| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၃. ဥဒာနသုတ္တံ
3. Udānasuttaṃ
၅၅. သာဝတ္ထိနိဒာနံ ။ တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ – ‘‘‘နော စသ္သံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိသ္သ, န မေ ဘဝိသ္သတီ’တိ – ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယ္ယ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ‘နော စသ္သံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိသ္သ, န မေ ဘဝိသ္သတီ’တိ – ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယ္ယ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ?
55. Sāvatthinidānaṃ . Tatra kho bhagavā udānaṃ udānesi – ‘‘‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yathā kathaṃ pana, bhante, ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti?
‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, အသ္သုတဝာ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒသ္သာဝီ။ပေ.။ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ, ရူပဝန္တံ ဝာ အတ္တာနံ; အတ္တနိ ဝာ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝာ အတ္တာနံ။ ဝေဒနံ။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ, ဝိညာဏဝန္တံ ဝာ အတ္တာနံ; အတ္တနိ ဝာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏသ္မိံ ဝာ အတ္တာနံ။
‘‘Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī…pe… sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
‘‘သော အနိစ္စံ ရူပံ ‘အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနိစ္စံ ဝေဒနံ ‘အနိစ္စာ ဝေဒနာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနိစ္စံ သညံ ‘အနိစ္စာ သညာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနိစ္စေ သင္ခာရေ ‘အနိစ္စာ သင္ခာရာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနိစ္စံ ဝိညာဏံ ‘အနိစ္စံ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ vedanaṃ ‘aniccā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ saññaṃ ‘aniccā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anicce saṅkhāre ‘aniccā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘ဒုက္ခံ ရူပံ ‘ဒုက္ခံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒုက္ခံ ဝေဒနံ။ ဒုက္ခံ သညံ။ ဒုက္ခေ သင္ခာရေ။ ဒုက္ခံ ဝိညာဏံ ‘ဒုက္ခံ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘အနတ္တံ ရူပံ ‘အနတ္တာ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တံ ဝေဒနံ ‘အနတ္တာ ဝေဒနာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တံ သညံ ‘အနတ္တာ သညာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တေ သင္ခာရေ ‘အနတ္တာ သင္ခာရာ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တံ ဝိညာဏံ ‘အနတ္တာ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ vedanaṃ ‘anattā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ saññaṃ ‘anattā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anatte saṅkhāre ‘anattā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattā viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘သင္ခတံ ရူပံ ‘သင္ခတံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, သင္ခတံ ဝေဒနံ။ သင္ခတံ သညံ။ သင္ခတေ သင္ခာရေ။ သင္ခတံ ဝိညာဏံ ‘သင္ခတံ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ရူပံ ဝိဘဝိသ္သတီတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဝေဒနာ ဝိဘဝိသ္သတိ။ သညာ ဝိဘဝိသ္သတိ။ သင္ခာရာ ဝိဘဝိသ္သန္တိ။ ဝိညာဏံ ဝိဘဝိသ္သတီတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Rūpaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vedanā vibhavissati… saññā vibhavissati… saṅkhārā vibhavissanti… viññāṇaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘သုတဝာ စ ခော, ဘိက္ခု, အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒသ္သာဝီ အရိယဓမ္မသ္သ ကောဝိဒော အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒသ္သာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မသ္သ ကောဝိဒော သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ။ပေ.။ န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင္ခာရေ။ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ။
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhu, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati…pe… na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati.
‘‘သော အနိစ္စံ ရူပံ ‘အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အနိစ္စံ ဝေဒနံ။ အနိစ္စံ သညံ။ အနိစ္စေ သင္ခာရေ။ အနိစ္စံ ဝိညာဏံ ‘အနိစ္စံ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဒုက္ခံ ရူပံ။ပေ.။ ဒုက္ခံ ဝိညာဏံ။ အနတ္တံ ရူပံ။ပေ.။ အနတ္တံ ဝိညာဏံ။ သင္ခတံ ရူပံ။ပေ.။ သင္ခတံ ဝိညာဏံ ‘သင္ခတံ ဝိညာဏ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ရူပံ ဝိဘဝိသ္သတီတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဝေဒနာ။ သညာ။ သင္ခာရာ။ ဝိညာဏံ ဝိဘဝိသ္သတီတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ… aniccaṃ saññaṃ… anicce saṅkhāre… aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Dukkhaṃ rūpaṃ…pe… dukkhaṃ viññāṇaṃ… anattaṃ rūpaṃ…pe… anattaṃ viññāṇaṃ… saṅkhataṃ rūpaṃ…pe… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Rūpaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘သော ရူပသ္သ ဝိဘဝာ, ဝေဒနာယ ဝိဘဝာ, သညာ ဝိဘဝာ, သင္ခာရာနံ ဝိဘဝာ, ဝိညာဏသ္သ ဝိဘဝာ, ဧဝံ ခော, ဘိက္ခု, ‘နော စသ္သံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိသ္သ, န မေ ဘဝိသ္သတီ’တိ – ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယ္ယ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ အဓိမုစ္စမာနော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဆိန္ဒေယ္ယ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။
‘‘So rūpassa vibhavā, vedanāya vibhavā, saññā vibhavā, saṅkhārānaṃ vibhavā, viññāṇassa vibhavā, evaṃ kho, bhikkhu, ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti. ‘‘Evaṃ adhimuccamāno, bhante, bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti.
‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဇာနတော ကထံ ပသ္သတော အနန္တရာ အာသဝာနံ ခယော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, အသ္သုတဝာ ပုထုဇ္ဇနော အတသိတာယေ ဌာနေ တာသံ အာပဇ္ဇတိ။ တာသော ဟေသော 1 ဘိက္ခု အသ္သုတဝတော ပုထုဇ္ဇနသ္သ – ‘နော စသ္သံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိသ္သ, န မေ ဘဝိသ္သတီ’’’တိ။
‘‘Kathaṃ pana, bhante, jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotī’’ti? ‘‘Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano atasitāye ṭhāne tāsaṃ āpajjati. Tāso heso 2 bhikkhu assutavato puthujjanassa – ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’’’ti.
‘‘သုတဝာ စ ခော, ဘိက္ခု, အရိယသာဝကော အတသိတာယေ ဌာနေ န တာသံ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟေသော 3, ဘိက္ခု, တာသော သုတဝတော အရိယသာဝကသ္သ – ‘နော စသ္သံ, နော စ မေ သိယာ, နာဘဝိသ္သ, န မေ ဘဝိသ္သတီ’တိ။ ရူပုပယံ ဝာ, ဘိက္ခု, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယ္ယ, ရူပာရမ္မဏံ ရူပပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယ္ယ။ ဝေဒနုပယံ ဝာ, ဘိက္ခု။ သညုပယံ ဝာ, ဘိက္ခု။ သင္ခာရုပယံ ဝာ, ဘိက္ခု, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယ္ယ, သင္ခာရာရမ္မဏံ သင္ခာရပ္ပတိဋ္ဌံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယ္ယ။
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhu, ariyasāvako atasitāye ṭhāne na tāsaṃ āpajjati. Na heso 4, bhikkhu, tāso sutavato ariyasāvakassa – ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti. Rūpupayaṃ vā, bhikkhu, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya. Vedanupayaṃ vā, bhikkhu… saññupayaṃ vā, bhikkhu… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhu, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
‘‘ယော 5 ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အဟမညတ္ရ ရူပာ, အညတ္ရ ဝေဒနာယ, အညတ္ရ သညာယ, အညတ္ရ သင္ခာရေဟိ ဝိညာဏသ္သ အာဂတိံ ဝာ ဂတိံ ဝာ စုတိံ ဝာ ဥပပတ္တိံ ဝာ ဝုဒ္ဓိံ ဝာ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝာ ဝေပုလ္လံ ဝာ ပညာပေသ္သာမီ’တိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘Yo 6 bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘ahamaññatra rūpā, aññatra vedanāya, aññatra saññāya, aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuddhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññāpessāmī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘ရူပဓာတုယာ စေ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော ရာဂော ပဟီနော ဟောတိ။ ရာဂသ္သ ပဟာနာ ဝောစ္ဆိဇ္ဇတာရမ္မဏံ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏသ္သ န ဟောတိ။ ဝေဒနာဓာတုယာ စေ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော။ သညာဓာတုယာ စေ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော။ သင္ခာရဓာတုယာ စေ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော။ ဝိညာဏဓာတုယာ စေ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော ရာဂော ပဟီနော ဟောတိ။ ရာဂသ္သ ပဟာနာ ဝောစ္ဆိဇ္ဇတာရမ္မဏံ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏသ္သ န ဟောတိ။ တဒပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ အဝိရူဠ္ဟံ အနဘိသင္ခာရဉ္စ ဝိမုတ္တံ။ ဝိမုတ္တတ္တာ ဌိတံ။ ဌိတတ္တာ သန္တုသိတံ။ သန္တုသိတတ္တာ န ပရိတသ္သတိ။ အပရိတသ္သံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ။ပေ.။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခု, ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတော အနန္တရာ အာသဝာနံ ခယော ဟောတီ’’တိ။ တတိယံ။
‘‘Rūpadhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Vedanādhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… saññādhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… saṅkhāradhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… viññāṇadhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhārañca vimuttaṃ. Vimuttattā ṭhitaṃ. Ṭhitattā santusitaṃ. Santusitattā na paritassati. Aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti…pe… nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotī’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဥဒာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Udānasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၃. ဥဒာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Udānasuttavaṇṇanā
