Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
උදකකථාවණ්ණනා
Udakakathāvaṇṇanā
108. උදකකථායං මහාකුච්ඡිකා උදකචාටි උදකමණිකො, ‘‘සමෙඛලා චාටි උදකමණිකො’’තිපි වදන්ති. තත්ථාති තෙසු භාජනෙසු. භූතගාමෙන සද්ධිම්පීති පි-සද්දෙන අකප්පියපථවිම්පි සඞ්ගණ්හාති. තළාකරක්ඛණත්ථායාති ‘‘මහොදකං ආගන්ත්වා තළාකමරියාදං මා ඡින්දී’’ති තළාකරක්ඛණත්ථං. නිබ්බහනඋදකන්ති එත්ථ තළාකස්ස එකෙන උන්නතෙන පස්සෙන අධිකජලං නිබ්බහති නිගච්ඡති එතෙනාති ‘‘නිබ්බහන’’න්ති අධිකජලනික්ඛමනමාතිකා වුච්චති. තත්ථ ගච්ඡමානං උදකං නිබ්බහනඋදකං නාම. නිද්ධමනතුම්බන්ති සස්සාදීනං අත්ථාය ඉට්ඨකාදීහි කතං උදකනික්ඛමනපනාළි. මරියාදං දුබ්බලං කත්වාති එත්ථ දුබ්බලං අකත්වාපි යථාවුත්තප්පයොගෙ කතෙ මරියාදං ඡින්දිත්වා නික්ඛන්තඋදකග්ඝානුරූපෙන අවහාරෙන කත්තබ්බමෙව. යත්තකං තප්පච්චයා සස්සං උප්පජ්ජතීති බීජකසිකම්මාදිබ්බයං ඨපෙත්වා යං අධිකලාභං උප්පජ්ජති, තං සන්ධාය වුත්තං. න හි තෙහි කාතබ්බං වයකරණම්පි එතස්ස දාතබ්බං. ඉදඤ්ච තරුණසස්සෙ ජාතෙ උදකං විනාසෙන්තස්ස යුජ්ජති, සස්සෙ පන සබ්බථා අකතෙයෙව උදකං විනාසෙන්තෙන ච උදකග්ඝමෙව දාතබ්බං, න තප්පච්චයා සකලං සස්සං තෙන විනාසිතභණ්ඩස්සෙව භණ්ඩදෙය්යත්තා, ඉතරථා වාණිජ්ජාදිඅත්ථාය පරෙහි ඨපිතභණ්ඩං අවහරන්තස්ස තදුභයම්පි ගහෙත්වා භණ්ඩග්ඝං කාතබ්බං සියා, තඤ්ච න යුත්තන්ති අම්හාකං ඛන්ති. සාමිකානං ධුරනික්ඛෙපෙනාති එත්ථ එකස්ස සන්තකෙ තළාකෙ ඛෙත්තෙ ච ජාතෙ තස්සෙව ධුරනික්ඛෙපෙන පාරාජිකං, යදි පන තං තළාකං සබ්බසාධාරණං, ඛෙත්තානි පාටිපුග්ගලිකානි, තස්ස තස්ස පුග්ගලස්සෙව ධුරනික්ඛෙපෙ අවහාරො, අථ ඛෙත්තානිපි සබ්බසාධාරණානි, සබ්බෙසං ධුරනික්ඛෙපෙයෙව පාරාජිකං, නාසතීති දට්ඨබ්බං.
108. Udakakathāyaṃ mahākucchikā udakacāṭi udakamaṇiko, ‘‘samekhalā cāṭi udakamaṇiko’’tipi vadanti. Tatthāti tesu bhājanesu. Bhūtagāmena saddhimpīti pi-saddena akappiyapathavimpi saṅgaṇhāti. Taḷākarakkhaṇatthāyāti ‘‘mahodakaṃ āgantvā taḷākamariyādaṃ mā chindī’’ti taḷākarakkhaṇatthaṃ. Nibbahanaudakanti ettha taḷākassa ekena unnatena passena adhikajalaṃ nibbahati nigacchati etenāti ‘‘nibbahana’’nti adhikajalanikkhamanamātikā vuccati. Tattha gacchamānaṃ udakaṃ nibbahanaudakaṃ nāma. Niddhamanatumbanti sassādīnaṃ atthāya iṭṭhakādīhi kataṃ udakanikkhamanapanāḷi. Mariyādaṃ dubbalaṃ katvāti ettha dubbalaṃ akatvāpi yathāvuttappayoge kate mariyādaṃ chinditvā nikkhantaudakagghānurūpena avahārena kattabbameva. Yattakaṃ tappaccayā sassaṃ uppajjatīti bījakasikammādibbayaṃ ṭhapetvā yaṃ adhikalābhaṃ uppajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi tehi kātabbaṃ vayakaraṇampi etassa dātabbaṃ. Idañca taruṇasasse jāte udakaṃ vināsentassa yujjati, sasse pana sabbathā akateyeva udakaṃ vināsentena ca udakagghameva dātabbaṃ, na tappaccayā sakalaṃ sassaṃ tena vināsitabhaṇḍasseva bhaṇḍadeyyattā, itarathā vāṇijjādiatthāya parehi ṭhapitabhaṇḍaṃ avaharantassa tadubhayampi gahetvā bhaṇḍagghaṃ kātabbaṃ siyā, tañca na yuttanti amhākaṃ khanti. Sāmikānaṃ dhuranikkhepenāti ettha ekassa santake taḷāke khette ca jāte tasseva dhuranikkhepena pārājikaṃ, yadi pana taṃ taḷākaṃ sabbasādhāraṇaṃ, khettāni pāṭipuggalikāni, tassa tassa puggalasseva dhuranikkhepe avahāro, atha khettānipi sabbasādhāraṇāni, sabbesaṃ dhuranikkhepeyeva pārājikaṃ, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
අනිග්ගතෙති අනික්ඛන්තෙ, තළාකෙයෙව ඨිතෙති අත්ථො. පරෙසං මාතිකාමුඛන්ති ඛුද්දකමාතිකාමුඛං. අසම්පත්තෙවාති තළාකතො නික්ඛමිත්වා මහාමාතිකායං එව ඨිතෙ. අනික්ඛන්තෙ බද්ධා සුබද්ධාති තළාකතො අනික්ඛන්තෙ භණ්ඩදෙය්යම්පි න හොති සබ්බසාධාරණත්තා උදකස්සාති අධිප්පායො. නික්ඛන්තෙ පන පාටිපුග්ගලිකං හොතීති ආහ ‘‘නික්ඛන්තෙ බද්ධා භණ්ඩදෙය්ය’’න්ති. ඉධ පන ඛුද්දකමාතිකායං අප්පවිට්ඨත්තා අවහාරො න ජාතො, ‘‘තළාකතො අනිග්ගතෙ පරෙසං මාතිකාමුඛං අසම්පත්තෙවා’’ති හෙට්ඨා වුත්තස්ස විකප්පද්වයස්ස ‘‘අනික්ඛන්තෙ බද්ධා සුබද්ධා, නික්ඛන්තෙ බද්ධා භණ්ඩදෙය්ය’’න්ති ඉදං ද්වයං යථාක්කමෙන යොජනත්ථං වුත්තං. නත්ථි අවහාරොති එත්ථ ‘‘අවහාරො නත්ථි, භණ්ඩදෙය්යං පන හොතී’’ති කෙචි වදන්ති, තං න යුත්තං. වත්ථුං…පෙ.… න සමෙතීති එත්ථ තළාකගතඋදකස්ස සබ්බසාධාරණත්තා පරසන්තකවත්ථු න හොතීති අධිප්පායො.
Aniggateti anikkhante, taḷākeyeva ṭhiteti attho. Paresaṃ mātikāmukhanti khuddakamātikāmukhaṃ. Asampattevāti taḷākato nikkhamitvā mahāmātikāyaṃ eva ṭhite. Anikkhante baddhā subaddhāti taḷākato anikkhante bhaṇḍadeyyampi na hoti sabbasādhāraṇattā udakassāti adhippāyo. Nikkhante pana pāṭipuggalikaṃ hotīti āha ‘‘nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti. Idha pana khuddakamātikāyaṃ appaviṭṭhattā avahāro na jāto, ‘‘taḷākato aniggate paresaṃ mātikāmukhaṃ asampattevā’’ti heṭṭhā vuttassa vikappadvayassa ‘‘anikkhante baddhā subaddhā, nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti idaṃ dvayaṃ yathākkamena yojanatthaṃ vuttaṃ. Natthi avahāroti ettha ‘‘avahāro natthi, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotī’’ti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ. Vatthuṃ…pe… na sametīti ettha taḷākagataudakassa sabbasādhāraṇattā parasantakavatthu na hotīti adhippāyo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / උදකකථාවණ්ණනා • Udakakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / භූමට්ඨකථාදිවණ්ණනා • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā