Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā |
ఉదకకథావణ్ణనా
Udakakathāvaṇṇanā
౧౦౮. ఉదకకథాయం మహాకుచ్ఛికా ఉదకచాటి ఉదకమణికో, ‘‘సమేఖలా చాటి ఉదకమణికో’’తిపి వదన్తి. తత్థాతి తేసు భాజనేసు. భూతగామేన సద్ధిమ్పీతి పి-సద్దేన అకప్పియపథవిమ్పి సఙ్గణ్హాతి. తళాకరక్ఖణత్థాయాతి ‘‘మహోదకం ఆగన్త్వా తళాకమరియాదం మా ఛిన్దీ’’తి తళాకరక్ఖణత్థం. నిబ్బహనఉదకన్తి ఏత్థ తళాకస్స ఏకేన ఉన్నతేన పస్సేన అధికజలం నిబ్బహతి నిగచ్ఛతి ఏతేనాతి ‘‘నిబ్బహన’’న్తి అధికజలనిక్ఖమనమాతికా వుచ్చతి. తత్థ గచ్ఛమానం ఉదకం నిబ్బహనఉదకం నామ. నిద్ధమనతుమ్బన్తి సస్సాదీనం అత్థాయ ఇట్ఠకాదీహి కతం ఉదకనిక్ఖమనపనాళి. మరియాదం దుబ్బలం కత్వాతి ఏత్థ దుబ్బలం అకత్వాపి యథావుత్తప్పయోగే కతే మరియాదం ఛిన్దిత్వా నిక్ఖన్తఉదకగ్ఘానురూపేన అవహారేన కత్తబ్బమేవ. యత్తకం తప్పచ్చయా సస్సం ఉప్పజ్జతీతి బీజకసికమ్మాదిబ్బయం ఠపేత్వా యం అధికలాభం ఉప్పజ్జతి, తం సన్ధాయ వుత్తం. న హి తేహి కాతబ్బం వయకరణమ్పి ఏతస్స దాతబ్బం. ఇదఞ్చ తరుణసస్సే జాతే ఉదకం వినాసేన్తస్స యుజ్జతి, సస్సే పన సబ్బథా అకతేయేవ ఉదకం వినాసేన్తేన చ ఉదకగ్ఘమేవ దాతబ్బం, న తప్పచ్చయా సకలం సస్సం తేన వినాసితభణ్డస్సేవ భణ్డదేయ్యత్తా, ఇతరథా వాణిజ్జాదిఅత్థాయ పరేహి ఠపితభణ్డం అవహరన్తస్స తదుభయమ్పి గహేత్వా భణ్డగ్ఘం కాతబ్బం సియా, తఞ్చ న యుత్తన్తి అమ్హాకం ఖన్తి. సామికానం ధురనిక్ఖేపేనాతి ఏత్థ ఏకస్స సన్తకే తళాకే ఖేత్తే చ జాతే తస్సేవ ధురనిక్ఖేపేన పారాజికం, యది పన తం తళాకం సబ్బసాధారణం, ఖేత్తాని పాటిపుగ్గలికాని, తస్స తస్స పుగ్గలస్సేవ ధురనిక్ఖేపే అవహారో, అథ ఖేత్తానిపి సబ్బసాధారణాని, సబ్బేసం ధురనిక్ఖేపేయేవ పారాజికం, నాసతీతి దట్ఠబ్బం.
108. Udakakathāyaṃ mahākucchikā udakacāṭi udakamaṇiko, ‘‘samekhalā cāṭi udakamaṇiko’’tipi vadanti. Tatthāti tesu bhājanesu. Bhūtagāmena saddhimpīti pi-saddena akappiyapathavimpi saṅgaṇhāti. Taḷākarakkhaṇatthāyāti ‘‘mahodakaṃ āgantvā taḷākamariyādaṃ mā chindī’’ti taḷākarakkhaṇatthaṃ. Nibbahanaudakanti ettha taḷākassa ekena unnatena passena adhikajalaṃ nibbahati nigacchati etenāti ‘‘nibbahana’’nti adhikajalanikkhamanamātikā vuccati. Tattha gacchamānaṃ udakaṃ nibbahanaudakaṃ nāma. Niddhamanatumbanti sassādīnaṃ atthāya iṭṭhakādīhi kataṃ udakanikkhamanapanāḷi. Mariyādaṃ dubbalaṃ katvāti ettha dubbalaṃ akatvāpi yathāvuttappayoge kate mariyādaṃ chinditvā nikkhantaudakagghānurūpena avahārena kattabbameva. Yattakaṃ tappaccayā sassaṃ uppajjatīti bījakasikammādibbayaṃ ṭhapetvā yaṃ adhikalābhaṃ uppajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi tehi kātabbaṃ vayakaraṇampi etassa dātabbaṃ. Idañca taruṇasasse jāte udakaṃ vināsentassa yujjati, sasse pana sabbathā akateyeva udakaṃ vināsentena ca udakagghameva dātabbaṃ, na tappaccayā sakalaṃ sassaṃ tena vināsitabhaṇḍasseva bhaṇḍadeyyattā, itarathā vāṇijjādiatthāya parehi ṭhapitabhaṇḍaṃ avaharantassa tadubhayampi gahetvā bhaṇḍagghaṃ kātabbaṃ siyā, tañca na yuttanti amhākaṃ khanti. Sāmikānaṃ dhuranikkhepenāti ettha ekassa santake taḷāke khette ca jāte tasseva dhuranikkhepena pārājikaṃ, yadi pana taṃ taḷākaṃ sabbasādhāraṇaṃ, khettāni pāṭipuggalikāni, tassa tassa puggalasseva dhuranikkhepe avahāro, atha khettānipi sabbasādhāraṇāni, sabbesaṃ dhuranikkhepeyeva pārājikaṃ, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
అనిగ్గతేతి అనిక్ఖన్తే, తళాకేయేవ ఠితేతి అత్థో. పరేసం మాతికాముఖన్తి ఖుద్దకమాతికాముఖం. అసమ్పత్తేవాతి తళాకతో నిక్ఖమిత్వా మహామాతికాయం ఏవ ఠితే. అనిక్ఖన్తే బద్ధా సుబద్ధాతి తళాకతో అనిక్ఖన్తే భణ్డదేయ్యమ్పి న హోతి సబ్బసాధారణత్తా ఉదకస్సాతి అధిప్పాయో. నిక్ఖన్తే పన పాటిపుగ్గలికం హోతీతి ఆహ ‘‘నిక్ఖన్తే బద్ధా భణ్డదేయ్య’’న్తి. ఇధ పన ఖుద్దకమాతికాయం అప్పవిట్ఠత్తా అవహారో న జాతో, ‘‘తళాకతో అనిగ్గతే పరేసం మాతికాముఖం అసమ్పత్తేవా’’తి హేట్ఠా వుత్తస్స వికప్పద్వయస్స ‘‘అనిక్ఖన్తే బద్ధా సుబద్ధా, నిక్ఖన్తే బద్ధా భణ్డదేయ్య’’న్తి ఇదం ద్వయం యథాక్కమేన యోజనత్థం వుత్తం. నత్థి అవహారోతి ఏత్థ ‘‘అవహారో నత్థి, భణ్డదేయ్యం పన హోతీ’’తి కేచి వదన్తి, తం న యుత్తం. వత్థుం…పే॰… న సమేతీతి ఏత్థ తళాకగతఉదకస్స సబ్బసాధారణత్తా పరసన్తకవత్థు న హోతీతి అధిప్పాయో.
Aniggateti anikkhante, taḷākeyeva ṭhiteti attho. Paresaṃ mātikāmukhanti khuddakamātikāmukhaṃ. Asampattevāti taḷākato nikkhamitvā mahāmātikāyaṃ eva ṭhite. Anikkhante baddhā subaddhāti taḷākato anikkhante bhaṇḍadeyyampi na hoti sabbasādhāraṇattā udakassāti adhippāyo. Nikkhante pana pāṭipuggalikaṃ hotīti āha ‘‘nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti. Idha pana khuddakamātikāyaṃ appaviṭṭhattā avahāro na jāto, ‘‘taḷākato aniggate paresaṃ mātikāmukhaṃ asampattevā’’ti heṭṭhā vuttassa vikappadvayassa ‘‘anikkhante baddhā subaddhā, nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti idaṃ dvayaṃ yathākkamena yojanatthaṃ vuttaṃ. Natthi avahāroti ettha ‘‘avahāro natthi, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotī’’ti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ. Vatthuṃ…pe… na sametīti ettha taḷākagataudakassa sabbasādhāraṇattā parasantakavatthu na hotīti adhippāyo.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ఉదకకథావణ్ణనా • Udakakathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / భూమట్ఠకథాదివణ్ణనా • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā