puriso ca te piṭṭhito anvagacchi;
โส จ ตํ ปจฺจาสโนฺต กเถสิ, ตสฺส ตุวํ น กิญฺจิ อาลปิตฺถฯ
So ca taṃ paccāsanto kathesi, tassa tuvaṃ na kiñci ālapittha.
๗๔๓.
743.
‘‘โส จ ตํ อภณนฺตํ อยาจิ, เทหยฺย อุจฺฉุนฺติ จ ตํ อโวจ;
‘‘So ca taṃ abhaṇantaṃ ayāci, dehayya ucchunti ca taṃ avoca;
ตสฺส ตุวํ ปิฎฺฐิโต อุจฺฉุํ อทาสิ, ตเสฺสตํ กมฺมสฺส อยํ วิปาโกฯ
Tassa tuvaṃ piṭṭhito ucchuṃ adāsi, tassetaṃ kammassa ayaṃ vipāko.
๗๔๔.
744.
‘‘อิงฺฆ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปิฎฺฐิโต คเณฺหยฺยาสิ, คเหตฺวาน ตํ ขาทสฺสุ ยาวทตฺถํ;
‘‘Iṅgha tvaṃ gantvāna piṭṭhito gaṇheyyāsi, gahetvāna taṃ khādassu yāvadatthaṃ;
เตเนว ตฺวํ อตฺตมโน ภวิสฺสสิ, หโฎฺฐ จุทโคฺค จ ปโมทิโต จาติฯ
Teneva tvaṃ attamano bhavissasi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cāti.
๗๔๕.
745.
‘‘คนฺตฺวาน โส ปิฎฺฐิโต อคฺคเหสิ, คเหตฺวาน ตํ ขาทิ ยาวทตฺถํ;
‘‘Gantvāna so piṭṭhito aggahesi, gahetvāna taṃ khādi yāvadatthaṃ;
เตเนว โส อตฺตมโน อโหสิ, หโฎฺฐ จุทโคฺค จ ปโมทิโต จา’’ติฯ –
Teneva so attamano ahosi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cā’’ti. –
วจนปฎิวจนคาถา เปเตน เถเรน จ วุตฺตาฯ
Vacanapaṭivacanagāthā petena therena ca vuttā.
๗๓๗-๘. ตตฺถ กิสฺสาติ กีทิสสฺส, กมฺมสฺสาติ อธิปฺปาโยฯ หญฺญามีติ วิหญฺญามิ วิฆาตํ อาปชฺชามิฯ วิหญฺญามีติ วา วิพาธิยามิ, วิเสสโต ปีฬิยามีติ อโตฺถฯ ขชฺชามีติ ขาทิยามิ, อสิปตฺตสทิเสหิ นิสิเตหิ ขาทเนฺตหิ วิย อุจฺฉุปเตฺตหิ กนฺติยามีติ อโตฺถฯ วายมามีติ อุจฺฉุํ ขาทิตุํ วายามํ กโรมิฯ ปริสกฺกามีติ ปโยคํ กโรมิฯ ปริภุญฺชิตุนฺติ อุจฺฉุรสํ ปริภุญฺชิตุํ, อุจฺฉุํ ขาทิตุนฺติ อโตฺถฯ ฉินฺนถาโมติ ฉินฺนสโห อุปจฺฉินฺนถาโม, ปริกฺขีณพโลติ อโตฺถฯ กปโณติ ทีโนฯ ลาลปามีติ ทุเกฺขน อฎฺฎิโต อติวิย วิลปามิฯ
737-8. Tattha kissāti kīdisassa, kammassāti adhippāyo. Haññāmīti vihaññāmi vighātaṃ āpajjāmi. Vihaññāmīti vā vibādhiyāmi, visesato pīḷiyāmīti attho. Khajjāmīti khādiyāmi, asipattasadisehi nisitehi khādantehi viya ucchupattehi kantiyāmīti attho. Vāyamāmīti ucchuṃ khādituṃ vāyāmaṃ karomi. Parisakkāmīti payogaṃ karomi. Paribhuñjitunti ucchurasaṃ paribhuñjituṃ, ucchuṃ khāditunti attho. Chinnathāmoti chinnasaho upacchinnathāmo, parikkhīṇabaloti attho. Kapaṇoti dīno. Lālapāmīti dukkhena aṭṭito ativiya vilapāmi.
๗๓๙. วิฆาโตติ วิฆาตวา, วิหตพโล วาฯ ปริปตามิ ฉมายนฺติ ฐาตุํ อสโกฺกโนฺต ภูมิยํ ปปตามิฯ ปริวตฺตามีติ ปริพฺภมามิฯ วาริจโรวาติ มโจฺฉ วิยฯ ฆเมฺมติ ฆมฺมสนฺตเตฺต ถเลฯ
739.Vighātoti vighātavā, vihatabalo vā. Paripatāmi chamāyanti ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ papatāmi. Parivattāmīti paribbhamāmi. Vāricarovāti maccho viya. Ghammeti ghammasantatte thale.
๗๔๐-๔. สนฺตสฺสิโตติ โอฎฺฐกณฺฐตาลูนํ โสสปฺปตฺติยา สุฎฺฐุ ตสิโตฯ สาตสุขนฺติ สาตภูตํ สุขํฯ น วิเนฺทติ น ลภามิฯ ตนฺติ ตุวํฯ วิชานาติ วิชานาหิฯ ปยาโตติ คนฺตุํ อารโทฺธฯ อนฺวคจฺฉีติ อนุพนฺธิฯ ปจฺจาสโนฺตติ ปจฺจาสีสมาโนฯ ตเสฺสตํ กมฺมสฺสาติ เอตฺถ เอตนฺติ นิปาตมตฺตํ, ตสฺส กมฺมสฺสาติ อโตฺถฯ ปิฎฺฐิโต คเณฺหยฺยาสีติ อตฺตโน ปิฎฺฐิปเสฺสเนว อุจฺฉุํ คเณฺหยฺยาสิฯ ปโมทิโตติ ปมุทิโตฯ
740-4.Santassitoti oṭṭhakaṇṭhatālūnaṃ sosappattiyā suṭṭhu tasito. Sātasukhanti sātabhūtaṃ sukhaṃ. Na vindeti na labhāmi. Tanti tuvaṃ. Vijānāti vijānāhi. Payātoti gantuṃ āraddho. Anvagacchīti anubandhi. Paccāsantoti paccāsīsamāno. Tassetaṃ kammassāti ettha etanti nipātamattaṃ, tassa kammassāti attho. Piṭṭhito gaṇheyyāsīti attano piṭṭhipasseneva ucchuṃ gaṇheyyāsi. Pamoditoti pamudito.
๗๔๕. คเหตฺวาน ตํ ขาทิ ยาวทตฺถนฺติ เถเรน อาณตฺตินิยาเมน อุจฺฉุํ คเหตฺวา ยถารุจิ ขาทิตฺวา มหนฺตํ อุจฺฉุกลาปํ คเหตฺวา เถรสฺส อุปเนสิ, เถโร ตํ อนุคฺคณฺหโนฺต เตเนว ตํ อุจฺฉุกลาปํ คาหาเปตฺวา เวฬุวนํ คนฺตฺวา ภควโต อทาสิ, ภควา ภิกฺขุสเงฺฆน สทฺธิํ ตํ ปริภุญฺชิตฺวา อนุโมทนํ อกาสิ, เปโต ปสนฺนจิโตฺต วนฺทิตฺวา คโต, ตโต ปฎฺฐาย ยถาสุขํ อุจฺฉุํ ปริภุญฺชิฯ
745.Gahetvāna taṃ khādi yāvadatthanti therena āṇattiniyāmena ucchuṃ gahetvā yathāruci khāditvā mahantaṃ ucchukalāpaṃ gahetvā therassa upanesi, thero taṃ anuggaṇhanto teneva taṃ ucchukalāpaṃ gāhāpetvā veḷuvanaṃ gantvā bhagavato adāsi, bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ akāsi, peto pasannacitto vanditvā gato, tato paṭṭhāya yathāsukhaṃ ucchuṃ paribhuñji.
โส อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิฯ สา ปเนสา เปตสฺส ปวตฺติ มนุสฺสโลเก ปากฎา อโหสิฯ อถ มนุสฺสา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปวตฺติํ ปุจฺฉิํสุฯ สตฺถา เตสํ ตมตฺถํ วิตฺถารโต กเถตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ, ตํ สุตฺวา มนุสฺสา มเจฺฉรมลโต ปฎิวิรตา อเหสุนฺติฯ
So aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji. Sā panesā petassa pavatti manussaloke pākaṭā ahosi. Atha manussā satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ pucchiṃsu. Satthā tesaṃ tamatthaṃ vitthārato kathetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā manussā maccheramalato paṭiviratā ahesunti.
อุจฺฉุเปตวตฺถุวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ucchupetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เปตวตฺถุปาฬิ • Petavatthupāḷi / ๕. อุจฺฉุเปตวตฺถุ • 5. Ucchupetavatthu
