Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਉਦਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Udakakathāvaṇṇanā
੧੦੮. ਉਦਕਕਥਾਯਂ ਮਹਾਕੁਚ੍ਛਿਕਾ ਉਦਕਚਾਟਿ ਉਦਕਮਣਿਕੋ, ‘‘ਸਮੇਖਲਾ ਚਾਟਿ ਉਦਕਮਣਿਕੋ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਭਾਜਨੇਸੁ। ਭੂਤਗਾਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਕਪ੍ਪਿਯਪਥવਿਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਲ਼ਾਕਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ‘‘ਮਹੋਦਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਲ਼ਾਕਮਰਿਯਾਦਂ ਮਾ ਛਿਨ੍ਦੀ’’ਤਿ ਤਲ਼ਾਕਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ। ਨਿਬ੍ਬਹਨਉਦਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਏਕੇਨ ਉਨ੍ਨਤੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਅਧਿਕਜਲਂ ਨਿਬ੍ਬਹਤਿ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਹਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਜਲਨਿਕ੍ਖਮਨਮਾਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਮਾਨਂ ਉਦਕਂ ਨਿਬ੍ਬਹਨਉਦਕਂ ਨਾਮ। ਨਿਦ੍ਧਮਨਤੁਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਇਟ੍ਠਕਾਦੀਹਿ ਕਤਂ ਉਦਕਨਿਕ੍ਖਮਨਪਨਾਲ਼ਿ। ਮਰਿਯਾਦਂ ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਅਕਤ੍વਾਪਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੋਗੇ ਕਤੇ ਮਰਿਯਾਦਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਉਦਕਗ੍ਘਾਨੁਰੂਪੇਨ ਅવਹਾਰੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ। ਯਤ੍ਤਕਂ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਬੀਜਕਸਿਕਮ੍ਮਾਦਿਬ੍ਬਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਯਂ ਅਧਿਕਲਾਭਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਤੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ વਯਕਰਣਮ੍ਪਿ ਏਤਸ੍ਸ ਦਾਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਞ੍ਚ ਤਰੁਣਸਸ੍ਸੇ ਜਾਤੇ ਉਦਕਂ વਿਨਾਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਸਸ੍ਸੇ ਪਨ ਸਬ੍ਬਥਾ ਅਕਤੇਯੇવ ਉਦਕਂ વਿਨਾਸੇਨ੍ਤੇਨ ਚ ਉਦਕਗ੍ਘਮੇવ ਦਾਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਕਲਂ ਸਸ੍ਸਂ ਤੇਨ વਿਨਾਸਿਤਭਣ੍ਡਸ੍ਸੇવ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ, ਇਤਰਥਾ વਾਣਿਜ੍ਜਾਦਿਅਤ੍ਥਾਯ ਪਰੇਹਿ ਠਪਿਤਭਣ੍ਡਂ ਅવਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਗ੍ਘਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਞ੍ਚ ਨ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਖਨ੍ਤਿ। ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕੇ ਤਲ਼ਾਕੇ ਖੇਤ੍ਤੇ ਚ ਜਾਤੇ ਤਸ੍ਸੇવ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕਂ, ਯਦਿ ਪਨ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਂ, ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ ਪਾਟਿਪੁਗ੍ਗਲਿਕਾਨਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸੇવ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇ ਅવਹਾਰੋ, ਅਥ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਾਨਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਂ, ਨਾਸਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
108. Udakakathāyaṃ mahākucchikā udakacāṭi udakamaṇiko, ‘‘samekhalā cāṭi udakamaṇiko’’tipi vadanti. Tatthāti tesu bhājanesu. Bhūtagāmena saddhimpīti pi-saddena akappiyapathavimpi saṅgaṇhāti. Taḷākarakkhaṇatthāyāti ‘‘mahodakaṃ āgantvā taḷākamariyādaṃ mā chindī’’ti taḷākarakkhaṇatthaṃ. Nibbahanaudakanti ettha taḷākassa ekena unnatena passena adhikajalaṃ nibbahati nigacchati etenāti ‘‘nibbahana’’nti adhikajalanikkhamanamātikā vuccati. Tattha gacchamānaṃ udakaṃ nibbahanaudakaṃ nāma. Niddhamanatumbanti sassādīnaṃ atthāya iṭṭhakādīhi kataṃ udakanikkhamanapanāḷi. Mariyādaṃ dubbalaṃ katvāti ettha dubbalaṃ akatvāpi yathāvuttappayoge kate mariyādaṃ chinditvā nikkhantaudakagghānurūpena avahārena kattabbameva. Yattakaṃ tappaccayā sassaṃ uppajjatīti bījakasikammādibbayaṃ ṭhapetvā yaṃ adhikalābhaṃ uppajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi tehi kātabbaṃ vayakaraṇampi etassa dātabbaṃ. Idañca taruṇasasse jāte udakaṃ vināsentassa yujjati, sasse pana sabbathā akateyeva udakaṃ vināsentena ca udakagghameva dātabbaṃ, na tappaccayā sakalaṃ sassaṃ tena vināsitabhaṇḍasseva bhaṇḍadeyyattā, itarathā vāṇijjādiatthāya parehi ṭhapitabhaṇḍaṃ avaharantassa tadubhayampi gahetvā bhaṇḍagghaṃ kātabbaṃ siyā, tañca na yuttanti amhākaṃ khanti. Sāmikānaṃ dhuranikkhepenāti ettha ekassa santake taḷāke khette ca jāte tasseva dhuranikkhepena pārājikaṃ, yadi pana taṃ taḷākaṃ sabbasādhāraṇaṃ, khettāni pāṭipuggalikāni, tassa tassa puggalasseva dhuranikkhepe avahāro, atha khettānipi sabbasādhāraṇāni, sabbesaṃ dhuranikkhepeyeva pārājikaṃ, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
ਅਨਿਗ੍ਗਤੇਤਿ ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ, ਤਲ਼ਾਕੇਯੇવ ਠਿਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰੇਸਂ ਮਾਤਿਕਾਮੁਖਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਮਾਤਿਕਾਮੁਖਂ। ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇવਾਤਿ ਤਲ਼ਾਕਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਹਾਮਾਤਿਕਾਯਂ ਏવ ਠਿਤੇ। ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਬਦ੍ਧਾ ਸੁਬਦ੍ਧਾਤਿ ਤਲ਼ਾਕਤੋ ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਨ ਹੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਉਦਕਸ੍ਸਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਪਨ ਪਾਟਿਪੁਗ੍ਗਲਿਕਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਬਦ੍ਧਾ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਖੁਦ੍ਦਕਮਾਤਿਕਾਯਂ ਅਪ੍ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਅવਹਾਰੋ ਨ ਜਾਤੋ, ‘‘ਤਲ਼ਾਕਤੋ ਅਨਿਗ੍ਗਤੇ ਪਰੇਸਂ ਮਾਤਿਕਾਮੁਖਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇવਾ’’ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਕਪ੍ਪਦ੍વਯਸ੍ਸ ‘‘ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਬਦ੍ਧਾ ਸੁਬਦ੍ਧਾ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਬਦ੍ਧਾ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਯੋਜਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਤ੍ਥਿ ਅવਹਾਰੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਅવਹਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯਂ ਪਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਕੇਚਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁਂ…ਪੇ॰… ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਲ਼ਾਕਗਤਉਦਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਪਰਸਨ੍ਤਕવਤ੍ਥੁ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Aniggateti anikkhante, taḷākeyeva ṭhiteti attho. Paresaṃ mātikāmukhanti khuddakamātikāmukhaṃ. Asampattevāti taḷākato nikkhamitvā mahāmātikāyaṃ eva ṭhite. Anikkhante baddhā subaddhāti taḷākato anikkhante bhaṇḍadeyyampi na hoti sabbasādhāraṇattā udakassāti adhippāyo. Nikkhante pana pāṭipuggalikaṃ hotīti āha ‘‘nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti. Idha pana khuddakamātikāyaṃ appaviṭṭhattā avahāro na jāto, ‘‘taḷākato aniggate paresaṃ mātikāmukhaṃ asampattevā’’ti heṭṭhā vuttassa vikappadvayassa ‘‘anikkhante baddhā subaddhā, nikkhante baddhā bhaṇḍadeyya’’nti idaṃ dvayaṃ yathākkamena yojanatthaṃ vuttaṃ. Natthi avahāroti ettha ‘‘avahāro natthi, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotī’’ti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ. Vatthuṃ…pe… na sametīti ettha taḷākagataudakassa sabbasādhāraṇattā parasantakavatthu na hotīti adhippāyo.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਉਦਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Udakakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā